Đề tài Giải pháp đẩy nhanh tiến trình cổ phần hoá Doanh nghiệp nhà nước

iệp nhà nước có cổ phần chi phối, cổ phần đặc biệt và các Doanh nghiệp nhà nước khác được chuyển đổi sở hữu. Đổng thời các chính sách khuyến khích, ưu đãi đối với doanh nghiệp và người lao động trong doanh nghiệp cổ phần hoá cũng rõ ràng và chi tiết hơn. Ngoài ra Chính phủ còn tiến hành phân cấp cụ thể và mạnh mẽ đối với các cấp quản lý trong quá trình triển khai thực hiện cổ phần hoá. Các Bộ, cơ quan chủ quản đã ban hành nhiều văn bản hướng dẫn việc thực hiện Nghị định 44/NĐ-CP, giao quyền chủ động cho các Tổng công ty và công ty tự lựa chọn, tổ chức triển khai thực hiện quy trình và kế hoạch cổ phần hoá. Phương pháp xây dựng doanh nghiệp được xây dựng có tính khả thi cao. Việc ( giảm 30% ), đặc biệt là người nghèo trong doanh nghiệp được vay trong 10 năm không phải trả lãi suất; tạo điều kiện cho người lao động sỡ hữu cổ phần sau khi trả tiền vay có thể tự do chuyển nhượng, thừa kế. Công tác hướng dẫn, phổ biến, tuyên truyền các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về cổ phần hoá được trú trọng và triển khai tích cực. Công tác cổ phần hoá đã được diễn ra mạnh mẽ trên phạm vi cả nước, sau ba năm thực hiện, tiến trình cổ phần hoá đã có bước nhảy vọt về số chất lượng, có 742 doanh nghiệp và bộ phận doanh nghiệp Nhà nước hoạt động hầu hết trên các lĩnh vực kinh tế của Việt Nam chuyển thành công ty cổ phần. Trong đó 110 doanh nghiệp có vốn điều lệ trên 10 tỷ đồng. Nhóm Số lượng địa phương Tỷ lệ (%) Các địa phương có số Doanh nghiệp nhà nước cổ phần hoá ít hơn 10 36 65,45% Các địa phương có số Doanh nghiệp nhà nước cổ phần hoá từ 10 đến 30 15 27,27% Các địa phương có số Doanh nghiệp nhà nước cổ phần hoá trên 30 04 7,28% Tổng cộng 55 100 Bảng 2. Số lượng các tỉnh và thành phố thực hiện chương trình cổ phần hoá (nguồn: Vụ doanh nghiệp- Bộ Kế hoạch và Đâu tư, 2002 ). Qua bảng số liệu trên ta thấy. Số lượng các địa phương được cổ phần hoá còn rất chậm. Trong 64 tỉnh thành phố, mới có 4 địa phương có số Doanh nghiệp nhà nước cổ phần hoá trên 30 (Mà trong đó Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh là hai trung tâm kinh tế lớn nhất của cả nước. Như vậy cho thấy các địa phương ngoại thành tốc độ cổ phần hoá còn rất chậm). Chúng ta có thể điểm qua một số nguyên nhân : - Đứng từ phía góc độ quản lý: +> Bộ máy quản lý ở các địa phương còn quá cồng kềnh, lạc hậu, năng lực của các cán bộ quản lý còn chưa cao, kinh nghiệm còn chưa có nhiều. +> Việc chuyển đổi doanh nghiệp cổ phần hoá còn khá mới mẻ, vì vậy ban lãnh đạo doanh nghiệp còn chần chừ chưa dám quyết định ngay - Đứng từ phía góc độ người lao động: Do quá trình tuyên truyền phổ biến chậm, dẫn đến nhận thức của người lao động có phần nào bị hạn chế => Người lao động khi chưa hiểu biết rộng rãi về cổ phần hoá sẽ hoài nghi, không dám mạnh tay đầu tư vốn mua cổ phần, dẫn đến làm chậm tốc độ cổ phần hoá Trong 4 địa phương có doanh nghiệp Nhà nước cổ phần hoá thì có 2 trung tâm kinh tế quan trọng cuả cả nước là Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh. Điều này chứng tỏ chủ trương cổ phần hoá của Đảng và Nhà nước đã được tuyên truyền sâu rộng ở 2 thành phố này => nhận thức về cổ phần hoá của người lao động vì thế ngày càng được nâng cao. Do là trung tâm kinh tế quan trọng của cả nước, vì vậy được Chính phủ quan tâm và chỉ đạo sát sao, nên có những chính sách tạo điều kiện thuận lợi. Bên cạnh đó các cán bộ quản lý có năng lực và trình độ chuyên môn cao, được đào tạo kỹ càng về các kiến thức cổ phần hoá. 2.2. Thành tựu đạt được: 2.2.1. Cổ phần hoá được triển khai đúng định hướng, từng bước vững chắc: Từ năm 1992 đến nay, trong phạm vi cả nước đã cổ phần hoá được 2242 Doanh nghiệp nhà nước và bộ phận Doanh nghiệp nhà nước. Các năm 1992-1998 cổ phần hoá được 123 doanh nghiệp. Từ 1999 đến 2004 cổ phần hoá được 2119. Cụ thể cổ phần hoá các năm là: Năm 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Số lượng các doanh nghiệp cổ phần hoá 253 212 205 164 532 753 Qua bảng số liệu trên ta thấy: trong thời gian đầu số lượng Doanh nghiệp nhà nước cổ phần hoá không nhiều, thậm chí còn giảm. Từ năm 2001 đến 2002 giảm từ 205 xuống 164 doanh nghiệp. Sau đó từ năm 2003 trở đi, số lượng doanh nghiệp được cổ phần hoá rất nhanh. Có lẽ, do những năm đầu cổ phần hoá kinh nghiệm cổ phần hoá còn chưa được nhiều, đây lại là mô hình mới Nhà nước tốn nhiều thời gian thử nghiệm mới đưa ra được bộ khung vững chắc. Trong các doanh nghiệp cổ phần hoá nói trên, các doanh nghiệp thuộc các nghành công nghiệp, giao thông, xây dựng là 1469 doanh nghiệp, chiếm 65,5%; các doanh nghiệp thuộc các nghành thương mại, dịch vụ là 643 doanh nghiệp, chiếm 28,7%; và các nghành nông, lâm, ngư nghiệp là 130 doanh nghiệp, chiểm 5,8%. Ngành số lượng các doanh nghiệp cổ phần hoá % Công nghiệp- Giao thông- Xây dựng 1469 65,5 Thương mại-Dịch vụ 643 28,7 Nông lâm ngư nghiệp 130 5,8 Các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương cổ phần hoá được 1473 doanh nghiệp, chiếm 65,7%; các Bộ, ngành trung ương cổ phần hoá được 578 doanh nghiệp, chiếm 25,8%; các tổng công ty 91 cổ phần hoá được 191 doanh nghiệp, chiếm 8,5%. Những đơn vị có nhiều Doanh nghiệp nhà nước hoàn thành cổ phần hoá là: Thành phố Hồ Chí Minh-182 doanh nghiệp, chiếm 8,1%; Bộ Xây dựng-163 doanh nghiệp, chiếm 7,3%; Thành phố Hà Nội- 157 doanh nghiệp, chiếm 7%; Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn-124 doanh nghiệp, chiếm 5,5%; Bộ công nghiệp-113 doanh nghiệp, chiếm 5%; Bộ Giao thông Vận tải-81 doanh nghiệp, chiếm 3,6%; Thanh Hoá-69 doanh nghiệp, chiếm 3,1%; Hải Phòng-66 doanh nghiệp, chiếm 3%; Nghệ An-56 doanh nghiệp, chiếm 2,5%; Nam Định-51 doanh nghiệp, chiếm 2,3%. Mười địa phương, Bộ này là những nơi có nhiều doanh nghiệp Nhà nước nhất và số lượng doanh nghiệp cổ phần hoá cũng chiếm tỷ lệ cao nhất, tới 47,4% tống số doanh nghiệp được cổ phần hoá. Bắt đầu từ cuối năm 2001, thực hiện nghị quyết trung ương 3, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo các Bộ, nghành, địa phương, tổng công ty 91 xây dựng đề án tổng thể sắp xếp, đổi mới doanh nghiệp Nhà nước, trọng tâm là cổ phần hoá và Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt 104 đề án, làm căn cứ pháp lý ch các nghành, địa phương, Doanh nghiệp nhà nước thực hiện. Theo các đề án này, trong tổng số 4724 doanh nghiệp Nhà nước (năm 2002) sẽ cpj 2053 doanh nghiệp( Nhà nước giữ cổ phần chi phối 1042 doanh nghiệp, giữ cổ phần thường hoặc không giữ cổ phần 1011 doanh nghiệp). C¸c Bé, nghµnh, ®Þa ph­¬ng, tæng c«ng ty 91 ®· cã nhiÒu cè g¾ng trong chØ ®¹o, xö lý nh÷ng v­íng m¾c, khã kh¨n ®Èy m¹nh vµ ®atj kÕt qu¶ tèt h¬n trong c«ng t¸c cæ phÇn hoa so víi thêi kú tr­ínc ®ã nh­ víi tr×nh bµy ë trªn. NhiÒu ®¬n vÞ ®· ®¹t ®­îc kÕt qu¶ næi bËt, thùc hiÖn tèt lé tr×nh cæ phÇn ho¸, Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· phª duyÖt , ®iÓn h×nh lµ: Bé X©y dùng ®¹t (125%), Bé C«ng nghiÖp (106%), Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t trتn n«ng th«n (81%), tæng c«ng ty B­u chÝnh viÔn th«ng (182%), Tæng c«ng ty DÖt may (133%), Tæng c«ng ty Ho¸ chÊt (100%), Tæng c«ng ty §­êng s¾t (100%), TØnh An Giang (130%), TØnh H¶i D­¬ng (1165), TØnh VÜnh Phóc (115%), thµnh phè Hå ChÝ Minh (109%), CÇn Th¬ (109%), Nam §Þnh (109%), Hµ T©y (1o3%), Hµ Néi (95%), Cao B»ng (92%), Qu¶ng B×nh (92%), Qu¶ng Ninh (92%). Míi ®©y, Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· quyÕt ®Þnh phª duyÖt ®Ò ¸n cæ phÇn ho¸ toµn Tæng c«ng ty Th­¬ng m¹i vµ X©y dùng thuéc Bé Giao th«ng vËn t¶i vµ Tæng c«ng ty ®iÖn tö vµ tin häc thuéc Bé c«ng nghiÖp. Trong ®ã Tæng c«ng ty Th­¬ng m¹i vµ X©y dùng theo h×nh thøc gi÷ nguyªn gi¸ trÞ vèn nhµ n­íc t¹i tæng c«ng ty vµ ph¸t hµnh cæ phiÕu ®Ó thu hót vèn; Tæng c«ng ty §iÖn tö vµ tin häc theo h×nh thøc b¸n mét phÇn gi¸ trÞ vèn nhµ n­íc t¹i tæng c«ng ty. ViÖc chuyÓn hai Tæng c«ng ty nµy sang ho¹t ®éng theo lo¹i h×nh tæng c«ng ty cæ phÇn, ®a së h÷u lµ b­íc quan träng triÓn khai thùc hiÖn tinh thÇn ®Èy nhanh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc, kÓ c¶ tæng c«ng ty nhµ n­íc, theo t×nh thÇn nghÞ quýªt trung ­¬ng 9 (kho¸ IX). Trong 2242 doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· ®­îc cæ phÇn ho¸, c¸c doanh nghiÖp cã vèn nhµ n­íc ®­íi 5 tû ®ång lµ 1327 doanh nghiÖp, chiÕm 59,2%, tËp trung ë c¸c nghµnh thi c«ng x©y l¾p, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng, th­¬ng m¹i dÞch vô, chÕ biÕn n«ng phÈm do c¸c ®Þa ph­¬ng qu¶n lý, c¸c doanh nghiÖp cã vèn nhµ n­íc tõ 5-10 tû ®ång lµ 500 doanh nghiÖp,chiÕm 22,3%; cßn l¹i doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ trªn 10 tû ®ång lµ 415 doanh nghiÖp , chØ cã 18,5%. NghÞ quyÕt trung ­¬ng 9 ®· cã chñ tr­¬ng më réng quy m« vµ diÖn doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ nªn ®· triÓn khai trªn thùc tÕ cæ phÇn ho¸ mét sè doanh nghiÖp cã quy m« lín, cã gi¸ trÞ doanh nghiÖp tíi hµng ngh×n tû ®ång, vèn nhµ n­íc hµng tr¨m tû ®ång nh­ C«ng ty S÷a ViÖt Nam ( gi¸ trÞ doanh nghiÖp 2500 tû ®ång, vèn nhµ n­íc 1500 tû ®ång ), Nhµ m¸y thuû ®iÖn S«ng Hinh- VÜnh S¬n ( gi¸ trÞ doanh nghiÖp 2114 tû ®ång, vèn nhµ n­íc 1253 tû ®ång ), C«ng ty B¶o hiÓm Thµnh phè Hå ChÝ Minh ( Gi¸ trÞ doanh nghiÖp 1311 tû ®ång, vèn nhµ n­íc 650 tû ®ång )… Vèn nhµ n­íc theo sæ s¸ch kÕ to¸n cña c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ nãi trªn lµ 17700 tû ®ång, b»ng 8,2% toµn bé vèn t¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc (214 ngh×n tû ®ång). Trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸, mÆc dï hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ®Òu ®­îc xö lý tµi chÝnh (tµi s¶n kh«ng dïng ®Õn, thanh lý; hµng ho¸ tån kho kÐm phÈm chÊt, h­ háng, nî tån ®äng;…), cã nh÷ng doanh nghiÖp phÇn vèn nhµ n­íc thÊp h¬n sæ s¸ch, thËm chÝ hÇu nh­ kh«ng cßn, nh­ng xÐt trªn tæng thÓ, tÝnh chung ®èi víi toµn bé 2242 doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· cæ phÇn ho¸, gi¸ trÞ vèn nhµ n­íc ®­îc ®¸nh gi¸ l¹i, ch­a kÓ gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt lµ 20961 tû ®ång, t¨ng 18,4% (3261 tû ®ång ) so víi gi¸ trÞ trªn sæ s¸ch (17700 tû ®ång). Vèn ®iÒu lÖ cña toµn bé doanh nghiÖp ®· ®­îc cæ phÇn ho¸ lµ 23203 tû ®ång. C¸c h×nh thøc cæ phÇn ho¸ theo quy ®Þnh ®Òu ®­îc ¸p dông. Trong ®ã h×nh thøc b¸n mét phÇn vèn nhµ n­íc cã t¹i doanh nghiÖp kÕt hîp víi ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu lµ 973 doanh nghiÖp, chiÕm 43,4%; h×nh thøc b¸n mét phÇn vèn nhµ n­íc cã t¹i doanh nghiÖp lµ 583 doanh nghiÖp, chiÕm 26%; h×nh thøc b¸n toµn bé vèn nhµ n­íc cã t¹i doanh nghiÖp lµ 347 doanh nghiÖp, chiÕm 15,5%; h×nh thøc gi÷ ngyªn vèn nhµ n­íc vµ ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu lµ 339 doanh nghiÖp, chiÕm 15,1%. Mét sè doanh nghiÖp trªn c¬ së ®¶m b¶o nguyªn t¾c kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn nghµnh nghÒ kinh doanh chÝnh, lîi Ých nhµ n­íc, doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng, cã thÓ h¹ch to¸n ®éc lËp ®­îc ®· t¸ch bé phËn doanh nghiÖp ra ®Ó cæ phÇn ho¸ mang l¹i hiÖu qu¶ thiÕt thùc, nh­ c¸c ph©n x­ëng bao b× cña c¸c C«ng ty xi m¨ng, ph©n x­ëng b¸nh kÑo cña nhµ m¸y ®­êng, ph©n x­ëng s¶n xuÊt cña XÝ nghiÖp S¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng… ChuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn, doanh nghiÖp trë thµnh ®a së h÷u vÒ vèn. B×nh qu©n trong c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸, Nhµ n­íc n¾m gi÷ 46,5% vèn ®iÒu lÖ; c¸n bé c«ng nh©n viªn trong doanh nghiÖp n¾m gi÷ 38,1% vèn ®iÒu lÖ; c¸c cæ ®«ng ngoµi doanh nghiÖp n¾m gi÷ 15,4% vèn ®iÒu lÖ. Nhµ n­íc n¾m gi÷ cæ phÇn chi phèi ( tõ 50% vèn ®iÒu lÖ trë lªn ) t¹i 661 doanh nghiÖp, chiÕm 29,5% sè l­îng doanh nghiÖp ®· cæ phÇn ho¸. 2.2.2. Các mục tiêu cổ phần hoá đều được thực hiện: Héi nghÞ Trung ­¬ng lÇn thø 3 kho¸ IX ®· x¸c ®Þnh cæ phần hoá doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ nh»m tạo ra loại hình doanh nghiệp có nhiều h×nh së h÷u, trong ®ã cã ®«ng ®¶o ng­êi lao ®éng, ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ vèn, tµi s¶n cña nhµ n­íc vµ huy ®éng thªm vèn x· héi vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh; t¹o ®éng lùc m¹nh mÏ vµ c¬ chÕ qu¶n lý n¨ng ®éng, cã hiÖu qu¶ cho doanh nghiÖp nhµ n­íc; ph¸t huy vai trß lµm chñ thùc sù cña ng­êi lao ®éng, cña cæ ®«ng vµ t¨ng c­êng gi¸m s¸t cña x· héi ®èi víi doanh nghiÖp; ®¶m b¶o hµi hoµ lîi Ých cña Nhµ n­íc, doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng. §èi chiÕu víi nh÷ng môc tiªu nµy, cã thÓ ®¸nh gi¸ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc trong thêi gian võa qua nh­ sau: Cæ phÇn ho¸ ®· t¹o ra lo¹i h×nh doanh nghiÖp Nhµ n­íc cã nhiÒu chñ së h÷u, bao gåm Nhµ n­íc, ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp, cæ ®«ng ngoµi doanh nghiÖp, trong ®ã ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp trë thµnh ng­êi chñ thùc sù phÇn vèn gãp cña m×nh trong c«ng ty cæ phÇn §èi víi 2242 doanh nghiÖp ®· cæ phÇn hãa, tõ chç chØ cã mét chñ së h÷u lµ Nhµ n­íc ®· h×nh thµnh c¸c doanh nghiÖp cã nhiÒu chñ së h÷u. Nõu tÝnh b×nh qu©n kÕt qu¶ cæ phÇn ho¸ trong thêi gian qua th× chñ së h÷u Nhµ n­íc n¾m gi÷ 46,5% vèn ®iÒu lÖ, t­¬ng øng lµ 10792 tû ®ång; ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp n¾m gi÷ 38,1% vèn ®iÒu lÖ, t­¬ng øng lµ 8847 tû ®ång; cæ ®«ng ngoµi doanh nghiÖp n¾m gi÷ 15,4% vèn ®iÒu lÖ, t­¬ng øng lµ 3564 tû ®ång. ë c¸c ®Þa ph­¬ng hoÆc c¸c Bé, nghµnh th× tû lÖ vèn do chñ së h÷u Nhµ n­íc n¾m gi÷ còng nh­ kh¸c nhau nh­: thµnh phè Hå ChÝ Minh, trong ®ã 182 doanh nghiÖp ®· cæ phÇn hãa, Nhµ n­íc n¾m gi÷ 27% vèn ®iÒu lÖ, ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp n¾m gi÷ 55% vèn ®iÒu lÖ, cæ ®«ng ngoµi doanh nghiÖp n¾m gi÷ 18% vèn ®iÒu lÖ, cã 4 doanh nghiÖp b¸n cæ phÇn cho n­íc ngoµi. ë Bé Giao Th«ng-VËn T¶i, trong 81 doanh nghiÖp ®· cæ phÇn hãa, Nhµ n­íc n¾m gi÷ 53% vèn ®iÒu lÖ, ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp n¾m gi÷ 40%, cæ ®«ng ngoµi doanh nghiÖp n¾m gi÷ 7%. Bé X©y dùng, trong 163 doanh nghiÖp ®· cæ phÇn ho¸, Nhµ n­íc n¾m gi÷ 49%m, ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp n¾m gi÷ 25% vµ cæ ®«ng ngoµi doanh nghiÖp n¾m gi÷ 26%. Hµ Néi trong 157 doanh nghiÖp ®· cæ phÇn ho¸, Nhµ n­íc n¾m gi÷ 30,4%, ng­êi lao ®éng trong doang nghiÖp n¾m gi÷ 55,4% vµ cæ ®«ng ngoµi doanh nghiÖp n¾m gi÷ 14,2%. C¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp chÕ biÕn cã nguyªn liÖu tõ n«ng, l©m, thuû s¶n khi cæ phÇn ho¸ ®· thùc hiÖn b¸n cæ phÇn ­u ®·i cho ng­êi cung cÊp nguyªn liÖu t¹o ra sù g¾n kÕt gi÷a ®¬n vÞ s¶n xuÊt víi c¬ së cung cÊp nguyªn liÖu, mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi thiÕt thùc. §iÓn h×nh lµ nhµ m¸y ®­êng Lam S¬n, Nhµ m¸y ®­êng La Ngµ b¸n cæ phÇn ­u ®·i cho n«ng d©n trång mÝa; C«ng ty S÷a ViÖt Nam b¸n cæ phÇn ­u ®·i cho ng­êi ch¨n nu«i bß, cung cÊp s÷a cho nhµ m¸y; Nhµ m¸y chÕ biÕn cao su §ång Nai b¸n cæ phÇn ­u ®·i cho c¸c n«ng tr­¬ng viªn trång, cung cÊp mñ cao su nguyªn liÖu… Mét sè doanh nghiÖp khi cæ phÇn ho¸ ®· x¸c ®Þnh gi¸ cho c¸c nhµ ®Çu t­ chiÕn l­îc, qua ®ã t¹o ra ®éng lùc míi më réng thÞ tr­êng, t¨ng thªm tiÒm lùc tµi chÝnh ®Ó më réng s¶n xuÊt kinh doan, n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý, ®æi míi c«ng nghÖ, t¹o kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng, vÝ dô nh­ c«ng ty B¶o hiÓm thµnh phè Hå ChÝ Minh. Cổ phần hoá đã trở thành giải pháp cơ bản và quan trọng nhất trong cơ cấu Doanh nghiệp nhà nước để Doanh nghiệp nhà nước có cơ cấu thích hợp, quy mô lớn, tập trung vào những nghành, lĩnh vực then chốt của nền kinh tế. B»ng viÖc hoµn thµnh cæ phÇn ho¸ 2242 doanh nghiÖp nh­ ®· nªu ë trªn, chóng ta kh«ng chØ ®¬n thuÇn gi¶m sè l­îng doanh nghiÖp nhµ n­íc mµ cßn ®Ó doanh nghiÖp nhµ n­íc cã ®­îc b­íc c¬ cÊu l¹i quan träng. Tõ chç doanh nghiÖp nhµ n­íc rÊt ph©n t¸n, dµn tr¶i trong tÊt c¶ c¸c nghµnh, lÜnh vùc ®· tËp trung h¬n 39 nghµnh, lÜnh vùc then chèt cña nÒn kinh tÕ, trong ®ã nhiÒu nghµnh, lÜnh vùc doanh nghiÖp nhµ n­íc cÇn chi phèi ®Ó nhµ n­íc lµm c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m«. Quy m« vèn cña doanh nghiÖp nhµ n­íc còng ®­îc t¨ng lªn ®¸ng kÓ. N¨m 2001, vèn b×nh qu©n cña doanh nghiÖp nhµ n­íc kho¶ng 24 tû ®ång, nay t¨ng lªn 63,6 tû ®ång. NÕu trong n¨m 2001 c¸c doanh nghiÖp cã vèn nhµ n­íc d­íi 5 tû ®ång chiÕm tíi 59,8% ( trong ®ã cã vèn d­íi 1 tû ®ång chiÕm 18,2% ) th× n¨m 2004 tû träng nµy cßn l¹i xÊp xØ 40% vµ hÇu nh­ kh«ng cßn doanh nghiÖp nhµ n­íc cã vèn nhµ n­íc d­íi 1 tû ®ång ( riªng c¸c n¨m 2000-2004 cæ phÇn ho¸ trªn 800 doanh nghiÖp cã vèn nhµ n­íc d­íi 5 tû ®ång ). Tµi chÝnh doanh nghiÖp ®­îc lµnh m¹nh ho¸ h¬n mét b­íc th«ng qua viÖc c¬ cÊu l¹i c¸c kho¶n nî; xö lý tµi s¶n lµ vËt t­, hµng ho¸ ø ®äng, tån kho l©u ngµy, kÐm, mÊt phÈm chÊt, m¸y mãc thiÕt bÞ kh«ng dïng h¹ch to¸n vµo chÝ phÝ ho¹t ®éng kinh doanh, gi¶m vèn nhµ n­íc hoÆc b¸n cho C«ng ty Mua b¸n nî vµ tµi s¶n ø ®äng cña doanh nghiÖp. Lao ®éng cña doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc c¬ cÊu l¹i mét b­íc. TÝnh ®Õn 31 th¸ng 12 n¨m 2004 ®· cã 654 doanh nghiÖp ®­îc duyÖt kinh phÝ gi¶i quyÕt cho 27674 lao ®éng d«i d­ víi sè tiÒn trî cÊp lµ 812,113 tû ®ång, b×nh qu©n mçi ng­êi ®­îc 30 triÖu ®ång ( ng­êi cao nhÊt lµ 60 triÖu ®ång ). Ngoµi ra cßn gi¶i quyÕt cho 9860 lao ®éng d«i d­ ë 355 c«ng ty cæ phÇn trong vßng 12 th¸ng kÓ tõ ngµy ®­îc cÊp chøng nhËn ®¨ng kÝ kinh doanh víi sè tiÒn 279,925 tû ®ång theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, b×nh qu©n mçi ng­êi ®­îc 28 triÖu ®ång. - Cổ phần hoá đã huy động thêm vốn của xã hội ầu tư vào sản xuất kinh doanh. Trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc, mét mÆt vèn nhµ n­íc t¹i c¸c doanh nghiÖp ®­îc ®¸nh gi¸ l¹i kh¸ch quan h¬n, tiÕp cËn h¬n víi ph­¬ng thøc thÞ tr­êng, mÆt kh¸c, ®· huy ®éng ®­îc 12411 tû ®ång cña c¸c c¸ nh©n, tæ chøc x· héi vµo doanh nghiÖp ®Ó kinh doanh, ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt; riªng thµnh phè Hå ChÝ Minh huy ®éng thªm ®­îc 1551 tû ®ång. §ång thêi nhµ n­íc còng thu l¹i ®­îc kho¶ng 10169 tû ®ång ®Ó ®Çu t­ vµo c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ sö dông vµo c¸c môc ®Ých kh¸c khuyÕn khÝch doanh nghiÖp nhµ n­íc ph¸t triÓn. PhÇn vèn nhµ n­íc t¹i c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ kh«ng nh÷ng kh«ng bÞ gi¶m ®i mµ cßn ®­îc b¶o toµn vµ ph¸t triÓn nhê hiÖu qu¶ s¶n xuÊt ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ ngµy cµng t¨ng. ë mét sè doanh nghiÖp tû träng vèn nhµ n­íc gi¶m lµ do nhµ n­íc b¸n phÇn vèn nhµ n­íc trong c«ng ty cæ phÇn ho¾c nhµ n­íc kh«ng bæ sung thªm tiÒn ®Ó duy tr× tû lÖ vèn nhµ n­íc theo ph­¬ng ¸n cæ phÇn ho¸ ban ®Çu khi c«ng ty cæ phÇn ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu ®Ó t¨ng vèn ®iÒu lÖ nh­ C«ng ty C¬ §iÖn l¹nh thµnh phè Hå ChÝ Minh, C«ng ty FPT… Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng theo LuËt doanh nghiÖp, c«ng ty cæ phÇn ®­îc ph¸t hµnh c¸c lo¹i chøng kho¸n nh­ cæ phiÕu, tr¸i phiÕu ra c«ng chóng ®Ó huy ®éng vèn. C¸c cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu cña C«ng ty cæ phÇn ®ù¬c chuyÓn nh­îng dÔ dµng trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n, t¹o nªn sù ph©n bæ linh ho¹t c¸c nguån vèn x· héi. NhiÒu doanh nghiÖp ®· ®Çu t­ thªm m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, ®æi míi c«ng nghÖ, më réng s¶n xuÊt, kinh doanh ®a nghµnh nghÒ, n©ng cao søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp c¶ trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ ngoµi n­íc. Cæ phÇn ho¸ t¹o c¬ së thóc ®Èy qu¸ tr×nh ra ®êi, hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n. Qua 4 n¨m ho¹t ®éng, thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®· thu ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ban ®Çu quan träng vµ tõng b­íc ph¸t triÓn. Sù ra ®êi cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, ®Õn nay cã 26 c«ng ty cæ phÇn h×nh thµnh tõ cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc niªm yÕt (Tæng sè c«ng ty niªm yÕt 28). Sù thµnh c«ng vµ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam phô thuéc vµo qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc. TiÕn tr×nh nµy ngµy cµng t¹o ra nhiÒu hµng ho¸ tiªu chuÈn vµ chÊt l­îng cho ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. - Cổ phần hoá mang lại cho doanh nghiệp cơ chế quản lý năng động, có hiệu quả, thích nghi với thị trường. ChuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn, doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng hoµn toµn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm toµn diÖn vÒ ho¹t ®éng theo ph¸p luËt vµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh tr­íc cæ ®«ng. Theo LuËt doanh nghiÖp, tæ chøc qu¶n lý trong néi bé c«ng ty cæ phÇn bao gåm §¹i héi ®ång cæ ®«ng, Héi ®ång qu¶n trÞ, Ban kiÓm so¸t vµ Ban gi¸m ®èc c«ng ty. M« h×nh tæ chøc qu¶n lý nµy thÓ hiÖn sù ph©n ®Þnh râ rµng vÒ quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña chñ së h÷u vµ ng­êi sö dông tµi s¶n cña c«ng ty ®Ó kinh doanh. §iÒu nµy ®· t¹o thªm ®éng lùc vµ tÝnh n¨ng ®éng trong s¶n xuÊt kinh doanh, doanh nghiÖp ®­îc quyÒn tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc ®Çu t­ ph¸t triÓn, ph©n phèi lîi nhuËn, s¾p xÕp tæ chøc vµ bæ nhiÖm c¸n bé. C¸c c«ng ty cæ phÇn thùc hiÖn nhiÒu biÖn ph¸p tiÕt kiÖm, tõ chi phÝ trùc tiÕp ®Õn chi phÝ gi¸n tiÕp, chi phÝ qu¶n lý ®iÒu hµnh; tõ chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh ®Õn chi phÝ ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n; thùc nhiÒu biÖn ph¸p ®Èy m¹nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm. Theo b¸o c¸o cña mét sè c¸n bé, ®Þa ph­¬ng c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ b×nh qu©n gi¶m ®­îc kho¶ng 25% chi phÝ gi¸n tiÕp, chi phÝ qu¶n lý, c¸ biÖt cã c«ng ty gi¶m tíi 50%so víi tr­íc khi cæ phÇn hãa. NhiÒu c«ng ty cæ phÇn ho¸ ®· tiÕn hµnh rµ so¸t l¹i vµ x©y dùng míi quy chÕ tµi chÝnh, quy chÕ lao ®éng, quy chÕ tuyÓn dông, ®Ò b¹t c¸n bé; x¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n, nghÜa vô vµ quyÒn lîi cña ban l·nh ®¹o, cña ng­êi lao ®éng cæ ®«ng; cã c¬ chÕ ph©n phèi râ rµng, tinh gi¶n bé m¸y l·nh ®¹o, tæ chøc hîp lý c¸c bé phËn kinh doanh, bè trÝ lao ®éng cho phï hîp víi yªu cÇu c«ng viÖc vµ tr×nh ®é n¨ng lùc cña tõng ng­êi, tõ ®ã mµ t¨ng ®­îc n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt l­îng s¶n phÈm, h¹ ®­îc gi¸ thµnh, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh vµ søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp, thu nhËp cña ng­êi lao ®éng ®­îc b¶o ®¶m vµ cã xu h­íng ngµy cµng t¨ng, lîi Ých cña doanh nghiÖp vµ cña nhµ n­íc ®­îc b¶o ®¶m. MÆt kh¸c, nhê viÖc tham gia vµo qu¶n lý c«ng ty cæ phÇn còng gãp phÇn ®µo t¹o, rÌn luyÖn ®Ó h×nh thµnh mét ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý kinh tÕ, qu¶n trÞ c«ng ty ngµy cµng thÝch øng víi c¬ chÕ thÞ tr­êng. - Cổ phần hoá tạo điều kiện pháp lý và vật chất để người lao động nâng cao vai trò làm chủ của doanh nghiệp. ChÝnh s¸ch ®èi víi ng­êi lao ®éng trong cæ phÇn ho¸ cho phÐp ng­êi lao ®éng ®ang lµm viÖc trong doanh nghiÖp nhµ n­íc khi chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn trë thµnh cæ ®«ng. Ng­êi lao ®éng cæ ®«ng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt lµ chñ thùc sù phÇn vèn gãp cña m×nh, cã quyÒn tham gia qu¶n lý doanh nghiÖp mét c¸ch cã hiÖu qu¶ b»ng viÖc dù ®¹i héi ®ång cæ ®«ng ®Ó th«ng qua ®iÒu lÖ c«ng ty, bÇu c¸c thµnh viªn Héi ®ång qu¶n trÞ vµ Ban kiÓm so¸t, biÓu quyÕt c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh thuéc thÈm quyÒn ®¹i héi ®ång cæ ®«ng nh­ chiÕn l­îc kinh doanh, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn dµi h¹n vµ 5 n¨m, t¨ng gi¶m vèn ®iÒu lÖ, ®Çu t­ chiÒu s©u vµ më réng s¶n xuÊt, trÝch lËp c¸c quü, ph©n chia lîi nhuËn sau thuÕ, x¸c ®Þnh cæ tøc…Nhê ®ã n©ng cao ®­îc tÝnh chñ ®éng, ý thøc kû luËt, tinh thÇn tù gi¸c, tiÕt kiÖm trong s¶n xuÊt kinh doanh, gãp phÇn lµm cho hiÖu qu¶ doanh nghiÖp ngµy mét t¨ng, mang l¹i lîi Ých thiÕt thùc cho b¶n th©n, cho doanh nghiÖp, cho x· héi. ViÖc kiÓm tra, gi¸m s¸t cña ng­êi lao ®éng- cæ ®«ng vµ x· héi ®èi víi c«ng ty cæ phÇn, nhÊt lµ nh÷ng c«ng ty niªm yÕt, thùc sù cã hiÖu qu¶; tµi chÝnh cña c«ng ty cæ phÇn ®­îc minh b¹ch, c«ng khai, cïng víi nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ quyÒn vµ nghÜa vô cña cæ ®«ng nãi trªn, t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ trong doanh nghiÖp mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ kh¸ triÖt ®Ó. - Cæ phÇn ho¸ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, c«ng ty cæ phÇn bÞ chi phèi bëi quy luËt cña thÞ tr­êng. Do lîi Ých ®­îc ®¶m b¶o hµi hoµ, nh×n chung tuyÖt ®¹i ®a sè sau khi cæ phÇn ho¸ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ h¬n. Theo b¸o c¸o cña c¸c Bé, nghµnh, ®Þa ph­¬ng vÒ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña 850 doanh nghiÖp hoµn thµnh cæ phÇn ho¸ ®· cho ho¹t ®éng trªn mét n¨m cho thÊy: Vèn ®iÒu lÖ t¨ng 44%. §iÓn h×nh lµ C«ng ty cæ phÇn §¹i lý liªn hiÖp vËn chuyÓn t¨ng 30 lÇn, C«ng ty cæ phÇn Kim §an t¨ng 11,2 lÇn, C«ng ty cæ phÇn B¶o vÖ thùc vËt An Giang t¨ng 7,3 lÇn, C«ng ty cæ phÇn C¸p vµ vËt liÖu viÔn th«ng t¨ng 4 lÇn… Doanh thu b×nh qu©n t¨ng 23,6%, trong ®ã 71,4% sè doanh nghiÖp cã doanh thu t¨ng. C«ng ty cæ phÇn §¹i lý liªn hiÖp vËn chuyÓn t¨ng ®Õn 4,7 lÇn, C«ng ty cæ phÇn C¬ khÝ ®iÖn l¹nh t¨ng 4,4 lÇn, C«ng ty cæ phÇn Cao su Kim §an t¨ng 3,6 lÇn… Lîi nhuËn thùc hiÖn b×nh qu©n t¨ng 139,76%, trªn 90% sè doanh nghiÖp sau cæ phÇn ®Òu ho¹t ®éng kinh doanh cã l·i.NhiÒu c«ng ty cã møc lîi nhuËn t¨ng m¹nh nh­: C«ng ty cæ phÇn §¹i lý liªn hiÖp vËn chuyÓn lîi nhuËn t¨ng 95 lÇn, C«ng ty cæ phÇn cao su Kim §an t¨ng 21,6 lÇn, C«ng ty C¬ ®iÖn l¹nh t¨ng 4,3 lÇn, C«ng ty cæ phÇn C¸p vµ vËt liÖu viÔn th«ng t¨ng 130%... Nép ng©n s¸ch b×nh qu©n t¨ng 24,9% mÆc dï c¸c doanh nghiÖp nµy ®­îc h­ëng c¸c ­u ®·i vÒ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, thuÕ sö dông ®Êt, tiÒn thuª ®Êt, tiÒn thu sö dông vèn nhµ n­íc. §iÓn h×nh C«ng ty cæ phÇn s¶n xuÊt vµ kinh doanh kim khÝ t¨ng 89 lÇn, C«ng ty cæ phÇn ®¹i lý liªn hiÖp vËn chuyÓn t¨ng 16 lÇn, C«ng ty cæ phÇn Thuû s¶n Hoµi Nh¬n t¨ng 11 lÇn, C«ng ty cæ phÇn c¬ ®iÖn l¹nh t¨ng 6,7 lÇn, C«ng ty cæ phÇn Kim §an t¨ng 5 lÇn… Thu nhËp cña ng­êi lao ®éng b×nh qu©n t¨ng 12%. C¸c c«ng ty cã møc thu nhËp cao lµ: C«ng ty cæ phÇn §¹i lý liªn hiÖp vËn chuyÓn t¨ng 4 lÇn, C«ng ty Thuû s¶n Hoµi Nh¬n t¨ng 2,7 lÇn, C«ng ty cæ phÇn s¶n xuÊt vµ kinh doanh kim khÝ t¨ng 2 lÇn… Sè lao ®éng kh«ng nh÷ng kh«ng gi¶m mµ t¨ng b×nh qu©n 6,6%, nhê s¶n xuÊt vµ kinh doanh ph¸t triÓn, t¹o thªm nhiÒu viÖc lµm, thu hót thªm lao ®éng. C«ng ty cæ phÇn §¹i lý liªn hiÖp vËn chuyÓn t¨ng 4,3 lÇn, C«ng ty cæ phÇn s¶n xuÊt vµ kinh doanh kim khÝ t¨ng 3,2 lÇn, C«ng ty cæ phÇn May Hå G­¬m t¨ng 2,8 lÇn, C«ng ty cæ phÇn x©y dùng Th¾ng Lîi- L©m §ång t¨ng 2,8 lÇn… Cæ tøc b×nh qu©n ®¹t17,11%. NhiÒu doanh nghiÖp cã møc cæ tøc cao vµ æn ®Þnh nh­: C«ng ty cæ phÇn May B×nh Minh 49%, C«ng ty cæ phÇn chÕ biÕn l©m, thuû s¶n ®¹t 48%, C«ng ty cæ phÇn s¶n xuÊt vµ kinh doanh kim khÝ ®¹t 41%, C«ng ty cæ phÇn vµ ®Çu t­ x©y dùng B×nh Ch¸nh ®¹t 35%, C«ng ty cæ phÇn khai th¸c ®¸ vµ VËt liÖu x©y dùng Hoµi An 30%, C«ng ty cæ phÇn thuû s¶n Cam Ranh ®¹t 26%,…71,4% sè doanh nghiÖp cã cæ tøc cao h¬n l·i tתn göi ng©n hµng. 2.3. Nguyên nhân: - Có chủ trương, đ