Đề tài Hình tượng người phụ nữ Ấn Độ trong tiểu thuyết Đắm thuyền của đại thi hào Tagore

bí của tôn giáo, lãng mạn của thơ ca, triết lý nhân văn hay tính giáo dục lớn… Cũng như truyện ngắn, chất hiện thực và lãng mạn trong tiểu thuyết của Tagore rất sâu đậm, lối miêu tả nội tâm nhân vật là thủ pháp đặc sắc của ông. Yếu tố thiên nhiên trong tiểu thuyết cúng là nét đặc sắc. Thiên nhiên trở thành “như im lặng” thường đồng cảm, chứng kiến, hoà hợp với tâm trạng nhân vật trong truyện, tạo nên chất trữ tình nồng thắm. Có lẽ tư tưởng nổi bật nhất trong tiểu thuyết Tagore là chủ nghiã nhân đạo lớn. Ở cấp độ thế giới quan, chủ nghĩa nhân đạo (còn gọi là chủ nghĩa nhân văn), “là toàn bộ những tư tưởng, quan điểm, tình cảm quý trọng các giá trị người như trí tuệ, tình cảm, phẩm giá, sức mạnh, vẻ đẹp. Chủ nghĩa nhân văn không phải là một khái niệm đạo đức đơn thuần mà còn bao hàm cả cách nhìn nhận, đánh giá con người về nhiều mặt (vị trí, vai trò, khả năng, bản chất…) trong các quan hệ với tự nhiên, xã hội và đồng loại…”. Với hiện thực xã hội Ấn Độ lúc bấy giờ cùng với những điều Tagore nhìn thấy và cảm nhận được thì những gì đi vào tiểu thuyết của ông rất chân thực phản ánh tư tưởng nhân văn sâu sắc. Con người và cuộc sống đa dạng của Ấn Độ hiện lên một cách sống động trong tiểu thuyết của Tagore. Bên cạnh đó nhân vật trong tiểu thuyết của Tagore hiện lên rất “cá tính”. Điều đó được thể hiện qua “đặc trưng về tâm lí, khí chất, tác phong, ngôn ngữ...” Nhân vật trong tiểu thuyết của Tagore chủ yếu hiện lên một cách sinh động qua bút pháp miêu tả tâm lý một cách sâu sắc của nhà văn. Ta gặp nàng Binôdini sắc sảo tinh ranh luôn khao khát được yêu, nàng Asa ngây thơ trong sáng yêu hết mình (tiểu thuyết “Nàng Binôdini”) hay nàng Hemnalini thông minh yêu bằng lý trí, nàng Kamala đặt tình yêu cùng với niềm tôn thờ... (tiểu thuyết “Đắm thuyền”). đó chỉ là sự điểm qua vài nhân vật nữ chính trong tiểu thuyết Tagore. Nét độc đáo ở đây có lẽ là cá tính mỗi nhân vật đan lồng trong các quan hệ và tình huống phức tạp. Yếu tố thiên nhiên cũng là một phần không thể thiếu trong tiểu thuyết Tagore. Ở đây thiên nhiên như là một bức tranh tâm trạng - một nét đồng điệu với cá tính như trong tác phẩm. Sự chuyển biến tâm trạng như (từ vui đến buồn, từ lòng căm hận đến lòng vị tha, từ xót xa đến thương cảm...) song song cùng với những nét đổi thay tinh tế của bức tranh thiên nhiên. Trên đây chỉ là một phần rất nhỏ so với sự tìm hiểu về quan niệm trong tiểu thuyết của Tagore. Nhưng có lẽ từ đây ta có thể hiểu thêm hơn nữa về R. Tagore - một thiên tài của thời đại ông mãi sống cùng với tư tưởng nhân văn trong tác phẩm của mình. II. TIỂU THUYẾT “ĐẮM THUYỀN”. Nếu nói về đề tài tình yêu trong tiểu thuyết Tagore ta không thể không nói đến “Đắm thuyền” - một tiểu thuyết được coi là xuất sắc về đề tài tình yêu của Tagore. Tác phẩm được viết trong khoảng thời gian từ 1905 - 1908 (cùng với hai tiểu thuyết “Nàng Binôdini” và “Gô-ra”). Tiểu thuyết này ra đời trong hoàn cảnh phong trào chống bọn thống trị Anh ở Ấn Độ trở nên sôi nổi. Nhưng nội dung cuốn tiểu thuyết lại là một thiên tình sử diễm lệ: đầy trắc trở mà không kém phần hấp dẫn trong mối quan hệ phức tạp cùng tình huống độc đáo giữa chàng Ramesh với nàng Hemnalini và nàng Kamala có thêm sự xuất hiện của chàng Nalinaksha - mối gỡ cho thắt nút của vấn đề. “Đắm thuyền” (The wereck) là một trong những tiểu thuyết xuất sắc của ông viết về tình yêu. Câu chuyện khá rắc rối. Ramesh tốt nghiệp luật khoa đang yêu Hemnalini, một nữ sinh ở Calutta. Bỗng nhiên cha anh ở quê lên gọi anh về cưới vợ. Không thể trái lệnh cha, Ramesh đành quay trở về làng quê cưới một cô vợ mà anh chưa hề biết mặt. Hôm rước dâu về làng, đám cưới phải đi bằng thuyền. Giữa đường gặp bão, thuyền đắm, Ramesh bị sóng đẩy lên bờ cát nằm bất tỉnh, khi tỉnh dậy thấy một cô gái sống sót nằm gần mình. Ramesh tưởng đó là vợ, còn cô gái tên là Kamala cũng tưởng Ramesh là chồng. Hai người dắt nhau trở về làng lo tang cho cha và những người thân xong thì quay trở lại Calcutta. Sống chung với nhau vài ngày đầu, Ramesh mới phát hiện ra rằng Kamala không phải là người vợ do cha cưới cho mình. Ramesh lâm vào tình huống thật khó xử. Nếu cứ sống với Kamala như vợ chồng thì hoá ra anh đã lừa dối một cô gái trong trắng, phụ bạc cả với tình yêu mà anh đã tự do lựa chọn. Nếu cưới Hemnalini, bỏ Kamala bơ vơ thì lương tâm cắt dứt. Có lúc anh muốn cưới Hemnalini làm vợ và để Kamala cùng sống chung như một người bạn gái của Hemnalini, nhưng làm sao có thể khiến Hemanili tin rằng Kanala không phải là vợ anh và ngược lại làm sao cho Kamala tin rằng anh vốn không phải là chồng nàng. Đầu óc Ramesh rối như tơ vò trước một bài toán hóc búa. Ramesh cảm thấy mình như con cá đã sa vào lưới, cố vùng vẫy để thoát, nhưng càng vùng vẫy càng thấy bất lực. Có lúc anh miên man trong cơn ác mộng, thấy mình đã được hoả táng, tro tàn của thân vóc khổ đau phiền muộn của mình đã hoà tan trong đất. Nhưng do nhiều sự ngẫu nhiên, số phận những nhân vật có liên quan ràng buộc đến câu chuyện của Ramesh, cuối cùng đều được tháo gỡ. Kamala được trả lại cho người chồng thực của mình sau bao ngày tháng trôi nổi, còn Hemnalini tưởng số mệnh bắt mình phải đoạn tuyệt với Ramesh - người mà nàng rất yêu, để cưới Nalinaksha làm chồng, thì cuối cùng cũng phải mừng vui cho cuộc tái ngộ của Kamala với Nalinaksha, và Ramesh tưởng số mệnh dẫn dắt mình xe duyên với Kamala, nhưng cuối cùng anh phải đến từ giã Kamala với một lương tâm trong trắng, thanh thản. Ramesh tự nhủ “Mình rất vui được gặp Kamala, cuộc gặp gỡ này làm cho biến cố ấy kết thúc một cách tốt đẹp. Dù mình không thể nói, chắc cái gì đã đẩy Kamala rời bỏ ngôi nhà ở Ghazipur, nhưng giờ đây chừng ấy cũng đủ rõ là… mình không cần thiết nữa. Giờ đây không ai còn cần đến mình, trừ chính mình ra, mình phải bước vào đời sống cuộc sống chính mình. Không cần phải quay lưng nhìn lại”. “Đắm thuyền” có sức thu hút tâm trí người đọc chẳng khác gì một vở kịch hay. Tagore vốn là nhà soạn kịch tài ba cho nên bút pháp của ông it nhiều ảnh hưởng đến tiểu thuyết. Ông đã tạo ra trong tác phẩm này nhiều tình huống ngẫu nhiên chằng chéo nhau khá phức tạp, nhiều tình tiết gây cho người đọc hồi hộp, chờ đón kết cục. Có nhiều chỗ ông viết như trong kịch bản, nhân vật đối thoại trực tiếp, vừa ngắn gọn, vừa sinh động. Lời miêu tả nội tâm nhân vật qua độc thoại là thủ pháp đặc sắc trong tiểu thuyết của ông. Chúng ta theo dõi những đoạn Ramesh tự vấn, tự giải đáp những băn khoăn, những ý định của bản thân là đủ rõ. Một nét đặc sắc khác thể hiện trong “Đắm thuyền” là yếu tố thiên nhiên. Thiên nhiên vốn là người bạn tình thân thiết của Tagore, cho nên ông đã dẫn dắt người bạn tình đó đến với thế giới nhân vật trong tiểu thuyết này rất dễ dàng và mật thiết. Thiên nhiên nhiều lúc là người chứng kiến, là người đồng cảm, hoà hợp trong qúa trình diễn biến tâm trạng của các nhân vật trong truyện. Chúng ta có thể theo dõi tâm trạng của Ramesh và Kamala qua phong cảnh và không gian trên đôi bờ sông mà con tau chở hai người xuôi về miền Tây Bengal. Trên đây là nội dung và nghệ thuật bao trùm tiểu thuyết “Đắm thuyền”. Bên cạnh nhân vật Ramesh - một nhân vật có một thế giới nội tâm vô cùng phong phú là hình tượng hai nhân vật nữ Kamala và Hemnalini (những người phụ nữ mà Ramesh rất mực yêu thương). Kamala sau bao trở ngại khó khăn đã tìm được người chồng đích thực của mình. Ở nàng là nét đằm thắm dịu dàng rất truyền thống của phụ nữ Ấn Độ thời bấy giờ. Tình yêu trong Kamala bị chi phối bởi lễ giáo với suy nghĩ ăn sâu vào tiềm thức. Kamala “yêu” Ramesh với tình yêu của một người vợ tận tuỵ hết lòng phục dịch chồng. Nhưng khi biết được sự thật thì Kamala lại dồn hết tình yêu cho Nalinaksha. Như vậy quan niệm truyền thống tôn giáo đã được đặt lên trên cả tình yêu trong tâm hồn nàng Kamala bé nhỏ. Khác với Kamala, Hemnalini yêu Ramesh theo đúng tiếng gọi của con tim nàng. Là một cô gái có học thức và được giáo dục trong một gia đình có người cha yêu thương con gái hết mực Hemnalini cũng có một trái tim yêu thương nhân hậu thế. Hemnalini cũng yêu Ramesh hết lòng nhưng không phải là tình yêu tận tụy của Kamala mà là tiếng lòng đích thực của trái tim yêu. Khi biết Ramesh phụ tình nàng chỉ còn biết im lặng mà một mình gặm nhấm nỗi đau. Đặc biệt dù có xảy ra chuyện gì đi chăng nữa Hem vẫn tin vào tình yêu của mình. Nàng yêu bằng con tim nhưng nhìn nhận và giải quyết mọi việc bằng lý trí. Độc đáo trong nghệ thuật xây dựng tình huống của Tagore ở đây đó là sự hoán đổi nhẹ nhàng mà “phức tạp” trong mối quan hệ tình ái giữa bốn nhân vật chính trong tác phẩm (Ramesh - Naninaksha - Kamala- Hemnalini) Ramesh yêu Hemnalini nhưng nhận nhầm Kamala là vợ mình, Nalinuksha để thất lạc cô dâu mới cưới Kamala và suýt nữa thì đính hôn với Hemnalini… Kết thúc thiên tiểu thuyết này là sự đoàn tụ bất ngờ của Nalinasksha và Kamala, một kết thúc để ngỏ cho hai trái tim yêu Ramesh và Hemnalini. Ở đây ta đi tìm hiểu hình tượng người phụ nữ Ấn Độ thông qua hai nhân vật nữ chính của tác phẩm (Kamala và Hemnalini). Cùng với những dòng suy tư đan quyện vào hình ảnh thiên nhiên trong sáng tươi đẹp người đưa chúng ta sẽ được thưởng thức một hương sắc mới không kém phần tươi mát trong vườn hoa muôn màu muôn sắc của Người làm vườn (The Gardener) - Rabinđranath Tagore, nhà nhân đạo chủ nghĩa vĩ đại. CHƯƠNG II: HÌNH TƯỢNG NGƯỜI PHỤ NỮ ẤN ĐỘ TRONG TIỂU THUYẾT “ĐẮM THUYỀN’ CỦA ĐẠI THI HÀO R. TAGORE. I. NGƯỜI PHỤ NỮ ẤN ĐỘ VỚI QUAN NIỆM VỀ TÌNH YÊU VÀ HÔN NHÂN: “Không có mặt trời, hoa hồng không nở. Không có phụ nữ, không có tình yêu, không có tình yêu, không có hạnh phúc, không có người mẹ, không có anh hùng và nhà thơ”. (Klapin). Đúng như câu danh ngôn tuyệt vời kia thì phụ nữ là món quà vô cùng quý giá mà đấng tạo hoá ban cho thế giới này. Phụ nữ là những gì đáng yêu nhất nhưng cũng đễ bị tổn thương nhất - họ luôn hạnh phúc trong đau khổ và cảm thấy ngọt ngào trong đắng cay tủi cực... Vì sao lại có mâu thuẫn lạ kỳ đến như vậy? Có lẽ câu trả lời nằm trong quan điểm lề thói đạo đức, khuôn phép lễ giáo... được đặt ra cho phụ nữ chúng ta từ trước đến nay. Xét trong phạm vi văn hoá phương Đông, tiêu biểu là văn hoá Ấn Độ ta sẽ hiểu rõ hơn về vấn đề này. Và độc đáo hơn nữa là có sự phản ánh cụ thể qua các tác phẩm văn hoặc của đại thi hào Tagore - một thiên tài xuất sắc của văn học cũng như văn hoá Ấn Độ. Ngay từ đầu bài viết nghiên cứu về người phụ nữ Ấn Độ (Từ người phụ nữ cổ truyền đến người phụ nữ hiện đại trong văn xuôi Tagore) tiến sĩ Đỗ Thu Hà - Khoa Văn học - Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội đã nhận xét: “Trong xã hội Ấn Độ trước đây, phụ nữ có một vai trò vô cùng thấp kém và thiệt thòi được quy định thành luật từ đời này sang đời khác: “Khi còn là đứa trẻ, một cô gái hoặc ngay cả khi trở thành người lớn tuổi, người phụ nữ không được làm cái gì độc lập, ngay cả khi ở trong nhà mình. Trong thời thơ ấu người con gái phải theo cha, trong tuổi trẻ cô phải theo chồng, khi chồng chết cô phải theo con trai “(Luật Manu điều 147 - 148…”. Là một con người có tấm lòng nhân hậu cùng một trái tim đa cảm Tagore đã sớm có tiếng nói bênh vực người phụ nữ qua từng câu thơ lời văn xót xa đồng cảm. Ở đây ta khai thác ở khía cạnh là: quan niệm về tình yêu và hôn nhân với người phụ nữ Ấn Độ - vấn đề mà cả thế giới quan tâm nhiều nhất từ trước đến nay mỗi khi nhắc đến Ấn Độ. Ta có thể khái quát hoá cụ thể hơn thông qua một số truyện ngắn và tiểu thuyết của Tagore - Để từ đó đi sâu vào tìm hiểu kỹ thế giới nhân vật trong tiểu thuyết chính “Đắm thuyền”. Nếu như trong lễ giáo xưa thì quan niệm tình yêu và hôn nhân của phụ nữ Ấn Độ luôn bị chi phối bởi vấn đề đẳng cấp, tôn giáo đã ăn sâu trong tiềm thức thì đến thời kỳ văn hoá Ấn Độ dần mở rộng cửa đón nhận những luồng sinh khí mới của thế giới quan niệm đó lại rất tự do trong tình yêu lãng mạn đôi lứa và hôn nhân tự do tự nguyện... Về quan niệm bó hẹp trong vấn đề đẳng cấp tôn giáo có các truyện ngắn như: “Dàn hoả thiêu”, “Từ con”, “Mây và mặt trời”, “Lá số tử vi”…Trong “Dàn hoả thiêu” ta thương thay cho số phận đau buồn của nàng Mahamaya. Sinh ra trong một gia đình có đẳng cấp quý tộc nhưng vì nghèo không có của hồi mồn mà đến tuổi rồi nàng vẫn chưa lấy chồng. Nàng đã đem lòng yêu mến chàng thanh niên tốt bụng Rajib nhưng lại ở đẳng cấp thấp kém hơn. Do sự hà khắc của lễ giáo mà Mahamaya bị trừng phạt bằng cách: kết hôn với người đang hấp hối và phải chịu cảnh hoả thiêu cùng người chồng vừa cưới mà đã chết. Cơn mưa bất ngờ dập tắt ngọn lửa tham lam đang chực nuốt sống người con gái bé nhỏ mà gan dạ giống như nỗi xót xa đồng cảm che lấp đi sự hà khắc của quan niệm cổ hủ. Nhưng nỗi đau lớn nhất đó là vết sẹo xấu xí trên khuôn mặt Mahamaya sau vụ hoả thiêu cùng với vết sẹo trong tim yêu Rajib khi chàng vô tình chứng kiến khuôn mặt người yêu… Truyện ngắn “Từ con” là cuộc hôn nhân xuất phát từ tình yêu thật sự giữa chàng Hemanta và nàng Kuxum xinh đẹp. Cũng vẫn là vấn đề đẳng cấp lễ giáo: Hemanta bị cha buộc phải từ bỏ Kuxum (nhằm tránh tai tiếng cho gia đình Hemanta vì cưới một cô vợ ở đẳng cấp thấp hơn). Đến truyện “Lá số tử vi” thì ta gặp nàng Xunêtơra rất coi trọng vấn đề tuổi tác trong hôn nhân. Theo nàng hạnh phúc tình yêu hôn nhân còn phụ thuộc vào các cung số mang đậm nét tâm linh. Trong truyện ngắn : “Mây và mặt trời” là cuộc hôn nhân ép buộc mang tính sắp đặt của nàng Giribala. Cuộc đời đầy đau khổ của một người phụ nữ goá chồng ngay từ khi còn rất trẻ. Vì niềm khao khát được yêu thương mà nàng đã đánh đổi bằng chính cuộc đời của mình. Từ nàng Hemsasi xinh tươi đến người đàn bà cùng quẫn tìm đến cái chết coi đó là một sự giải thoát Khirođa. Nét độc đáo trong câu chuyện này đó chính là: Môhít Môhan Đút - kẻ sở khanh lừa dối đưa người goá phụ trẻ nhẹ dạ vào cuộc đời phiê bạt chìm nổi đầy tủi nhục thì lúc về già lại đứng trên cương vị quan toà - là người xét xử con người tội nghiệp kia (sau cái chết của đứa con trai của chị…). Chi tiết này có lẽ là lời cảnh tỉnh của tác giả đối với những luật lệ hà khắc và những giáo điều cứng nhắc của tôn giáo Ấn Độ. Bên cạnh đó, khi gạt bỏ những giáo điều cứng nhắc, những luật lệ hà khắc thì ta bắt gặp một tư tưởng, quan niệm về tình yêu hôn nhân vô cùng mới mẻ - song song với sự tiếp nhận các nền văn minh phương Tây tiến bộ. Ta gặp người đàn bà goá bụa nhưng hết lòng say mê và khao khát được yêu thương. Hơn cả những lời thơ có cánh nàng đã tìm đến tình yêu với cả sự chân thành mà gạt bỏ mọi lề thói khuôn phép nhất là đối với những phụ nữ đã goá chồng (truyện ngắn: “Người láng giềng xinh đẹp”). Hay một “Cô dâu bé nhỏ” nhí nhảnh yêu đời ham học hỏi trong truyện ngắn cùng tên. Mrinmayi nghịch ngợm hiếu động may mắn lấy được Apôđô- một người đàn ông chân thành hết mực : anh dạy cô từng chút một khiến cho cô trở thành một người phụ nữ thông minh cá tính, nhưng vẫn không hề mất đi nữ tính… Như vậy chỉ điểm qua một vài nét truyện ngắn của Tagore ta đã thấy được quan niệm về hôn nhân và tình yêu của người phụ nữ Ấn Độ thông qua ngòi bút tư tưởng nghệ thuật của nhà văn. đó là sự chuyển tiếp theo hướng đón nhận những cái mới thay thế dần những cái cũ cần phải thay đổi. đó là một bước đi từ truyền thống đến hiện đại? Có lẽ chỉ ở những tác phẩm văn xuôi cỡ lớn như tiểu thuyết của Tagore mới khẳng định rõ hơn nữa về điều đó. Trong tiểu thuyết “Nàng Binôdini” ta bắt gặp một người phụ nữ thông minh sắc sảo và đang ở độ tuổi thanh xuân tràn đầy sức sống nhưng lại sống trong cảnh goá bụa - Vậy thì làm sao cho nàng nguôi ngoai hơn trong niềm khát khao cháy bỏng được yêu ? Một phụ nữ hiện đại nàng Binôdini, có nhiều lúc nàng đeo đuổi hạnh phúc của mình kiên trì đến nhẫn tâm. Và rồi khi sắp đạt được điều đó rồi thì nàng lại tỏ ra ân hận và quay trở về sống cuộc sống tận tuỵ an phận với Bihari. Từ một người gạt bỏ cả lề thói quan niệm tôn giáo để khẳng định quyền tự do được yêu, được sống rồi lại quay trở về an phận trong nỗi hối hận tự coi mình là kẻ đã “vi phạm luật lệ của cuộc sống”. Đây có lẽ là nét đan xen trong quan niệm về tình yêu và hôn nhân của R.Tagore. Đến với tiểu thuyết “Đắm thuyền” - tác phẩm chính mà ta đề cập đến ở đây thì quan niệm trên được thể hiện một cách rõ nét và sinh động bởi hình tượng hai nhân vật nữ chính: Kamala đại diện cho người phụ nữ truyền thống và Hemnalini - đại diện cho người phụ nữ hiện đại có học thức và hiểu biết sâu rộng. Giống như lời nhận định của danh nhân Léon Tolsstoi: “Không có khổ đau nào hoàn toàn là đau khổ, cũng như không có niềm vui nào hoàn toàn là niềm vui”. Qua hình tượng hai nhân vật nữ này ta thấy: Vẻ đẹp của Kamala toát lên từ vóc dáng khuôn mặt từ lòng tận tuỵ một lòng với chồng (nấu nướng, cơm nước, giặt giũ... cho chồng và cảm thấy rất vui sướng). Điển hình cho vẻ đẹp của phụ nữ truyền thống Ấn Độ; còn ở Hemnalini nét đẹp của nàng lại kín đáo sâu sắc thể hiện qua cách nghĩ cách ứng xử của mộg cô gái có học thức và hiểu biết sâu rộng: nàng rất yêu Ramesh nhưng cách thể hiện lại rất bình thản(…) nhưng không kém phần sâu sắc … Hemnalini là điển hình cho phụ nữ hiện đại. Đúng là không có lời nhận xét nào hơn là: “Mỗi người mỗi vẻ mười phân vẹn mười”. Bản nhạc hay bởi có những cung bậc thăng trầm cũng như cuốn tiểu thuyết hay bởi cá tính nhân vật đặc sắc bổ sung những thiếu sót cho nhau. Nếu không có nàng Hem thì nhân vật Kamala sẽ không sống động và ngược lại. Óc quan sát tinh tế cùng với bút pháp điêu luyện Tagore đã thổi hồn vào từng nhân vật. Tác giả đưa hai nhân vật nữ chính của chúng ta vào một tình huống khá là phức tạp trong mối quan hệ tình cảm với Ramesh - nhân vật nam chính. Nếu như Kamala yêu Ramesh với tình yêu của một người vợ tận tuỵ trung thành với chồng thì Hemnalini lại yêu Ramesh bằng cả trái tim rung động của người con gái lần đầu biết yêu. Ở đây niềm tin tôn giáo cũng chi phối ít nhiều trong tư tưởng của mỗi nhân vật của chúng ta thông qua sự tiếp sức của ngòi bút Tagore. Và khi biết được Nalinaksha mới đích thực là chồng mình thì lòng tận tuỵ của tình yêu thương chồng Kamala đã dồn tất cả cho anh. Riêng đối với Hemnalini bề ngoài lạnh lùng kín đáo nhưng trái tim yêu trước sau như một luôn đập rộn ràng bởi một người đàn ông duy nhất - Ramesh. Chỉ điều đó thôi cũng đủ khẳng định quan niệm về tình yêu, hôn nhân của hai người phụ nữ có nét khác biệt lớn. Sự phân vân giữa việc suy xét nhìn nhận đánh giá vấn đề bằng lý trí hay tình cảm cũng đủ làm cơn giông bão trong tâm hồn người thiếu nữ đáng yêu. Nét đặc sắc của ngòi bút Tagore chính là sự khám phá thế giới nội tâm nhân vật qua những nhận biết rất tinh tế gợi cảm. Trên đây là đôi nét về quan niệm về tình yêu và hôn nhân của phụ nữ Ấn Độ qua bút pháp của đại thi hào Tagore. Tuy chỉ là những nhận xét và đóng góp nhỏ bé nhưng ít nhiều đã cho ta hiểu hơn tâm hồn trái tim của con người vĩ đại này. Lời văn ông chan chứa cảm xúc bởi trái tim ông luôn chất chứa đầy nỗi niềm cảm thông xót xa với người phụ nữ. Qua đây ông đã thể hiện một số quan điểm tư tưởng rất mới để người phụ nữ của ông được hưởng một cuộc sống tự do bình đẳng mà không kém phần hạnh phúc - những gì mà phụ nữ đáng được hưởng: “Hạnh phúc nào cũng đều phải đánh đổi bằng ít nhiều đau khổ” - Margaret Oliphant. II. SỰ ĐỐI LẬP GIỮA TRUYỀN THÔNG VÀ HIỆN ĐẠI QUA HÌNH TƯỢNG HAI NHÂN VẬT NỮ CHÍNH: KAMALA VÀ HEMNALINI. Có lẽ để làm nổi bật và phân biệt một cách rõ ràng hai nhân vật nữ chính này Tagore đã sử dụng thành công biện pháp nghệ thuật: cá tính hoá nhân vật. Như ta đã biết: “Cá tính hoá văn học là biện pháp nghệ thuật làm cho nhân vật có cá tính sinh động và trở nên con người cụ thể, xác định. Là một phương diện quan trọng của điển hình hoá, cá tính hoá nhân vật đòi hỏi nhà văn khám phá những đặc trưng và biểu hiện độc đáo về tâm lí, khí chất, tác phong, ngôn ngữ… Tương đối ổn định của một tính cách nào đó và trong quá trình miêu tả phải tuân theo các quy luật phát triển nội tại của chúng trong những điều kiện lịch sử nhất định”. Và “Cá tính hoá nhân vật đòi hỏi nhà văn phải có một vốn sống phong phú, một sự hiểu biết sâu sắc và một năng lực khái quát cao”* Nhiều tác giả, từ điển Thuật ngữ văn học - Nxb Văn học - 1993. . Đặt vào trong tác phẩm cụ thể này ta nên đi từng bước tìm hiểu nét riêng của từng nhân vật và từ đó có thể tìm được sự đồng cảm đúng như tiếng lòng tác giả ở hai nhân vật này chăng? 1. Kamala - người phụ nữ truyền thống của Ấn Độ. Xuất hiện từ chương 3 của tác phẩm Kamala đã gây ấn tượng với người đọc giống như vẻ ngỡ ngàng bất ngờ xen lẫn sung sướng trước sự sống sót của một cô dâu xinh đẹp mới cưới qua tâm trạng Ramesh. “Ánh trăng ngập tràn cảnh vật một cách huy hoàng và vòm trời dường như rộng mênh mông, tuy nhiên trong mắt Ramesh, tất cả cái vẻ đẹp kì diệu của tự nhiên chỉ làm nền cho khuôn mặt của cô gái nhỏ nhắn đang ngủ”. Và Kamala đã tìm thấy trong đêm tối “chỗ ẩn náu mong ước nơi lồng ngực hồi hộp, nồng ấm của Ramesh. Không chút ngượng ngùng, nàng tin cậy nép mình trong vòng tay anh”. Rồi xót xa thay khi mà cô dâu Susila lại thay thế bằng cô dâu Srimati Kamala Debi - làng DHOBAPUKUR, một sự thật khủng khiếp mà Ramesh phát hiện ra (chương 5). Kamala vẫn không hề hay biết và vẫn một lòng tận tuỵ chăm sóc chồng, cố gắng làm tròn bổn phận của người vợ: “Nửa đêm nàng đã lén ra cạnh anh để quạt cho anh”. Quyết định chuyển vào học ở trường nội trú do Ramesh quyết định dành cho nàng cũng chỉ đáp lại bằng thái độ giận hờn đau đớn cam chịu. Đến tận chương 17 nàng mới từ trường nội trú trở về nhà ở Parjjipara với Ramesh, chính anh cũng ngạc nhiên bởi sự đổi khác của nàng: “Nàng lớn như một cây non. Không còn bừng lên vẻ khoẻ mạnh, trên chân tay chưa phát triển của cô gái quê. Khuôn mặt nàng mất đi cái bầu bĩnh trẻ trung, các đường nét trở nên sắc hơn, và đã có sắc thái rộng. Đôi má đen giòn nhường chỗ cho vẻ yếu ớt, xanh xao; dáng đi, cử chỉ thành uyển chuyển, thanh thoát hơn”. Và trong những ngày xa cách chồng chẳng biết vì nguyên do gì nàng cũng chỉ biết khóc trong câm lặng, lúc gần chồng thì hết mực chăm sóc thương yêu. Vẻ ngây thơ của nàng thể hiện rõ qua việc không hiểu một chút gì về câu chuyện mà Ramesh đã cố gắng rất nhiều để nói ra cùng nàng… Có lẽ trong nàng người chồng đã chiếm toàn bộ những suy nghĩ quan trọng nhất mất rồi. Ở chương 21 nàng cùng Ramesh rời Calcutta. Rồi những ngày trên tàu (chương 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32) mặc dù rất đau khổ vì thái độ lạnh lùng vô tình của Ramesh nhưng nàng vẫn đảm đương vai trò của một người vợ hết lòng hết sức lo từng miếng ăn giấc ngủ cho chồng. Những ngày Ramesh vắng nhà nàng ở nhà tận tuỵ quét dọn nhà cửa ra dáng là một bà chủ nhỏ thu vén cuộc sống gia đình và niềm vui của nàng là sự hài lòng của chồng nàng mà thôi. Thế nhưng khi biết sự thật qua việc vô tình đọc được lá thư Ramesh viết cho Hem (chương 35, 36, và 37), nàng đã thực sự đau đớn và tức giận. Điều lạ lùng là cùng lúc ấy nàng nhận được lá thư chan chứa lời lẽ yêu thương của Ramesh dành cho (điều mà nàng mong mỏi từ lâu) thì nàng đã sẵn sàng từ bỏ tất cả (kể cả Ramesh một thời nàng đã từng thể hiện tình yêu tha thiết) để đi tìm người chồng đích thực của mình mà nàng chỉ biết duy nhất tên anh ấy là Nalinaksha (chương 45). Thế rồi trong cuộc hành trình đầy gian khó của người phụ nữ bé nhỏ ấy trên đường đi tìm chồng nàng thi nàng đã gặp mụ Nabinhali (chương 51) và rồi những tháng ngày tủi nhục làm người ở cho nhà mụ (chương 52). Nảng vẫn vui vẻ chịu đựng bởi lý do duy nhất là ở đó nàng đã tìm ra manh mối tin tức của chồng mình (Nalinaksha). Rồi nàng trốn khỏi nhà mụ đàn bà cay nghiệt đó (chương 54) và ở nhà ông bác Chakrabartti tốt bụng sau cuộc hội ngộ với thằng bé con Umesh (chương 55). Nàng tìm cách đến ở nhà Nalinaksha chỉ với mục đích là ược nhìn thấy anh luôn. Sau khi biết chuyện Nalinaksha sắp đính hôn với Hemnalini (chương 57) nàng cũng chỉ có biết lo lắng câm lặng mà thôi. Và khi gặp Nalinaksha nàng cảm thấy bối rối lúng túng và tìm cách “ẩn nấp” (chương 60). Sau đó cuộc chia tay rất nhẹ nhàng giữa nàng và Ramesh (chương 61): “Nàng không hề hé môi mà chỉ cúi thấp mình chào anh một lần nữa”. Cuối cùng sau bao ngày xa cách nàng đã được đoàn tụ với người chồng thực sự của mình (chương 62): “Kamala đứng thẳng dậy, rồi lại phủ phục một lần nữa trước mặt Nalinaksha trong niềm tôn kính sâu sa, khi nàng đứng lên, nỗi hổ thẹn xót xa không còn làm nàng bận tâm nữa. Niềm vui của nàng không ào ạt, mà chỉ có một sự bình yên thanh thản tột bậc tràn ngập con người nàng như nắng mai trong sáng; một cảm giác dâng hiến hoàn toàn chứa khắp tâm hồn nàng và cả đất trời như toả khói trong lư hương dành cho buổi lễ của nàng”. Và dường như chưa dốc cạn hết lòng sùng kính “nó vẫn còn dâng đầy trong tim nàng, và nàng ước ao được trút hết một lần thôi. Nàng đi đến phòng ngủ của Nalinaksha, lấy vòng hoa trên cổ ra, đặt lên đôi guốc cũ, áp đôi guốc vào trán, rồi tôn kính đặt vào chỗ cũ”. Sau đó nàng làm các công việc thường ngày như thể “nàng đang chăm sóc một vị thần linh”; mỗi công việc nàng hoàn thành như một lời cầu nguyện bay lên trời bằng đôi cánh của niềm vui. Kamala là ví dụ điển hình về quan niệm về tình yêu của Tagore. “Cái đẹp ẩn chứa trong sự sùng đạo và tận tuỵ hy sinh vì đức tin và tình yêu”* TS Đỗ Thu Hà- “Tagore - Văn và Người” - ĐHQG Hà Nội, tr 218 Kamala hiện lên với một vẻ đẹp thuầ