Bài giảng Phôi, mô học răng miệng đại cương - Bài: Hình thành các mô răng

§ HÌNH THÀNH CÁC MÔ RĂNG PHÔI-MÔ HỌC RĂNG MIỆNG ĐẠI CƯƠNG NGND. GS. BS. Hoàng Tử Hùng tuhung.hoang@gmail.com www.hoangtuhung.com www.hoangtuhung.com MỤC TIÊU 1. Phát biểu và thảo luận được vai trò của nhú răng và cảm ứng qua lại giữa nhú răng và cơ quan men trong xác định hình thể răng 2. Mô tả được quá trình thành lập nguyên bào men, nguyên bào ngà và quá trình chế tiết ngà, men đầu tiên. 3. Mô tả được sự thành lập cơ quan tủy. 4. Trình bày được nguồn gốc, cấu tạo, vai trò của bao biểu mô Hertwig trong việc thành lập chân răng. www.hoangtuhung.com DÀN BÀI • Mở đầu: nhắc lại sự hình thành, phát triển và cấu trúc mầm răng. • Vai trò của nhú răng và cảm ứng qua lại với cơ quan men trong phát sinh hình thái răng. • Hình thành nguyên bào men, nguyên bào ngà và chế tiết ngà, men đầu tiên. • Bao biểu mô chân răng Hertwig và xác lập chân răng. NHẮC LẠI SỰ HÌNH THÀNH, PHÁT TRIỂN và CẤU TRÚC MẦM RĂNG www.hoangtuhung.com TÓM TẮT Sinh học phát triển cá thể răng: – Diễn ra trong thời kỳ phôi thai và cả sau khi đẻ; – Đặc điểm hình thái răng được di truyền quyết định, nhưng có thể bị ảnh hưởng bởi môi trường (ngoại di truyền); – Mỗi răng phát triển độc lập với nhau, do hoạt động chế tiết phối hợp giữa ngoại bì và ngoại trung mô. Nguyên mầm răng phát triển từ biểu mô phát sinh răng. – Mỗi nguyên mầm phát triển thành một mầm răng, – Mỗi mầm răng phát triển thành một cơ quan răng (gồm răng và nha chu) www.hoangtuhung.com TÓM TẮT Mầm răng: – Ba giai đoạn phát triển: nụ - chỏm – chuông – Ba thành phần cấu trúc : cơ quan men, nhú răng, bao răng. Cơ quan men (nguồn gốc ngoại bì) có bốn tầng: biểu mô men lớp ngoài, tầng lưới, tầng trung gian, biểu mô men lớp trong. Biểu mô men lớp trong biệt hóa thành nguyên bào men, chế tiết khuôn men. Nhú răng (nguồn gốc mô liên kết: ngoại trung mô) tế bào lớp ngoài cùng biệt hóa thành nguyên bào ngà, chế tiết chất căn bản ngà. Phần còn lại phát triển thành tủy răng. Bao răng (nguồn gốc mô liên kết: ngoại trung mô) lớp trong là bao răng chính danh. Tế bào lớp trong cùng phát triển thành nguyên bào xê măng, tế bào lớp giữa phát triển thành dây chằng, tế bào lớp ngoài phát triển thành xương ổ chính danh. www.hoangtuhung.com VAI TRÒ QUYẾT ĐỊNH CỦA NHÚ RĂNG 1. Kết hợp của nhú ngoại trung mô với biểu mô hướng đến sự phát triển một nguyên mầm răng 2. Nhú răng quyết định hình thể răng 3. Tín hiệu cảm ứng là đặc trưng sinh học tổng quát và có hiệu quả, vượt qua hàng rào về loài. Ngoại trung mô Răng chuột Ngoại bì phôi gà Răng chuột Nhú răng cối Chỏm răng cửa Răng cối www.hoangtuhung.com HÌNH THÀNH NGUYÊN BÀO MEN, NGUYÊN BÀO NGÀ, chế tiết ngà, men đầu tiên Biểu mô men lớp trong Tế bào ngoại vi nhú răng Tiền nguyên bào men Tiền nguyên bào ngà Nguyên bào ngà non Nguyên bào ngà Khuôn ngàTiền ngà Khoáng hóa Điều hòa phân cực &Biệt hóa Nguyên bào men Tổng hợp khuôn men 2 4 5 Màng đáy 1 Dẫn dắt biệt hóa 3 www.hoangtuhung.com CƠ QUAN MEN XÁC LẬP HÌNH THỂ ĐẶC TRƯNG CỦA RĂNG Cơ quan men tiếp tục tăng trưởng đến khi đạt kích thước thân răng Ngà răng hình thành trước, men răng bồi đắp trên ngà Hình thành ngà, men bắt đầu ở rìa cắn, đỉnh múi Men, ngà được tạo thành từng lớp www.hoangtuhung.com CƠ QUAN MEN XÁC LẬP HÌNH THỂ ĐẶC TRƯNG CỦA RĂNG Lưới tế bào sao Biểu mô men lớp ngoài Tầng trung gian Nguyên bào men Nguyên bào ngà Mao mạch Nhú răng Biểu mô men lớp trong www.hoangtuhung.com CƠ QUAN MEN XÁC LẬP HÌNH THỂ ĐẶC TRƯNG CỦA RĂNG a : thai 4 – 5 tháng b : thai 6 – 7 tháng c : khi sinh Kích thước tương đối của cơ quan men ở răng cửa sữa dưới www.hoangtuhung.com BAO BIỂU MÔ CHÂN RĂNG HERTWIG HÌNH THÀNH CHÂN RĂNG Vành cổ: nơi biểu mô men lớp trong và lớp ngoài gặp nhau khi men thân răng hoàn thành. Biểu mô tiếp tục tăng sinh Æ Bao biểu mô kép (2 lớp): bao biểu mô Hertwig Bao bọc phần nhú răngÆ hoành BM 1 2 3 4 5 6a b www.hoangtuhung.com BAO BIỂU MÔ CHÂN RĂNG HERTWIG, HÌNH THÀNH CHÂN RĂNG Tế bào lớp ngoài Nhú răng Nguyên bào ngà Khuôn ngà Khoáng hóa Biểu mô men lớp trong 1 Thúc đẩy biệt hóa Tách ra Đi về phía túi răng Tế bào túi răng Đi về phía chân răng Biệt hóa thành nguyên bào xê măng (nếu dừng lại ở dây chằng: Biểu mô sót Malassez) 2 3 3’ Tiếp xúc với ngà www.hoangtuhung.com HÌNH THÀNH CHÂN RĂNG 1 2 3 4 5 6 7 8 10 11 9 12 9 A B www.hoangtuhung.com HÌNH THÀNH CHÂN RĂNG 1 2 3 1 2 3 4 5 6 www.hoangtuhung.com THÀNH LẬP TỦY RĂNG Tế bào lớp ngoài của nhú tiếp tục biệt hóa thành nguyên bào ngà (ở cả thân răng và chân răng) Phần còn lại tạo một khối mô liên kết giàu tế bào sợi, nhiều mạch máu và bạch huyết, Mạng lưới thần kinh: có tế bào thần kinh kết hợp mạch máu vào tủy; dây thần kinh có myelin Có liên hệ mật thiết giữa tủy và ngà: trong quá trình tạo ngà, nguyên bào ngà lui dần về phía trung tâm, để lại trong khối ngà các đuôi (đuôi bào tương)