Bài giảng Bệnh Mờ mắt

MỜ MẮT Th.S Hồng Văn Hiệp – Bộ Môn Mắt ĐHYD TP.HCM I. Phần hành chính Đối tượng giảng dạy: Sinh viên luân khoa (RHM, Y5, Chuyên tu). Thời gian: 2 tiết Địa điểm giảng: Giảng đường Khoa Y – ĐHYD TP.HCM. II. Mục tiêu học tập: 1. Trình bày được các nguyên nhân gây mờ mắt: từ từ, đột ngột. 2. Tuyên truyền vận động các trương hợp mờ mắt đi khám chuyên khoa kịp thời. III. Nội dung chính: 1. Phân loại mức độ giảm thị lực theo WHO: MỨC ĐỘ GIẢM TL 1 = 1/10 2 = 1/20 3 = 1/50 4 = ST ( + ) 5 ST ( - ) 2. Các nguyên nhân giảm thị lực: Trước một bệnh nhân giảm thị lực chúng ta cần hỏi kỹ tiền sử, bệnh sử để xác định tính chất mờ mắt và các triệu chứng kèm theo. Hỏi kỹ cách xuất hiện giảm thị lực, mức độ nhanh chóng, có chấn thương không, đang điều trị gì, có triệu chứng gì kèm theo. Có những dấu hiệu gợi ý bệnh lý ở phần trứơc nhản cầu: nhức đầu, buồn nôn, nôn, nhức mắt, quầng sắc tố, đỏ mắt, co quắp mi, phù giác mạc. Những dấu hiệu gợi ý bệnh lý bán phần sau: ruồi bay, chớp sáng, màng che. Ngoài ra cần phải làm khám nghiệm kính lổ để xác định nhóm nguyên nhân giảm thị lực. Cho bệnh nhân nhìn qua một lổ nhỏ đường kính 2 mm: thị lực sẽ tăng nếu thị lực giảm do tật khúc xạ, thị lực giảm thêm nếu thị lực giảm do tổn thương thực thể ở mắt. 2.1. Giảm thị lực nhanh : 2.1.1. Mắt không đỏ , không đau : Ởû 1 mắt : F Mất thị lực hoàn toàn : _ Tắc Động mạch trung tâm võng mạc : nguyên nhân chính là huyết khối ( bệnh Horton, xơ vữa mạch, viêm mạch máu trong bệnh toàn thân, bệnh bạch cầu, rối loạn đông máu ) và nghẽn mạch ( do cục máu đông, cholesterol, tiểu cầu, can xi ) . Mù đột ngột 1 mắt , đồng tử dản , mất pxas trực tiếp , bán phần trước bình thường . Đáy mắt : động mạch võng mạc nhỏ như sợi chỉ , không chứa máu , cột máu đứt quãng , phù võng mạc . Hiệu quả điều trị kém _ Thiếu máu cục bộ đầu thị thần kinh : nguyên nhân chính là xơ cứng động mạch , bệnh Horton gây tắt động mạch thể mi . Giảm thị lực nhiều , đột ngột kèm tổn thương thị trường trên hoặc dưới , bán phần trước bình thường . Đáy mắt có phù gai kèm xuất huyết , nốt dạng bông . Tiên lượng nặng . _ Xuất huyết dịch kính : do bệnh mạch máu võng mạc ( bệnh võng mạc tăng sinh do tiểu đường, tắc tĩnh mạch trung tâm võng mạc, bệnh Eales ) , bong võng mạc , bong dịch kính sau , chấn thương, phẩu thuật . Đáy mắt : ánh đồng tử tối _ Chấn thương thị thần kinh : vỡ xương sọ , rách nát màng cứng , thâm nhiễm máu chèn ép thị thần kinh . Mắt mù nhanh , đồng tử dản , mất pxas trực tiếp , còn pxas liên ứng . Đáy mắt bình thường . Điều trị bằng giải áp nhanh cho thị thần kinh . F Giảm thị lực một phần : _ Tắt tĩnh mạch trung tâm võng mạc : + Nguyên nhân : ! Xơ cứng mạch : cao HA , tiểu đường , tăng Lipid máu , nhiểm độc thuốc lá ! Không do xơ cứng mạch : " Biến đổi thành phần huyết tương : tăng TB máu , thiếu máu nặng , thiếu Antithrombin III , các Protein " Biến đổi thành tĩnh mạch : Sarcoid , giang mai , Lupus " Biến đổi lưu lượng máu : dò ĐM cảnh – xoang hang , chèn ép sau nhản cầu do u áp xe, hẹp động mạch cảnh trong. + Triệu chứng: Đáy mắt có nhiều xuất huyết võng mạc , tĩnh mạch dản ngoằn ngoèo , phù võng mạc , phù gai _ Bong võng mạc : do cận thị , chấn thương , mắt không có thủy tinh thể , tổn thương võng mạc ngoại vi , lão hóa , sau bệnh lý võng mạc . Khuyết thị trường , thị lực giảm đột ngột , biến hình . Đáy mắt : võng mạc bong màu xám , có thể thấy lổ rách. Cần điều trị phẩu thuật sớm. _ Bệnh thị thần kinh cấp : do nhiễm trùng TMH , viêm màng não , bệnh Behcet . Giảm thị lực , tổn thương thị trường , phù gai _ Bệnh hoàng điểm : do chấn thương , xuất huyết , ổ viêm , u , thoái hóa hoàng điểm tuổi già . Giảm thị lực , ám điểm trung tâm , biến hình , có thể song thị một mắt , rối loạn sắc giác _ Xuất huyết dịch kính nhẹ F Giảm thị lực thoáng qua : _ Migren mắt _ Tai biến mạch máu gây thiếu máu cục bộ Ởû 2 mắt : _ Mù vỏ não: nguyên nhân ! Co thắt mạch máu kịch phát của cao HA , cơn co giật , tăng Ure huyết , chụp động mạch ! Huyết khối ĐM nền , ĐM não sau 2 bên Mất thị lực hoàn toàn 2 mắt , pxas còn , px điều tiết – qui tụ mất , px chớp mắt mất , đáy mắt bình thường . Kèm triệu chứng TK _ Bệnh thị thần kinh : do nhiễm độc ( rượu , thuốc lá , Ethambutol , Quinin ) , viêm, di truyền ( bệnh Leber : di truyền lặn liên kết giới tính ) . Giảm thị lực , ám điểm. 2.1.2. Kèm mắt đỏ : _ Glaucoma: đột ngột đau nhức mắt kèm nửa đầu cùng bên, giảm thị lực nhiều. Các dấu hiệu toàn thân: buồn nôn, nôn, vã mồ hôi, nhịp tim chậm. Khám thực thể: cương tụ rìa, phù giác mạc, tiền phòng nông, đồng tử dản nửa vời, méo, mất phản xạ ánh sáng, nhản áp tăng cao. Cần điều trị hạ nhản áp sớm để tránh tổn hại thị thần kinh vĩnh viễn _ Viêm giác mạc: mắt kích thích, sợ sáng, chảy nước mắt, giảm thị lực. Khám thấy tổn thương viêm loét trên giác mạc. Nguyên nhân có thể do vi trùng, virus, nấm, chấn thương, dị ứng, loạn dưỡng. _ Viêm màng bồ đào: mắt đau nhức, sợ sáng, chảy nước mắt, giảm thị lực vừa phải. Khám thực thể: cương tụ rìa, sắc tố lắng đọng mặt sau giác mạc, hiện tượng Tyndal tiền phòng, đồng tử co, phản xạ ánh sáng kém hoặc mất, dính mống mắt vào mặt trước thủy tinh thể, mủ tiền phòng. Nguyên nhân có thể tại mắt như nhiễm trùng, tự kháng thể, viêm màng bồ đào do kháng nguyên là thủy tinh thể; nhiễm trùng tổ chức lân cận lan tới mắt; bệnh toàn thân cần phải điều trị sớm để tránh biến chứng dính mống. _ Chấn thương mắt 2. Giảm thị lực từ từ + mắt không đỏ : Giác mạc : _ Rối loạn khúc xạ _ Đục giác mạc do sẹo sau viêm loét giác mạc, do phẩu thuật, do loạn dưỡng. Thủy tinh thể : đục thủy tinh thể người già: thị lực giảm dần, không đau. Khám thấy thủy tinh thể đục, nhản áp không cao. Điều trị: phẩu thuật giúp phục hồi được thị lực. Glaucoma góc mở: là bệnh mãn tính, thường cả 2 mắt, có tính di truyền. Do không có triệu chứng rõ ràng nên bệnh có nguy cơ tác động âm ỉ đến thị thần kinh làm thị lực suy giảm dần tiến đến mù nếu không được điều trị. Dịch kính : viêm dịch kính , thường kèm viêm hắc võng mạc Võng mạc – hắc mạc : _ Thoái hóa HĐ tuổi già : là bệnh mắc phải , ở người trên 50 tuổi . HĐ thoái hóa không viêm _ Nguyên nhân khác : bệnh võng mạc tiểu đường , bệnh võng mạc sắc tố , u Thần kinh : các bệnh thị thần kinh Nhược thị : mắt giảm thị lực có cấu trúc giải phẩu bình thường . Thử kính không tăng thị lực . Nguyên nhân do không sử dụng, thường do lé bẩm sinh, đục thủy tinh thể bẩm sinh . IV. TÀI LIỆU THAM KHẢO Giáo trình nhãn khoa 1997 – Đại học Y Dược TP.HCM. Thực hành nhãn khoa tập 1, 2 1999 – Đại học Y Hà Nội.