Đề tài Mô tả các kiểu câu trong lời nói của trẻ 4 - 5 tuổi

÷ cña trÎ mÉu gi¸o 4 - 5 tuæi th«ng qua viÖc quan s¸t tù nhiªn khi trÎ tù nãi, khi trÎ giao tiÕp víi nhau hoÆc trong nh÷ng tiÕt häc, nh÷ng t×nh huèng s­ ph¹m gi÷a c« vµ trÎ. TÊt c¶ nh÷ng quan s¸t ®­îc ®Òu l­u l¹i trong hå s¬ riªng cña tõng trÎ. 3. KÕt qu¶ nghiªn cøu b»ng to¸n häc. V. Kh¸ch thÓ vµ ®èi t­îng nghiªn cøu: 1. Kh¸ch thÓ nghiªn cøu. 10 ch¸u líp mÉu gi¸o 4 - 5 tuæi tr­êng mÇm non B¶o HiÖu - Yªn Thuû - Hoµ B×nh. B»ng viÖc m« t¶ lêi nãi cña c¸c ch¸u trong mäi ho¹t ®éng trong ngµy cña trÎ th«ng qua viÖc ghi chÐp. 2. §èi t­îng nghiªn cøu: Lêi nãi cña trÎ 4 - 5 tuæi sö dông trong giao tiÕp hµng ngµy t¹i tr­êng mÇm non. PhÇn thø hai: Néi dung nghiªn cøu Ch­¬ng I: Nh÷ng c¬ së lý luËn vÒ sù ph¸t triÓn ng«n ng÷ cña trÎ mÉu gi¸o I. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ng«n ng÷ cña trÎ §Ó cã vèn kiÕn thøc vµ ng«n ng÷ phong phó, dåi dµo th× ®øa trÎ cÇn ph¶i qua mét qu¸ tr×nh l©u dµi tiÕp xóc, giao tiÕp víi m«i tr­êng xung quanh, m«i tr­êng x· héi. Giai ®o¹n ®Çu tiªn trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ng«n ng÷ cho trÎ lµ tõ 0 -1 tuæi. §©y lµ giai ®o¹n tiÒn ng«n ng÷ nãi xuÊt hiÖn ©m thanh khãc oa…oa…hoÆc mét sè ©m ®¬n nh­ a, ¬… §Õn giai ®o¹n sau lµ ng«n ng÷ nãi (1 - 4 tuæi) khëi ®Çu lµ xuÊt hiÖn tõ Ba, bµ sau ®ã lµ mÑ, cha vµ nh÷ng c©u ®¬n rót gän nh­ ¨n c¬m, ®i ch¬i… ®Õn 4 tuæi trÎ nãi ®­îc c¸c c©u c¬ b¶n víi kho¶ng 1500 ®Õn 2000 tõ c¸c lo¹i kh¸c nhau. Tuy nhiªn, c¸c c©u ch­a ®­îc s¾p xÕp theo logich. Giai ®o¹n cuèi 4- 6 tuæi lµ giai ®o¹n hoµn thiÖn ng«n ng÷, vèn tõ trÎ ph¸t triÓn toµn diÖn, phong phó vµ nhanh chãng, v­ît ra khái ph¹m vi cuéc sèng hµng ngµy. TrÎ lµm chñ ®­îc lêi m×nh nãi, ®· kÓ ®­îc c¸c c©u chuyÖn cã néi dung ®¬n gi¶n, sè l­îng tõ cña trÎ t¨ng theo thêi gian cïng th¸ng tuæi cña trÎ, vèn tõ cña trÎ ®­îc më réng, viÖc ph¸t ©m dÇn dÇn chÝnh x¸c nh­ Bµ ¬i, mÑ ¬i… VÒ sau ng«n ng÷ cña trÎ b¾t ®Çu m¹ch l¹c trong giao tiÕp ng«n ng÷. TrÎ b¾t ®Çu n¾m ®­îc vµ sö dông c¸c h×nh thøc ng÷ ph¸p. ViÖc lÜnh héi c¸c h×nh thøc ng÷ ph¸p cña tiÕng mÑ ®Î ph¸t triÓn sù nh¹y c¶m cña ng«n ng÷ ë ®øa trÎ. Th­êng trong khi ch¬i trÎ tù chän c¸c tõ cã ý nghÜa s¾c th¸i nhÊt ®Þnh, viÖc n¾m ng«n ng÷ cã ý nghÜa to lín ®èi víi c¸c mÆt ph¸t triÓn t©m lý kh¸c nhau cña ®øa trÎ ®Ó ng­êi lín ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña nã. Nh÷ng qu¸ tr×nh t©m lý nh­ tri gi¸c, t­ duy, t­ëng t­¬ngk cña trÎ ®­îc c¶i t¹o d­íi ¶nh h­ëng cña ng«n ng÷. Tuy nhiªn, qu¸ tr×nh n¾m v÷ng ng«n ng÷ l¹i phô thuéc vµo sù ph¸t triÓn ho¹t ®éng cña trÎ trong qu¸ tr×nh tri gi¸c, t­ duy. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ng«n ng÷ trong tr­êng mÇm non nh­ vËy, Song qua mçi thêi kú theo sù ph¸t triÓn chung cña x· héi th× ng«n ng÷ l¹i cã sù thay ®æi. ChÝnh v× vËy mµ cã nhiÒu nhµ khoa häc, nhiÒu t¸c gi¶ nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy vµ mçi t¸c gi¶ cã sù nghiªn cøu riªng cña m×nh. Nãi tãm l¹i sù ph¸t triÓn ng«n ng÷ cña trÎ lµ rÊt cÇn thiÕt. Song muèn t¸c ®éng s­ ph¹m cã hiÖu qu¶ th× ®iÒu quan träng cña nhµ nghiªn cøu lµ dùa trªn nh÷ng luËn ®iÓm, c¸ch ®¸nh gi¸ cña c¸c nhµ khoa häc vÒ ®Æc ®iÓm ph¸t triÓn ng«n ng÷ trÎ. ViÖc n¾m ®­îc sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ng«n ng÷ cña trÎ ta thÊy ®­îc trÎ 4 - 5 tuæi ng«n ng÷ ®· hoµn thiÖn ®Æc biÖt lµ ng÷ ph¸p. Cïng víi sù ph¸t triÓn x· héi ng«n ng÷ cña trÎ còng ph¸t triÓn phong phó h¬n. Th«ng qua c¸c t­ liÖu cña c¸c nhµ nghiªn cøu tr­íc ®©y th× ®èi víi trÎ 4 - 5 tuæi xÐt vÒ lo¹i h×nh cña côm tõ, c©u ®¬n hai thµnh phÇn, c©u phøc hîp th× sè l­îng kh«ng t¨ng nh­ng vÒ cÊu tróc cña tõng lo¹i c©u th× cã sù ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn cña c©u cã cÊu tróc tÇng bËc, biÕt tãm t¾t c©u chuyÖn theo ®óng tr×nh tù, thËm chÝ c¸c ch¸u cßn kÓ ®­îc mét c¸ch hoµn chØnh. §ång thêi, c¸c c©u chÝnh phô cña trÎ 4 - 5 tuæi còng ®Çy ®ñ h¬n. C©u nãi cña trÎ còng m¹ch l¹c h¬n. Ng÷ ph¸p ®· ®­îc hoµn thiÖn, trÎ hoµn toµn lµm chñ ®­îc lêi nãi cña m×nh vÒ có ph¸p, ng÷ ph¸p, ng÷ ®iÖu. C¸c c©u chuyÖn kÓ tuy cßn s¬ l­îc vÒ néi dung vµ c¸c chi tiÕt nh­ng ®· béc lé ®­îc cèt truyÖn theo logich thêi gian, kh«ng gian nhÊt ®Þnh. Cã thÓ nãi: trÎ em tr­íc tuæi ®i häc ®· cã kh¶ n¨ng nãi víi t­ c¸ch lµ ph­¬ng tiÖn giao tiÕp t­ duy. Víi trÎ mÉu gi¸o 4 - 5 tuæi ta thÊy trÎ cµng tÝch cùc giao tiÕp th× ng«n ng÷ cµng ph¸t triÓn, c©u ®­îc më réng thµnh nhiÒu lo¹i kh¸c nhau, ®a d¹ng h¬n, phong phó h¬n, trÎ sö dông ®­îc c¸c c©u ngµy cµng phï hîp víi ng÷ c¶nh, hoµn c¶nh giao tiÕp. §ång thêi, trÎ biÕt biÓu lé th¸i ®é, s¾c th¸i cña c©u nãi trong khi giao tiÕp. Nãi chung vÒ ng÷ ph¸p trÎ 4 - 5 tuæi ®· biÕt sö dông phï hîp h¬n, râ rµng m¹ch l¹c lµ ®iÒu kiÖn chuÈn bÞ cho trÎ vµo häc tr­êng phæ th«ng sau nµy. II. Vai trß cña ng«n ng÷ ®èi víi sù ph¸t triÓn cña trÎ 4 - 5 tuæi. Ng«n ng÷ cã vai trß rÊt lín trong sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña trÎ, ng«n ng÷ lµ ph­¬ng tiÖn giao tiÕp quan träng nhÊt, ®Ó cã ng«n ng÷ hoµn chØnh th× trÎ ph¶i cã vèn tõ phong phó v× tõ lµ yÕu tè v« cïng quan träng, nã lµ nguyªn vËt liÖu ®Ó x©y dùng ng«n ng÷, hiÓu ®­îc tõ lµ thao t¸c ®Çu tiªn, c¬ b¶n ®Ó gióp trÎ lÜnh héi ®­îc ng«n ng÷ cña ®èi t­îng vµ biÕn nã thµnh ng«n ng÷ cña c¸ nh©n. NÕu trÎ kh«ng hiÓu ®­îc ý nghÜa cña tõ th× trÎ kh«ng thÓ ph¸t triÓn ®­îc ng«n ng÷ vµ chøc n¨ng t©m lý kh¸c nh­ tri gi¸c, t­ duy, t­ëng t­îng… NÕu chØ biÕt sö dông tõ th× ch­a ®øng xö, bëi nÕu giao tiÕp víi nhau b»ng c¸c tõ rêi r¹c th× ng­êi nghe kh«ng hiÓu ®­îc ng­êi nãi ®Þnh nãi g× vµ ®ång th¬× víi kh¶ n¨ng hiÓu tõ vµ sö dông tõ th× viÖc liªn kÕt gi÷a c¸c tõ thµnh mét c©u cã vai trß cùc kú quan träng, gióp cho qu¸ tr×nh giao tiÕp trë nªn thuËn lîi, thÓ hiÖn kh¶ n¨ng t­ duy cña trÎ. H¬n n÷a trÎ 4 - 5 tuæi ®· vµ ®ang thùc hiÖn ho¹t ®éng chñ ®¹o cña m×nh lµ ho¹t ®éng vui ch¬i. Trong vui ch¬i trÎ giao tiÕp víi nhau vµ tõ ®©y ng«n ng÷ cña trÎ ®­îc h×nh thµnh. §©y lµ mèc ®¸nh gi¸ c¬ b¶n cho sù chuyÓn biÕn vÒ chÊt cña trÎ ë ph­¬ng tiÖn ng«n ng÷ chuÈn bÞ cho trÎ b­íc vµo ho¹t ®éng häc tËp sau nµy. Ng«n ng÷ chÝnh lµ c«ng cô gióp trÎ tæ chøc vui ch¬i vµ giao tiÕp víi nhau. ChÝnh trong lóc ch¬i trÎ häc ®­îc c¸c tõ míi, tËp thÓ hiÖn ý nghÜ cña m×nh mét c¸ch m¹ch l¹c cïng víi b¹n ch¬i. VËy cã thÓ nãi nhê cã ng«n ng÷ trÎ lín lªn mét c¸ch b×nh th­êng, tiÕp thu dÔ dµng nh÷ng kinh nghiÖm lÞch sö x· héi loµi ng­êi ®Ó l¹i. Ch­¬ng II. M« t¶ qu¸ tr×nh nghiªn cøu I. Thùc tr¹ng tr­êng mÇm non vµ ng«n ng÷ cña trÎ Tr­êng mÇm non B¶o HiÖu - Yªn thuû - Hoµ B×nh mµ t«i nghiªn cøu cã c¬ së vËt chÊt t­¬ng ®èi tèt so víi c¸c tr­êng trong huyÖn, ®· cã bé ®å ch¬i ngoµi trêi nh­ xÝch ®u, ®u quay, s©n ch¬i, cÇu tr­ît; trong líp còng cã ®å dïng ®å ch¬i phôc vô cho ho¹t ®éng häc tËp vµ ho¹t ®éng vui ch¬i, sinh ho¹t hµng ngµy. Tõ ®ã trÎ cµng cã ®iÒu kiÖn sö dông ng«n ng÷ cña m×nh khi giao tiÕp , trÎ cµng tiÕp xóc víi ®å ch¬i bao nhiªu th× sù hiÓu biÕt cña trÎ cµng phong phó vµ vèn tõ cña trÎ cµng ph¸t triÓn. Gi¸o viªn d¹y líp 4 - 5 tuæi tuæi lµ c« Bïi ThÞ H­¬ng vµ c« Bïi ThÞ Th¾ng. C¸c c« ®Òu cã kinh nghiÖm trong gi¶ng d¹y vµ ch¨m sãc trÎ. §ång thêi c¸c c« ®Òu lµ ng­êi yªu mÕn trÎ say mª víi c«ng viÖc. Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y c¸c c« ®· chó ý ®Õn viÖc ph¸t triÓn ng«n ng÷ cho trÎ, bëi v× ®©y lµ løa tuæi ph¸t triÓn ng«n ng÷ m¹nh nhÊt trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ng«n ng÷ cña ®êi ng­êi. VËy mÆc dï ë tr­êng mÇm non hiÖn nay ch­a cã tiÕt häc ph¸t triÓn ng«n ng÷ riªng biÖt mµ chØ th«ng qua c¸c tiÕt häc kh¸c nh­ v¨n häc, m«i tr­êng xung quanh Gi¸o viªn ®· d¹y vµ h­íng dÉn trÎ nãi ®óng c©u khi ch¸u nãi c©u ch­a ®Çy ®ñvµ ch­a chÝnh x¸c. D¹y trÎ nãi l¹i c©u cho ®óng hoÆc khi ch¬i c« gi¸o cã thÓ t¹o t×nh huèng giao tiÕp víi trÎ vµ tù d¹y trÎ giao tiÕp víi nhau. MÆc dï c« gi¸o ®· chó ý rÌn luyÖn ng«n ng÷ cho trÎ nh­ng trong c¸c giê häc c« ch­a tÝch cùc gäi trÎ lªn tr¶ lêi mµ chØ gäi mét sè trÎ th«ng minh, nhanh nhÑn; cßn nh÷ng trÎ chËm vµ nhót nh¸t suèt c¶ buæi c« kh«ng hái vµ trÎ kh«ng ®­îc tr¶ lêi chót nµo. Mét ®iÒu h¹n chÕ trong qu¸ tr×nh ch¬i lµ trÎ lu«n ph¶i cè ®Þnh vai ch¬i, kh«ng ®­îc lu©n chuyÓn vai ch¬i dÉn ®Õn trÎ nhµm ch¸n kh«ng høng thó nhËp vai. VD: TrÎ ®ãng vai c« gi¸o th× suèt tõ ®Çu ®Õn cuèi n¨m chØ ®ãng vai c« gi¸o. ë løa tuæi nµy trÎ rÊt hiÕu ®éng, lu«n muèn t×m tßi kh¸m ph¸ sù vËt xung quanh nªn trÎ th­êng lu«n måm hái, nãi, kÓ. §iÒu nµy chøng tá ng«n ng÷ cña trÎ ph¸t triÓn kh«ng ngõng, c¸c ch¸u lu«n cã nhu cÇu giao tiÕp víi b¹n bÌ, c« gi¸o vµ mäi ng­êi xung quanh. TrÎ hái vÒ nh÷ng ®iÒu ch­a biÕt, trÎ kÓ vÒ nh÷ng ®iÒu ®· biÕt. Nh­ng do trÎ nãi tù do nhiÒu nªn c« kh«ng thÓ söa sai hÕt. ë tr­êng mÇm non v× ch­a cã tiÕt d¹y ph¸t triÓn ng«n ng÷ riªng biÖt mµ chØ th«ng qua c¸c tiÕt häc kh¸c, ho¹t ®éng kh¸c mµ trÎ l¹i tù nhiªn tho¶i m¸i trong giao tiÕp nªn c©u nãi cña trÎ nhiÒu khi ch­a chÝnh x¸c, tÊt c¶ ng«n ng÷ trÎ n¾m b¾t ®­îc ®Òu lµ gi¸n tiÕp. Bªn c¹nh ®ã c« gi¸o nhiÒu khi ch­a chó ý ®Õn môc ®Ých cña sù ph¸t triÓn ng«n ng÷, nªn qua thùc tÕ cho thÊy trÎ nãi nhiÒu lo¹i c©u nh­ng ®«i khi c©u mµ trÎ nãi ch­a ®­îc c©n nh¾c, suy nghÜ kü cµng. §Ó thÊy ®­îc møc ®é ph¸t triÓn ng«n ng÷ cña trÎ thÓ hiÖn ra sao, phÇn sau t«i sÏ m« t¶ kü toµn bé c©u nãi cña trÎ mµ t«i ®· ghi chÐp ®­îc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn. II. M« t¶ qu¸ tr×nh nghiªn cøu TrÎ 4 - 5 tuæi ®· cã sù ph¸t triÓn ng«n ng÷ kh¸ cao, c©u nãi cña trÎ kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ c©u cã hai thµnh phÇn chÝnh (chñ ng÷ vµ vÞ ng÷) mµ hÇu hÕt ®Òu ®­îc më réng. §ång thêi, trÎ cã kh¶ n¨ng kÓ l¹i c¸c sù viÖc ®· x¶y ra hµng ngµy b»ng hµng lo¹t c¸c c©u ®¬n nèi tiÕp, trÎ ®· hiÓu ®­îc lêi nãi g¾n víi nh÷ng hoµn c¶nh nhÊt ®Þnh. Trong thêi gian nghiªn cøu t«i ®· b¸m s¸t vµo c¸c tiªu chÝ ®ã ®Ó ®¸nh gi¸ ë løa tuæi nµy c¸c ch¸u th­êng dïng c¸c lo¹i c©u nµo, lo¹i c©u nµo míi xuÊt hiÖn, tû lÖ gi÷a c¸c c©u ra sao…? §ång thêi t«i ®¸nh gi¸, t×m hiÓu, xem xÐt kh¶ n¨ng n¾m b¾t c¸c kiÓu c©u nãi cña trÎ nh­ thÕ nµo? trÎ ph¸t ng«n, chän tõ vµ lùa chän cÊu tróc ng÷ ph¸p ra sao? Thêi gian t«i tiÕn hµnh thùc nghiÖm lµ 5 tuÇn, t«i ®· chän 10 ch¸u (trong ®ã cã c¶ trÎ trai vµ g¸i) ë líp mÉu gi¸o nhì 4 - 5 tuæi. C¸c ch¸u ®Òu cã søc khoÎ tèt, ph¸t triÓn b×nh th­êng. Sau khi chän trÎ b»ng ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu chÝnh lµ ghi chÐp vµ quan s¸t tù nhiªn tÊt c¶ c¸c c©u nãi cña trÎ th«ng qua g׬ häc, giê ch¬i vµ c¸c ho¹t ®éng trong ngµy, t«i ®· thu ®­îc kÕt qu¶ lµ 839 c©u nãi cña trÎ. * 10 ch¸u t«i chän vµ nghiªn cøu: Stt Hä vµ tªn Ngµy th¸ng n¨m sinh 1 NguyÔn c«ng hËu 10/8/1999 2 Tr­¬ng thÞ ph­¬ng 9/3/1999 3 ®inh ngäc tuyÕn 1/7/1999 4 Vò trung ®øc 2/9/1999 5 Lª thanh thuû 6/9/1999 6 NguyÔn thu trang 5/9/1999 7 Bïi thÞ ngäc 7/2/1999 8 NguyÔn ®øc nghÜa 6/9/1999 9 Bïi diÖu linh 2/6/2000 10 Bïi v¨n ®ång 3/2/2000 Ngoµi ghi chÐp tù nhiªn chóng t«i cßn gîi ý ®Ó trÎ giao tiÕp mét c¸ch tho¶i m¸i. Nh÷ng c©u nãi cña trÎ ®­îc t«i ghi chÐp l¹i trong sæ theo tr×nh tù tõng ngµy,víi mäi ho¹t ®éng cña tõng trÎ. KÕt qu¶ thu ®­îc sau thùc nghiÖm t«i lËp b¶ng ph©n lo¹i c©u nãi cña 10 trÎ víi néi dung lµ c©u ®¬n, c©u ghÐp, c©u ®Æc biÖt, tæng sè c©u vµ ®­îc ph©n lo¹i, t«i ®¸nh gi¸ møc ®é sö dông c©u mµ trÎ nãi ®­îc, lËp % c©u trÎ nãi ®­îc trªn tæng sè ®ã lµ tû lÖ c©u nãi ®óng vµ c©u nãi kh«ng ®óng. Bªn c¹nh viÖc ph©n lo¹i ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é ph¸t triÓn ng«n ng÷ th× riªng vÒ ng÷ ph¸p t«i cßn ®¸nh gi¸ møc ®é ph¸t triÓn cña bÐ trai vµ bÐ g¸i. So s¸nh kh¶ n¨ng sö dông c©u gi÷a trÎ trai vµ g¸i: Lo¹i c©u Tæng sè c©u cña ch¸u trai Tæng sè c©u cña ch¸u g¸i So s¸nh c©u nãi cña trÎ trai vµ g¸i C©u nãi chung TrÎ trai, trÎ g¸i C©u ®¬n TrÎ trai, trÎ g¸i C©u ghÐp TrÎ trai, trÎ g¸i Th«ng qua c¸c b¶ng trªn t«i ®¸nh gi¸ ®­îc lo¹i c©u nµo trÎ hay dïng vµ víi lo¹i c©u ®ã th× trÎ tr¶ nµo nãi nhiÒu h¬n. Cïng víi viÖc ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn ng«n ng÷ cña trÎ 4 - 5 tuæi vÒ ng÷ ph¸p b»ng c¸ch ph©n tÝch kÕt cÊu lo¹i c©u, t«i kÕt hîp ph©n lo¹i theo môc ®Ých nãi lµ thÓ hiÖn hoµn c¶nh trÎ ®­îc giao tiÕp. H¬n n÷a, ®Ó m« t¶ c©u nãi cña trÎ ®Çy ®ñ h¬n, râ rµng h¬n nhê ®ã ta biÕt ®­îc trÎ sö dông c©u cã ®óng ng÷ c¶nh kh«ng vµ th¸i ®é cña trÎ trong giao tiÕp nh­ thÕ nµo? Qua nghiªn cøu t«i thÊy cã ch¸u nãi theo sù t­ëng t­îng. Tuy lµ trÎ t­ëng t­îng nh­ng nh÷ng c©u trÎ nãi kh«ng hÒ rêi r¹c, cã ý hoµn toµn m¹ch l¹c, cÊu tróc logich, nh­ng cã nhiÒu trÎ nãi ch­a tèt, cßn l¾p b¾p, lÆp tõ, thiÕu thµnh phÇn nßng cèt trong c©u nh­ chñ ng÷, vÞ ng÷. §Ó hiÓu thªm vÒ nguyªn nh©n, møc ®é ph¸t triÓn ng«n ng÷ cña trÎ t«i sö dông phiÕu víi phô huynh. T«i ®­îc gia ®×nh c¸c ch¸u gióp ®ì rÊt nhiÖt t×nh trong viÖc tr¶ lêi phiÕu ®iÒu tra. PhiÕu ®iÒu tra gåm 18 môc hái vÒ bè, mÑ, nghÒ nghiÖp, tr×nh ®é häc vÊn cña bè mÑ… T«i thÊy tuú theo tr×nh ®é häc vÊn, kinh tÕ gia ®×nh, nghÒ nghiÖp cña bè mÑ c¸c ch¸u kh¸c nhau th× sù ph¸t triÓn ng«n ng÷ cña trÎ còng kh¸c nhau. Qua thùc tÕ cho thÊy, nh÷ng trÎ mµ bè mÑ cã ®iÒu kiÖn quan t©m ch¨m sãc con trªn mäi lÜnh vùc nhiÒu h¬n nh÷ng trÎ cã hoµn c¶nh gia ®×nh ng­îc laÞ. Cã nh÷ng trÎ kh«ng ®i nhµ trÎ mµ ®Õn 3 tuæi ®Õn líp mÉu gi¸o; cã nh÷ng trÎ 1 tuæi ®· ®­îc ®Õn tr­êng. §©y còng lµ yÕu tè kh«ng nhá ¶nh h­ëng ®Õn sù ph¸t triÓn ng«n ng÷ cña trÎ. Nhu cÇu giao tiÕp cña trÎ ®­îc thÓ hiÖn khi trÎ ®­îc ®¸p øng ®Çy ®ñ hay kh«ng ®Çy ®ñ ®å dïng, ®å ch¬i. Th­êng trÎ nµo ®­îc ho¹t ®éng víi ®å ch¬i nhiÒu th× ho¹t ®éng cña trÎ ®­îc tù nhiªn h¬n. TÊt c¶ c¸c phô huynh mµ t«i gÆp gì ®· gióp ®ì t«i nhiÖt t×nh vµ hiÓu râ tÇm quan träng trong viÖc ph¸t triÓn ng«n ng÷ cho trÎ. MÆc dï vËy vÉn cßn h¹n chÕ vÒ c¬ së vËt chÊt, ph­¬ng tiÖn cßn thiÕu, líp häc chËt chéi, c¸c ch¸u th× ®«ng nªn chØ ghi chÐp lµ chñ yÕu. Qua viÖc ghi chÐp trong 5 tuÇn c¸c c©u nãi cña 10 ch¸u, t«i ghi ®­îc 839 c©u. Trong ®ã: - C©u ®¬n: 356 - C©u ghÐp: 393 - C©u ®Æc biÖt: 90 - C©u sai: 103 Nãi chung trÎ cã kh¶ n¨ng nãi tèt, Ýt nãi lo¹i c©u phèi hîp, biÕt nãi ®óng ng÷ c¶nh. PhiÕu ®iÒu tra phô huynh tõng trÎ Néi dung phiÕu ®iÒu tra: 1. Hä tªn trÎ Ngµy th¸ng n¨m sinh 2. Hä vµ tªn bè: NghÒ nghiÖp: Tr×nh ®é häc vÊn: 3. Hä vµ tªn mÑ NghÒ nghiÖp: Tr×nh ®é häc vÊn: 4. ë nhµ anh chÞ cã giµnh nhiÒu thêi gian ®Ó nãi chuyÖn víi ch¸u kh«ng? 5. Ch¸u ®i häc mÇm non tõ lóc mÊy th¸ng tuæi? cã th­êng xuyªn kh«ng? 6. ë tr­êng ch¸u cã häc ®­îc nhiÒu (®äc th¬, kÓ chuyÖn, häc ch÷, häc sè…) kh«ng? ë nhµ anh chÞ th­êng kÌm ch¸u nh÷ng g×? 7. VÒ nhµ ch¸u cã hay ®äc, hay h¸t, ®äc th¬, kÓ chuyÖn cho mäi ng­êi nghe kh«ng? 8. Khi ë nhµ ch¸u cã hay th­êng xuyªn kÓ nh÷ng chuyÖn x¶y ra ë líp kh«ng? 9. Ch¸u cã th­êng xuyªn trß chuyÖn víi mäi ng­êi kh«ng? 10. Ch¸u cã hay hái vÒ nh÷ng ®iÒu ch¸u ch­a biÕt kh«ng? 11. Ch¸u cã anh chÞ ë cïng kh«ng? 12. Ch¸u cã nhiÒu anh chÞ ®Ó ch¬i kh«ng? 13. Gia ®×nh cã nhiÒu thêi gian ®Ó quan t©m ®Õn ch¸u kh«ng? 14. ë nhµ ch¸u cã nhiÒu ®å ch¬i kh«ng? 15. Ch¸u cã thÝch ch¬i víi nh÷ng con vËt nu«i trong gia ®×nh kh«ng? 16. Ch¸u cã hay b¾t ch­íc lêi nãi, ho¹t ®éng cña ng­êi kh¸c kh«ng? 17. §èi víi ng­êi l¹ ch¸u nh­ thÕ nµo? 18. Anh chÞ ghi l¹i gióp t«i nh÷ng c©u nãi cña trÎ khi trÎ nãi chuyÖn, häc hái mäi ng­êi. T«i ®· ph¸t cho mçi phô huynh mét phiÕu ®iÒu tra vµ ®· ®­îc sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña mäi ng­êi trong c«ng viÖc tr¶ lêi phiÕu ®iÒu tra. PhiÕu ®iÒu tra gåm 18 môc mµ qua ®ã t«i ®· n¾m b¾t ®­îc cô thÓ gia ®×nh tõng ch¸u. Tõ nh÷ng ®iÒu kiÖn hßan c¶nh kh¸c nhau nªn viÖc quan t©m, ch¨m sãc cña tõng gia ®×nh lµ kh«ng gièng nhau. Qua qu¸ tr×nh ®iÒu tra, nghiªn cøu t«i ®· cã nhiÒu thuËn lîi nh­ng còng gÆp mét sè khã kh¨n: - Khi nghiªn cøu th× ph­¬ng ph¸p ghi chÐp lµ chñ yÕu - Mét sè ch¸u cßn rôt rÌ ch­a m¹nh d¹n trong c¸c ho¹t ®éng. - Gi¸o viªn ch­a chó ý l¾m ®Õn viÖc rÌn luyÖn ng«n ng÷ cho trÎ. §Ó ®¸nh gi¸ ®­îc møc ®é ph¸t triÓn ng«n ng÷ cña trÎ 4 - 5 tuæi, ng­êi nghiªn cøu ph¶i c«ng phu ghi chÐp tØ mØ c©u nãi cña trÎ khi giao tiÕp tù nhiªn vµ cã thÓ hái trÎ mét sè c©u hái. Trong qu¸ tr×nh ghi chÐp t«i ph©n lo¹i c©u nh­: Cã bao nhiªu c©u ®¬n, bao nhiªu c©u ghÐp, c©u ®Æc biÖt, c©u sai… Ch­¬ng II: M« t¶ qu¸ tr×nh nghiªn cøu I. Thùc tr¹ng tr­êng mÇm non vµ ng«n ng÷ cña trÎ Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu t«i ®· ghi chÐp tÊt c¶ c¸c lo¹i c©u mµ trÎ nãi mét c¸ch trung thùc. Trong ®ã cã 5 ch¸u trai vµ 5 ch¸u g¸i. Sau khi ph©n tÝch kÕt qu¶ nghiªn cøu chóng t«i thÊy sù ph¸t triÓn ng«n ng÷ cña trÎ 4 - 5 tuæi lµ kh¸c nhau. Qua kÕt qu¶ nghiªn cøu ghi ®­îc 839 c©u cña 10 ch¸u, tÝnh trung b×nh mçi trÎ nãi ®­îc 83 c©u trong ®ã trÎ dïng c©u ®¬n nhiÒu nhÊt, v× lo¹i c©u ®¬n lµ c©u ng¾n dÔ dïng. C©u ghÐp còng ®­îc sö dông kh¸ ®a d¹ng, sè l­îng lµ 393 c©u trong ®ã c©u ghÐp chÝnh phô, nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶ chiÕm ­u thÕ. Mçi trÎ nãi ®­îc nhiÒu lo¹i c©u kh¸c nhau, trÎ dïng nhiÒu c©u ®¬n h¬n c©u phøc. Tõ viÖc ®¸nh gi¸ c¸c lo¹i c©u theo tû lÖ so víi tæng sè c©u mµ trÎ nãi ®­îc t«i ®¸nh gi¸ ®­îc sù ph¸t triÓn ng«n ng÷ cña trÎ ®ang ë møc ®é nµo vÒ ph­¬ng diÖn ng÷ ph¸p. B¶ng 1: Ph©n lo¹i c©u vµ tû lÖ % tõng lo¹i c©u ®èi víi trÎ (th¸ng tuæi cña trÎ tÝnh tõ khi trÎ sinh ®Õn th¸ng 5/2004) Hä vµ tªn Løa tuæi Tæng sè c©u C©u ®¬n C©u ghÐp C©u ®Æc biÖt C©u ®óng C©u sai NguyÔn c«ng hËu 56 71 77 66,20% 16 22,54% 8 58 81,69% 13 18,3% Tr­¬ng thÞ ph­¬ng 61 73 51 69,86% 15 20,55% 7 62 84,93% 11 15,0% ®inh ngäc tuyÕn 57 85 55 64,71% 19 22,35% 11 64 75,29% 21 24,7% Vò trung ®øc 55 68 42 61,76% 19 27,94% 7 59 86,76% 9 13,2% Lª thanh thuû 55 95 67 70,53% 17 17,89% 11 74 77,89% 21 22,1% NguyÔn thu trang 55 94 53 56,38% 27 28,72% 14 78 82,98% 16 17,0% Bïi thÞ ngäc 62 93 71 76,34% 13 13,98% 9 79 84,95% 14 15,0% NguyÔn ®øc nghÜa 55 99 65 65,66% 22 22,22% 12 92 92,93% 7 7,0% Bïi diÖu linh 58 71 45 65,36% 19 26,76% 7 59 83,10% 12 16,9% Bïi v¨n ®ång 62 90 74 82,22% 10 11,11% 6 72 80,0% 18 20,0% Th«ng qua b¶ng trªn ta thÊy cã sù chªnh lÖch vÒ møc ®é sö dông c©u cña trÎ, cã trÎ nãi nhiÒu, cã trÎ nãi Ýt, tû lÖ gi÷a c©u ®¬n vµ c©u ghÐp cã sù chªnh lÖch nh­ ch¸u NguyÔn C«ng HËu tû lÖ 3 : 1; ch¸u Bïi V¨n §ång 7 : 1; ch¸u Bïi DiÖu Linh 2 : 1 Cã ch¸u nãi Ýt c©u nh­ng sè l­îng c©u ®óng cao nh­ ch¸u Vò Trung §øc v× ch¸u nãi ®­îc 68 c©u trong ®ã 42 c©u ®¬n, 19 c©u ghÐp, 7 c©u ®Æc biÖt vµ 9 c©u sai. Ch¸u Bïi DiÖu Linh nãi 71 c©u trong ®ã 4 - 5 tuæi c©u ®¬n, 19 c©u ghÐp, 7 c©u ®Æc biÖt vµ 12 c©u sai (c©u sai ë ®©y lµ c©u rót gän, sai chÝnh t¶, sai thµnh phÇn, c©u nãi kh«ng m¹ch l¹c) Ngoµi ra t«i thÊy kh«ng h¼n trÎ Ýt th¸ng tuæi lµ nãi ®­îc Ýt c©u sai vµ chÊt l­îng c©u ®óng thÊp mµ ng­îc l¹i ch¸u ®ã l¹i nãi vµ sö dông c©u tèt nh­ ch¸u NguyÔn §øc NghÜa 55 th¸ng tuæi cã tû lÖ c©u ®óng chiÕm tíi 92,93%; Ch¸u cã th¸ng tuæi cao nh­ ch¸u Bïi ThÞ Ngäc 62 th¸ng cã tû lÖ c©u ®óng lµ 84,95%. Cã ch¸u nãi Ýt c©u nh­ng l­îng c©u phøc l¹i cao nh­ ch¸u Bïi DiÖu Linh nãi 71 c©u trong ®ã cã 19 c©u phøc ®¹t tû lÖ 26,76 %; Ch¸u Bïi V¨n §ång nãi 90 c©u trong ®ã c©u phøc chØ cã 10 vµ ®¹t 11,11%. Qua nh÷ng ®iÒu ph©n tÝch trªn ®©y chøng tá ng«n ng÷ cña trÎ ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu, cã trÎ nãi ch­a tèt, kh¶ n¨ng sö dông c¸c c©u cña trÎ còng kh«ng nh­ nhau. Song nh×n tæng thÓ b¶ng ph©n tÝch trªn t«i thÊy ng«n ng÷ cña trÎ ph¸t triÓn kh¸ tèt kh«ng nh÷ng vÒ sè l­îng mµ c¶ vÒ chÊt l­îng, tû lÖ c©u ®óng cao, c©u ghÐp ®­îc sö dông nhiÒu vµ phøc t¹p h¬n. §ång thêi c¸c c©u nãi cña trÎ râ rµng m¹ch l¹c h¬n. Qua b¶ng trªn ta thÊy c¸c lo¹i c©u trÎ sö dông trong lêi nãi cña m×nh cã tû lÖ trung b×nh lµ: - Lo¹i c©u ®óng: 83,05% - Lo¹i c©u sai: 16,95% - Lo¹i c©u ®¬n: 61,08% - Lo¹i c©u ghÐp: 21,41% Cïng víi sù ph©n tÝch ®Ó thÊy ®­îc c¸c lo¹i c©u trÎ nãi sè l­îng lµ bao nhiªu? tû lÖ thÕ nµo? T«i cßn so s¸nh møc ®é sö dông c©u gi÷a trÎ trai vµ trÎ g¸i. II. Kh¶ n¨ng sö dông c¸c kiÓu c©u theo cÊu tróc. Nh­ chóng ta ®· biÕt xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu giao tiÕp ngµy cµng ph¸t triÓn nªn trÎ ®· cã b­íc chuyÓn biÕn tõ thêi kú tiÒn ng«n ng÷ sang thêi kú ng«n ng÷, nhÊt lµ trÎ mÉu gi¸o 5 tuæi th× trÎ b¾t ®Çu sö dông c¸c ký hiÖu ng«n ng÷ mµ trÎ tiÕp thu ®­îc vµo môc ®Ých giao tiÕp cña m×nh. 1. Nãi vÒ c©u ®¬n: TrÎ ®· nãi ®­îc nhiÒu kiÓu c©u kh¸c nhau, trÎ tr­êng më réng c©u ®¬n cã nhiÒu thµnh phÇn vµ cã nhiÒu lo¹i c©u kh¸c nhau, c©u ®¬n cã thµnh phÇn nßng cèt lµ chñ ng÷ vµ vÞ ng÷ còng Ýt dÇn. VD: Ch¸u nhí mÑ (Thu Trang) Ta th­êng gÆp c©u ®¬n më réng cã khi chñ ng÷ lµ ®éng tõ, tÝnh tõ: VD: Xinh mµ khãc nhÌ th× kh«ng ai yªu Cã khi chñ ng÷ lµ mét côm tõ: §oµn tµu nµy ch¹y rÊt nhanh (C«ng HËu) còng cã khi chñ ng÷ lµ mét côm chñ vÞ: Tí sÏ m¸ch ai lµm ®æ c¸i nhµ nµy (§øc NghÜa) Nãi chung trÎ cßn h¹n chÕ viÖc më réng thµnh phÇn chñ ng÷ v× trÎ ch­a hiÓu ®­îc ng÷ ph¸p cña c©u nh­ ng­êi lín. Th­êng lµ trong c©u ®¬n trÎ th­êng dïng danh tõ nh­ng còng cã khi trÎ dïng ®¹i tõ ®Ó thay thÕ. VD: Kia lµ nh÷ng hµng c©y (Tr­¬ng ThÞ Ph­¬ng) CN VN HoÆc : §©y lµ xe cã b¸nh Ngoµi ra trÎ cßn biÕt dïng sè tõ, ®éng tõ  VD: 7 tuæi míi lªn líp 1 lµ dèt NhiÒu khi trong ng«n ng÷ cña trÎ c©u cßn ®­îc më réng cã c¸c thµnh phÇn phô kh¸c nh­ bæ ng÷, tr¹ng ng÷. VD: Ch¸u ®· röa ch©n råi nh­ng vÉn cßn bÈn CN VN BN H«m nµo nghØ häc ch¸u ®­îc vÒ quª TN Trong lo¹i c©u cã thµnh phÇn tr¹ng ng÷ lµm thµnh phÇn më réng c©u ch¸u th­êng sö dông nh­ tr¹ng ng÷ chØ nh­îng bé, nguyªn nh©n, môc ®Ých, tr¹ng ng÷ chØ thêi gian. Ngoµi ra tr¹ng ng÷ chØ thêi gian vµ ®Þa ®iÓm trÎ th­êng dïng h¬n. VD: Ngµy mai ch¸u sÏ ®i t¾m biÓn (§øc NghÜa) TN CN VN VÒ tr¹ng ng÷ ch¸u sö dông rÊt ®a d¹ng cã khi ë c¶ ®Çu c©u, cuèi c©u. 2. C©u ghÐp: §Ó më réng sù hiÓu biÕt cña trÎ, ngoµi c©u ®¬n trÎ cßn sö dông nhiÒu lo¹i c©u ghÐp ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu giao tiÕp cña m×nh. C©u ghÐp ®­îc sö dông nhiÒu c©u ghÐp ®¼ng lËp, trÎ m« t¶ c¸c sù vËt, hiÖn t­îng nèi tiÕp nhau: VD: MÑ ch¸u b¸n hµng c¶ ngµy, bè ch¸u chØ ch¬i vi tÝnh (Trung §øc) Cïng víi viÖc sö dông c©u ghÐp ®¼ng lËp, trÎ cßn biÕt sö dông nhiÒu lo¹i c©u ghÐp chÝnh phô ®Ó m« t¶ quan hÖ phô thuéc cña nã VD: - MÑ ®· høa cho con vÒ th¨m ngo¹i sao giê l¹i kh«ng ®i? - Con kh«ng lµm g× mµ b¹n Nam ®¸nh con Ta thÊy trÎ dïng c¸c quan hÖ t­¬ng ph¶n ®Ó nèi tiÕp c¸c sù vËt, hiÖn t­îng, trÎ còng hay dïng c¸c quan hÖ nh­ nh­ng, mµ …. Cïng víi viÖc sö dông c©u ghÐp ®¼ng lËp, trÎ cßn biÕt sö dông nhiÒu lo¹i c©u ghÐp chÝnh phô ®Ó diÔn t¶ mèi quan hÖ phô thuéc gi÷a c¸c sù vËt víi c¸c thuéc tÝnh cña nã. Ta h·y l¾ng nghe c©u nãi cña trÎ: B¹n mµ kh«ng xÕp xong ng«i nhµ nµy th× c« ph¹t ®Êy! (Thu Trang) CN VN CV Qua nh÷ng vÝ dô trªn th× ta thÊy ®­îc ng«n ng÷ cña trÎ ®· ph¸t triÓn h¬n, trÎ ®· biÕt nèi hai vÕ cña c©u b»ng quan hÖ tõ nh­ng, mµ, th×… chÝnh viÖc dïng tõ nh­ vËy cho ta thÊy ®­îc trÎ chÆt chÏ h¬n. §©y chÝnh lµ trÎ ®· ®¹t ®­îc nh÷ng hiÓu biÕt c¬ b¶n ®Ó h×nh thøc hãa b»ng ng«n ng÷ sù nhËn thøc cña m×nh ë c¶ nh÷ng ph¸n ®o¸n vµ suy ®o¸n c¬ b¶n. Tãm l¹i: TrÎ 4 - 5 tuæi ng«n ng÷ cña trÎ ®· ®­îc më réng, c¸c thµnh phÇn nh­ tr¹ng ng÷, ®Þnh ng÷, bæ ng÷ ®¬n thuÇn mµ sù ph¸t triÓn ®ã tËp trung vµo chÝnh b¶n th©n c¸c thµnh phÇn trong c©u nãi cña trÎ. C¸c thµnh phÇn trong c©u ®«i khi cßn ph¸t triÓn t¹o thµnh nh÷ng c©u cã cÊu tróc tõng bËc. ChÝnh sù ph¸t triÓn cña c¸c thµnh phÇn trong c©u nãi cña trÎ ®· thÓ hiÖn sù ph¸t triÓn h¬n h¼n vÒ b¶n chÊt vµ ph¸t triÓn râ rÖt trong viÖc nhËn biÕt thÕ giíi xung quanh trÎ. Víi c¸c sù vËt, hiÖn t­îng trong c¸c mèi quan hÖ nhiÒu mÆt vµ thÓ hiÖn chóng mét c¸ch sinh ®éng, cô thÓ b»ng ng«n ng÷. Song song víi sù ph¸t triÓn cu¶ c©u ®¬n th× c©u ghÐp còng kh«ng kÐm phÇn ph¸t triÓn, c©u ghÐp cña trÎ còng rÊt ®a d¹ng vµ phong phó vÒ thÓ lo¹i. TrÎ ®· biÕt dïng c¸c thµnh phÇn phô kh¸c nh­ tõ ng÷, tr¹ng ng÷, bæ ng÷ ®Ó m« t¶ c¸c sù vËt, hiÖn t­îng mét c¸ch sinh ®éng h¬n. §iÒu ®ã chøng tá cho chóng ta thÊy ®­îc ng«n ng÷ cña trÎ 4 - 5 tuæi ®· phong phó vµ ng÷ ph¸p cÊu tróc còng gÇn nh­ ®Çy ®ñ. III. Kh¶ n¨ng sö dông c¸c lo¹i c©u xÐt theo môc ®Ých nãi. Bªn c¹nh sù ph¸t triÓn vÒ cÊu tróc th× môc ®Ých nãi cña trÎ còng ®­îc thÓ hiÖn râ trong c©u nãi cña m×nh. Trong c©u nãi ®ã biÓu lé râ s¾c th¸i biÓu c¶m cña trÎ v× sù giao tiÕp cña trÎ ®· ®­îc më réng c¶ vÒ kh«ng gian. XÐt theo môc ®Ých nãi n¨ng chóng ta thÊy cã 4 lo¹i c©u: - C©u t­êng thuËt - C©u nghi vÊn - C©u c¶m th¸n - C©u cÇu khiÕn. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn mçi lo¹i c©u ®Òu cã nÐt ®Æc tr­ng riªng. Song trong 4 lo¹i c©u trªn trÎ th­êng sö dông nhiÒu nhÊt lµ lo¹i c©u t­êng thuËt vµ c©u nghi vÊn, lo¹i c©u nµy cã sè l­îng nhiÒu vµ ph¸t triÓn h¬n c¶, ta sÏ cïng ph©n tÝch: 1. C©u t­êng thuËt: Lo¹i c©u nµy h×nh thµnh ë trÎ sím nhÊt vµ cã sè l­îng cao nhÊt trong ng«n ng÷. TrÎ th­êng sö dông c©u t­êng thuËt ®Ó nãi t¬Ý c¸c sù vËt, hiÖn t­îng, c¸c ho¹t ®éng sinh ho¹t trong gia ®×nh, líp häc vµ ngoµi x· héi. C©u t­êng thuËt cã 2 d¹ng: C©u kh¼ng ®Þnh vµ c©u phñ ®Þnh. §èi víi trÎ 4 - 5 tuæi t­êng thuËt m« t¶ riªng rÏ tõng vËt, víi nh÷ng ®Æc ®iÓm tÝnh chÊt cña nã kh«ng nhiÒu v× ®©y ë d¹ng ®¬n gi¶n. VD: Hoa ®Ñp qu¸ (Ngäc LuyÕn) TrÎ hay dïng c©u chØ ®èi t­îng mµ hµnh ®éng chØ h­íng vµo thêi gian, ®Þa ®iÓm, tr¹ng th¸i: VD: Bè ch¸u lµm ë tËn ViÖt Tr× (Thanh Thuû) §èi víi trÎ 4 - 5 tuæi c¸c ch¸u th­êng dïng nhiÒu c©u t­êng thuËt ®a d¹ng vµ phong phó. VD: Ch¸u thÝch con gµ nµy v× nã cã bé l«ng rÊt ®Ñp. §ång thêi trÎ cßn thÓ hiÖn sù hiÓu biÕt vÒ mèi quan hÖ gi÷a c¸c hiÖn t­îng trong thiªn nhiªn nh­: - NÕu trêi m­a th× kh«ng ®­îc ®i ch¬i - Trêi n¾ng ®i häc ph¶i ®éi mò. Tãm l¹i: Lo¹i c©u t­êng thuËt trÎ hay dïng nhiÒu nhÊt trong c©u nãi cña m×nh. C¸c c©u nãi ®­îc diÔn ®¹t ë c¸c lo¹i c©u kh¸c nhau, cã thÓ lµ møc ®é hµnh ®éng mèi quan hÖ nh©n qña (nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶). Trong hµnh ®éng trÎ ®· biÕt suy ®o¸n t­