Bài giảng Chuyển hóa sắt

CHUYỂN HÓA SẮT ThS . NGUYỄN HỒNG HÀ 3/30/2025 1 Nguồn gốc Sắt được cung cấp từ thức ăn ( động vật và thực vật ) Lượng sắt hấp thu hằng ngày tương đương với lượng thải trừ khoảng 1mg Sắt được giải phóng từ hồng cầu già bị vỡ và được sử dụng lại để tổng hợp heme mới . 3/30/2025 2 Phân bố sắt trong cơ thể 1. Hemoglobin Sắt chiếm 0,34% tức là 1ml hồng cầu chứa khoảng 1mg sắt . Tổng lượng sắt trong hemoglobin của cơ thể là 2 – 2,5gr. 3/30/2025 3 Phân bố sắt trong cơ thể 2. Sắt trong các protein dự trữ - Ferritin : dạng hòa tan có mặt ở nhiều loại mô khác nhau đặc biệt là ở gan , hệ thống võng nội mô và niêm mạc ruột . - Hemosiderin : phần biến dưỡng của ferritin chứa 20 -30% sắt , đây là dạng không hòa tan tích tụ trong cơ thể có mặt nhiều nhất ở hệ thống võng nội mô . 3/30/2025 4 Phân bố sắt trong cơ thể 3. Myoglobin Sắt trong myoglobin ( cơ ) dạng tương tự như trong hemoglobin nhưng ở cơ xương và cơ tim có ái lực cao với oxy, có khoảng 130mg sắt ở dạng này . 3/30/2025 5 Phân bố sắt trong cơ thể 4. Nhóm sắt không ổn định Trong huyết tương , sắt sẽ gắn kết vào protein màng tế bào để từ đó gắn kết với heme hoặc cấu trúc khác hoặc là quay ngược trở lại huyết tương . Lượng sắt này khoảng 80 – 90mg. 3/30/2025 6 Phân bố sắt trong cơ thể 5. Sắt ở mô Trong các men: Hem protein- cytochrome , peroxidase , catalase , flavoprotein-xanthine oxidase , dehydrogenase , cytochrome C reductase . Chiếm khoảng khoảng 6 – 8mg. 3/30/2025 7 Phân bố sắt trong cơ thể 6. Sắt dạng vận chuyển Transferrin -protein chứa khoảng 3mg sắt , và có thể trao đổi 10 lần/ngày . Ferritin huyết tương cũng là sắt dạng vận chuyển , có nồng độ thấp khoảng 100ng/ml (10mcg/100ml) chứa 5-7% sắt , ferritin huyết tương trao đổi rất nhanh . 3/30/2025 8 Vai trò và nhu cầu của sắt đối với cơ thể Sắt có vai trò quan trọng trong tổng hợp hemoglobin. Hem: được cấu tạo từ protoporphyrin và ion sắt hóa trị hai . Sắt còn tham gia vào thành phần một số men oxy hóa khử trong tế bào và có trong myoglobin ( là sắc tố hô hấp của cơ ). 3/30/2025 9 Vai trò và nhu cầu của sắt đối với cơ thể Thiếu hụt sắt trong cơ thể sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự tổng hợp hemoglobin và gây thiếu máu thiếu sắt→ảnh hưởng đến hoạt động chuyển hóa của tế bào do thiếu hụt các men có chứa sắt Sự quá tải sắt trong cơ thể cũng gây những hậu quả nghiêm trọng do ứ đọng sắt ở các mô , gây rối loạn chức năng các mô và cơ quan đó . 3/30/2025 10 Vai trò và nhu cầu của sắt đối với cơ thể Nhu cầu sắt hằng ngày thay đổi theo đòi hỏi của cơ thể mỗi người , nhu cầu cao nhất ở trẻ sơ sinh và tuổi dậy thì . 6gr hemoglobin/ ngày được tổng hợp trong cơ thể và cần đến một lượng sắt xấp xỉ 20mg. Lượng sắt cung cấp hằng ngày trong khẩu phần ăn cũng có thể không đủ để đáp ứng với nhu cầu khi cơ thể đòi hỏi . 3/30/2025 11 Nhu cầu sắt hằng ngày (mg/ngày) Đối tượng Mất đi Kinh nguyệt Có thai Tăng trưởng ( trẻ dậy thì ) Tổng nhu cầu Nam 0,5 – 1 0,5 – 1 Phụ nữ 0,5 – 1 0,5 – 1 1 – 2 Phụ nữ có thai 0,5 – 1 1 - 2 1,5 – 3 Trẻ em 0,5 0,6 1,1 Trẻ gái (12-15 tuổi ) 0,5 -1 0,5 – 1 0,6 1,2 – 2,6 3/30/2025 12 Hấp thu, dự trữ và thải trừ Hấp thu - Chuyển hóa sắt là chuyển hóa duy nhất trong đó cân bằng sắt đạt được nhờ điều hòa hấp thu hơn là điều hòa bài tiết - Mất sắt : + Chu kỳ kinh nguyệt và sinh con + Sự bong tróc của các tế bào biểu mô từ da , ruột và đường tiết niệu (1 – 1,5mg/ngày) + Mang thai : 2-3mg/ngày 3/30/2025 13 Hấp thu, dự trữ và thải trừ Hấp thu ( tt ) 2 con đường riêng biệt để hấp thu sắt : - Sắt gắn với heme từ myoglobin và hemoglobin, - Các muối sắt từ hầu hết các nguồn không phải động vật . 3/30/2025 14