Chuẩn bị xét xử vụ án hình sự - Thực trạng và giải pháp

ực pháp luật; Sinh viên, học viên cao học chuyên ngành tư pháp hình sự và đặc biệt hơn nữa đó không những là nguồn tài liệu mà còn là hoạt động thực tiễn gắn liền với công tác xét xử các vụ án hình sự của toàn ngành Tòa án. 8. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, trang phụ bìa, mục lục, danh mục bảng, danh mục sơ đồ, danh mục biểu đồ, luận văn có bố cục ba chương. 7 Chương 1. Một số vấn đề chung và quy định của bộ luật tố tụng hình sự về chuẩn bị xét xử vụ án hình sự 1.1. Khái niệm và đặc điểm của hoạt động chuẩn bị xét xử vụ án hình sự 1.1.1. Khái niệm hoạt động chuẩn bị xét xử vụ án hình sự Chuẩn bị xét xử vụ án hình sự là hoạt động tố tụng hình sự do những người tiến hành tố tụng hình sự có thẩm quyền thực hiện từ khi thụ lý vụ án đến khi mở phiên tòa. 1.1.2. Đặc điểm của hoạt động chuẩn bị xét xử vụ án hình sự Chủ thể chịu trách nhiệm chính của hoạt động chuẩn bị xét xử vụ án hình sự là Thẩm phán chủ tọa phiên tòa. Mục đích của hoạt động chuẩn bị xét xử vụ án hình sự là: - Quyết định đình chỉ vụ án hoặc tạm đình chỉ vụ án. - Quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung. - Quyết định đưa vụ án ra xét xử. 1.2. Vai trò và ý nghĩa của hoạt động chuẩn bị xét xử vụ án hình sự Là điều kiện cần và đủ cho các hoạt động tố tụng hình sự tiếp theo: - Hoạt động áp dụng biện pháp ngăn chặn hoặc biện pháp bắt buộc chữa bệnh trong trường hợp tạm đình chỉ, đình chỉ vụ án; - Hoạt động điều tra bổ sung trong trường hợp quyết định yêu cầu điều tra bổ sung; - Hoạt động xét xử tại phiên tòa và thi hành án hình sự. 1.3. Quy định của Bộ Luật tố tụng Hình sự năm 2003 về hoạt động chuẩn bị xét xử vụ án hình sự 1.3.1. Quy định của Bộ Luật tố tụng Hình sự năm 2003 về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự 1.3.1.1. Thời hạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự Khoản 2 Điều 176. Là khoảng thời gian để những người tiến hành tố tụng thực hiện hoạt động tố tụng hình sự trước khi xét xử vụ án hình sự và các công việc cần thiết khác chuẩn bị cho việc mở phiên tòa; Hoặc quyết định trả hồ sơ điều tra bổ sung, đình chỉ hoặc tạm đình chỉ vụ án. Thời điểm bắt đầu: Thụ lý hồ sơ vụ án. Thời hạn: Tội phạm ít nghiêm trọng là 30 ngày, gia hạn 15 ngày; Tội phạm nghiêm trọng là 45 ngày, gia hạn 15 ngày; Tội phạm rất nghiêm trọng là 2 tháng, gia hạn 30 ngày; Tội phạm đặc biệt nghiêm trọng là 3 tháng, gia hạn 30 ngày. Thời điểm kết thúc: 8 - Thẩm phán chủ tọa phiên tòa quyết định đưa vụ án ra xét xử và Thư ký phiên tòa làm các thủ tục mở phiên tòa xét xử công khai, xét xử kín hoặc xét xử lưu động tùy theo tính chất từng vụ án; Quyết định trả hồ sơ điều tra bổ sung và Thư ký phiên tòa làm thủ tục trả hồ sơ cho Viện kiểm sát; Quyết định tạm đình chỉ, đình chỉ vụ án thì ngày ra quyết định là ngày kết thúc thời hạn chuẩn bị xét xử. 1.3.1.2. Nghiên cứu hồ sơ Khoản 1 Điều 176. - Chủ thể: + Hội đồng xét xử (trừ Thư ký Tòa án), người chịu trách nhiệm chính là Thẩm phán chủ tọa phiên tòa. + Luật sư bào chữa cho bị can, bị cáo; Người bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho đương sự. - Mục đích để giải quyết các vấn đề sau: + Vụ án thông thường: Có đúng thẩm quyền? Có cần chuyển, tách, nhập vụ án không? Thủ tục tố tụng trong điều tra, truy tố đã đúng và đầy đủ chưa?. Việc áp dụng, thay đổi hoặc hủy bỏ biện pháp ngăn chặn đúng không? Xử lý vật chứng, đảm bảo bồi thường thiệt hại? Đã có đủ tài liệu, chứng cứ để làm rõ những vấn đề phải chứng minh chưa? Hành vi có cấu thành tội phạm không? Việc định tội, viện dẫn pháp luật trong bản cáo trạng đã đúng chưa? Căn cứ để đưa vụ án ra xét xử hay cần trả hồ sơ để điều tra bổ sung, đình chỉ hoặc tạm đình chỉ vụ án?. + Thủ tục rút gọn: Thời gian nghiên cứu hồ sơ, ra các quyết định trong 7 ngày kể từ ngày nhận hồ sơ vụ án. + Vụ án có yếu tố nước ngoài: Phải phù hợp với các hiệp định tư pháp mà nước có người vi phạm pháp luật hình sự Việt Nam đã ký kết với Việt Nam. 1.3.1.3. Các quyết định của Tòa án trong hoạt động chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự - áp dụng, thay đổi hoặc hủy bỏ biện pháp ngăn chặn. Điều 177. + áp dụng: Bị can chưa bị Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát áp dụng bất kỳ một biện pháp ngăn chặn nào hoặc đã bị áp dụng nhưng đến thời điểm Tòa án thụ lý thì biện pháp đó đã bị hủy bỏ. + Thay đổi: Là việc buộc bị can, bị cáo phải chịu một trong các biện pháp quy định tại Điều 79 Bộ Luật tố tụng Hình sự năm 2003 thay cho biện pháp mà Cơ quan điều tra và Viện kiểm sát đã áp dụng. 9 + Hủy bỏ: Không cần thiết phải áp dụng biện pháp ngăn chặn nữa. Chủ thể: Thẩm phán chủ tọa phiên tòa. Bao gồm: bắt, tạm giữ, tạm giam, cấm đi khỏi nơi cư trú, bảo lĩnh, đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm. Biện pháp tạm giam. Điều 88. Thẩm quyền: Chánh án hoặc Phó Chánh án Tòa án. Thẩm phán chủ tọa phiên tòa thấy có căn cứ để tạm giam phải báo cáo Chánh án hoặc Phó Chánh án quyết định. áp dụng: Bị can, bị cáo phạm tội đặc biệt nghiêm trọng, rất nghiêm trọng hoặc tội nghiêm trọng, ít nghiêm trọng mà Bộ Luật Hình sự quy định hình phạt tù trên hai năm và có căn cứ cho rằng người đó có thể trốn hoặc cản trở việc điều tra, truy tố, xét xử hoặc có thể tiếp tục phạm tội. Thời hạn tạm giam không được quá thời hạn chuẩn bị xét xử. Gia hạn thời hạn chuẩn bị xét xử mà thời hạn tạm giam đã gần hết nếu xét thấy cần tiếp tục tạm giam thì Chánh án Tòa án ra lệnh giam tiếp. Biện pháp bắt bị can, bị cáo để tạm giam. Điểm b,c khoản 1 Điều 80. Biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú. Điều 91. Người có thẩm quyền: Chánh án, Phó Chánh án Tòa án các cấp; Thẩm phán giữ chức vụ Chánh tòa, Phó Chánh tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao, Hội đồng xét xử; Thẩm phán được phân công chủ tọa phiên tòa. Biện pháp bảo lĩnh. Điều 92. Thẩm quyền: Chánh án, Phó Chánh án, Thẩm phán giữ chức vụ Chánh tòa, Phó Chánh Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao, Hội đồng xét xử, Thẩm phán được phân công chủ tọa phiên tòa. Biện pháp đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm thay thế biện pháp tạm giam. Điều 93. Thẩm quyền: Thẩm phán chủ tọa phiên tòa. Mục đích là đảm bảo sự có mặt của bị can, bị cáo theo giấy triệu tập. - Quyết định đưa vụ án ra xét xử. Điều 178. 10 Sau khi nghiên cứu hồ sơ vụ án, nếu thấy có đủ chứng cứ để xét xử, Thẩm phán chủ tọa phiên tòa quyết định đưa vụ án ra xét xử. Thủ tục rút gọn. Điều 324 Bộ Luật tố tụng Hình sự năm 2003: Thẩm phán chủ tọa phiên tòa quyết định áp dụng khi người thực hiện hành vi phạm tội bị bắt quả tang; Sự việc phạm tội đơn giản, chứng cứ rõ ràng; Tội phạm đã thực hiện là tội phạm ít nghiêm trọng; Người phạm tội có căn cước rõ ràng. Chỉ được áp dụng ở cấp sơ thẩm. Thời hạn chuẩn bị xét xử theo thủ tục rút gọn là 7 ngày. Thời hạn mở phiên tòa xét xử kể từ ngày quyết định đưa vụ án ra xét xử là 7 ngày. Trong thời hạn 7 ngày, Thẩm phán chủ tọa phiên tòa phải ra các quyết định như đối với vụ án theo thủ tục chung. Vụ án có yếu tố nước ngoài: Quyết định đưa vụ án ra xét xử cũng như các vụ án thông thường nhưng phải có người phiên dịch. Nếu bị can, người bị hại, đương sự là người nước ngoài thì người phiên dịch do Tòa án mời. Trường hợp người nước ngoài ủy quyền cho người Việt Nam đại diện tham gia phiên tòa thì không cần phiên dịch. - Quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung. Điều 179. Thẩm quyền: Thẩm phán chủ tọa phiên tòa áp dụng: Khi cần xem xét thêm những chứng cứ quan trọng đối với vụ án mà không thể bổ sung tại phiên tòa được; Khi có căn cứ để cho rằng bị cáo phạm một tội khác hoặc có đồng phạm khác; Khi phát hiện có vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng. - Quyết định tạm đình chỉ hoặc đình chỉ vụ án. Điều 180. Thẩm quyền: Thẩm phán chủ tọa phiên tòa áp dụng: Bị can bị bệnh tâm thần hoặc bệnh hiểm nghèo khác có chứng nhận của Hội đồng giám định pháp y; Chưa xác định được bị can ở đâu. Nếu không biết nơi ở thì chỉ tạm đình chỉ vụ án khi đã hết thời hạn chuẩn bị xét xử; Đã trưng cầu giám định nhưng chưa có kết quả giám định mà hết thời hạn chuẩn bị xét xử thì tạm đình chỉ vụ án và việc giám định vẫn tiếp tục được tiến hành cho đến khi có kết quả; Khi có một trong những căn cứ tại khoản 2 Điều 105 và các điểm 3, 4, 5, 6 và 7 Điều 107 của Bộ Luật này hoặc khi Viện kiểm sát rút toàn bộ quyết định truy tố trước khi mở phiên tòa; Viện kiểm sát rút quyết định truy tố. Quyết định đình chỉ phải ghi rõ: Thời gian, lý do, căn cứ đình chỉ vụ án. 1.3.1.4. Các hoạt động khác trong giai đoạn chuẩn bị xét xử. Điều 182. 11 - Giao các quyết định. (Quyết định đưa vụ án ra xét xử, quyết định trả hồ sơ điều tra bổ sung, Quyết định đình chỉ hoặc tạm đình chỉ vụ án; Hoặc các quyết định liên quan đến việc áp dụng, thay đổi hoặc hủy bỏ biện pháp ngăn chặn). Thẩm quyền: Thư ký Tòa án Thời hạn: Chậm nhất là 10 ngày trước khi mở phiên tòa. Những người được nhận các quyết định: Bị can, bị cáo, người bào chữa, người đại diện hợp pháp của bị can, bị cáo; Viện kiểm sát cùng cấp; Đối với những người tham gia tố tụng khác chỉ cần gửi giấy báo về các quyết định trên. Những vụ án có yếu tố nước ngoài thì các văn bản tố tụng hình sự được gửi cho Đại sứ quán và Cục lãnh sự Bộ Ngoại giao nơi quản lý người tham gia tố tụng đó. - Giao giấy triệu tập những người cần xét hỏi đến phiên tòa Thẩm quyền: Thư ký Tòa án. Những người được nhận: Bị can, người bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan đến vụ án và người đại diện hợp pháp của họ, người bào chữa, người bảo vệ quyền lợi của đương sự, người làm chứng, người giám định, người phiên dịch. 1.3.2. Quy định của Bộ Luật tố tụng hình sự năm 2003 về chuẩn bị xét xử phúc thẩm vụ án hình sự. Điều 230. Phúc thẩm: Tòa án cấp trên trực tiếp xét xử lại các vụ án hoặc xét lại quyết định sơ thẩm mà bản án, quyết định sơ thẩm đối với vụ án đó chưa có hiệu lực pháp luật bị kháng cáo hoặc kháng nghị theo quy định của pháp luật. Mục đích: Kiểm tra tính hợp pháp và tính có căn cứ của bản án, quyết định sơ thẩm bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của nhà nước, công dân, tổ chức xã hội bị xâm hại. Bản án phúc thẩm là một hình thức án mẫu để tòa cấp dưới học tập và rút kinh nghiệm cho việc xét xử. 1.3.2.1. Thụ lý hồ sơ. Điều 241. Thẩm quyền: Thư ký Tòa án. Mục đích: Kiểm tra bút lục, tính hợp pháp về mặt hình thức và kiểm tra sơ bộ nội dung đơn kháng cáo để chuyển cho lãnh đạo phân công hồ sơ vụ án cho Thẩm phán chủ tọa phiên tòa. 1.3.2.2. Thời hạn chuẩn bị xét xử phúc thẩm. Điều 242. 12 Là khoảng thời gian kể từ ngày Tòa án cấp phúc thẩm nhận được hồ sơ vụ án đến khi mở phiên tòa phúc thẩm hoặc đình chỉ vụ án nếu có đơn rút kháng cáo hoặc quyết định rút kháng nghị. Thời hạn của Tòa án cấp tỉnh và Tòa án quân sự cấp quân khu phải mở phiên tòa phúc thẩm trong 60 ngày; Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao, Tòa án quân sự trung ương phải mở phiên tòa phúc thẩm trong 90 ngày. Chậm nhất là 15 ngày trước ngày mở phiên tòa, Tòa án cấp phúc thẩm phải thông báo bằng văn bản cho Viện kiểm sát cùng cấp và những người tham gia tố tụng về thời gian, địa điểm xét xử phúc thẩm vụ án. Đối với Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao và Tòa án quân sự trung ương phải mở phiên tòa phúc thẩm không quá 90 ngày kể từ ngày nhận được hồ sơ vụ án. Thời hạn đó bao gồm cả thời gian Viện kiểm sát nghiên cứu hồ sơ để chuẩn bị tham gia phiên tòa phúc thẩm. 1.3.2.3. Hội đồng xét xử phúc thẩm và nghiên cứu hồ sơ. Điều 244. - Hội đồng xét xử phúc thẩm: Gồm ba Thẩm phán, khi cần thiết có thêm hai hội thẩm. - Nghiên cứu hồ sơ. Điều 241. Kiểm tra tính hợp pháp của đơn kháng cáo. - Bị cáo có quyền kháng cáo đối với quyết định của bản án sơ thẩm, gồm: tội danh, điều, khoản, tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, hình phạt chính và hình phạt bổ sung, biện pháp tư pháp, xử lý vật chứng, án phí. Bị cáo là người thành niên và không có nhược điểm về thể chất và tinh thần, họ phải tự mình thực hiện quyền kháng cáo. Bị cáo là người chưa thành niên hoặc có nhược điểm về thể chất hoặc tâm thần thì người bào chữa, người đại diện hợp pháp của bị cáo có quyền kháng cáo mà không cần có sự đồng ý hoặc yêu cầu của bị cáo. - Người bị hại có quyền kháng cáo theo hướng tăng nặng hoặc giảm nhẹ đối với bản án sơ thẩm như: tội danh, điều khoản, tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, hình phạt chính và hình phạt bổ sung, bồi thường thiệt hại, việc tuyên bị cáo vô tội, quyết định tạm đình chỉ hoặc đình chỉ vụ án. Người bị hại là người thành niên và không có nhược điểm về thể chất và tâm thần thì họ phải tự mình thực hiện quyền kháng cáo. Người bị hại là người chưa thành niên hoặc có nhược điểm về thể chất hoặc tinh thần, thì người đại diện hợp pháp của họ có quyền kháng cáo đối với bản án hoặc quyết định sơ thẩm như người bị hại. Người bị hại chết, thì thân nhân của họ như là: cha mẹ đẻ, cha mẹ nuôi, vợ hoặc chồng, con đẻ hoặc con 13 nuôi, anh chị em ruột có quyền kháng cáo đối với bản án hoặc quyết định sơ thẩm như người bị hại. Nếu lợi ích giữa những người bị hại không mâu thuẫn với nhau, thì họ cử người đại diện thực hiện quyền kháng cáo. Nếu lợi ích giữa họ mâu thuẫn với nhau, thì họ thực hiện quyền kháng cáo độc lập. - Nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự có quyền kháng cáo phần bản án hoặc quyết định sơ thẩm có liên quan đến việc bồi thường thiệt hại. Những người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan đến vụ án và người đại diện hợp pháp của họ có quyền kháng cáo phần bản án hoặc quyết định có liên quan đến quyền lợi, nghĩa vụ của họ. Việc kháng cáo quá hạn chỉ được chấp nhận khi có lý do chính đáng và được Tòa án cấp sơ thẩm xác minh, kèm theo biên bản, tài liệu xác minh lý do kháng cáo quá hạn. Đây là một trong những cơ sở để Thẩm phán chấp nhận đơn kháng cáo quá hạn để thông báo mở phiên tòa xét xử phúc thẩm theo thời gian luật định. Kiểm tra tính hợp pháp của kháng nghị: Kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm bản án hoặc quyết định sơ thẩm không chỉ là quyền mà còn là trách nhiệm của Viện kiểm sát. Viện kiểm sát cùng cấp và cấp trên trực tiếp có quyền kháng nghị những bản án hoặc quyết định sơ thẩm. Việc kháng nghị quá hạn của Viện kiểm sát trong mọi trường hợp đều không được chấp nhận. Ngoài Thẩm phán chủ tọa phiên tòa và Thẩm phán, Hội thẩm cùng Hội đồng xét xử là những người nghiên cứu hồ sơ vụ án thì Luật sư bào chữa cho bị cáo, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho người bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan cũng có quyền nghiên cứu hồ sơ. Thực tiễn xét xử vụ án hình sự cho thấy, những chủ thể nói trên thường nghiên cứu hồ sơ liên quan đến bảo vệ quyền, lợi ích của thân chủ mà họ bảo vệ hoặc bào chữa. 1.3.2.4. áp dụng, thay đổi, hủy bỏ biện pháp ngăn chặn. Điều 243. Biện pháp ngăn chặn là những biện pháp mang tính cưỡng chế nhà nước, đụng chạm trực tiếp đến các quyền và tự do cơ bản của công dân. Chỉ được áp dụng các biện pháp này, đặc biệt là đối với biện pháp tạm giam trong trường hợp cần thiết và phải tuân thủ đúng trình tự, thủ tục pháp luật. Như vậy, việc áp dụng, thay đổi hoặc hủy bỏ biện pháp ngăn chặn ở giai đoạn phúc thẩm là thẩm quyền của Tòa án cấp phúc thẩm không phụ thuộc vào việc Tòa án cấp sơ thẩm đã hay chưa áp dụng biện pháp ngăn chặn. Việc áp dụng được thực hiện như cấp sơ thẩm. 1.3.2.5. Bổ sung chứng cứ tại Tòa án cấp phúc thẩm. 14 Điều 246. Được thực hiện bởi người có quyền kháng cáo hoặc cơ quan kháng nghị. Những chứng cứ được bổ sung tại Tòa án cấp phúc thẩm trong giai đoạn chuẩn bị xét xử vụ án hình sự thường là những chứng cứ chưa có trong hồ sơ vụ án. Kết luận chương 1 15 Chương 2. Thực trạng thực hiện những quy định của bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 về chuẩn bị xét xử vụ án hình sự 2.1. Thực trạng thực hiện những quy định của Bộ Luật tố tụng Hình sự về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự 2.1.1. Kết quả - Năm 2006 Tòa án thụ lý 62.166 vụ án, năm 2007/65.559 vụ án, năm 2008/64.381 vụ án, năm 2009/66.919 vụ án, năm 2010/71.680 vụ án. Số lượng vụ án thụ lý trong các năm gần đây tăng dần so với những năm trước nhưng tỷ lệ đưa vụ án ra xét xử lại giảm. Nguyên nhân là do số vụ án mà Tòa án quyết định trả hồ sơ điều tra bổ sung cho Viện kiểm sát chưa được điều tra xong chiếm tỷ lệ tương đối lớn. - Số vụ án tạm đình chỉ, đình chỉ trong khoảng thời gian trên có xu hướng tăng. Cụ thể: Năm 2006/348 vụ án, tỷ lệ 0,56%; Năm 2007/249 vụ án, tỷ lệ 0,38%; Năm 2008/251 vụ án, tỷ lệ 0,39%; Năm 2009/773 vụ án, tỷ lệ 1,15%; Năm 2010/785 vụ án, tỷ lệ 1,25% - Tỷ lệ trả hồ sơ để điều tra bổ sung có xu hướng giảm, cụ thể: Năm 2006/3.236 vụ án, tỷ lệ 5,21%; Năm 2007/3.297 vụ án, tỷ lệ 5,03%; Năm 2008/2.969 vụ án, tỷ lệ 4,61%; Năm 2009/2.692 vụ án, tỷ lệ 4,02%; Năm 2010/2.179 vụ án, tỷ lệ 3,03%. - Tỷ lệ xét xử vụ án hình sự biến động không đều qua các năm, nguyên nhân là do số vụ án đình chỉ, tạm đình chỉ và trả hồ sơ điều tra bổ sung cũng có thay đổi: Năm 2006/59.787 vụ án, tỷ lệ 96,26%; Năm 2007/60.267 vụ án, tỷ lệ 97,40%; Năm 2008/58.449 vụ án, tỷ lệ 90,79%; Năm 2009/60.443 vụ án, tỷ lệ 90,31%; Năm 2010/68.381 vụ án, tỷ lệ 90,31%. Qua thống kê kết quả trên đã khẳng định đẳng cấp và trình độ quản lý, năng lực lãnh đạo của cán bộ ngành Tòa án, năng lực chuyên môn của những người tiến hành tố tụng nói chung và đặc biệt là trình độ chuyên môn của Thẩm phán chủ tọa phiên tòa với sự hỗ trợ tích cực của Thư ký Tòa án. 16 2.1.2. Hạn chế - Nghiên cứu hồ sơ: Còn một số thiếu sót do nguyên nhân chủ quan và khách quan trong việc thụ lý và nghiên cứu hồ sơ. - Xác định thẩm quyền xét xử theo vụ việc và lãnh thổ. - Quyết định áp dụng, thay đổi hoặc hủy bỏ biện pháp ngăn chặn. - Quyết định trả hồ sơ điều tra bổ sung. - Quyết định tạm đình chỉ vụ án. - Quyết định đình chỉ vụ án. - Quyết định đưa vụ án ra xét xử. - Triệu tập những người cần xét hỏi đến phiên tòa. - Giao các quyết định. 2.2. Chuẩn bị xét xử phúc thẩm 2.2.1. Hạn chế - Tòa phúc thẩm còn ít mà số lượng xét xử các vụ án tương đối nhiều cũng như địa bàn rộng nên bị quá tải hoặc nhiều khi văn bản ban hành, giải thích pháp luật chưa thật sự phù hợp với thực tế từng địa phương: Ba miền Bắc - Trung - Nam chỉ có một Tòa phúc thẩm thuộc Tòa án nhân dân tối cao có trụ sở tại Hà Nội, Đà Nẵng và thành phố Hồ Chí Minh. Mỗi tòa phúc thẩm đảm nhận một địa bàn xét xử phúc thẩm trên phạm vi lớn, thậm chí đến gần 30 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương. - Vì nhiều lý do khác nhau, mỗi đợt xét xử phúc thẩm tại các địa phương thường kéo dài trong nhiều ngày, nhiều trường hợp phải hoãn phiên tòa, mất thời gian công sức trong việc đi lại và tổ chức các phiên tòa, phiên tòa lưu động khiến cho công tác chuẩn bị xét xử phúc thẩm các vụ án hình sự rất khó khăn đối với Hội đồng xét xử. - Một số quy định của pháp luật tố tụng hình sự của giai đoạn này chưa được rõ ràng như ở cấp sơ thẩm nên phần lớn các hoạt động tố tụng hình sự của giai đoạn này được thực hiện tương tự như ở cấp sơ thẩm. Vì vậy, đôi khi có nhiều vụ án phúc thẩm bỏ qua một số hoạt động tố tụng như: nghiên cứu hồ sơ qua loa, chỉ dựa vào bản án và kháng cáo, quyết định kháng nghị của Viện kiểm sát, hoặc bỏ sót đơn kháng cáo của người bị hại trong quá trình thụ lý vụ án làm ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của những người tham gia tố tụng. - Hoạt động chuẩn bị xét xử vụ án hình sự ở cấp phúc thẩm đôi khi chỉ mang tính hình thức, là một trong những nguyên nhân dẫn đến việc hủy án để xét xử lại hoặc xét lại bản án theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm. 2.2.2. Kết quả 17 - Từ năm 2006 - 2010 Tòa án nhân dân và Tòa án quân sự các cấp đã thụ lý từ 60.000- 80.000 vụ án/năm. Số lượng các vụ án hình sự đã giải quyết chiếm tỷ lệ từ 96%/năm trở lên. Tỷ lệ các bản án, quyết định bị hủy chiếm khoảng từ 0,2- 0,6%/năm, trong đó nguyên nhân chủ quan 0,3% và nguyên nhân khách quan chiếm 0,33%, án bị sửa chiếm trung bình khoảng 4%/năm. Tỷ lệ án bị sửa giảm từ 0,15% - 0,16%, bị hủy do chủ quan tăng từ 0,2% - 0,21%. - Tỷ lệ giải quyết vụ án theo trình tự phúc thẩm đã thụ lý là tương đối cao. Số lượng vụ án hình sự phúc thẩm, trung bình hàng năm, Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội thụ lý khoảng 9000 vụ và đã giải quyết đạt tỷ lệ khoảng 99%. - Việc xét xử lưu động, các vụ án lớn phức tạp đã đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn xét xử. Ngành Tòa án xét xử từ 4.000 - 5.000 vụ án/năm. Riêng Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội xét xử lưu động từ 900 vụ án/năm - 1000 vụ án /năm. Qua thống kê kết quả cho thấy trình độ chuyên môn cũng như công tác lãnh đạo của cán bộ, công chức ngành Tòa án ngày càng được nâng cao. Kết luận chương 2 18 Chương 3. Nguyên nhân hạn chế và giải pháp nâng cao hiệu quả chuẩn bị xét xử vụ án hình sự 3.1. Nguyên nhân những hạn chế trong hoạt động chuẩn bị xét xử vụ án hình sự 3.1.1. Một số quy định của pháp luật về chuẩn bị xét xử vụ án hình sự chưa đầy đủ và thiếu chặt chẽ 3.1.2. Trình độ chuyên môn của một bộ phận người tiến hành tố tụng còn hạn chế. 3.1.3. Sự kết hợp trong công tác giữa các cơ quan tiến hành tố tụng đôi khi chưa chặt chẽ. 3.2. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả chuẩn bị xét xử vụ án hình sự 3.2.1. Hoàn thiện một số quy định của pháp luật tố tụng hình sự liên quan đến hoạt động chuẩn bị xét xử vụ án hình sự. Thứ nhất. áp dụng các biện pháp ngăn chặn trong hoạt động chuẩn bị xét xử vụ án hình sự - Biện pháp tạm giam: + Sửa đổi, bổ sung biện pháp tạm giam theo hướng tăng thẩm quyền đối với Thẩm phán chủ tọa phiên tòa bằng việc trao cho họ quyền được ký lệnh tạm giam. + Bổ sung: Trong trường hợp phải gia hạn thời hạn chuẩn bị xét xử thì thời hạn tạm giam không quá thời hạn chuẩn bị xét xử. - Biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú: + Sửa đổi, bổ sung biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú cụ thể hơn, trong trường hợp nếu người bị áp dụng biện pháp này vi phạm sẽ bị áp dụng biện pháp ngăn chặn khác là biện pháp tạm giam. - Biện pháp bảo lĩnh: + Sửa đổi, bổ sung biện pháp bảo lĩnh cụ thể và rõ ràng hơn đối với cá nhân hoặc tổ chức nhận bảo lĩnh vi phạm nghĩa vụ đã cam đoan sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính, bị can được nhận bảo lĩnh vi phạm nghĩa vụ cam đoan sẽ bị áp dụng biện pháp tạm giam. - Biện pháp bảo lĩnh đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm + Sửa đổi, bổ sung biện pháp đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm: Sửa đổi trong trường hợp bị can đã được Tòa án triệu tập mà vắng mặt không có lý do chính đáng thì số tiền hoặc tài sản đã đặt sẽ bị sung quỹ nhà nước và trong trường hợp này bị can sẽ bị áp dụng biện pháp ngăn chặn khác là biện pháp tạm giam. Thứ hai. Các quyết định của Tòa án trong hoạt động chuẩn bị xét xử - áp dụng, thay đổi hoặc hủy bỏ biện pháp ngăn chặn Bổ sung Điều 177: “Trong trường hợp phải gia hạn thời hạn chuẩn bị xét xử thì thời hạn tạm giam không quá thời hạn chuẩn bị xét xử”. 19 - Quyết định đưa vụ án ra xét xử. Nội dung quyết định đưa vụ án ra xét xử: Cần bổ sung thêm cụm từ "người bảo vệ quyền lợi của đương sự" vào điểm 7 và từ "tài liệu" vào điểm 10 của điều luật. - Quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung: Cần sửa đổi, bổ sung từ “bị can” thay thế từ "bị cáo". Điều 179 Bộ Luật tố tụng Hình sự quy định 3 căn cứ trả hồ sơ điều tra bổ sung, nên bổ sung thêm căn cứ thứ tư: d) Khi có những lý do khác mà Thẩm phán được phân công chủ tọa phiên tòa xét thấy cần phải trả hồ sơ để điều tra bổ sung. - Quyết định tạm đình chỉ hoặc đình chỉ vụ án. Sửa đổi, bổ sung: 1. Thẩm phán chủ tọa phiên tòa ra quyết định tạm đình chỉ vụ án khi có một trong những căn cứ sau: a. Bị can mắc bệnh tâm thần hoặc bệnh hiểm nghèo khác có kết luận của Hội đồng giám định pháp y. Trường hợp này có thể ra quyết định tạm đình chỉ vụ án trước khi hết thời hạn chuẩn bị xét xử. Nếu Tòa án đã trưng cầu giám định nhưng chưa có kết quả giám định mà thời hạn chuẩn bị xét xử đã hết thì Thẩm phán vẫn phải ra quyết định tạm đình chỉ vụ án và việc giám định vẫn được tiến hành cho đến khi có kết quả. b. Bị can, bị cáo trốn và không biết rõ nơi cư trú, nếu còn trong thời hạn chuẩn bị xét xử, Tòa án phải yêu cầu cơ quan điều tra truy nã. Trường hợp này chỉ có thể ra quyết định tạm đình chỉ vụ án khi hết hạn chuẩn bị xét xử. 2. Thẩm phán ra quyết định đình chỉ vụ án khi có một trong những căn cứ sau: a. Khi có căn cứ quy định tại khoản 2 Điều 105, các điểm 3, 4, 5, 6, 7 Điều 107 Bộ Luật này. b. Khi Viện kiểm sát rút toàn bộ quyết định truy tố trước khi mở phiên tòa. Thứ ba. Sắp xếp và quy hoạch lại, sửa đổi và bổ sung một số điều luật trong giai đoạn chuẩn bị xét xử phúc thẩm vụ án hình sự. Phần này gồm 2 chương: Chương 23. Tính chất của xét xử phúc thẩm và quyền kháng cáo, kháng nghị. Chương 24. Thủ tục xét xử phúc thẩm. Giữ nguyên chương 23 và đề xuất tách chương 24 thành 2 chương mới là