Đề cương ôn tập học kì II Văn cơ bản 11

à tư tưởng hiện đại”. Như ánh sáng đã xuất hiện trong khi mọi công trình nghiên cứu trước đây của các nhà kinh tế học tư sản, các nhà phê bình xã hội chủ nghĩa đều mò mẫm trong bóng tối. => Mác là người phát minh, khám phá, là con người của hoạt động thực tiễn, Mác là nhà khoa học, nhà cách mạng. @ Ăng ghen sử dụng những luận điểm, luận cứ rõ ràng: + Giống như Đác uyn đã tìm ra…lịch sử lòai người”. (Luận điểm). + Sự thật đơn giản nhưng đã bị tầng tầng lớp lớp các nhà tư tưởng phủ kín (luận cứ.) + Con người trước hết phải có cái ăn .. tôn giáo. làm cho người đọc dễ tiếp thu, dễ hiểu. @ Bài viết đọc trước mộ nhưng Ăng ghen ít nói đến cái chết, điều ấy có ý nghĩa: + Chỉ có mấy dòng, Ăng ghen nói sự ra đi vào cõi vĩnh hằng của Mác. Bài viết không nói nhiều đến cái chết. Đây là ý định, là nét độc đáo của người viết. + Tác giả nhấn mạnh ý nghĩa của sự sống, của cuộc đời mà Mác đã cống hiến cho nhân loại. Với Mác, tất cả đều bất tử. 7- Tình cảm xót thương của Ăng ghen đối với Mác + Đó là thái độ trân trọng đánh giá cao vai trò và những cống hiến vĩ đại của Các- mác” con người đó ra đi là một tổn thất lớn lao…” (Ca ngợi công lao và đóng góp của Mác, khẳng định Mác hơn hẳn, vượt trội. “Cho nên từ cơ sở đó – phát minh của Mác - mà giải thích những cái kia chứ không phải ngựoc lại, như từ trước tới nay người ta đã làm”. - Đề cao nhân cách, bản lĩnh của Mác:” Ông là người bị cả các chính thể chuyên chế, cộng hòa ; các phái bảo thủ cực đoan căm ghét, vu khống, nguyền rủa nhưng “ Mác đã gạt sang một bên tất cả…” + Tình cảm của Ăng ghen thể hiện sự xót thương vô hạn xuất phát từ đáy lòng (Không chỉ một người xót thương mà cả nhân loại thương xót). – “Ôi ông mất đi, hàng triệu người cộng sự cách mạng với ông ở khắp châu Âu, châu Mĩ… đều thương mến, khóc thương”. + “ Và tôi có thể mạnh dạn nói rằng ôg có thể có nhiều kẻ đối địch nhưng chưa chắc có một kẻ thù nào riêng nào cả. Tên tuổi của ông đời đời sống mãi”. @ Cách lập luận của tác giả: + Mác chống lại ai? (Tham gia vàoviệc lật đổ xã hội tư sản và thiết chế nhà nước do nó tạo nên) Mác lên tiếng chống lại cường quyền bạo lực. + Mác bêng vực ai? (Tham gia vào sự nghiệp giải phóng giai cấp vô sản hiện đại mà ông là người đầu tiên mang đến cho họ ý thức về địa vị và yêu cầu của mình, ý thức về điều kiện để tự giải phóng). + Những cống hiến của Mác có lợi cho cả nhân loại. Hoạt động của ông không bênh vực quyền lợi cho cá nhân nào mà mang lợi cho cả nhân loại). 8. Nghệ thuật : -Sự chặt chẽ của lập luận và những biện pháp so sánh . tăng tiến. - Văn chính luận giàu chất biểu cảm. 9. Ý nghĩa văn bản: Với những đóng góp to lớn, Mác trở thành nhà tư tưởng vĩ đại nhất trong số những nhà tư tưởng hiện đại,” tên tuổi và sự nghiệp của ông đời đời sống mãi”. 10.Ghi nhớ: SGK. III- Luyện tập 2- Lập dàn ý bài diễn văn A- Mở bài: Giới thiệu thời gian,không gian Mác vĩnh biệt nhân loại và tình cảm thương tiếc. - Sự ra đi của Mác là một tổn thất. B- Thân bài: - Ca ngợi công lao của Mác và tiếc thương - Các cống hiến của Mác ( 1,2,3) C- Kết luận: - Vì những cống hiến trên mà Mác bị căm ghét nhiều nhất. - Mác gạt đi tất cả và chỉ đáp lại khi thấy cần thiết. - người ra đi để lại thương tiếc cho hàng triệu người. - Mác có nhiều kẻ đối địch nhưng không có một kẻ thù riêng nào. - Lời cầu nguyện. MỘT THỜI ĐẠI TRONG THI CA. 1- Tác giả : Hoài Thanh tên khai sinh Nguyễn Đức Nguyên (1909). Quê : Nghi Lộc – Nghệ An. - Xuất thân trong một gia đình nhà nho nghèo., sớm tham gia phong trào yêu nước. - Viết văn từ những năm mới ngoài 20 tuổi. Hoạt động chủ yếu trong ngành văn hóa nghệ thuật, là nhà phê bình văn học xuất sắc nhất của văn học hiện đại Việt Nam. - Tác phẩm nổi tiếng: “Thi nhân Việt Nam”. - Năm 2000 được nhà nước tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật. 2- Xuất xứ Đây là phần cuối tiểu luận “Một thời đại trong thi ca”.Thể hiện nội dung quan trọng nhất về thơ mới: tinh thần thơ mới . Tiểu luận mở đầu cuốn “Thi nhân Việt Nam”, là công trình tổng kết có giá trị về phong trào thơ mới lãng mạn 30-45. 3- Nội dung đoạn trích + Nêu vấn đề: “ Điều ta cho là quan trọng hơn : tinh thần thơ mới”. - Nhưng cái khó là ranh giới giữa thơ cũ và thơ mới không rạch ròi, dễ nhận ra. - Vậy làm sao để nhận diện, tác giả đề nghị: * Không thể căn cứ vào những bài thơ dở, thời nào chả có mà phải so sánh những bài thơ hay với những bài thơ hay. * Vả chăng cái cũ và cái mới vẫn nối tiếp nhau và qua lại cho nên phải so sánh trên đại thể. + Tinh thần thơ mới là gì? Là ở chữ “tôi”. - Cái khác nhau là ở chữ “tôi” và chữ “ta”. Ngày trước thời chữ ta, bây giờ là thời chữ “tôi”. - Chữ tôi trước đây nếu có thì cũng phải ẩn mình sau chữ “ta”. Chữ “tôi” bây giờ là chữ “tôi” theo ý nghĩa tuyệt đối của nó. - “Cái tôi’ bây giờ đáng thương và tội nghiệp ở chỗ nó không còn cái cốt cách hiên ngang ngày trước như cái khi phách ngang tàng của Lí Bạch, cái tự trọng trước cơ hàn của Nguyễn Công trứ mà rên rỉ, khổ sở, thảm hại, phiêu lưu trong trường tình, thoát lên tiên, điên cuồng, đắm say, bơ vơ, ngẩn ngơ buồn, bàng hoàng mất lòng tin, (Lưu Trọng Lư gọi là “cái thú đau thương”, Huy Cận hiện diện với nỗi buồn cô đơn tan nát đến chia lìa, nỗi buồn trong thơ Xuân Diệu gắn liền với thẩm mĩ, Chế Lan Viên mòn mỏi trong : “Điêu tàn”, khóc sướt mướt cái thây ma của thời xa cũ, Hàn Mặc Tử đến với nỗi buồn gợi nhớ đến bâng khuâng… ). Nói chung, thơ mới nói lên cái bi kịch đang diễn ngấm ngầm dưới những phù hiệu dễ dãi trong hồn người thanh niên. - Họ giải quyết bi kịch đó bằng cách gửi cả vào tiếng Việt. Vì thế tiếng Việt là vong hồn của các thế hệ đã qua, vì họ tin vào lời nói triết lí; “Truyện Kiều còn, tiếng ta còn, tiếng ta còn, nước ta còn”. Vì họ cảm thấy tinh thần giống nòi cũng như các thể thơ xưa có biến thiên không sao tiêu diệt, vì phải “tìm về dĩ vãng để vin vào những gì bất diệt đủ để đảm bảo cho ngày mai”. => Bàn về thơ mới, Hoài Thanh liên hệ tới thời thế,, tâm lí bạn đọc trẻ tuổi. Đây thể hiện quan điểm nghệ thuật đúng đắn của người bình thơ. + GV có thể lấy đoạn văn từ: “ Đời chúng ta nằm trong vòng chữ tôi…..”. - Đoạn văn có những nhận định có tính khái quát cao về sự bế tắc của cái “tôi”. “Đời chúng ta nằm trong vòng chữ tôi. Mất bề rộng ta đi tìm bề sâu”. Và bản sắc riêng của từng nhà thơ. Những nhận định có tính khái quát chính xác về thơ mới, về từng nhà thơ. Mỗi nhà thơ được khái quát trong mấy từ: Thế Lữ với tiên; Lưu Trọng Lư trong trường tình; Hàn Mặc Tử, Chế Lan Viên thì điên cuồng; Xuân Diệu thì đắm say….nhưng cách viết thì hấp dẫn, mềm mại, uyển chuyển làm cho câu nghị luận đầy chất thơ, gợi cảm xúc, hứng thú cho người đọc. - Giọng văn của tác giả khi nói về các nhà thơ là giọng giãi bày, đồng cảm, chia sẻ. Đọc văn mà hiểu hồn của người viết, như Hoài Thanh nói: “ Lấy hồn tôi mà hiểu hồn người”. - Tác giả dùng chữ ta để nói cái chung – trong đó có mình. Chữ ta được lặp lại nhiều lần. - Khi nói tới lòng yêu nước của các nhà thơ mới, tác giả dùng những từ thấm đượm tình cảm như: Gửi cả, yêu vô cùng, chia sẻ buồn vui với cha ông, dồn tình yêu quê hương, hứng vong hồn, chưa bao giờ họ hiểu, chưa bao giờ họ cảm, chưa bao giờ như bây giờ họ thấy cần… => Nghệ thuật lập luận chặt chẽ, thấu đáo (Khi đặt vấn đề tìm đặc sắc của thơ mới, tác giả nói ngay cái khó của vấn đề). Tác giả nêu lên cách giải quyết một cách thuyết phục là không nên so sánh từng bài một mà phải so sánh trên đại thể. + Khi phân tích đặc điểm của thơ mới, tác giả luôn phân tích cái tôi trong nhiều quan hệ để làm rõ bản chất của cái tôi. - Đặt cái tôi trong quan hệ với cái ta để tìm ra chỗ giống và khác nhau. - Đặc biệt, khi tìm cái mới của thơ mới và của các nhà thơ mới, tác giả nhìn vấn đề trong mối quan hệ với thời đại, với tâm lí của người thanh niên để phân tích thấu đáo, sâu sắc cái “đáng thưong, đáng tội nghiệp”., cái “ bi kịch” ở họ. => Lập luận luôn gắn bó chặt chẽ giữa những nhận định, những luận điểm có tính khái quát với những ví dụ cụ thể, đa dạng, giàu sức thuyết phục. Bài viết có tầm nhìn thấu đáo , bao quát về “cái tôi”, “cái ta”, có sự so sánh giữa các câu thơ và nhà thơ cũ, mới trong diễn biến lịch sử chứ không nhìn nhận vấn đề một cách tĩnh tại, giản đơn một chiều. 4.Nghệ thuật : - Tính khoa học + Cách lập luận chặt chẽ , từ khái quát đế cụ thể, từ xa đế gần. Điều này đã phản ánh được tư duy khoa học, sự am hiểu thấu đáo đối tượng phân tích của tác giả. + Luôn gắn những nhận định khái quát với luận cứ cụ thể, đa dạng , có sức thuyết phục, có sự so sánh giữa thơ mới với thơ cũ. -Tính nghệ thuật: +cách dẫn dắt ý theo mạch cảm xúc tinh tế, uyển chuyển và bằng ngôn ngữ hình ảnh, nhịp điệu. 5. Ý nghĩa văn bản: -Nhận thức tinh tế , sâu sắc về tinh thần thơ mới, động lực thúc đẩy sự phát triển của thi ca VN hiện đại. 6- Luyện tập + Câu 1 – SGK: Chữ tôi và chữ ta trong thơ mói và thơ cũ có gì khác nhau: - Cái tôi trong thơ mới khác với cái ta trong thơ cũ ở chỗ nó xuất hiện thật bỡ ngỡ, lạc loài (người ta chưa quen). - Cái tôi mang quan niệm cá nhân với các nghĩa tuyệt đối trong khi đó cái ta chỉ chung cho tất cả. Thời trung đại nó lấn lướt cái tôi. Thơ cũ muốn nói cái tôi phải ẩn mình trong cái ta. NGHĨA CỦA CÂU I- HAI THÀNH PHẦN NGHĨA CỦA CÂU + Hai câu trong mỗi cặp đều đề cập đến cùng một sự việc. Đó là: - Câu a và câu a’ => sự việc là có một thời: hắn đã ao ước có một gia đình nho nhỏ. - câu b và b’ => sự việc là: tôi nói, người ta bằng lòng. - Câu a và b. Bởi câu a có hai từ : “hình như”, câu b có từ : “chắc”. “Hình như” và “chắc’ chưa khẳng định sự việc rõ ràng. - Câu a và b’. Bởi câu a’ bỏ từ “Hình như” còn mang tính phỏng đoán và câu b’ bỏ từ “chắc” mang tính lưỡng lự. - Câu a và câu b. Vì nó là suy nghĩ bình thường, không mang tính khẳng định. Ở đời, sự việc có thể diễn ra thế này, hoặc thế khác, không ai có thể biết trước được. => Kết luận: + Một câu thường có hai thành phần nghĩa. Một là đề cập đến một hay nhiều sự việc. Hai là bày tỏ thái độ, => Thành phần nghĩa thứ nhất gọi là nghĩa sự việc. Thành phần nghĩa thứ hai gọi là nghĩa tình thái. @ Hai thành phần: nghĩa sự việc và nghĩa tình thái : + Hai thành phần nghĩa này hòa quyện với nhau. Câu vừa có nghĩa sự việc, vừa có nghĩa tình thái. + Ví dụ: Chiều, chiều rồi. Một chiều thu êm ả như ru, văng vẳng tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng theo gió nhẹ đưa vào. (Hai đứa trẻ). - Câu thứ nhất: “Chiều , chiều rồi” nghĩa sự việc là miêu tả thời gian, không gian của buổi chiều tàn. - Câu thứ hai:, nghĩa sự việc là tiếng ếch nhái vọng vào. Cả hai câu đều có nghĩa tình thái. Đó là tâm hồn tinh tế trong cảm nhận của Thạch Lam. + Chú ý: Câu không có từ ngữ riêng thể hiện nghĩa tình thái thì nghĩa tình thái vẫn tồn tại trong câu. Đó là tính khách quan, trung hòa. Ví dụ: “Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà”. Nghĩa sự việc: Không ngủ vì lo vận nước. Nghĩa tình thái: Ý thức trách nhiệm cao cả. + Có trường hợp câu chỉ có nghĩa tình thái. Đó là câu chỉ có cấu tạo bằng từ ngữ cảm thán. II- NGHĨA SỰ VIỆC * Nghĩa sự việc của câu là thành phần nghĩa ứng với sự việc mà câu đề cập đến. - Hiện thực khách quan có rất nhiều sự việc. Do đó câu cũng có nghĩa sự việc khác nhau. Có thể phân câu có nghĩa sự việc: + Biểu hiện hành động (Ví dụ SGK) + Biểu hiện đặc điểm, trạng thái, tính chất (VD –SGK) +Biểu hiện quá trình (VD – SGK) + Biểu hiện tư thế (VD- SGK) +Biểu hiện sự tồn tại (VD – SGK) + Biểu hiện quanhệ (VD-SGK) @ Nhận xét: - Nghĩa sự việc ở hành động, đặc điểm., trạng thái, tính chất, quá trình , tư thế, tồn tại, quanhệ đều do chủ ngữ, vị ngữ,trạng ngữ, khởi ngữ quyết định. - Ví dụ: Lom khom dưới núi tiều vài chú. “Lom khom” đã quyết định tư thế của “tiều vài chú”, tị địa điểm dưới núi. Nghĩa sự việc của câu là: Mấy chú tiều lom khom dưới núi. + Một câu có thể biểu hiện nhiều sự việc: Ví dụ: Trời ngủ, mây ngủ,nước ngủ, dòng sông và cánh đồng cũng ngủ. @ Ghi nhớ: SGK. III :luyện tập: * bài tập số 1. Nghĩa sự việc của từng câu trong bài : “Mùa thu câu cá” - Câu 1: trạng thái, đặc điểm, tính chất của ao. Ao thu trong và lạnh. - Câu 2:Biểu hiện tư thế: Thuyền câu bé nhỏ. - Câu 3: Quá trình: làn gió nhẹ, sóng hơi gợn. - Cẫu 4: Quá trình – Chiếc lá vàng bay theo gió nhẹ. - Câu 5: Trạng thái: mây lơ lửng, trời xanh ngắt. - Câu 6: Trạng thái –Đường trúc mọc quanh co, xóm vắng. - Câu 7: Tư thế - tựa gối, ôm cần . - Câu 8: tư thế- cá đớp dưới chân bèo. III- Nghĩa tình thái a- Sự nhìn nhận đánh giá và thái độ của người nói với sự việc được đề cập trong câu + Khi nói, người nói thường thể hiện nghĩa tình thái như: Thể hiện sự tin tưởng chắc chắn. Sự hoài nghi. Sự phỏng đoán. Sự đánh giá cao hay thấp, tốt hay xấu. Nhấn mạnh hay coi nhẹ. + Phân tích các ví dụ trong SGK: - Các từ: Sự thật là, giả và thật =>khẳng định tính chân thật. - Các từ: Chắc, hình như => phỏng đoán sự việc với độ tin cậy cao, thấp. - Các từ : có đến , là cùng => Đánh giá về mức độ hay số lượng. - Các từ: giả sử, toan => Đánh giá sự việc có thực hay không thực đã xảy ra hay chưa xảy ra. - Các từ: phải, không thể, nhất định => khẳng định tính tất yếu, sự cần thiết hay khả năng của sự việc. è Nghĩa tình thái thể hiện thái độ sự đánh giá của người nói đối với sự việc. b- Nghĩa tình thái biểu hiện ở thái độ tình cảm của người nói với người nghe + Tình cảm thân mật, gần gũi. (Ví dụ SGK). + Thái độ bực tức, hách dịch (Ví dụ: SGK). + Thái độ kính cẩn (Ví dụ: SGK). II- Luyện tập Bài tập 1 a- “Ngoài này nắng đỏ cành cam, Chắc trong ấy nắng xanh lam ngọn dừa”. - Nghĩa sự việc: Cái nắng mùa hè của hai miền Nam, Bắc. - Nghĩa tình thái: Khẳng định sự thật của hiện tượng thiên nhiên. Biểu hiện ý chí niềm tin thống nhất hai miền Nam Bắc. b- Tấm ảnh chụp hai mẹ con kia rõ ràng là mợ Du và thằng Dũng. - Nghĩa sự việc: Tấm ảnh hai mẹ con. - Nghĩa tình thái: Khẳng định một cách chắc chắn, rõ ràng. c- Thật là một cái gông xứng đáng với tội án sáu người tử tù. - Nghĩa sự việc: Cái gông thang nặng. - Nghĩa tình thái: Khẳng định rõ ràng về tội nặng của 6 người tử tù. d- “ Xưa nay …vì liều”; - Nghĩa sự việc: Hành động dọa nạt, cướp giật, liều lĩnh của Chí Phèo. - Nghĩa tình thái: chia sẻ, xót xa cay đắng trước số phận con người. Bài tập 2: Lắm (Từ khẳng định) Có thể còn (Dự đoán) Hai trăm ngàn đồng (đánh giá số lượng) Kia mà 9Từ tỏ thái độ). Bài tập 3 Chí Phèo / hình như/ . . .ốm đau. Hôm nay trong ông giáo có đánh tổ tôm /dễ/ họ không ra. Bóng bác .. . . .một vùng và kéo dài đến /tận/ hàng rào hai bên ngõ. ĐẶC ĐIỂM LOẠI HÌNH TIẾNG VIỆT. 1- Loại hình ngôn ngữ + Trên thế giới có 5000 ngôn ngữ khác nhau. Qua nghiên cứu, người ta phát hiện ra một số ngôn ngữ có nét chung – cùng nguồn gốc. Vì vậy, người ta chia chúng thành một số ngữ hệ: Ngữ hệ Ấn – Âu (Anh – Đức – Nga). Hệ Nam Á (Việt – Mường – Khmer). + Dựa vào sự giống nhau, các nhà ngôn ngữ đã xếp ngôn ngữ vào một số loại hình. Có 2 loại hình ngôn ngữ. Đó là loại hình đơn lập ( Việt – Thái – Hán). Loại hình ngôn ngữ hòa kết ( Anh – Pháp – Nga ). *Loại hình ngôn ngữ và họ ngôn ngữ khác nhau : Họ ngôn ngữ là quan hệ giữa các ngôn ngữ xét theo nguồn gốc, theo lịch sử phát triển, còn loại hình ngôn ngữ là quan hệ giữa các ngôn ngữ theo những đặc điểm về cấu tạo bên trong của ngôn ngữ. 2- Đặc điểm loại hình tiếng Việt + Tiếng Việt thuộc loại hình ngôn ngữ đơn lập. + Đặc trưng của ngôn ngữ đơn lập là: Tiếng là đơn vị cơ sở của ngữ pháp. Về mặt ngữ âm, tiếng là âm tiết. Về mặt sử dụng, tiếng có thể là một từ. (Ví dụ: SGK). Từ trong tiếng Việt không biến đổi hình thái khi cần biểu thị ý nghĩa ngữ pháp (Ví dụ: SGK). Biện pháp chủ yếu để biểu thị ý nghĩa ngữ pháp là sắp đặt từ theo thứ tự trước và sau và sử dụng các hư từ (Ví dụ: SGK). Trật tự từ ngữ thay đổi thì ý nghĩa của câu cũng thay đổi. (Ví dụ: SGK). II- Luyện tập: Câu 1 – SGK. “Trèo lên cây bưởi hái hoa, Bước xuống vườn cà hái nụ tầm xuân. Nụ tầm xuân nở ra xanh biếc, Em có chồng rồi anh tiếc lắm thay”. + “Nụ tầm xuân” là bổ ngữ cho động từ “hái”. Nụ tầm xuân là chủ ngữ. Chúng đều là từ ngữ lặp lại nhưng khác nhau về chức năng ngữ pháp. Đây là một trong đặc điểm của ngôn ngữ đơn lập. b- Câu: “Thuyền ơi có nhớ bến chăng Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền”. + Bến là bổ ngữ, có tác dụng bổ nghĩa cho động từ nhớ. Bến là chủ ngữ. Cùng một từ lặp lại nhưng chức năng ngữ pháp khác nhau. Đây là đặc điểm của loại hình ngôn ngữ đơn lập. c- Câu: “Yêu trẻ trẻ hay đến nhà, Kính già già để tuổi cho”. + “Trẻ1” phụ ngữ của cụm động từ chỉ đối tượng của động từ yêu. + “Trẻ2” là chủ ngữ của động từ đến. => Cùng một từ lặp lại nhưng chức năng ngữ pháp khác nhau. Đây là đặc điểm của loại hình ngôn ngữ đơn lập. d- “Con đem con cá bống ấy về thả xuống giếng mà nuôi. …., và bống ngày một lớn lên trông thấy”. + Bống 1,2,3,4 là bổ ngữ. Bống 5,6 là chủ ngữ. Đây là đặc điểm của loại hình ngôn ngữ đơn lập. 2- Câu 3- SGK. + Đoạn văn: “Pháp chạy, Nhật hàng, vua Bảo Đại thoái vị…nên chế độ dân chủ cộng hòa”. - Trong đoạn văn có nhiều hư từ nhưng mỗi hư từ lại ở một vị trí chỉ ý nghĩa của nó. * “Đã” chỉ hoạt động đã xảy ra trong quá khứ (Việc đã làm). * “Các” chỉ số nhiều (Các xiềng xích là các thế lực áp bức). * “Để” có ý nghĩa chỉ mục đích. * “Lại” chỉ hoạt động tái diễn, đáp lại (vừa đánh đổ đế quốc, lại đánh đổ giai cấp phong kiến). * “Mà” có ý nghĩa chỉ mục đích. II. PHẦN CHUNG: Câu ( 3 điểm ) NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ Më bµi Giới thiệu tư tưởng, đạo cần nghị luận. Th©n bµi : 1. Giai thích về tư tưởng, đạo lí cần nghị luận . 2.Luận bàn về tư tưởng , đạo lí cần nghị luận. +Phân tích- CM- biểu dương các mặt đúng của vấn đề nghị luận +Phê phán, bác bỏ những biểu hiện sai lệch có liên quan đến vấn đề cần nghị luận + Bài học cho bản thân Kết bài: + Đánh giá khái quát VĐ nghị luận, rút ra bài học nhận thức về tư tưởng, đạo lí, về hành động . NGHỊ LUẬN VỀ MỘT HIỆN TƯỢNG ĐỜI SỐNG Mở bài : Giới thiệu hiện tượng cần nghị luận. Th©n bµi : 1. Nªu râ hiÖn t­îng 2. Ph©n tich – CM – c¸c mÆt ®óng- sai, lîi- h¹i, tèt- xÊu cña hiÖn t­îng. 3. ChØ ra nguyªn nh©n cña hiÖn t­îng vµ ®ª xuÊt biÖn ph¸p x­ li hiÖn t­îng. Kªt bµi: Bµy tá th¸i ®é ,y kiªn vª hiÖn t­îng §Ò 4: Anh (chÞ) cã suy nghÜ g× vµ hµnh ®éng nh thÕ nµo tríc hiÓm ho¹ cña c¨n bÖnh HIV/AIDS. - Giíi thiÖu vÊn ®Ò: ë thÕ kØ 21 chóng ta chøng kiÕn nhiÒu vÊn ®Ò hÖ träng. Trong ®ã hiÓm häa c¨n bÖnh HIV/AIDS lµ ®¸ng chó ý. - Nh÷ng con sè biÕt nãi. + Mçi phót ®ång hå cña mét ngµy tr«i ®i cã kho¶ng 10 ngêi bÞ nhiÔm HIV. + ë nh÷ng n¬i bÞ ¶nh hëng nÆng nÒ, tuæi thä cña ngêi d©n bÞ gi¶m sót nghiªm träng. + HIV dang l©y lan b¸o ®éng ë phô n÷, chiÕm mét nö sè ngêi bÞ nhiÔm trªn toµn thÕ giíi. + Khu vùc §«ng ¢u vµ toµn bé Ch©u ¸. - Lµm thÕ nµo ®Ó ng¨n chÆn hiÓm häa nµy? + §a vÊn ®Ò AIDS lªn vÞ trÝ hµng ®Çu trong ch¬ng tr×nh nghÞ sù cña mçi quèc gia. + Mçi ngêi ph¶i tù ý thøc ®Ó tr¸nh xa c¨n bÖnh nµy. + Kh«ng k× thÞ ph©n biÖt ®èi xö víi nh÷ng ngêi m¾c bÖnh AIDS. + Më réng m¹ng líi tuyªn truyÒn. §Ò 5: M«i trêng sèng ®ang hñy ho¹Þ Bµi viết cÇn ®¹t ®îc c¸c ý. - M«i trêng sèng bao gåm nh÷ng vÊn ®Ò g× (nguån níc, nguån thøc ¨n, bÇu kh«ng khÝ, c©y xanh trªn mÆt ®Êt). - M«i trêng sèng ®ang bÞ ®e däa nh thÕ nµo? + Nguån níc. + Nguån thøc ¨n. + BÇu kh«ng khÝ. + Rõng ®Çu nguån. - Tr¸ch nhiÖm cña mçi chóng ta. §Ò 7: Quan ®iÓm cña anh, chÞ vÒ chän nghÒ. HS x¸c ®Þnh ®óng néi dung vÊn ®Ò nghÞ luËn x· héi ®îc rÊt nhiÒu b¹n trÎ quan t©m. - Sau khi tèt nghiÖp, ra trêng, thêng nhiÒu ngêi ph¶i mÊt thêi gian suy tÝnh: M×nh sÏ häc ngµnh nµo, chän nghÒ g× cho phï hîp vµ æn ®Þnh trong t¬ng lai? §Êy lµ c©u hái cña nh÷ng ngêi cã tr¸ch nhiÖm víi chÝnh b¶n th©n m×nh, chñ ®éng t×m kiÕm c¸c c¬ héi mµ kh«ng phã mÆc t¬ng lai cña m×nh cho ngêi kh¸c, ®iÒu ®ã chøng tá b¹n ®· trëng thµnh. - Tríc nhiÒu ngµnh nghÒ cã c¬ héi vµ th¸ch thøc, b¹n sÏ chän nghÒ như thÕ nµo? +Tríc hÕt ph¶i biÕt ®îc n¨ng lùc cña b¶n th©n, tù lîng søc m×nh, ®¸nh gi¸ ®óng kh¶ n¨ng: m¹nh, yÕu, nªn hay kh«ng nªn chän nghÒ nµy. + Tham kh¶o ý kiÕn cña nh÷ng ngêi th©n ®Ó nhËn ®îc lêi khuyªn cã Ých. + Vµo §¹i häc kh«ng ph¶i lµ con ®êng duy nhÊt trong x· héi hiÖn ®¹i, cßn hoµn c¶nh gia ®×nh, tiÒm n¨ng kinh tÕ…vµ nhiÒu yÕu tè kh¸c ¶nh hëng ®Õn quyÕt ®Þnh cña b¹n. §Ò 8: Sù gia t¨ng d©n sè, mét th¶m ho¹ lín. HS x¸c ®Þnh ®óng néi dung vÊn ®Ò nghÞ luËn x· héi: Sù gia t¨ng d©n sè vµ nh÷ng dù b¸o tríc vÒ mét th¶m ho¹ toµn cÇu. - D©n sè thÕ giíi liªn tôc t¨ng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y víi tØ lÖ t¨ng tù nhiªn cao ( Cuèi TK XX vµo kho¶ng 6 tØ ngêi, íc tÝnh trong 10 n¨m ®Çu cña TK XXI sÏ lµ xÊp xØ 7 tØ ngêi). Mét con sè ®¸ng lo ng¹i cña nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi. - Sù bïng næ d©n sè x¶y ra chñ yÕu ë c¸c níc chËm vµ ®ang ph¸t triÓn ( Khu vùc ¸, Phi, MÜ La tinh). - Theo dù ®o¸n cña mét sè nhµ b¸c häc, VN còng ë trong t×nh tr¹ng ®¸ng b¸o ®éng vÒ tØ lÖ gia t¨ng d©n sè, cïng víi mét sè c¸c quèc gia kh¸c nh Th¸i Lan, Ên ®é, In®«nªxia… - Sù gia t¨ng d©n sè sÏ lµm trÎ ho¸ vÒ ®é tuæi trong lao ®éng, ®¸p øng nhu cÇu vÒ lao ®éng. Nhng trªn thùc tÕ ¸p lùc vÒ c«ng viÖc cho sè d©n ®ang trong ®é tuæi lao ®éng lµ rÊt lín, mÆt kh¸c nã g©y trë ng¹i cho viÖc kh¾c phôc t×nh tr¹ng l¹c hËu vÒ kinh tÕ, nghÌo ®ãi, thÊt häc…khã cã thÓ n©ng cao ®êi sèng d©n trÝ vµ møc sèng cña ngêi d©n. - ChÝnh s¸ch d©n sè vµ KHHG§ ®· trë thµnh chiÕn lîc hµng ®Çu ®èi víi c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn. Nhµ níc ta ®· ban hµnh nhiÒu chÝnh s¸ch, luËt ®Þnh vÒ d©n sè nh»m lµm gi¶m bít nguy c¬ trong t¬ng lai : Quy ®Þnh vÒ ®é tuæi kÕt h«n, mçi gia ®×nh chØ nªn cã tõ 1 ®Õn 2 con, nghÜa vô cña cha mÑ ®èi víi con c¸i…(d©n sè qu¸ ®«ng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng di c bÊt hîp ph¸p…). §Ò 9: Suy nghÜ cña anh, chÞ vÒ khÈu hiÖu hµnh ®éng cña tuæi trÎ trong th¸ng thanh niªn mµ TW §oµn ®· ph¸t ®éng: “ Mçi §VTN mét hµnh ®éng, Mçi chi ®oµn mét ho¹t ®éng, mçi §oµn c¬ së mét c«ng tr×nh”. HS x¸c ®Þnh ®îc néi dung nghÞ luËn mang tÝnh chÊt x· héi: Vai trß cña thanh niªn trong viÖc thùc hiÖn phong trµo cña tuæi trÎ trong th¸ng thanh niªn. - Giíi thiÖu ®Çy ®ñ néi dung khÈu hiÖu “ Mçi §VTN mét hµnh ®éng, Mçi chi ®oµn mét ho¹t ®éng, mçi §oµn c¬ së mét c«ng tr×nh”. - Gi¶i thÝch c¸c kh¸i niÖm: Hµnh ®éng( nh÷ng viÖc lµm cô thÓ), ho¹t ®éng( nh÷ng c«ng viÖc thiÕt thùc), c«ng tr×nh(tËp hîp nh÷ng hµnh ®éng, ho¹t ®éng). - TW §oµn ®· chän th¸ng 3 hµng n¨m lµ th¸ng thanh niªn VN, nh»m kh¼ng ®Þnh vai trß vµ søc m¹nh cña tuæi trÎ trong c«ng cuéc x©y dùng vµ ®æi míi ®Êt níc. - Mçi §VTN mét hµnh ®éng cô thÓ, thiÕt thùc ®Ó hëng øng phong trµo: Quyªn gãp, ñng hé, gióp ®ì c¸c gia ®×nh chÝnh s¸ch, hé nghÌo, thùc hiÖn an sinh x· héi vµ b¶o vÖ m«i trêng… - T¹i c¬ së §oµn trêng häc, §VTN ®· hëng øng b»ng viÖc nhËn ch¨m sãc khu di tÝch lÞch sö C¸ch m¹ng ChiÕn khu Mêng Khãi, dän dÑp, vÖ sinh m«i trêng, ch¨m sãc vµ b¶o vÖ vên hoa c©y c¶nh cña nhµ trêng, trång míi c«ng tr×nh thanh niªn lµ 30 c©y cau, tham gia lµm ®êng lªn c¸c x· vïng cao, vïng s©u… Yªu cÇu chung: HS x¸c ®Þnh ®óng néi dung cÇn tr×nh bµy tr×nh ®é mÉu mùc cña thÓ v¨n chÝnh luËn. - Gi¶i thÝch kh¸i niÖm mÉu mùc (Lµ chuÈn, tiªu biÓu). - ThÓ hiÖn qua hÖ thèng luËn ®iÓm râ rµng, luËn cø x¸c ®¸ng, luËn chøng logic. - C¸ch lËp luËn khoa häc, cã ®ñ c¬ së ph¸p lÝ ®Ó tiÕn tíi kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ò. §Ò 10: Theo anh, chÞ cÇn lµm g× ®Ó t¹o thµnh thãi quen tèt trong ®êi sèng x· héi. HS x¸c ®Þnh ®îc vÊn ®Ò cÇn nghÞ luËn thuéc vÒ ý thøc cña con ngêi sÏ h×nh thµnh thãi quen tèt hoÆc xÊu trong ®êi sèng x· héi. - Thãi quen tèt lµ ngêi lu«n cã ý thøc thùc hiªn mäi viÖc mét c¸ch nghiªm tóc, chu ®¸o, lÞch sù: lu«n dËy sím, gi÷ lêi høa, ®óng hÑn, hay ®äc s¸ch…. - Thãi quen xÊu lµ ngêi lµm mäi viÖc tuú tiÖn theo ý thÝch, kh«ng t«n träng ngêi kh¸c, thiÕu lÞch sù trong giao tiÕp: Hót thuèc l¸ n¬i c«ng céng, nãi tôc chöi bËy, vøt r¸c ra ®êng phè… - T¹o ®îc thãi quen tèt lµ rÊt khã, nhng nhiÔm thãi xÊu th× l¹i rÊt dÔ. Mçi ngêi h·y tù n©ng cao ý thøc cña m×nh ®Ó t¹o thµnh nÕp sèng ®Ñp, v¨n minh cho x· héi. . §Ò 12: Trong Th«ng ®iÖp nh©n Ngµy ThÕ giíi phßng chèng AIDS, 1-2-2003, C«-phi An-nan viÕt: "Trong thÕ giíi khèc liÖt cña AIDS, kh«ng cã kh¸i niÖm chóng ta vµ hä. Trong thÕ giíi ®ã, im lÆng ®ång nghÜa víi c¸i chÕt" (Ng÷ v¨n 12, tËp, NXB Gi¸o dôc, 2008, tr. 82) Anh/ chÞ suy nghÜ nh thÕ nµo vÒ ý nghÜ trªn? * Yªu cÇu vÒ kÜ n¨ng: BiÕt c¸ch lµm bµi nghÞ luËn x· héi. kÕt cÊu bµi viÕt chÆt chÏ, diÔn ®¹t lu lo¸t, kh«ng m¾c lçi chÝnh t¶, dïng tõ, ng÷ ph¸p. * Yªu cÇu vÒ kiÕn thøc: a. Giíi thiÖu vÒ vÊn ®Ò cÇn nghÞ luËn - TrÝch dÉn ý kiÕn cña C«-phi An-nan. b. Nªu râ hiÖn t­îng: + Thùc tr¹ng cña ®¹i dÞch HIV/AIDS trªn thÕ giíi nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng: tèc ®é l©y nhiÔm, con ®êng l©y nhiÔm, møc ®é l©y nhiÔm... + Th¸i ®é cña mäi ngêi víi nh÷ng bÖnh nh©n nhiÔm HIV cßn cã sù k× thÞ, ng¨n c¸ch, ph©n biÖt ®èi xö. - Gi¶i ph¸p: + Phª ph¸n nh÷ng hµnh ®éng k× thÞ, ng¨n c¸ch, ph©n biÖt ®èi xö víi nh÷ng bÖnh nh©n HIV. Tõ ®ã mäi ngêi ph¶i tõ bá th¸i ®é k× thÞ, ng¨n c¸ch, ph©n biÖt ®èi xö víi nh÷ng bÖnh nh©n HIV (kh«ng cã kh¸i niÖm chóng ta vµ hä). + Ph¶i cã hµnh ®éng tÝch cùc, cô thÓ bëi im lÆng ®ån