Đề tài Một số giải pháp thúc đẩy hoạt động xuất khẩu hàng hoá của Việt Nam sang thị trường EU giai đoạn 2001 - 2010

238,1 307,4 345,9 345,9 4 Hµ Lan 6,4 16,12 20,1 28,1 60,6 79,7 147,4 266,8 306,9 342,9 390,2 5 BØ 0,2 0,1 6,4 11,8 15,1 34,6 61,3 124,9 211,7 306,7 311,6 6 Italia 3,4 3,8 7,2 8,1 20,4 57,1 49,8 118,2 144,1 159,4 218 7 T©y Ban Nha - - - - - 46,7 62,8 70,3 85,5 108,0 137,2 8 Thôy §iÓn - - - - - 4,7 31,8 47,1 58,3 45,2 55,1 9 §an M¹ch - - - - - 12,8 23,7 33,2 43,3 43,7 58,2 10 PhÇn Lan - - - - - 4,9 10,1 13,4 20,2 16,9 22,4 11 ¸o - - - - - 9,3 5,6 11,4 8,5 34,9 23,6 12 Hy L¹p - - - - - 1,6 2,1 5,7 8,1 3,8 13 Bå §µo Nha - - - - - 3,8 4,1 4,2 4,4 5,2 8,9 14 Ailen - - - - - 2,8 3,1 3,3 3,9 6,9 12,1 15 Lóc s¨m bua - - - - - 0,3 0,6 1,5 2,1 2,3 Tæng 141,6 112,2 227,9 216,1 383,8 720 900,5 1608,4 2125,8 2506,3 2801,6 Nguån: Sè liÖu thèng kª cña trung t©m tin häc vµ thèng kª - Tæng côc h¶i quan. Sè liÖu b¶ng trªn cho thÊy thÞ tr­êng xuÊt khÈu lín nhÊt cña ViÖt Nan trong khèi EU lµ §øc, chiÕn 26,5% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang EU, Anh 15,8%, Ph¸p 14,9%, Hµ Lan 14,3%, BØ 9,8%, Italy 6,9%, T©y Ban Nha 4,8%, Thuþ §IÓnn 2,3%, §an M¹ch 2,0%, PhÇn Lan 0,8%,…Lòx¨mBua 0,1%. Tõ n¨m 1997 Anh ®· v­ît Ph¸p vµ Hµ Lan, v­¬n lªn vÞ trÝ th­ hai sau §øc. 2.1. B¹n hµng §øc. Ngay tõ nh÷ng ®Þnh h­íng ®Çu tiªn trong chiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu, thÞ tr­êng EU nãi chung vµ thÞ tr­¬ng §øc nãi riªng ®· ®­îc c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ch­ ý. Kim ng¹ch hai chiÒu ®· t¨ng tr­ëng mét c¸ch râ dÖt. NÕu nh­ n¨m 1990 kim ng¹ch xuÊt khÈu ViÖt - §øc chØ ®¹t 159,9 triÖu USD th× n¨m 1995 con sè nµy t¨ng lªn lµ 393,5 triªUSD USD vµ n¨m 2000 lµ 1034 triÖu USD. B¶ng8: Kim ng¹ch xuÊt – nhËp khÈu ViÖt §øc. §¬n vÞ: (Tr USD ) 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1999 2000 Tæng kim ng¹ch XNK 159,9 107,9 75 121,1 264,3 393,5 925,1 1033.112 Kim ng¹ch xuÊt khÈu 41,1 6,7 34,4 50,1 115,2 218 659,3 730.083 Tû träng xuÊt khÈu trong EU (%) 9,93 5,97 15 23,18 30 25,32 26,1 26,06 Nguån: B¸o c¸o Bé th­¬ng M¹i §øc lµ mét thÞ tr­êng tiÒm n¨ng ®Çy søc hÊp dÉn d­¬ng nh­ nhiÒu khÝa c¹nh ch­a ®­îc c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam khai th¸c nh­ GDP cña §øc, gi¸ trÞ nhËp khÈu hµng n¨m 600 tû USD, ®¾c biÖt ë §øc víi sè d©n h¬n 82 triÖu ng­êi, ®ang l·o ho¸ ngµy cµng h­íng nhiÒu h¬n ®Õn viÖc h­ëng thô vµ tiªu dïng. Trong bu«n b¸n víi §øc th× ViÖt Nam ®· ®¹t møc th¨ng d­ th­¬ng m¹i lªn tíi 700 triªUSD USD vao n¨m 1999. §øc trë thµnh mét ®èi t¸c quan trong nhÊt cña ViÖt Nam trong viÖc më r«ng bu«n b¸n hµng ho¸ vµo thÞ tr­êng nµy. NhiÒu nhãm thµnh phÈm cña ViÖt Nam ®· dµnh chç ®øng trong nh÷ng n¨m qua, c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn ®· chiÕm 85% gi¸ trÞ xuÊt khÈu ( 860 triÖu USD) vµo n¨m 1999. c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu chÝnh cña ViÖt Nam lµ hµng dÖt chiÕm 40%, giÇy vµ c¸c s¶n phÈm kh¸c tõ da chiÕm 22% thÞ phÇm ( 220 triÖu USD ), ®å nhùa chiÕm 11,5 %. Tãm l¹i sù thay ®æi c¬ cÊu vµ tû träng cho thÊy xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng §øc ®· ph¸t triÓn nhiÒu h¬n theo h­íng nh÷ng lîi thÕ so s¸nh vÒ chi phÝ, ®a d¹ng ho¸ hµng xuÊt khÈu lµ ch×a kho¸ cho sù thµnh c«ng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong thêi gian qua vµ còng ®Þnh h­íng cho nh÷ng n¨m tíi. 2.2. B¹n hµng Anh Víi ViÖt Nam, so víi c¸c ban hµng kh¸c, th× Anh lµ b¹n hµng bu«n b¸n ®Õn muén. Song mèi quan hÖ nµy ®· ph¸t nhanh chãng trong m­êi n¨m qua. Th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ ®­îc coi lµ “ ch×a kho¸ cho mèi quan hÖ hai n­íc”. Th­¬ng m¹i hai chiÒu 1997 vµo kho¶ng 500 triÖu USD, trong ®ã bao gåm: xuÊt khÈu cña Anh sang ViÖt Nam t¨ng gÊp ®«I tíi 154.5 triÖu USD, xuÊt khÈu ViÖt Nam vµo Anh t¨ng kho¶ng 35% víi tæng gi¸ trÞ 344 triÖu USD. Tæng kim ng¹ch bu«n b¸n h¸I chiÒu gi÷a hai n­íc trÞ gi¸ gÇn 600 triÖu USD vµ 178 triÖu USD tõ th¸ng 1 – 5 / 1998. N¨m 1999 ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo Anh 421,2 triÖu USD, vµ n¨m 2000 lµ 479.277 triÖu USD. Anh lµ mét thÞ tr­êng lín víi nhu cÇu nhËp khÈu ngµy cµng t¨ng ®Æc biÖt lµ s¶n phÈm nhiÖt ®íi. ViÖt Nam cã thÓ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu n«ng s¶n, h¶I s¶n còng nh­ mét sè mÆt hµng tiªu dïng kh¸c nh­ giÇy dÐp vµ hµng l­u niÖm. Hµng ho¸ ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng EU cßn nghÌo vÒ chñng lo¹i vµ h¹n chÕ vÒ sè l­îng. NÕu c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam hiÓu ®­îc ®Çy ®ñ h¬n c¸ch lµm ¨n cña ng­êi Anh, cã c¸ch tiÕp thÞ tÝch cøc h¬n,.. th× chiÓn väng t¨ng xuÊt khÈu sang Anh kh«ng ph¶I lµ nhá. B¶ng9: Kim ng¹ch xuÊt khÈu ViÖt – Anh. §¬n vÞ: (TriÖu USD) N¨m 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1999 2000 Kim ng¹ch xuÊt khÈu 1,9 2,4 27,5 223 55,7 74,6 421,2 497,3 Tû trong xuÊt khÈu vµo EU (%) 1,34 2,13 12 10,3 14,5 10,36 16,79 17,75 Nguån: Bé Th­¬ng M¹i 2.3. B¹n hµng Hµ Lan. Quan hÖ ViÖt Nam – Hµ Lan ®­îc h×nh thµnh tõ thÕ kû 17, n¨m 1632 khi c«ng ty th­¬ng mai §«ng Ên cña Hµ Lan ®Æt trô së t¹i Héi an, th× ng­êi Hµ Lan ®· cã th­¬ng c¶ng ®Çu tiªn ë ViÖt Nam. Quan hÖ ngo¹i giao gi÷a ViÖt Nam vµ Hµ Lan ®­îc chÝnh thøc thiÕt lËp vµo ngµy 3- 4 – 1973. Hµ Lan lµ b¹n hµng th­¬ng m¹i lín th­ 4 cña ViÖt Nam trong EU sau Ph¸p, §øc, Anh. Qui m« buèn b¸n ®ang ®­îc më réng vµ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu t¨ng liªn tôc trong nhiÒu n¨m 34,6%. ViÖt Nam lu«n ë vÞ trÝ xuÊt siªu sang Hµ Lan víi møc xuÊt siªu ngµy cµng lín, kim ng¹ch xuÊt nhËp cña ViÖt Nam sang Hµ Lam ®¹t 434 triÖu USD, thÆng d­ ®¹t 294 triÖu USD vµo n¨m 1999. B¶ng10: Kim ngh¹ch xuÊt nhËp khÈu ViÖt – Hµ Lan giai ®o¹n 1990 –2000. §¬n vÞ: triÖu USD N¨m XuÊt khÈu NhËp khÈu NhËp siªu Tû träng xuÊt khÈu trong kim ngh¹ch xuÊt khÈu vµo EU 1990 6,4 2,7 3,7 4,5% 1991 16,2 8 8,2 14,4% 1992 20,1 16 4,1 8,8% 1993 28,1 26 2,1 13% 1994 61 25 3,6 15,7% 1995 80 36,3 43,7 11,6% 1996 147,4 51,4 96 16% 1997 266,8 50,5 216,3 17,1% 1998 304,1 54 250,1 15% 1999 343 49 294 13,4% 2000 390,24 86,026 304,114 14,9% Nguån: Niªn gi¸m thèng kª - Bé Th­¬ng m¹i VÒ c¬ cÊu hµng ho¸, c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chÝnh cña ViÖt Nam lµ giÇy dÐp, may mÆc, g¹o cµ phª…§ång thêi nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm: m¸y mãc, thiÕt bÞ vËn t¶i, d­îc phÈm …Th­¬ng m¹i víi ViÖt Nam chØ chiÕm 1% th­¬ng m¹i cña Hµ Lan víi Ch©u ¸. Tuy nhiªn Hµ Lan lu«n ®ãng vai trß truyÒn thèng tÝch cùc trong hîp t¸c ph¸t triÓn c¶i nthiÖn møc sèng cña c¸c n­íc®ang ph¸t triÓn. V× vËy triÓn väng ph¸t triÓnt hîp t¸c quan hÖ ViÖt Nam – Hµ Lan kh«ng cã h¹n chÕ vµ sÏ tèt ®Ñp. 2.4.B¹n hµng Ph¸p Quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ céng hoµ Ph¸p thùc sù cã nh÷ng b­íc t¨ng tr­ëng ®¸ng kÓ tõ h¬n 1 thËp kû nay. Trong quan hÖ th­¬ng m¹i 1991 lµ n¨m ®Çu tiªn lÇn ®Çu tiªn kim ngh¹ch bu«n b¸n hai chiÒu ®¹t ng­ìng cöa 1 tû Pr¨ng, n¨m 1998 t¨ng lªn 5,13 tû, n¨m 1999 lµ 5,3 tû vµ n¨m 2000 lµ 5,53 tû Pr¨ng. ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Ph¸p chñ yÕu lµ hµng giÇy dÐp, m¨y m¹c, ®å gç, m©y tre, cµ phª…Tèc ®é gia t¨ng kim ngh¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Ph¸p trong suèt thËp kû qua kh¸ nhanh vµ kh¸ v÷ng ch¾c kho¶ng 41%/ n¨m, trong ®ã nhiÒu n¨m ViÖt Nam ®¹t ë møc xÊt siªu sang Ph¸p. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¬ cÊu hµng ho¸ cña ViÖt Nam sang Ph¸p cã nhiÒu thay ®æi theo h­íng gi¶m dÇn hµng nguyªn liÖu (n«ng – l©m – h¶I s¶n), trong khi y¨ng dÇn nhãm hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn kh«ng chØ thay ®æi vÒ chñng lo¹i mµ thay ®æi vÒ chÊt l­îng vµ mÉu m·. Cô thÓ nh÷ng “mÆt hµng míi “ngµy cµng chiÕm tû träng lín. B¶ng11: Kim ngh¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Ph¸p giai ®o¹n 1990 – 2000 §¬n vÞ: triÖu USD N¨m XuÊt khÈu sang Ph¸p Tû träng trong kim ngh¹ch xuÊt khÈu sang EU (%) 1990 115,7 81,7 1991 83,1 74,06 1992 132,3 58,05 1993 95 43,98 1994 116,8 30,4 1995 169,1 23,48 1996 145 16,1 1997 238 6,78 1998 307,4 14,46 1999 349,9 13,8 2000 345,9 12,34 Nguån: Niªn gi¸m Thèng kª - Bé th­¬ng m¹i Trong thêi gian tíi, ®Ó t¨ng c­êng quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc, ®Æc biÖt ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng ho¸ sang Ph¸p, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn quan t©m h¬n n÷a ®Õn c¸c yÕu tè sau: T×nh h×nh kinh tÕ hai n­íc, c¬ chÕ chÝnh s¸ch vµ l¾m b¾t th«ng tin vÒ thÞ tr­êng. 3. C¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu. Cã chÝn mÆt hµng xuÊt khÈu chÝnh xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng EU lµ giÇy dÐp, hµng dÖt may, cµ phª, s¶n phÈm b»ng da, ®å gç gia dông, ®å ch¬I em, ®å gèm sø, m¸y mãc thiÕt bÞ ®Iön tö, thuû h¶I s¶n. Nh÷ng mÆt hµng nµy cã kim ng¹ch chiÕm 75% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo EU. B¶ng12: C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chÝnh cña ViÖt Nam sang EU. §¬n vÞ (triÖuUSD) TT Tªn hµng 1995 1996 1997 1998 1999 2000 1 GiÇy dÐp 481,3 664,6 1.032,3 1043,1 1310,5 1683,5 2 QuÇn ¸o vµ hµng may s½n 273,9 335,8 440,2 436,9 499,7 580,9 3 Cµ phª, chÌ 234,7 146,9 277,9 357,7 357,9 397,8 4 Trang thiÕt bÞ néi thÊt 28,2 60,5 101,3 108,1 145,5 219,3 5 C¸c s¶n phÈm b»ng da 92,2 116,7 166,6 157 164,0 189,4 6 ®å gèm sø 34,4 36,5 47,9 55 77,8 155,2 7 C¸ cua, mùc 29,1 26,9 65,0 92,5 76,2 154,9 8 M¸y mãc thiÕt bÞ ®Iön tö 3,4 10,3 24,1 46,6 65,9 108,4 9 QuÊn ¸o vµ c¸c hµng may s½n thuéc lo¹i dÖt kim 39,6 70 85,8 78,5 88,4 157,2 Nguån: Bé th­¬ng M¹i C¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang EU ®Õn nay ®· h×nh thµnh nh­ sau: Hµng chÕ t¹o chiÕm 65%, hµng thùc phÈm chÕ biÕn 19,7%, nguyªn liÖu th« 7,8%, nhiªn liÖu vµ kho¸ng s¶n 2,9%. Hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang EU chñ yÕu lµ s¶n phÈm cña c¸c nghµnh c«ng nghiÖp nhÑ, sö dông nhiÒu lao ®éng, hoÆc lµ hµng cã møc ®é gia c«ng chÕ biÕn thÊp, c¸c lo¹i nguyªn liÖu vµ n«ng s¶n. Mét dÊu hiÖu tiÕn bé cÇn ghi nhËn lµ trong thêi gian gÇn ®©y ®· xuÊt hiÖn mÆt hµng chÕ biÕn s©u, mÆt hµng nµy chiÕm tû lÖ ngµy cµng t¨ng ( ®Æc biÖt lµ mÆt hµng ®IÖn tö n¨m 1990 ®· ®¹t kim ng¹ch ®¸ng khÝch lÖ, kho¶ng 60 triÖu USD). Nh×n chung tû träng hµng xuÊt khÈu qua chÕ biÕn t¨ng lªn chiÕm kho¶ng 70% kim ng¹ch vµ tû träng hµng nguyªn liÖu th« gi¶m xuèng 30%. MÆc dï vËy, tíi nay chóng ta vÇn ch­a cã nhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu chÕ biÕn s©u vµ tinh. T×nh h×nh xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng chñ yÕu cña ViÖt Nam sang EU trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y nh­ sau. 3.1. Hµng giÇy,dÐp §©y lµ mÆt hµng hiÖn cã kim ng¹ch lín nhÊt. Tr­íng ®©y khi xuÊt khÈu mÆt hµng nµy sang EU, c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam ph¶I xin phÐp, nh­ng tõ sau khi ký hiÖp ®Þnh hîp t¸c ( 17- 7 - 1995) th× nhãn hµng nµy ®­îc nhËp khÈu tù do vµo EU. ChÝnh v× vËy, kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng nhanh: n¨m 1995 ®¹t 481,3 triÖu USD, n¨m 1996 ®¹t 664,6 triÖu USD n¨m 1997 ®¹t 1032,3 triÖu USD, n¨m 1998 ®¹t 1043.3 triÖu USD, n¨m 1999 ®¹t 1310,5 triÖu USD vµ ®Õn n¨m 2000 lµ 1683, 5 triÖu USD theo sè liÖu thèng kª cña EU. C¸c s¶n phÈm dÇy dÐp cña ViÖt Nam xuÊt sang EU chñ yÕu lµ dÇy thÓ thao, chiÕm trªn 40% kim ng¹ch, giÇy v¶I gÇn 20%, giÇy n÷ xÊp xØ 15%, dÕp kho¶ng 17% vµ giÇy da h¬n 1,5%. ThÞ tr­êng nhËp khÈu giÇy dÐp lín nhÊt cña ViÖt Nam trong khèi EU lµ §øc ( 25,3%), Anh (21%), Ph¸p (14,3%),… vµ nhá nhÊt lµ Lucx¨mBua (0,1%) ViÖc xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng giÇy dÐp cña ViÖt Nam sang EU cho ®Õn nay chñ yÕu vÉn lµ h×nh thøc gia c«ng ( chiÕm 70 – 80% kim ng¹ch) nªn hiÖn qu¶ thùc tÕ rÊt nhá ( 25 – 30 % tæng doanh thu xuÊt khÈu). Nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nµy lµ do: Mét, sù ph¸t triÓn yÕu kÐm cña ngµnh da vµ c¸c ngµnh s¶n xuÊt nguyªn phô liªu. Hai, sù yÕu kÐm cña b¶n th©n ngµnh dÇy Ba, quan hÖ mua b¸n theo kiÓu gia c«ng lªn s¶n phÈm xuÊt khÈu ®¬n ®Iöu vÒ mÉu m· vµ chÊt l­îng ch­a cao. NÕu t×nh tr¹ng kh«ng sím ®­îc kh¾c phôc th× c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam sÏ lÇm vµo vÞ thÕ hoµn toµn bÊt lîi trong c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng EU khi hä x¸o bá chÕ ®é GSP. BiÓu ®å 6: Kim ng¹ch xuÊt khÈu giÇy dÐp ViÖt Nam – EU §¬n vÞ: triÖu USD. Nguån: Sè liÖu thèng kª cña Trung t©m tin häc vµ thèng kª - Tæng côc H¶i quan. HiÖn nay ViÖt Nam ®ang ®øng ë vÞ trÝ sè 8 trªn thÕ giíi vÒ s¶n l­îng giµy dÐp( kho¶ng 300 triÖu ®«i/n¨m) chiÕm 2,1% tæng s¶n l­îng giµy dÐp thÕ giíi. MÆc dï Trung Quèc trë thµnh thµnh viªn WTO nh­ng kh¶ n¨ng EU sÏ ¸p dông h¹n ng¹ch giÇy dÐp ®èi víi Trung Quèc ®Õn n¨m 2005. Ngoµi ra, giÇy dÐp xuÊt khÈu vµo EU cña Trung Quèc chØ ®­îc h­ëng thuÕ suÊt MFN nh­ng bÞ EU ¸p dông h¹n ng¹ch thuÕ quan do thÞ phÇn hµng giÇy dÐp n­íc nµy ë EU ®· lªn tíi 33,4% tæng l­îng giÇy dÐp nhËp khÈu cña EU. 3.2. Hµng dÖt may. DÖt may lµ mÆt hµng xuÊt khÈu lín thø hai cña ViÖt Nam sang EU, hiÖn nay EU lµ b¹n hµng dÖt may theo h¹n ng¹ch lín nhÊt cña ViÖt Nam. Tõ n¨m 1980, hµng dÖt may ®­îc xuÊt khÈu sang mét sè thµnh viªn EU nh­ §øc, Ph¸p, Anh… nh­ng ®Æc biÖt ph¸t triÓn m¹nh sau khi hiÖp ®Þnh hµng dÖt may ®­îc hai bªn ký kÕt. Ph¶i thõa nhËn r»ng hiÖp ®Þnh bu«n b¸n hµng dÖt may söa ®æi ®· dµnh nh÷ng ­u ®·i ®¸ng kÓ cho c¸c nhµ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, nhê ®ã kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng dÖt may vµo EU t¨ng kh¸ nhanh: N¨m 1993 ®¹t 259 triÖu USD, n¨m 1995 ®¹t 350 triÖu USD, n¨m 1996 ®¹t 420 triÖu USD, n¨m 1997 ®¹t 450 triÖu USD, n¨m 1998 ®¹t 650 triÖu USD, n¨m 1999 ®¹t 555,1 triÖu USD vµ n¨m 2000 ®¹t 609 triÖu USD. ThÞ tr­êng EU chiÕm 46,7% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam n¨m 1995, ®Õn n¨m 1998 con sè nµy lµ 48,1% vµ n¨m 2000 xÊp xØ lµ 50%. Trªn thÞ tr­êng hµng dÖt may EU, b¹n hµng nhËp khÈu lín nhÊt cña ViÖt Nam lµ §øc chiÕm 46,9% kim ng¹ch, Ph¸p 10,8%, Hµ Lan 10,3% vµ c¸c n­íc cßn l¹i cã tû träng nhá h¬n nh­ Anh, BØ, T©y Ban Nha,… BiÓu ®å 7: XuÊt khÈu hµng dÖt may sang EU §¬n vÞ: triÖu USD Nguån: Sè liÖu thèng kª cña Trung t©m tin häc vµ thèng kª - Tæng côc H¶i quan. MÆc dï hiÖn nay EU ®· trë thµnh thÞ tr­êng xuÊt khÈu hµng dÖt may lín nhÊt cña ViÖt Nam víi kim ng¹ch t¨ng kh¸ nhanh, nh­ng c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam ®ang gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. Tr­íc hÕt lµ kh«ng tiÕp cËn ®­îc b¹n hµng tiªu thô trùc tiÕp vµ sè l­îng hµng ho¸ EU dµnh cho ViÖt Nam cßn qu¸ thÊp so víi nhiÒu n­íc vµ khu vùc, trong khi sè h¹n ng¹ch l¹i bÞ chia thµnh nhiÒu nhãm hµng víi nh÷ng s¶n phÈm cã yªu cÇu kü thuËt phøc t¹p vµ chÊt l­îng cao mµ ViÖt Nam ch­a s¶n xuÊt ®­îc, hµng dÖt may cña ViÖt Nam xuÊt sang EU chñ yÕu lµ theo h×nh thøc gia c«ng ( ChiÕm h¬n 80%) nªn hiÖu qu¶ thùc tÕ vÉn nhá. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ: 1) Sù yÕu kÐm cña ngµnh dÖt lµm cho nã ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu vÒ nguyªn liÖu. 2) Ph­¬ng thøc gia c«ng lµm cho thiÕu kh¶ n¨ng c¹nh tranh. 3) C¸ch thøc ph©n bæ h¹n ng¹ch ch­a hîp lý. 4) Sù tån t¹i nh÷ng rµo c¶n trong th­¬ng m¹i dÖt may trªn thÞ tr­êng EU. NÕu kh«ng t×m c¸ch kh¾c phôc th× trong thêi gian tíi kh«ng nh÷ng kh«ng thÓ ®Èy m¹nh ®­îc xuÊt khÈu mµ cßn kh«ng thÓ ®øng v÷ng trong c¹nh tranh víi Trung Quèc vµ c¸c n­íc ASEAN. 3.3. Hµng thñy s¶n §©y lµ mÆt hµng cã kim ng¹ch xuÊt khÈu lín thø t­ cña ViÖt Nam sang EU víi nhÞp ®é t¨ng rÊt nhanh, trong vßng n¨m n¨m ( 54,92%): n¨m 1996 ®¹t 26,9 triªu USD, n¨m 1997®¹t 65 triÖu USD, n¨m 1998 ®¹t 92,5 triÖu USD, vµ ®Õn n¨m 2000 t¨ng lªn 154, 9 triªu USD. BiÓu ®å 8: Kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng thñy s¶n ViÖt Nam sang EU §¬n vÞ: 1000 USD. Nguån: Sè liÖu thèng kª cña Trung t©m tin häc vµ thèng kª - Tæng côc H¶i quan. Tuy kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam vao EU t¨ng rÊt nhanh trong nh÷ng n¨m qua, nh­ng hiÖn nay hµng thuû s¶n cña ViÖt Nam chiÕn thÞ phÇn rÊt nhá trong thÞ tr­êng nµy. ThÞ tr­êng EU hµng n¨m cã nhu cÇu rÊt cao vÒ hµng thuû s¶n nh­ng lai cã yÕu cÇu rÊt kh¾t khe vÒ tiªu chuÈn chÊt l­îng vµ vÖ sinh thùc phÈm. Trong thùc tÕ mét sè l« hµng thuû s¶n cña ViÖt Nam ®­a vµo EU kh«ng ®­îc an toµn ( nhiÔm khuÈn, nhiÔm bÈn,..) vµ chÊt l­îng ch­a ®­îc æn ®Þnh. Nh×nh chung c¸c xÝ nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n cña ViÖt Nam rÊt khã tiÕp cËn thÞ tr­êng nµy. Bëi Liªn minh Ch©u ¢u cã riªng mét hÖ thèng luËt trong lÜnh vùc hµng thñy s¶n, ®­îc x¸c ®Þnh nh»m kiÓm so¸t c¸c ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o an toµn vÖ sinh tõ nu«i trång ®Õn ®¸nh b¾t, vËn chuyÓn cho ®Õn b¶o qu¶n vµ ®­a ra thÞ tr­êng tiªu thô. Tuy vËy, ®èi víi c¸c doanh ngiÖp thñy s¶n n­íc ta ®©y lµ thÞ tr­êng æn ®Þnh vµ nhiÒu tiÒm n¨ng (thñy s¶n nhËp khÈu hµng n¨m vµo EU chiÕm tíi 40% nhËp khÈu toµn thÕ giíi), ®Æc biÖt lµ gi¸ c¶ cao h¬n thÞ tr­êng kh¸c. ñy ban nghÒ c¸ cña EU ra tuyªn bè c¾t gi¶m 1/3 s¶n l­îng khai th¸c h¶i s¶n trong giai ®o¹n 1997 – 2000 nh»m ®¶m b¶o vÒ nguån lîi h¶i s¶n. §©y lµ c¬ héi t«t cho c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn thñy s¶n cña ViÖt Nam, v× vËy n¨m 1997 kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n cña n­íc ta t¨ng m¹nh so víi n¨m 1996. N¨m 1998, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña n­íc ta ®¹t 91,539 triÖu USD, chiÕm gÇn 11% so víi tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ngµnh vµ t¨ng gÇn 32% so víi n¨m 1997. Nguyªn nh©n t¨ng ®ét ngét nh­ vËy lµ do tõ ngµy 1/7/1998, EU ®· quyÕt ®Þnh cho phÐp ViÖt Nam xuÊt khÈu hµng thñy s¶n lo¹i nhuyÔn thÓ 200 (nghiªu, sß) mµ n¨m 1997 bÞ ®×nh chØ. N¨m 1999, kim ng¹ch thñy s¶n cã chiÒu h­íng gi¶m sót (gi¶m gÇn 3% so víi n¨m 1998) do t×nh tr¹ng nhiÔm ®éc ®i«xin ë mét sè n­íc Ch©u ¢u khiÕn viÖc xuÊt khÈu vµo EU gÆp nhiÒu khã kh¨n, ®ång thêi do thiªn tai trong n­íc còng lµm gi¶m mét khèi l­îng ®¸ng kÓ thñy s¶n xuÊt khÈu. Trong n¨m 2001 s¶n l­îng thñy s¶n xuÊt sang EU cã chiÒu h­íng gi¶m v× mét phÇn do cuéc khñng ho¶ng ngµy 11/9/2001 mÆt kh¸c do bÞ ¶nh h­ëng cña chÊt l­îng s¶n phÈm xuÊt khÈu vµ nguyªn do chñ yÕu lµ ViÖt Nam ®· cã thÞ tr­êng míi lµ Mü víi khèi l­îng nhËp khÈu kho¶ng trªn d­íi 500 triÖu USD. C¸c mÆt hµng chÝnh EU nhËp khÈu tõ ViÖt Nam lµ t«m, c¸, nhuyÔn thÓ, ë d¹ng t­¬i vµ ®«ng l¹nh. ThÞ tr­êng chÝnh xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong khèi ph¶i kÓ ®Õn BØ (29,9%), Italia (17,2%), Hµ Lan (15,9%),... HiÖn nay, theo thèng kª cña FAO, ViÖt Nam ®øng thø 29 trªn thÕ giíi vµ thø 4 trong ASEAN vÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n. XuÊt khÈu thñy s¶n trong ®ã mét tû lÖ ®¸ng kÓ vµo EU ®· gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng nghiÖp, ®¶m b¶o viÖc lµm vµ n©ng cao ®êi sèng cña ng­ d©n. 3.4. S¶n phÈm gç gia dông EU lµ thÞ tr­¬ng tiªu thô ®å gç lín nhÊt thÕ giíi trong khi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt ®å gç cña ViÖt Nam cã tr×nh ®é ®ang ®­îc n©ng cao cã thÓ ®¸p øng c¸c yªu cÇu kh¾t khe cña thÞ tr­êng nµy. ChÝnh v× thÕ s¶n phÈm gç gia dông ®­îc ®¸nh gi¸ lµ mÆt hµng ®ang cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn. Nh÷ng n¨m qua mÆt hµng nµy ®· th©m nhËp kh¸ tèt vµo thÞ tr­¬ng EU víi kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng trung b×nh hµng n¨m lµ 50,72%. N¨m 1996 ®¹t 60,5 triÖu USD, n¨m 1997 ®¹t 101,3 triÖu USD, n¨m 1998 ®¹t 108,1 triÖu USD, n¨m 1999 ®¹t 145,5 triÖu USD vµ n¨m 2000 lªn tíi 219,3 triÖu USD. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu ®å gç lín nhÊt cu¶ ViÖt Nam trong khèi EU lµ Ph¸p víi 29,1%, Anh 24,8%. Italy 12,6% vµ mét sè n­íc kh¸c cã tû träng nhá. Riªng thÞ tr­êng Lucx¨mbua mÆt hµng nµy ch­a s©m nhËp vµo ®­îc. Tr­íc m¾t ®Ó më r«ng vµ gi÷ v÷ng thÞ tr­êng, c¸c donh nghiÖp ViÖt Nam ph¶I chó träng c¶I tiÕn s¶n xuÊt, n¨ng cao chÊt l­îng vµ ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm, ®ång thêi cÇn l­u ý tíi c¸c tiªu chuÈn vÒ m«I tr­êng. 3.5. S¶n phÈm thñ c«ng mü nghÖ. §©y lµ s¶n phÈm nh­ gç mü nghÖ, ®ç gèm, sø vµ c¸c s¶n phÈm m©y tre mµ ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt kh¸ lín. Tõ l©u c¸c s¶n phÈm nµy ®· ®­îc xuÊt khÈu ®Õn nhiÒu n¬I trªn thÕ giíi, víi thÞ tr­¬ng EU kim ng¹ch xuÊt khÈu cña nhãm hµng nµy t¨ng kh¸ nhanh: 21,28%/n¨m B¶ng 13: Kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng thñ c«ng mü nghÖ cña ViÖt Nam vµo Liªn Minh Ch©u ¢u n¨m 2000. ThÞ tr­êng Kim ng¹ch (USD) Tû träng (%) Ailen 234.927 0,21 Anh 17.643.246 15,86 ¸o 412.876 0,37 §an M¹ch 3.476.789 3,12 §øc 25.399.425 22,83 BØ 7.897.425 7,09 Bå §µo Nha 324.728 0,29 Hµ Lan 15.111.239 13,58 Ph¸p 28.757.978 25,85 PhÇn Lan 71.518 0,06 T©y Ban Nha 4.367.128 3,92 Thôy §iÓn 3.314.798 2,98 Italia 4.277.671 3,84 Tæng 111.290.109 100,00 Nguån: Sè liÖu thèng kª cña Trung t©m tin häc vµ thèng kª - Tæng côc H¶i quan. Tuy nhiªn, do míi chØ chiÕm tû träng 2,8% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng EU nªn mÆt hµng nµy vÉn cßn nhiÒu c¬ héi ®Ó më r«ng thÞ tr­êng. §Ó tËn dông c¬ héi nµy, c¸c s¶n phÈm thñ c«ng mü nghÖ cña ViÖt Nam ph¶I kh¾c phôc ®­îc sù ®¬n ®Iöu, chÊt l­îng kÐm, kh«ng ®ång ®Òu vµ ph¶I ®¸p øng yªu cÇu rÊt cao vÒ tÝnh ®éc ®¸o trong kiÓu d¸ng vµ mÉu m·. Bªn c¹nh c¸c mÆt hµng chñ lùc trªn, ViÖt Nam cßn thóc ®Èy nhanh ho¹t ®éng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng n«ng s¶n vµ chÕ biÕn kh¸c, nh­: g¹o, cµ phª, n­íc m¾m, hµng thñ c«ng mü nghÖ,... Thùc tÕ cho thÊy EU rÊt më trong lÜnh vùc nµy nh­ng ViÖt Nam vÉn ch­a chiÕm lÜnh ®­îc thÞ tr­êng do nhiÒu nguyªn nh©n, nh­ng chñ yÕu vÉn lµ: Tr­íc hÕt lµ s¶n phÈm cña n­íc ta cßn ®¬n ®iÖu, chÊt l­îng kh«ng ®ång ®Òu, ch­a ®¸p øng ®­îc thÞ hiÕu ng­êi tiªu dïng vÒ tÝnh ®éc ®¸o trong kiÓu d¸ng vµ mÉu m·. Thø hai, do nguyªn liÖu thùc vËt ch­a ®­îc xö lý tèt, th­êng biÕn d¹ng khi cã thay ®æi vÒ thêi tiÕt vµ kh«ng chÞu ®­îc khÝ hËu l¹nh, thËm chÝ ph¸t sinh mèc mät ngay trªn ®­êng vËn chuyÓn. Thø ba, do s¶n xuÊt ph©n t¸n còng gãp phÇn lµm cho kh©u hoµn thiÖn s¶m phÈm kh«ng ®ång ®Òu, h¬n thÕ do ®Æc ®iÓm thuÕ chång lªn thuÕ khiÕn cho phÝ vËn t¶i víi gi¸ tÝnh c­íc cao lµm gi¶m søc c¹nh tranh . III. §¸nh gi¸ tæng qu¸t thùc tr¹ng ho¹t ®éng xuÊt khÈu ViÖt Nam – EU thêi gian qua EU lµ khèi th­¬ng m¹i ®Çu tiªn cã quan hÖ víi ViÖt Nam, tr­íc c¶ ASEAN. Kim ngh¹ch xuÊt nhËp khÈu trong nh÷ng n¨m qua ®· cã sù t¨ng tr­ëng m¹nh mÏ, nh­ng nh×n chung sù t¨ng tr­ëng nµy ch­a twowng xøng víi tiÒm n¨n gcña hai bªn. Tuy vËy, ®©y lµ nh÷ng thµnh c«ng b­íc ®Çu trong viÖc t×m hiÓu vµ thaam nhËp thÞ tr­êng cña nhau. ViÖt Nam ®· ®­îc h­ëng quy chÕ tèi hÖu quèc ( MFN), hÖ thèng ­u ®· thÕu quan ( GSP), trong hÇu hÕt c¸c mÆt hµng vµ ®­îc xÕp ngang víi c¸c n­íc kh¸c cã quan hÖ th­¬ng m¹i víi EU. Nªn cã thÓ c¹nh tranh b×nh ®¼ng h¬n, chÝnh v× vËy c¸c hµng go¸ nh­: dÖt may, giÇy dÐp, thuû s¶n, cµ phª… D· xuÊt khÈu t¨ng liªn tôc sang c¸c thÞ tr­êng vèn cã tiÕng lµ khã tÝnh nµy. C¸c mÆt hµng nµy kh«ng nh÷ng lµm t¨ng tæng kim ngh¹ch xuÊt khÈu mµ cßn gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm vµ gióp cho ViÖt Nam thu ®­îc mét sè ngo¹i tÖ lín ®Ó nhËp khÈu m¸y mãc, thiÕt bÞ, c«ng nghÖ … Cã thÓ kh¼ng ®Þnh c¬ cÊu c¸c mÆt hµng xuÊt kh¶u cña ViÖt Nam sang EU ®· h×nh thµnh theo h­íng cã lîi cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam. C¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp knhÑ vµ tiªu dïng chiÕm gÇn 80% tæng sè hµng xuÊt khÈu sang EU. §©y chÝnh lµ nh÷ng mÆt hµng chñ lùc cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n nµy. Do ®ã EU ®­îc coi lµ thÞ tr­êng tiªu thô hµng c«ng nghiÖp nhÑ vµ hµng tiªu dïng lín nhÊt cña ViÖt Nam. 1. Quy m« th­¬ng m¹i _ Quy m« th­¬ng m¹i gi÷a hai bªn ch­a xøng ®¸ng víi tiÒm n¨ng kinh tÕ hiÖn cã, tû träng kim ng¹ch cña ViÖt Nam trong tæng kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng cña EU cßn qu¸ nhá, kho¶ng 0,04% (1999). EU chñ yÕu thùc hiÖn bu«n b¸n víi Mü, NhËt B¶n, Trung Quèc, ngay c¶ trong kim ng¹ch mËu dÞch cña EU víi riªng Ch©u ¸ ViÖt Nam vÉn cßn ë vÞ trÝ khiªm tèn: gi¸ trÞ xuÊt khÈu sang EU chØ chiÕm 2% trong tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña Ch©u ¸. Nguyªn nh©n chñ yÕu khiÕn ViÖt Nam xuÊt khÈu h¹n chÕ h¬n c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc ASEAN sang EU lµ: C¸c n­íc ASEAN ®· thiÕt lËp quan hÖ kinh tÕ víi EU tõ nh÷ng n¨m 70s, do ®ã ®· x©y dùng c¬ së kh¸ch hµng EU réng lín v÷ng ch¾cViÖt Nam míi chØ thùc sù trao ®æi ngo¹i th­¬ng víi khu vùc nµy kÓ tõ ®Çu thËp niªn 90. C¸c n­íc ASEAN còng cã nhiÒu lîi thÕ so s¸nh gièng ViÖt Nam, nh­ nh÷ng lîi thÕ vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, con ng­êi,... nªn còng cã nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc nh­: g¹o (Th¸i Lan), giÇy dÐp (In®«nªxia, Trung Quèc), cµ phª, chÌ (Malaysia, Brunei),linh kiÖn ®iÖn tö,... do vËy c¹nh tranh gi÷a c¸c n­íc nµy lµ tÊt yÕu. ViÖt Nam ch­a trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO - ®iÒu mµ c¸c n­íc trong khu vùc ®· lµm ®­îc, nhÊt lµ Trung Quèc. Do vËy, nÕu ViÖt Nam kh«ng cã nh÷ng biÖnph¸p h÷u hiÖu th× khã mµ cã thÓ c¹nh tranh víi hµng ho¸ Trung Quèc. ThÞ tr­êng EU lµ thÞ tr­êng h¹n ng¹ch ®èi víi nhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam nh­ dÖt may, thñ c«ng mü nghÖ, l©m s¶n, h¶i s¶n, c«ng nghÖ. Do ®ã, ViÖt Nam kh«ng thÓ tù do xuÊt khÈu hµng ho¸ vµo thÞ tr­êng nµy mµ cßn phô thuéc vµo sè l­îng h¹n ng¹ch quy ®Þnh hµng n¨m. MÆt kh¸c, c¸c mÆt hµng chñ lùc cña ViÖt Nam l¹i lµ s¶n xuÊt gia c«ng lµ chÝnh, v× thÕ tiÒn thu ®­îc chñ yÕu lµ tiÒn c«ng lao ®éng. _ Tû träng ngo¹i th­¬ng EU trong tæng kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam cßn thÊp. Kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam – EU n¨m 1999 tuy lÇn ®Çu tiªn v­ît qua ng­ìng 3 tû USD, nh­ng nÕu xÐt tû träng EU trong tæng kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng cña ViÖt Nam th× chØ chiÕm kho¶ng 28%. §Ó x¶y ra t×nh tr¹ng nµy trong khi kh¶ n¨ng më réng thÞ tr­êng thÞ më réng ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng EU cßn rÊt lín lµ do vÉn cßn nh÷ng trë ng¹i nhÊt ®Þnh trong viÖc më réng quy m« xuÊt khÈu nµy, ch¼ng h¹n nh­ ch­a cã hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng, chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña EU ch­a thùc sù khuyÕn khÝch xuÊt khÈu ña ViÖt N©m sang thÞ tr­êng nµy…Víi tû träng nªu trªn cho thÊy ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng EU phô thuéc kh¸ lín vµo EU. _ Sù mÊt c©n ®èi qu¸ lín gi÷a xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu, tuy r»ng th©m hôt th­¬ng m¹i cña EU víi ViÖt Nam gi¶m, nh­ng gi¸ trÞ nhËp khÈu tõ ViÖt Nam lu«n gÊp hai ®Õn ba lÇn gi¸ trÞ xuÊt khÈu sang ViÖt Nam. Thùc tr¹ng ®ã Ýt nhiÒu g©y nh÷ng ¶nh h­ëng xÊu ®Õn quan hÖ b×nh ®¼ng ®«i bªn cïng cã lîi gi÷a ViÖt Namvµ EU. Theo ®¸nh gi¸ ph©n tÝch cña mét uû viªn phô tr¸ch vÒ th­¬ng m¹i cña ñy ban Ch©u ¢u “ C¸c quan chøc ViÖt Nam cÇn thõa nhËn ®· cã mét “vai trß ®Æc biÖt”, t¹o nªn mét “ thÓ chÕ ®Æc biÖt” trong mèi quan hÖ song ph­¬ng nµy”. Vai trß ®Æc biÖt