Đề tài Một số vấn đề về Chính sách tiền tệ, công cụ thực hiện và định hướng hoàn thiện ở Việt Nam

hấp thực trạng về vốn, chất lượng tín dụng của các ngân hàng trung gian mà được hình thành trước hết từ nhu cầu thực sự của thị trường tiền tệ, quan hệ vay vốn giữa các doanh nghiệp và các ngân hàng trung gian. Khi các ngân hàng trung gian thiếu phương tiện thanh toán thì họ mới đến NHTW xin tái cấp ( tái chiết khấu ) tiền trung ương. ở đây phải đảo ngược chu trình cấp vốn, NHTW luôn là người cho vay cuối cùng, đóng vai trò chủ nợ nhằm kiểm soát được chất lượng và số lượng tín dụng, các nguồn tiền gửi của các ngân hàng thương mại và tổ chức tín dụng theo các định hướng chính sách cụ thể sau: a.Để tăng tầm kiểm soát của NHTW, tích cực kìm chế lạm phát, tăng nguồn tín dụng, người ta thực hiện chính sách đa dạng hoá các thành phần của khối tiền tệ: NHTW thúc đẩy các NHTM thu hút tất cả các nguồn tiền gửi của mọi doanh nghiệp và dân cư bằng cách mở tài khoản và thanh toán qua ngân hàng. Từ đó phát triển các thành phần kinh tế của khối tiền tệ và các công cụ lưu thông tín dụng khác bên cạnh tiền mặt nhằm tăng nguồn vốn tín dụng của các NHTM và khả năng chi phối của NHTW đối với khối tiền tệ. b.Thay lãi suất thực (-) bằng lãi suất thực (+) để thay chính sách tiền tệ làm xói mòn nguôn vốn bằng chính sách tiền tệ mở rộng nguồn vốn với một lãi suất (+) vừa phải sẽ làm cho dân cư chuyển từ dạng tiết kiệm phi tài chính (dự trữ vàng, ngoại tệ, bất động sản...) qua dạng tiết kiệm tài chính, tăng tiền gửi ngân hàng, cần khuyến khích các ngân hàng trung gian thực hiện chính sách tiền tệ “ mở rộng nguồn vốn” bằng việc áp dụng lão suất (+), thực hiện triệt để nguyên tắc “vay để cho vay”. Các NHTM chỉ tìm đến nguồn tiền trung ương trong trường hợp phải tái chiết khấu. c.Thay chính sách tiền tệ thụ động phục vụ bằng chính sách tiền tệ chủ động điều khiển Tín dụng và lãi suất không phải là những công cụ “phục vụ” đơn giản và thụ động đối với các doanh nghiệp với bất cứ giá nào như một thứ cấp phát ngân sách, trên thị trường tiền tệ, không được toàn quyền lựa chọn ngân hàng. Nhưng đến lượt mình, ngân hàng có quyền chủ động lựa chọn khách hàng làm ăn có hiệu quả để đầu tư, không phân biệt thành phần kinh tế. Nghĩa là phải chuyển từ một chính sách tiền tệ thụ động sang một chính sách tiền tệ tích cực trong đó ngân hàng được chủ động điều tiết. d.Tổ chức thị trường vốn: tỷ lệ giữa “tiêu động sản” (M3)/GNP gọi là “ độ sâu tài chính ”. Độ sâu tài chính càng lớn mức huy động vốn càng cao dẫn đến thị trường vốn trung hạn và dài hạn phong phú, tạo tiền đề cho thị trường chứng khoán sơ cấp ra đời. 3. Chính sách ngoại hối Để ổn định giá trị đối ngoại của đồng tiền quốc gia, NHTW thực hiện các nhiệm vụ giao dịch về vấn đề tài chính và tiền tệ đối ngoại trên các phương diện sau: Quản lý ngoại hối Lập và theo dõi diễn biến của cán cân thanh toán quốc tế Thực hiện các nghiệp vụ hối đoái, tổ chức và điều tiết thị trường liên ngân hàng ngoại tệ và thị trường hối đoái Xây dựng và thống nhất quản lý quỹ dự trữ ngoại hối của đất nước Tiến hành kinh doanh ngoại hối trên thị trường quốc tế Phấn đấu ổn định tỷ giá hối đoái để kiềm chế lạm phát, ổn định giá cả trong nước Quan hệ với NHTW khác, với các tổ chức tài chính-tiền tệ quốc tế nhằm tìm kiếm nguồn tài trợ nước ngoài có điều kiện ưu đãi, khuyến khích đầu tư nước ngoài và thu hút kiều hối Tổ chức quản lý nợ nước ngoài. a.Chính sách hối đoái: Nhiều nước thực hiện chính sách độc quyền hối đoái cấm lưu thông tiền nước ngoài trên đất nước mình, chính sách ngoại hối hướng vào việc ngăn chặn việc tích trữ ngoại hối rải rác trong các pháp nhân và thể nhân, quản lý mua và bán ngoại tệ, thu hút các nguồn ngoại tệ vào NHTW. Đây là chính sách mua đứt bán đoạn chứ không phải cho phép các tổ chức dân sự và người cư trú đưọc cất giữ ngoại tệ trên tài khoản mở ở các ngân hàng. Bởi vì điều này chỉ có lợi cho nước phát hành số ngoại tệ đó. Nhờ phát hành tiền họ đã thu về khối lượng hàng hoá và dịch vụ mà chưa bị đòi nợnhư một khoản tín dụng tự nguyện không trả lãi suất. Về phía các ngân hàng trong nước, nếu huy động tiền gửi không kỳ hạn hoặc ngắn hạn thì không thể sử dụng được nhiều số ngoại tệ đó. Tất yếu họ phải đem gửi ngân hàng nước ngoài để sẵn sàng đáp ứng nhu cầu rút ra của khách hàng và tìm kiếm chút lãi dể bù đắp lãi suất tiền gửi đã huy động vào việc và huy động ngoại tệ dài hạn lại là vấn đề khác. b.Dự trữ ngoại hối: mỗi nước đều có dự trữ ngoại hối, tuỳ theo khả năng nền kinh tế nước đó. Dự trữ ngoại hối phục vụ cho nhu cầu thanh toán quốc tế và điều chỉnh khối lượng tiền tệ trong nuức. NHTW mua và gia tăng dự trữ ngoại hối sẽ làm tăng khối lượng tiền tệ. Ngược lại khi NHTW bán ngoại tệ ra, giảm dự trữ ngoại hối thì cũng đồng thời làm giảm khối tiền tệ. Qua việc mua bán ngoại hối, NHTW thực hiện can thiệp thị trường, chủ động tác động tỷ giá hối đoái theo chiều hướng mong muốn. c.Thị trường hối đoái: thị trường hối đoái là nơi mua bán ngoại tệ. Quy mô của nó phụ thuộc vào quy mô phát triển kinh tế và cung cầu ngoại tệ của đất nước. Trình độ tổ chức thị trường hối đoái hoàn hảo hay không trước hết phụ thuộc vào chính sách hối đoái và điều kiện kỹ thuật cho phép. Trước khi hình thành thị trường hối đoái hoàn chỉnh, NHTW phải chủ trương lập một thị trường quá độ là thị trường ngoại tệ liên ngân hàng. d.Tỷ giá hối đoái: tỷ giá hối đoái là tương quan sức mua giữa nội tệ với ngoại tệ. Nó vừa phản ánh sức mua của nội tệ và vừa biểu hiện của quan hệ cung cầu ngoại tệ, tác động mạnh mẽ đến xuất nhập khẩu và sản xuất kinh doanh trong nước. Chính sách tỷ giá tác động một cách nhạy bén và hết sức công phạt đối với sản xuất, xuất nhập khẩu, tình trạng tài chính tiền tệ, cán cân thanh toán quốc tế, thu hút vốn đầu tư, dự trữ ngoại tệ của đất nước. Nếu tỷ giá hối đoái quá thấp (đối với ngoại tệ) sẽ khuyến khích nhập khẩu, gây bất lợi cho xuất khẩu vì hàng xuất khẩu tương đối đắt, khó bán ra nước ngoài, gây trở ngại cho ngành sản xuất hàng xuất khẩu, bất lợi cho việc chuyển dịch ngoại tệ từ nước ngoài vào trong nước, dự trữ ngoại tệ dễ bị xói mòn. Nếu tỷ giá hối đoái quá cao (đối với ngoại tệ) sẽ bất lợi cho nhập khẩu, nhưng khuyến khích xuất khẩu vì làm cho hàng nhập khẩu rẻ hơn, hàng xuất khẩu đắt hơn, dễ cạnh tranh trên thị trường quốc tế, dễ tìm thị trường tiêu thụ, kích thích chuyển dịch vào trong nước, dự trữ ngoại tệ có cơ hội gia tăng. e.Biện pháp quản lý và ổn định tỷ giá hối đoái: Có hai cách vận hành tỷ giá hối đoái: Tỷ giá cao hay thấp do NHTW ấn định Tỷ giá thả nổi do cung cầu ngoại tệ trên thị trường chi phối, NHTW hoàn toàn không can thiệp. Do tầm quan trọng của nó nên người ta hết sức quan tâm và dùng nhiều biện pháp để ổn định tỷ giá hối đoái như: Thực hiện chính sách thặng dư hay tối thiểu là thăng bằng cán cân thanh toán quốc tế bằng cách đẩy mạnh xuất khẩu, sử dụng tiết kiệm và có hiệu quả các nguồn ngoại tệ Kiểm soát và hạ thấp tỷ lệ lạm phát để ổn định giá cả và nâng cao sức mua đối nội của đồng tiền, tạo sự tác động ngược lại đối với tỷ giá hối đoái Có chính sách lãi suất tín dụng thích hợp để thu hút các khoản tiết kiệm và đầu tư kể cả bằng nguồn ngoại tệ từ ngoài vào, đồng thời hạn chế việc săn lùng ngoại tệ và vàng bạc Tạo quỹ dự trữ ngoại hối để can thiệp thị trường hối đoái khi cần thiết. Tuy nhiên, trong điều kiện lạm phát không thể khống chế được thì tỷ giá trượt dần hơn là tung hết dự trữ ngoại tệ ra can thiệp. 4. Chính sách đối với ngân sách Nhà nước Chính sách tiền tệ của NHTW muốn có tác dụng mong muốn cần xử lý mối tương quan của nó với chính sách tài chính, trước hết là chính sách thu và chi của ngân sách. Tuỳ theo tình trạng ngân sách có cân bằng hay không sẽ ảnh hưởng tích cực hay tiêu cực với những mức độ khác nhau đối với lưu thông tiền tệ. a.Trường hợp ngân sách cân bằng: Khi Chính phủ thu thuế tức là đã lấy ra khỏi lưu thông một lượng tiền nào đó, chỉ số tiền ấy vào guồng máy kinh tế. Khối lượng tiền tệ không thay đổi vì nó được tăng giảm một ngạch số như nhau. Tuy nhiên nó có thể làm thay đổi kết cấu tiêu dùng và tiết kiệm. Trong khi đó Chính phủ phải dùng số tiền thuế thu được để cấp phát cho những người có thu nhập thấp thì số tiêu thụ chung lại gia tăng, số đầu tư giảm và kết quả là có khả năng làm tăng dần giá cả. Nếu Nhà nước dùng số chi ngân sách này để đầu tư thì số đầu tư tư nhân giảm trong khi đầu tư Nhà nước tăng lên, đầu tư chung không đổi, cho nên: Nếu chính sách tiền tệ nhằm chống lạm phát, ngân sách thăng bằng vẫn có thể tác dụng ngược lại với chính sách tiền tệ, làm tăng vật giá. Trường hợp chính sách tiền tệ nhằm chống suy thoái, ngân sách thăng bằng vẫn có thể dịch chuyển thu nhập tiền tệ theo hướng góp phần chống suy thoái bằng cách làm tăng mức tiêu thụ. b.Trường hợp ngân sách thiếu hụt: Chênh lệch giữa thu và chi ngân sách sẽ có tác dụng khác nhau đến nền kinh tế tuỳ theo cách tài trợ, số chênh lệch ấy có 4 cách để bù đắp thiếu hụt ngân sách: Vay dân cư Vay ở hệ thống tín dụng và thị trường tài chính trong nước Vay NHTW Vay nước ngoài. Vay của NHTW và vay của nước ngoài (bằng ngoại tệ) sẽ làm tăng nhanh khối tiền tệ, gây áp lực lạm phát tiềm tàng về sau.Vay của dân cư và của NHTM trong nước nguy cơ làm tăng khối lượng tiền tệ nhẹ hơn. áp lực lạm phát ở các nước đang phát triển mạnh hơn so với các nước có thu nhập cao là do các nước này chủ yếu sử dụng biện pháp vay NHTW bằng cách phát hành trực tiếp và nợ nước ngoài. Không có sự lựa chọn nào tốt hơn là phải phấn đấu thực hiện một ngân sách Nhà nước cân bằng bằng nguồn thu từ thuế và tiết kiệm chi tiêu. Không nên bội chi ngân sách dể bù đắp chi phí hành chính mà tối thiểu ngân sách phải phấn đấu thu để trang trải các nhu cầu chi thường xuyên. Phần chi xây dựng hạ tầng cơ sở và chi phát triển nếu thiếu thì phải được tài trợ bằng cách phát hành tín phiếu kho bạc và trái phiếu Chính phủ để vay nhân dân, vay các NHTM trên thị trường tiền tệ (ngắn hạn) và thị trường chứng khoán (dài hạn) hoặc vay nợ nước ngoài theo tiêu chuẩn quốc tế, mức bội chi ngân sách phải vay mượn để bù đắp nếu chiếm khoảng 2-3% tổng sản phẩm quốc nội là chấp nhận được. Tuy nhiên không nên coi khoản vay của Nhà nước là nguồn thu phụ thêm mà đó chỉ là bù đắp bội chi. c.Trường hợp ngân sách thặng dư: Trong trường hợp này khối tiền tệ dư thừa sẽ được rút bớt tác động có lợi cho mối tương quan giữa tổng cung và tổng cầu tiền tệ. III. Các công cụ thực hiện chính sách tiền tệ 1.Nghiệp vụ thị trường mở. Nghiệp vụ thị trường mở là việc Ngân hàng trung ương mua và bán các chứng khoán có giá, mà chủ yếu là tín phiếu kho bạc nhà nước, nhằm làm thay đổi lượng tiền cung ứng. Ngân hàng trung ương mua bán chứng khoán trên thị trường sẽ làm thay đổi cơ số tiền tệ(tiền đang lưu hành ngoài hệ thống ngân hàng và tiền dự trữ trong hệ thống ngân hàng). Đó là nguồn gốc chính gây nên sự biến động trong cung ứng tiền tệ. Khi NHTW mua chứng khoán, làm tăng cơ số tiền tệ, qua đó làm tăng lượng tiền cung ứng. Khi NHTW bán chứng khoán, thu hẹp cơ số tiền tệ, qua đó làm giảm lượng tiền cung ứng. Thị trường mở là công cụ quan trọng nhất của NHTW trong việc điều tiết lượng tiền cung ứng, bởi những ưu thế vốn có của nó: NHTW có thể kiểm soát được hoàn toàn lượng nghiệp vụ thị trường tự do. Linh hoạt và chính xác, có thể được sử dụng ở bất cứ mức độ nào, điều chỉnh một lượng tiền cung ứng lớn hay nhỏ. NHTW đễ dàng đảo ngược lại tình thế của mình Thực hiện nhanh chóng, ít tốn kém về chi phí và thời gian. 2. Chính sách chiết khấu. Chính sách chiết khấu là công cụ của NHTW trong việc thực thi chính sách tiền tệ, bằng cách cho vay tái cấp vốn cho các ngân hàng kinh doanh. Khi NHTW cho vay các ngân hàng kinh doanh làm tăng thêm tiền dự trữ cho hệ thống ngân hàng, từ đó làm tăng thêm lượng tiền cung ứng. NHTW kiểm soát công cụ này chủ yếu bằng cách tác động đến giá cả khoản vay(lãi suất cho vay tái chiết khấu). Khi NHTW nâng lãi suất tái chiết khấu, tức làm cho giá cả của khoản vay tăng, hạn chế cho vay các ngân hàng kinh doanh, làm cho khả năng cho vay đối với nền kinh tế của các ngân hàng kinh doanh giảm xuống, lượng tiền cung ứng giảm. Ngược lại, khi NHTW giảm lãi suất cho vay tái chiết khấu, giá cả của khoản vay rẻ hơn, khuyến khích cho vay các ngân hàng kinh doanh, làm cho khả năng cho vay của ngân hàng kinh doanh đối với nền kinh tế tăng lên, lượng tiền cung ứng tăng lên. Chính sách chiết khấu là một công cụ rất quan trọng trong việc thực thi chính sách tiền tệ cuả NHTW. Nó không chỉ điều tiết lượng tiền cung ứng, mà còn để thực hiện vai trò người cho vay cuối cùng đối với các tổ chức tín dụng và tác động đến việc điều chỉnh cơ cấu đầu tư đối với nền kinh tế. Tuy nhiên, với công cụ này NHTW thường bị động trong việc điều tiết lượng tiền cung ứng. Bởi vì, NHTW chỉ có thể thay đổi lãi suất chiết khấu nhưng không thể bắt buộc các ngân hàng thương mại phải vay chiết khấu ở NHTW. 3. Dự trữ bắt buộc. Dự trữ bắt buộc là số tiền mà các tổ chức tín dụng phải giữ lại, mà không được dùng để cho vay hoặc đầu tư, mức dự trữ này do NHTW qui định và bằng một tỷ lệ nhất định so với tổng số tiền gửi của khách hàng tại các tổ chức tín dụng. Chế độ dự trữ bắt buộc ở các nước khác nhau, ở các thời kỳ khác nhau thì có thể khác nhau. Song nhìn chung, dự trữ bắt buộc đều mang tính pháp luật, được gửi ở NHTW và không được hưởng lãi. NHTW sử dụng dự trữ bắt buộc để tác động đến lượng tiền cung ứng trên hai phương diện: Thứ nhất, tỷ lệ dự trữ bắt buộc tác động đến cơ chế tạo tiền gửi của các NHTM. Theo thuyết tạo tiền. Do vậy, nếu NHTW quyết định tăng hoặc giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc sẽ làm cho hệ số tạo tiền thu hẹp hoặc tăng lên. Thứ hai, tỷ lệ dự trữ bắt buộc tác động đến lãi suất cho vay của hệ thống NHTM. Khi mức dự trữ tăng lên, dòi hỏi các NHTM phải tăng lãi suất cho vay đối với nền kinh tế, giá các khoản vay đắt hơn, khả năng cho vay các NHTM giảm xuống và theo đó lượng tiền cung ứng cũng giảm xuống. Ngược lại, khi tỷ lệ dự trữ bắt buộc giảm xuống, các NHTM có cơ hội giảm lãi suất cho vay đối với nền kinh tế, giá các khoản vay rẻ hơn, tăng khả năng cho vay của các NHTM và theo đó lượng tiền cung ứng tăng lên. 4. Kiểm soát hạn mức tín dụng. Hạn mức tín dụng được xác định trên cơ sở chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế và chỉ tiêu lạm phát dụ kiến hàng năm, ngoài ra còn dựa vào một số tín hiệu thị trường khác: tỷ lệ thất nghiệp, tỷ giá, thâm hụt ngân sách nhà nước, tốc độ lưu thông tiền tệ... Trên cơ sở đó, hạn mức tín dụng được phân bổ cho các NHTM cho từng thời kỳ phù hợp với mục tiêu chính sách tiền tệ. Để hạn chế việc tạo tiền quá mức của NHTM làm tăng tổng khối lượng tiền tệ trong nền kinh tế, NHTW qui định hạn mức tín dụng tối đa cho từng NHTM. Trong phần lớn các trường hợp, những hạn mức riêng này được xác định căn cứ vào tỷ trọng cho vay của nó trong quá khứ so với tổng mức cho vay của hệ thống ngân hàng. NHTM chỉ được cấp tín dụng cho nền kinh tế tối đa bằng hạn mức tín dụng được qui định. Hạn mức tín dụng được NHTW sử dụng như một công cụ quan trọng của chính sách tiền tệ, khi mà các công cụ truyền thống kém hiệu quả. Tuy nhiên, khống chế hạn mức tín dụng có thể làm cho lãi suất thị trường tăng lên, làm giảm cạnh tranh giữa các NHTM , làm lệch lạc cơ cấu đầu tư của các NHTM, làm phát sinh các thị trường tài chính”ngầm” ngoài sự kiểm soát của NHTW, gây khó khăn về vốn cho các doanh nghiệp nhỏ... 5. Quản lý lãi suất của các ngân hàng thương mại. Khi sử dụng các công cụ chính sách tiền tệ của NHTW(thị trường mở, chiết khấu, tỷ lệ dự trữ bắt buộc, hạn mức tín dụng) đều có tác động đến lãi suất cho vay của các NHTM đối với nền kinh tế. Trong đó, đặc biệt là lãi suất chiết khấu của NHTW tác động mạnh đến lãi suất cho vay của các NHTM. Song, khi các công cụ trên đây hoạt động chưa có hiệu quả, thì NHTW có thể trực tiếp qui định khung lãi suất hoặc trần lãi suất cho vay của các NHTM. Để tránh rủi ro, bảo vệ quyền lợi của các ngân hàng, NHTW thường qui định mức lãi suất “sàn” tối đa cho tiền gửi và lãi suất “trần” tối thiểu cho tiền vay. Nếu nhằm bảo đảm quyền lợi cho khách hàng của NHTM, thì NHTW thường qui định ngược lại: mức lãi suất tối thiểucho tiền gửi và mức tối đa cho tiền vay. NHTW muốn kiểm soát được lãi suất, bởi vì lãi suất có tác động mạnh đến tiết kiệm và đầu tư, qua đó tác động vào tăng trưởng kinh tế và giá cả. Tuy nhiên, kiểm soát lãi suất của các NHTM sẽ triệt tiêu cạnh tranh trong quá trình hoạt động của nó. Hiện nay các nước phát triển và đang phát triển đã và đang chuyển sang quá trình tự do hoá lãi suất ngân hàng. Tính tất yếu của việc chuyển từ công cụ điều tiết lượng tiền trực tiếp sang gián tiếp: Việc sử dụng công cụ trực tiếp trong 10 năm qua ( từ 1990-1999 ) đã đem lại những thành công đáng kể tỷ lệ lạm phát dưới một chữ số cùng với tốc độ tăng trưởng kinh tế trung bình 8,6%/năm. Như vậy việc sử dụng công cụ trực tiếp là hoàn toàn cụ thể trong thời gian qua. Tuy nhiên trước xu thế toàn cầu hoá nền kinh tế sau 10 năm sử dụng công cụ trực tiếp đã bộc lộ một số hạn chế: a.NHTW không có khả năng kiểm soát các sự biến động số dư dự trữ của NHTM. Đây là một trong căn cứ quan trọng để có thể sử dụng cơ chế điều chỉnh gián tiếp. Vì số dư dự trữ quá mức này phụ thuộc vào mối quan hệ của nó với chủ thể phi ngân hàng, do đó khả năng cập nhật thông tin đối với NHTW là rất khó khăn làm hạn chế khả năng kiểm soát và dự báo chính xác sự biến động mức dự trữ của hệ thống ngân hàng. b.Mối liên hệ giữa lượng tiền cơ sở và tổng lượng tiền cung ứng là rất khó dự đoán do sự biến động bất thường của cả cơ số tiền và các nhân tố ảnh hưởng đến hệ số tạo tiền. c.Hệ thống thị trường tài chính và thị trường chứng khoán chưa thật sự phát triển. d.Các công cụ trực tiếp không cho phép ngân hàng trung ương điều chỉnh một cách linh hoạt vốn khả dụng trong điều kiện dư thừa. Ngoài công cụ dự trữ bắt buộc, NHTW không có cách nào hấp thụ số vốn một cách chủ động gây cho NHTM một áp lực mạnh mẽ về chi phí vốn. e.Công cụ trực tiếp ngày càng tỏ ra thiếu chủ động trong điều tiết lượng tiền cung ứng. Như chúng ta đã biết trong hai năm 1998-1999 khi trần lãi suất giảm thì giá cả và lãi suất không những tăng mà lại giảm. Chính sách tiền tệ không chủ động đối mặt với tình trạng này và tỏ ra kém hiệu quả. f.Hiệu lực tác động của chính sách tiền tệ bị hạn chế vì không lợi dụng được các kênh dẫn truyền đa dạng qua lãi suất, tín dụng, thị trường tài chính với những ảnh hưởng qua giá trái phiếu, cổ phiếu và ngoại tệ. Như vậy, việc sử dụng các công cụ trực tiếp tạm thời có hiệu quả trong việc kiểm soát sự mở rộng tín dụng đặc biệt ở những nước có hệ thống ngân hàng thô sơ và tính cạnh tranh yếu. Tuy nhiên chúng làm cho các NHTW chịu một gánh nặng hành chính hạn chế cạnh tranh do đó cản trở sự tăng trưởng trong khu vực tư nhân. Mặt khác, công cụ kiểm soát tiền tệ gián tiếp lại có hiệu quả và linh hoạt hơn bằng cách loại bỏ những hạn chế của công cụ trực tiếp, nó tăng cường cho quá trình trung gian cho phép phát triển sâu rộng thị trường tài chính linh hoạt hơn trước các cú sốc ngoại sinh, sai lầm chính sách. Như vậy, xu thế giảm dần tính trực tiếp cứng nhắc và ít hiệu quả sang phát huy tính gián tiếp linh hoạt thích hợp và đồng bộ với một số công cụ là tính khách quan tất yếu. Điều kiện chuyển đổi từ công cụ trực tiếp sang gián tiếp: ở Việt Nam hiện nay do sự kém hiệu quả trong việc kiểm soát lượng tiền bằng công cụ trực tiếp nên chuyển sang các công cụ gián tiếp là hết sức cần thiết. Vì điều kiện nền kinh tế Việt Nam hiện nay cách tốt nhất là chuyển sang một cách dần dần khi thị trường tài chính chưa vững mạnh, nền kinh tế phát triển chưa cao. Tuy nhiên nền kinh tế Việt Nam đang dần phát triển, thị trường tiền tệ đang được hoàn thiện cùng với sự hoạt động có hiệu quả của thị trường chứng khoán và khả năng thanh toán liên ngân hàng, ngày càng có nhiều các công ty tham gia niêm yết trên thị trường chứng khoán. Nhà nước thực hiện chính sách kinh tế mở đang thu hút được sự đầu tư của các nhà đầu tư nước ngoài. Sự cạnh tranh giữa các ngân hàng trong khu vực tài chính làm cho các nỗ lực mở rộng hệ thống tài chính nhiều hơn tạo điều kiện cho cạnh tranh lành mạnh, mạnh mẽ là một phần quan trọng trong việc chuyển sang điều tiết lượng tiền bằng công cụ gián tiếp. Nhưng kinh nghiệm ở một số nước cho thấy rằng việc lựa chọn chính sách tiền tệ còn tuỳ thuộc vào điều kiện cụ thể của từng nước. Việc sử dụng công cụ gián tiếp sẽ là không khả thi trong điều kiện nền tài chính nước ta còn kém phát triển và vốn còn hạn chế. Nhưng trong những năm qua nền kinh tế Việt Nam tăng trưởng với tốc độ tương đối cao, đầu tư nước ngoài vào Việt Nam nhiều hơn, tỷ lệ lạm phát giảm, nhập siêu giảm tăng suất khẩu. Ngày càng có nhiều kênh dẫn vốn, nền kinh tế đã đủ tiềm năng để thực hiện chính sách điều tiết lượng tiền trực tiếp sang điều tiết gián tiếp. IV. Chính sách tiền tệ ở Việt Nam. 1.Chính sách tiền tệ với công cuộc cải cách và phát triển kinh tế ở Việt Nam. Vào những năm đầu thời kỳ đổi mới (1986-1990), nền kinh tế Việt Nam chưa thực sự hội nhập với kinh tế thế giới và đang phải vật lộn với nạn lạm phát phi mã. Mục tiêu lúc đó là đẩy lùi, kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, tìm lối thoát ra khỏi tình trạng trì trệ, suy thoái bởi khủng hoảng kinh tế kéo dài. Bên cạnh một số giải pháp tình thế chống lạm phát hữu hiệu, nổi lên hai điểm đáng lưu ý là mạnh dạn nâng lãi suất tiền gửi ngân hàng lên ở mức siêu cao để thu hút tiền cung ứng về ngân hàng, đồng thời từng bước thả nổi tỷ giá hối đoái ( VND/USD ) nhằm tạo lập quan hệ cung-cầu ngoại tệ. Thực tế cho thấy thành quả lạm phát chỉ là tức thời, nếu chính sách tiền tệ thiếu tích cực linh hoạt. Một nội dung hết sức quan trọng của chính sách tiền tệ là vấn đề bảo đảm các nguồn tích luỹ, tiết kiệm nguồn vốn nhàn rỗi khác trong nền kinh tế để khai thác huy động tối đa và sử dụng có hiệu quả mọi nguồn vốn trong và ngoài nước để hỗ trợ đầu tư và phát triển kinh tế được hết sức coi trọng. Chiến lược huy động vốn qua hệ thống ngân hàng được phát động mạnh mẽ liên tục suốt thời kỳ 1993-1997. Phương châm hạn chế, giảm thiểu dần cung ứng tiền cơ bản qua kênh tín dụng buộc các ngân hàng thương mại phải đi vay để cho vay, làm tốt vai trò các trung gian tài chính của nền kinh tế. Các hình thức huy động vốn cũng được đa dạng, cơ cấu lại hợp lý hơn nhằm đáp ứng yêu cầu đầu tư trung và dài hạn. Bên cạnh đó NHTW và một số NHTM cũng lần lượt khai thông được quan hệ với các tổ chức tài chính tiền tệ quốc tế ( IMB, WB, ADB ) và các NHTM lớn trên thế giới để vay vốn, hùn vốn liên doanh phục vụ đầu tư phát triển, tài trợ đầu tư xuất nhập khẩu, thanh toán quốc tế. Huy động vốn ngày càng đóng vai trò quan trọng tích cực hỗ trợ thực hiện tốt các mục tiêu của chính sách tiền tệ kể từ cuối năm 1993 khi NHTW tổ chức hình thành được thị trường nội tệ liên ngân hàng và sau đó gần một năm là thị trường ngoại tệ liên ngân hàng. Các NHTM, tổ chức tín dụng có điều kiện làm quen với cơ chế tự điều hoà vốn với nhau, nâng cao hiệu suất vốn, khả năng trong toàn hệ thống, hạn chế đến mức thấp nhấtnhu cầu tái cấp vốn từ NHTW. Phối hợp với Bộ Tài chínhđến tháng 6-1995, NHTW chính thức tổ chức đấu giá tín phiếu kho bạc, tạo thêm công cụ huy động vốn mới trên thị trường tiền tệ, đồng thời góp phần lành mạnh hoá ngân sách. Bên cạnh đó hoạt động phát hành trái phiếu kho bạc hay công trái Chính phủ diễn ra khá thường xuyên bổ sung tăng thêm bộ phận lớn nguồn đầu tư phát triển kinh tế. Trên cơ sở nguồn vốn huy động khá dồi dào, tín dụng ngân hàng đối với nền kinh tế cũng liên tục gia tăng mạnh mẽ đồng thời chuyển từ cho vay chủ yếu đối với các xí nghiệp quốc doanh sang cho vay mọi thành phần kinh tế. Cơ cấu tín dụng đổi mới theo hướng tăng cường đầu tư cho các ngành sản xuất, dịch vụ; chuyển từ cho vay ngắn hạn là chủ yếu sang cho vay trung, dài hạn và tham gia một phần đầu tư xây dựng cơ bản. Các NHTM, các quỹ tín dụng nhân dân mở rộng cho vay hộ nông dân, cho vay tạo việc làm, cho vay xoá đói giảm nghèo, cho vay hỗ trợ xây dựng nhà ở đồng bằng sông Cửu Long, cho vay phát triển kinh tế trang trại... Việc huy động các nguồn vốn nhàn rỗi vào ngân hàng và cung ứng tín dụng ngày càng nhiều đáp ứng yêu cầu phát triển của nền kinh tế là một trong những nhân tố quan trọng thúc đẩy quá trình tiền tệ hoá về kinh tế. Bên cạnh cung ứng tiền tệ cho kinh tế thông qua con đường tín dụng, hàng năm ngân hàng trung ương còn phải bổ sung một phần tiền cung ứng khi chuyển đổi ngoại tệ ròng kết dư nhằm phục vụ mục tiêu ổn định sức mua đối với đồng tiền Việt Nam. Mặt khác, về cơ bản việc phát hành tiền cho vay bù đắp thâm hụt ngân sách của trung ương được chấm dứt từ cuối năm 1994. Kết quả là tốc độ tăng tổng phương tiện thanh toán (M2) hàng năm nhìn chung ổn định, phù hợp với các động thái tăng trưởng và lạm phát. 2.Các công cụ gián tiếp được sử dụng trong thời gian vừa qua tại Việt Nam a.Dự trữ bắt buộc ở Việt Nam Như chúng ta đã biết, dự trữ bắt buộc là công cụ quan trọng nhất thuộc tầm chiến lược của chính sách tiền tệ. Một tỷ lệ dự trữ bắt buộc hợp lysex làm cho các NHTM có thể thực hiện được chức năng tạo tiền và hạn chế được khả năng tạo tiền khi cần thiết. Thực tế cho thấy quốc gia nào sử dụng tốt công cụ