Đề tài Nhà nước và pháp luật của triều đại nhà Nguyễn

hơn bình thường và không giới hạn, từ 1, 2 phương tới cả thưng, đấu, bát. Triều Nguyễn còn lập ra Nghĩa Thương là những kho trữ lúa ở các tỉnh và phủ, huyện. Những khi đói kém thì các kho này được mở ra để phát chẩn cho dân nghèo. Thời Tự Đức tổ chức Xã Thương, khi gạo đắt thì bán ra, khi gạo rẻ thì đong lại để lưu trữ, có thể cho vay, thu lợi bao nhiêu dùng để cấp dưỡng binh đinh và giúp người nghèo. Thời Minh Mạng triều đình cũng bắt quan lại các tỉnh phải xuất lúa giống ở kho cho dân nghèo vay để làm mùa sau, nhằm làm cho nông nghiệp không bị đình trệ và việc mất mùa không ảnh hưởng nhiều sang các năm sau.[56] Các biện pháp cứu tế này chỉ có thể ngăn cản nạn đói khỏi lan rộng trong 1 thời gian ngắn, không thể ngăn chặn một cách dứt khoát sự thiếu hụt lương thực. Ngoài ra, việc quan lại địa phương tham nhũng cũng làm giảm hiệu năng của các biện pháp này. Triều đình phải liên tiếp ban hành các đạo dụ để nghiêm trị. Để làm nhẹ bớt sự khổ cực của người nông dân, triều Nguyễn cho áp dụng chính sách giảm hay miễn thuế cho những tỉnh bị nạn. Riêng với các tỉnh bị thiệt hại nặng, vua cho miễn luôn tất cả các khoản thuế còn thiếu ở những năm trước. Năm 1841, vua Thiệu Trị cho dân Hưng Yên được miễn số thuế là 23.385 quan và 83.162 hộc lúa. Thương mại Nội thương Thương mại Việt Nam sau khi đất nước được thống nhất vẫn không phát triển lắm, tổ chức thương mại của người Việt sơ sài, trong phạm vi gia đình. Nếu có những hội buôn lớn thì cũng chỉ là những phường họp vài thương gia hùn vốn với nhau để kinh doanh rồi chia tiền ngay, không liên kết lại thành những hội buôn làm ăn lâu dài. Nhiều người Việt Nam dùng tiền của để mua ruộng đất chứ không đầu tư kinh doanh, khuếch trương thương mại hay công nghệ. Việc buôn bán ở các chợ quy mô lớn do thương nhân Hoa kiều chi phối, dù những người này chỉ là thiểu số.[29] Các mặt hàng tiêu dùng họ kinh doanh gồm có: mua thổ sản như gạo, lúa, bắp, đường, hạt tiêu... và bán và nhập cảng trà, thuốc Bắc, vải, đồ đồng, giấy.... Trong vùng nông thôn, hoạt động thương mại cũng chỉ nhằm trao đổi nông sản và hàng tiểu thủ công ở các chợ. Ở đó, ngoài những cửa hàng tạp hóa quy mô nhỏ hay các cửa tiệm bán thuốc Bắc, còn có những nông dân bán thổ sản và nông sản địa phương và một số thương nhân nhỏ bán vải vóc, hàng xén, cau thuốc, đi rong từ chợ này sang chợ khác. Trong thế kỷ XIX các thương khu (phường) đã thay đổi bản chất, đã thoát ly khỏi trạng thái chợ phiên có kỳ hạn và đã có thương gia cùng thợ thuyền cư trú thường xuyên. Thanh Hoá được bắt đầu xây dựng đầu thời Gia Long và tới năm 1885 đã là 1 trung tâm thương mại. Ở kinh đô Huế, năm 1837, triều đình đã cho lập chợ Gia Hội có tất cả 399 gian, dài suốt hơn 319 trượng Những trung tâm thương mại từ cuối thế kỷ XVIII cũng vẫn tiếp tục hoạt động trong thế kỷ XIX. Hội An tương tự 1 Bazar lớn của Ấn Độ với khoảng 60.000 dân mà 1/3 là Hoa kiều. Hàng năm có những thuyền buồm Trung Hoa lường đến 600 tấn tới buôn bán. Ở Huế, người Tàu và người Việt buôn bán rất lớn. Thuyền buôn Trung Quốc chở đến vải vóc, đồ sứ, trà, thuốc Bắc, đồ chơi... và chở về thổ sản như cau khô, tơ sống, gỗ, sơn, sừng tê và ngà voi. Cải cách tiền tệ giúp cho thương mại phát triển hơn so với thế kỷ trước. Vua Gia Long và Minh Mạng đã cho đúc những nén vàng, nén bạc, nhờ đó thương mại đã có bước tiến hơn trước. Tuy nhiên, tiền ít được đầu tư và được dân chúng đem cất trữ bởi tâm lý dân chúng còn mang nặng tính nông nghiệp. Ngoại thương Cho tới thời Thiệu Trị, chính sách ngoại giao của nhà Nguyễn với phương Tây khá cẩn trọng nhưng thương mại với họ vẫn được khuyến khích. Hoạt động thương mại của Việt Nam với các nước láng giềng không thể phát triển tự do khi các quan chức đánh thuế nặng lên thương mại, còn thủ tục thì rất phiền phức. Ngoài ra, triều đình còn cấm đoán một số mặt hàng, muốn bán phải có giấy phép riêng. Không có một tầng lớp trung lưu làm giàu bằng thương mại để thúc đẩy triều đình mở rộng giao dịch quốc tế. Về các thành thị công thương, trung tâm vẫn là Thăng Long, Bến Nghé, Đà Nẵng, Gia Định, còn Hội An, Phố Hiến, Thanh Hà do nhiều nguyên nhân trở nên suy tàn và không thể phục hồi như xưa. Xuất hiện thêm vài hiệu buôn người Hoa, một số phường thủ công cũng ổn định mặt hàng nhưng không thay đổi nhiều. Triều đình đã tổ chức nhiều chuyến đi công cán đến các nước trong khu vực để thực hiện giao dịch buôn bán. Năm 1824, Minh Mạng đã sai người đi công cán ở Hạ Châu (Singapore) và Giang Lưu Ba (Indonesia). Năm 1825, vua Minh Mạng phái người sang Hạ Châu mua vải và đồ thủy tinh. Sau đó, mỗi năm đều có quan viên được phái đi tới các trung tâm mậu dịch của người Âu ở khắp Đông Nam Á. Từ 1831-1832 trở đi, các chuyến công cán càng lúc càng nhiều, điểm đến cũng khá đa dạng: Hạ Châu, Lữ Tống (Luzon - Philippines), đảo Borneo, Quảng Đông, Giang Lưu Ba,... Trong khoảng 1835-1840 đã có 21 chiếc được cử đi. Hàng bán ra chủ yếu là gạo, đường, lâm thổ sản quý, hàng mua về là len dạ và vũ khí, đạn dược. Các hoạt động này gần như là độc quyền của triều đình dù tư nhân không bị cấm. Dù vậy, nhiều thương nhân cũng lợi dụng các chuyến buôn bán này để buôn lậu gạo và thổ sản sang Hạ Châu hay Quảng Châu. Hàng năm, thuyền buôn Trung Hoa thường đi lại giữa Việt Nam và Singapore. Thương nhân người Hoa thường lén chở gạo đi và đem thuốc phiện về. Trong những năm 1820-1830, giao dịch với Singapore rất hạn chế. Nguyên nhân do hàng hóa của Việt Nam phù hợp với thị trường Trung Hoa hơn. Khi người Pháp sắp chiếm hết Nam Kỳ, các bản lược kê tài chính cho thấy quan thuế hàng năm tương đương 3.000.000 france vàng trên tổng ngân sách 40.000.000 mà các quan viên đã giữ lại gấp đôi số tiền thuế kia, như vậy số tiền thu được vượt quá số tiền chuyển về triều đình rất nhiều. Từ thời Thiệu Trị, do xung đột với phương Tây từ nguyên nhân tôn giáo, quan hệ buôn bán với các nước này bị tổn hại. Năm 1850, Tự Đức không phái thuyền đi buôn ở Hạ Châu nữa. Triều đình cũng tìm cách cản trở dân thường buôn bán với người Tây nên cuối cùng, thương gia ngoại quốc chủ yếu là Hoa kiều, Xiêm và Mã Lai, trong đó người Hoa chiếm tỷ lệ lớn nhất. Thủ công nghiệp Giống các triều đại trước, thủ công nghiệp Nhà nước thời Nguyễn chiếm một vị trí rất quan trọng: nó chế tạo tất cả những đồ dùng cho hoàng gia, tham gia đóng thuyền cho quân đội, đúc vũ khí, đúc tiền,... Chính vì vậy, nhà Nguyễn cũng tập trung xây dựng hệ thống các xưởng thủ công Nhà nước, nhất là ở kinh đô và các vùng phụ cận. Năm 1803, Gia Long thành lập xưởng đúc tiền Bắc Thành tiền cục ở Thăng Long. Nhà Nguyễn cũng lập các Ti trông coi các ngành thủ công, như ti Vũ khố chế tạo quản lý nhiều ngành thủ công khác nhau, gồm 57 cục: làm đất, đúc, làm đồ vàng bạc, vẽ tranh, làm ngói, làm đồ pha lê, khắc chữ, đúc súng, làm trục xe, luyện đồng,... Ti Thuyền chịu trách nhiệm về các loài thuyền công và thuyền chiến, gồm 235 sở trên toàn quốc[37]. Ngoài ra còn có các ti Doanh kiến, ti Tu tạo, ti Thương bác hoả dược. Phần lớn nhân lực trong các xưởng thủ công Nhà nước là do triều đình trưng dụng thợ khéo trong các ngành như khảm xà cừ, kim hoàn, thêu thùa... tới làm việc để cung cấp đồ dùng cho triều đình. Vì vậy người thợ luôn tìm cách trốn tránh dù triều đình áp dụng những biện pháp trừng phạt nặng nề để ngăn chặn. Họ chỉ dám làm những thứ nhỏ để bán cho dễ, những người nào chế tạo đồ tốt cũng phải mạo danh là hàng ngoại quốc để vua quan đừng để ý. Đầu Thế kỷ XIX có người chế được men sứ tốt hơn của Trung Quốc nhưng phải bỏ trốn vì sợ bị trưng dụng làm cho triều đình; một số khác phải giả làm đồ Trung Quốc để không bị các quan mua rẻ hay lấy không. Ngoài các thuyền gỗ, người thợ thủ công VN còn đóng cả các loại tàu lớn bọc đồng. Ngoài ra họ đã sáng chế được nhiều máy móc tiên tiến và có chất lượng vào thời đó, ví dụ các máy cưa xẻ gỗ, máy tưới ruộng,... và cả máy hơi nước.[40]. Trong ngành khai mỏ, đến nửa đầu thế kỷ 19, triều đình đã quản lý 139 mỏ, và năm 1833 có 3.122 nhân công trong các mỏ Nhà nước. Tuy nhiên, phương thức khai mỏ thời bấy giờ vẫn kém phát triển so với thế giới. II. HEÄ THOÁNG PHAÙP LUAÄT : Khái quát về hoạt động lập pháp của triều Nguyễn Từ thời Gia Long đến Tự Đức, các Hoàng Đế đều quan tâm đến xây dựng luật pháp và chú trọng đến áp dụng pháp luật. Hoạt động lập pháp của triều Nguyễn cũng đã có những thành tựu đáng kể. Thành tựu điển hình trong hoạt động lập pháp của triều Nguyễn là bộ Hoàng Việt Luật Lệ và các tập Hội điển Bộ Hòang Việt Luật Lệ: caû thaûy 22 quyeån goàm 398 ñieàu thöôøng ñöôïc goïi laø bo luaät Gia Long. Được soạn thảo theo một quy trình chặt chẽ dưới sự kiểm soát của Hoàng Đế. Theo Đai Nam thực lục, năm 1811 Gia Long lệnh cho triều thần biên soạn bộ luật. Nguyễn Văn Thành được đặc cử làm Tổng Tài cùng với Vũ Trinh và Trần Hựu chịu trách nhiệm trước nhà vua về xây dựng bộ luật. Năm 1812, Gia Long viết lời tựa mở đầu bộ luật, trong đó khái lược về tư tưởng và thành tựu lập pháp, chỉ rõ yêu cầu cầu cấp thiết của việc ban hành bộ luật, đồng thời khẳng định ý nghĩa của pháp luật trong thực tiễn. Bộ luật được soạn xong và lần đầu tiên được khắc in tại Trung Quốc. Năm 1815 bộ luật được in thành sách ban hành trên phạm vi toàn quốc. Đây là làn đầu tiên trong lịch sử, một bộ luật thống nhất từ Đàng Trong đến Đàng Ngoài được ban hành. So vôùi luaät Hoàng Ñöùc thì luaät Gia Long khaét khe hôn, phaïm vi tröøng trò bò môû roäng cho ñeán vôùi caû baø con thaân thuaät cuûa phaïm nhaân. Ñoái töôïng aùp duïng cuõng trôû neân cuï theå vaø roõ raøng, caùc hình phaït daõ man nhö laêng trì (xeûo thòt cho cheát daàn), traûm khieâu (cheùm beâu ñaàu), phanh thaây... ñöôïc duy trì. Hội điển: Là quá trình tập hợp văn bản pháp luật đã được Hoàng Đế ban hành hoặc phê chuẩn biên thành điển chế bổ sung cho luật. Hội điển tập hợp các Chiếu, Dụ, Chỉ, Sắc, Lệnh, Chuẩn, theo trình tự thời gian qua các triều vua. Việc phân loại quyển mục căn cứ vào thẩm quyền, chức năng của lục bộ và các cơ quan chuyên môn. Hội điển còn được gọi là Đại điển, Chính Điển, Điển Lục, Điển Chế, Điển Lệ. Hoàng Đế là người có quyền quyết định việc biên soạn và chỉ định người biên soạn hội điển. triều Nguyễn ban hành được một số Hội điển quan trọng sau đây; Hội điển toát yếu: được vua Minh Mạng cho ban hành vào năm 1833. Đây là tập hội điển ghi chép về chế độ, chức trách của trăm quan, đồng thời quy định nhiệm vụ quyền hạn chính của các bộ. Năm 1843 Thiệu Trị ban chỉ dụ về việc xây dựng hội điển một cách hệ thống. Khâm Định Đại Nam Hội điển Sự Lệ: Được biên soạn công phu kéo dài trong 13 năm (1843-1855). Đây là một trong những công trình có quy mô thuộc loại đồ sộ bậc nhất trong kho tang thư tịch cổ viết bằng chữ hán của Việt Nam. Sách biên soạn tất cả các Chiếu, Dụ, Chỉ, Sắc, Lệnh, Chuẩn đã được nhà vua phê duyệt từ năm Gia Long thứ nhất đến Tự Đức thứ tư (1802- 1851). Sau này được biên soạn nối tiếp đến năm Duy Tân thứ 8 (1914 ). Nội Các là cơ quan chịu trách nhiệm chính trong tập hợp và biên soạn hội điển. Minh Mạng chinh yếu: cũng là bộ sách tập hợp văn bản pháp luật do Hoàng Đế ban hành. Việc phân loại chủ yếu căn cứ vào lĩnh vực chuyên môn, bộ sách gồm 25 quyển. Đại Nam Điển Lệ Toát Yếu: Là bộ Hội Điển được biên soạn lại lấp hợp văn bản pháp luật từ Gia Long đến Thành Thái 1. Ñoái vôùi quan laïi trieàu ñình: 1.1 . Caùc bieän phaùp choáng tham nhuõng : Ví duï cuï theå cuûa coâng taùc naøy laø vieäc xöû toäi Ñaëng Traàn Thöôøng - 1 ñaïi coâng thaàn trieàu Gia Long, laøm ñeán chöùc Binh boä Thöôïng thö. Thaùng 10.1816 bò phaùt giaùc vaø toá caùo luùc laøm quan ôû Baéc Thaønh coù giaáu thueá ñaàm, ao vaø thueá ñinh ñieàn, laáy cuûa coâng boû tuùi rieâng. Thöôøng lieàn bò giam vaøo nguïc vaø bò xöû toäi giaûo ( treo coå ), gia taøi bò tòch bieân sung coâng Thaùng 3.1817 ôû traán Sôn Nam Haï, coù vieân xaõ tröôûng thu thueá ruoäng cuûa daân boû tuùi rieâng, khoâng noäp leân treân. Vieäc baïi loä, Gia Long baûo boä hoä raèng: " Xaõ tröôûng bò tröôïng 100, laïi cöù moãi naêm baét xaõ tröôûng vaø chuû ruoäng phaûi noäp 3 quan tieàn ñeå thöôûng cho ngöôøi caùo giaùc" Naêm 1820 Minh Maïng leân ngoâi. Baáy giôø quan traán thuû Phieân An laø Ñaøo Quang Lyù bò caùo giaùc tham nhuõng. Minh Maïng truyeàn ñem ra xöû töû vaø tòch bieân taøi saûn traû laïi cho daân, ñoàng thôøi truyeàn baùo cho caùc quan bieát maø kinh sôï. Hay nhö vuï Chaùnh aùn ôû Nam Ñònh laø Phaïm Thanh vaø thö kyù laø Buøi Khaéc Kham bò toá caùo tham nhuõng, sau khi truy xeùt, thaáy vuï vieäc nghieâm troïng, Minh Maïng cho truyeàn giaûi ñeán chôï cheùm ngang löng vaø tòch bieân gia saûn phaùt cho daân Beân caïnh vieäc söû phaït nghieâm khaéc, trieàu Nguyeãn coøn ñeå ra nhieàu bieän phaùp ñeå choáng tham nhuõng, ñaëc bieät laø khen thöôûng vaø duøng ngöôøi. Veà khen thöôûng: Naêm 1837, Nguyeãn Ñaêng Huaân, tröôùc coù laøm tri phuû Ñieän Baøn noåi tieáng thanh lieâm ñöôïc nhaân daân quyù meán. Minh Maïng truyeàn raèng: " Tröôùc ñaõ coù tri phuû Anh Sôn laø Nguyeãn Höõu Hoaøng, nay laïi coù Nguyeãn Ñaêng Huaân, so vôùi ngöôøi xöa thaät chaúng keùm gì. Thöôûng 200 quan tieàn ñeå nuoâi vôï con. Huaân laïi coøn meï, thöôûng theâm 100 quan nöõa". Veà duøng ngöôøi: Tröông Ñaêng Queá, 1 danh thaàn, töôùc ñeán Quaän coâng, haøm ñeán Thaùi sö. Naêm 1863, oâng coù taâu vôùi vua Töï Ñöùc: "Muoán cho quan ñöôïc thanh lieâm, khoâng gì baèng bôùt ngöôøi laøm vieäc maø theâm löông. Nhöng vieäc coù bôùt ñi thì ngöôøi môùi coù theå bôùt ñöôïc, maø muoán cho vieäc bôùt ñi thì quan phaûi caàn ngöôøi gioûi, quan ñöôïc ngöôøi gioûi thì töôûng nhö ñöôøng loái trò nöôùc ñaõ ñöôïc ñeán quaù nöûa vaäy" Heä thoáng phaùp luaät chaët cheõ, nhaát quaùn, caùc bieän phaùp xöû lyù nghieâm minh, kòp thôøi quy ñònh xöû phaït veà caùc tộâi tham nhuõng Nhaø nöôùc coù caùc ñieàu luaät raát nghieâm khaéc nhö ñieàu 392 Boä Hoaøng Vieät luaät leä quy ñònh: "Ngöôøi naøo duøng caùc thuû ñoaïn bieån thuû, laáy troäm tieàn löông, vaät tö ôû kho, cuõng nhö maïo phaù vaät lieäu ñem veà nhaø. Neáu tang vaät leân ñeán 40 löôïng thì bò cheùm" Ngöôøi phuï traùch vieäc xaây döïng, trong quy ñònh nhaø nöôùc khoâng ñöôïc lôïi duïng quyeàn ñeå möôïn vaät tö, tieàn coâng duø raát nhoû, neáu bò phaùt giaùc seõ bò quy toäi naëng. Thöï Höõu thò lang Boä Coâng Leâ Baù Tyù lôïi duïng chöùc töôùc möôïn rieâng tieàn coâng bò phaùt hieän, vua Minh Maïng ñaõ ra leänh caùch chöùc, ñeo goâng naëng moät thaùng treân coâng tröôøng ñeå lính vaø thôï bieát. Sau khi heát haïn phaït ñaùnh moät traêm tröôïng, baét laøm lính Taû hoä. Nhöõng tröôøng hôïp caùc quan caäy theá hoaëc duøng caùc söùc eùp ñeå buoäc ngöôøi khaùc cho mình möôïn haøng hoaù, vaät tö, tieàn coâng thì tuøy theo tang vaät ñeå xöû phaït: Neáu nheï thì moãi thöù haøng hoaù phaït 100 tröôïng, bò löu 3000 daëm, thu hoài heát tang vaät, neáu naëng thì töû hình. Tuy nhieân, cuõng coù tröôøng hôïp tuy tang vaät ít nhöng do tính chaát vaø haønh vi nghieâm troïng thì cuõng coù theå taêng caùc tình tieát ñeå xöû naëng nhö vuï quan Traàn Coâng Trung, thuû kho ôû Kinh Thaønh naêm Minh Maïng thöù 7 (1826) coù haønh ñoäng saùch nhieãu, ñoøi hoái loä bò ngöôøi khaùc toá caùo, qua thanh tra ñaõ laøm roõ, vua Minh Maïng ñaõ huaán duï: "Daãu raèng tang vaät chaúng qua 10 laïng maø thoâi, nhöng phaùp luaät coát ñeå tru dieät loøng daân, baèng nay tha moät maïng noù, thôøi nhöõng keû coi thöôøng phaùp luaät sau naøy, gieát sao xueå ñöôïc, sai cheùm ñaàu ôû chôï phía Ñoâng" Khi xaây ñaép thaønh luõy, ñeâ ñieàu, neáu chuû möu laøm vöôït döï toaùn, ngöôøi duyeät keá hoaïch maø dung tuùng vôùi ngöôøi laøm döï toaùn, che giaáu cho nhau ñeå khi coâng trình chi tieâu ít maø khai khoáng leân nhieàu nhaèm laáy caùc khoaûn tieàn, vaät haïng thì phaûi xöû naëng, neáu soá löôïng vaät tö, tieàn baïc lôùn thì bò cheùm ñaàu. Ñoái vôùi vieäc lôïi duïng thieân tai, ñòch hoaï ñeå chieám ñoaït vaät tö, neáu quan phuï traùch xaây döïng, caùc giaùm laâm chuû thuû "Thöôøng ngaøy coù nhöõng moùc laáy, löøa doái möôïn haøng hoaù, töï yù xuaát nhaäp, nhaân cô hoäi nöôùc löûa, giaëc troäm naøy maø laøm vaên baûn phao laø maát troäm... vaø tröø bôùt thay vaên ñôn, soå saùch, thaân baùo leân doái gaït quan vôùi yù ñoà khoûi toäi goác. Taát caû ñeàu xöû naëng nhö toäi thuû töï aên troäm. Ñoàng lieâu bieát maø khoâng toá caùo thì maéc toäi nhö phaïm nhaân" Hoaøng Vieät luaät leä cuõng quy ñònh: "Nhöõng ngöôøi khi nhaän ñöôïc ñuùt loùt thì tính theo tang vaät maø xöû toäi, toäi chöa phaùt giaùc maø bieát töï thuù thì mieãn buoäc toäi, taát caû caùc tang vaät phaûi noäp laïi cho nhaø nöôùc" ÔÛ töøng tröôøng hôïp cuï theå, ngöôøi giöõ taøi saûn nhaø nöôùc phaûi coù traùch nhieäm giöõ gìn cuûa caûi ñöôïc giao. Naêm Gia Long thöù 5 (1806) nhaø vua quy ñònh caùc chuû kho phaûi chòu traùch nhieäm ñeà xuaát caùc bieän phaùp quaûn lyù baûo veä. Neáu ngöôøi coi kho vaø ngöôøi baûo veä bieát ñöôïc haønh vi vaø thuû ñoaïn ngöôøi laáy troäm vaø toá caùo thì ñöôïc mieãn toäi. Neáu ngöôøi beân ngoaøi phaùt hieän quaû tang haønh vi thì ñöôïc thöôûng gaáp 10 laàn soá tang vaät. Neáu chuû kho vaø lính baét ñöôïc quaû tang thì thöôûng gaáp 5 laàn. Boä luaät treân ñaây cuõng quy ñònh: Nhöõng ngöôøi phaïm toäi luùc treû, sau khi giaø veà höu môùi phaùt hieän ra vuï vieäc, thì vaãn phaûi chòu traùch nhieäm vôùi hình thöùc luaän toäi nhö luùc treû, luùc ñöông chöùc. Neáu tuoåi giaø vaø beänh yeáu thì coù theå chieáu coá thay baèng tröng thu caùc loaïi taøi saûn noäp theá. Veà toäi hoái loä, ngöôøi hoái loä vaø ngöôøi nhaän hoái loä, caû hai ñeàu thuoäc nhoùm toäi naëng caàn nghieâm trò, ngöôøi nhaän hoái loä, khi xöû phaït phaûi naëng hôn ñi hoái loä. Vieäc xeùt xöû coâng minh vaø kòp thôøi - Ñoái vôùi quan laïi: Khi xaûy ra caùc tröôøng hôïp sai phaïm, nhaø nöôùc luoân toân troïng nguyeân taéc ai coù toäi, duø quan nhoû hay quan lôùn ñeàu bò xöû lyù. Ai phaùt hieän ra vieäc tham nhuõng thì ñöôïc thöôûng, ai neù traùnh, ngöôøi caàm caân naûy möïc neáu laøm sai leäch trong xöû aùn thì bò xöû naëng. Nhaø nöôùc baûo veä ngöôøi toá caùo ñuùng, ngöôøi coù quyeàn löïc neáu coù haønh vi truø daäp ngöôøi toá caùo thì toäi naëng hôn, neáu ngöôøi ñang coù toäi maø phaùt giaùc thì ñöôïc giaûm hoaëc mieãn toäi. Vua Minh Maïng, ñaõ coù duï cho Boä Hình: Hình luaät laø ñeå tröøng phaït toäi aùc, khoâng theå lô laø hay boû qua ñöôïc.Dung tha ngöôøi coù toäi khoâng khaùc gì noái giaùo cho giaëc vaø laøm haïi löông daân. ÔÛ Kinh ñoâ Hueá, coù nhöõng vuï aùn lôùn, vua ñaõ taäp trung caùc cô quan phaùp luaät cuøng caùc Nha, Boä thöïc hieän nghieâm tuùc vaø ñaõ cho baét giam ñuùng ngöôøi, ñuùng toäi nhö vuï laøm hao huït vaät tö vaø löông thöïc caùc kho naêm Minh Maïng thứ 11 (1830), soá ngöôøi bò baét caû chuû thuû vaø bieàn binh ñaõ coù con soá leân ñeán hôn 300 ngöôøi. Vôùi nhöõng nguyeân taéc treân maø nhieàu vuï tham nhuõng ôû Kinh ñoâ Hueá ñaõ bò phaùt giaùc, nhö tröôøng hôïp Thö laïi Boä Coâng Traàn Höõu Toøng phuï traùch coâng taùc xaây döïng vaø toøng phaïm Nguyeãn Buùt ñaõ coá keát giaû maïo giaáy tôø ñeå laáy tieàn, löông thöïc, vaät tö, söï vieäc bò phaùt hieän, caû hai vò naøy ñaõ bò ñem ra ñaàu chôï Ñoâng ñeå cheùm. Rieâng hai vò quan ñöùng ñaàu Boä laø Thöôïng thö Boä Coâng Nguyeãn Ñöùc Huyeàn, Tham tri Traàn Vaên Tính bò lieân ñôùi traùch nhieäm, nhöng do coù coâng truy tìm vaø baét ñöôïc thuû phaïm neân bò khieån traùch ñöôïc mieãn xöû toäi vaø cho töï raên söûa. - Ñoái vôùi thuû kho: Naêm Minh Maïng thöù 4 (1823), Thö laïi Lyù Höõu Dieãm thoâng ñoàng vôùi Nguyeãn Vaên Nghóa maïo caùc thuû tuïc, bieån thuû cuûa caûi ôû Noäi Vuï Phuû, maëc duø Boä Hình xöû gheùp vaøo toäi khoå sai, nhöng vua Minh Maïng ñaõ ra duï: Döôùi thôøi Gia Long ñaõ coù Thö laïi Nguyeãn Ñaêng Laïc ôû Phuû Noäi Vuï bò cheùm laø baøi hoïc thaáy vaäy khoâng sôï maø coøn coi thöôøng, neân naâng möùc xöû cheùm, sau ñoù vua sai Hoà Höõu Thaåm taäp trung caùc quan ra chôï Ñoâng ñeå xem Lyù Höõu Dieãm bò cheùm, rieâng caùc quan Boä Hình bò vua khieån traùch do xöû khoâng nghieâm Vaøo naêm Minh Maïng thöù 12 (1831) Hoaøng Höõu Nhaãn, vò quan nhaäp löu thö laïi ôû Vuõ Khoá coù söï gian doái trong vieäc töï thay ñoåi duïng cuï caân ñong nhaèm ruùt vaät tö kieám lôïi. Vua taäp trung moïi ngöôøi ñeå taän maét thaáy Hoaøng Höõu Nhaãn bò thaét coå cheát vaø caùnh tay bò chaët ñöôïc treo tröôùc cöûa Vuõ Khoá ñeå raên moïi ngöôøi khoâng neân laøm ñieàu baäy baï. Caùc vò quan nhö Döông Troïng Tuùc, Leâ Vieát Trieâm, Phaïm Vaên Toá, Traàn Maäu Tuaán, Nguyeãn Khieâm Thoáng vaø Leâ Vaên Thuaät do thieáu traùch nhieäm, ñeàu bò cuøm vaø phaït 100 gaäy Naêm Minh Maïng thöù 15 (1834), vua ñeán Moäc thöông ñeå xem kho goã phuïc vuï xaây döïng caùc coâng trình ôû kinh ñoâ Hueá, sau ñoù ñaõ hoûi Boä Hoä, ñöôïc Boä taâu raèng: Naêm ngoaùi, theo Boä Coâng tö baùo thì goã hôn 7.900 caây, trò giaù hôn 19.000 quan, khi hoûi Boä Coâng thì ñaõ duøng heát 3.700 caây, trong khi ñoù vaøo naêm naøy, khoâng coù coâng trình gì xaây döïng lôùn. Sau khi xem xeùt vua truyeàn, chæ bôûi Boä Coâng khoâng chòu ñeå yù, maëc cho ñoác coâng vaø thôï thuyeàn tuyø yù pha phí döïa vaøo vieäc coâng maø chaám muùt, xeûo xeùn. Thaáy nghi ngôø, vua leänh caùc cô quan thanh tra xem xeùt khoái löôïng vaät tö taïi coâng trình vaø ôû kho. Keát quaû, quan Hoà Vaên Haï thoâng ñoàng, naâng khoáng khoái löôïng vaät tö coâng trình ñeå laáy goã nhaø nöôùc, ñaõ bò cheùm ngay. Quan Traàn Vaên Hieäu do khoâng laøm toát chöùc traùch, thieáu kieåm tra bò caùch chöùc, caùc tuaàn tra khoa ñaïo ñeàu bò xöû phaït Naêm Thieäu Trò thöù 3 (1843) quy ñònh, caùc thuû kho tuyeät ñoái khoâng ñöôïc ñem baát cöù thöù gì cuûa nhaø nöôùc veà nhaø. Vì vaäy, Lang trung kho Moäc Thöông laø Nguyeãn Vaên Chính bò ngöôøi caïnh nhaø toá caùo coù ñem thöù goã caám veà nhaø söû duïng. Sau khi ñieàu tra, thaáy coù söï vieäc ñaõ nghò cöû giaùng laøm Baùt phaåm thö laïi - Ñoái vôùi caùc quan thanh tra, kieåm tra, khoa ñaïo: Nhöõng vieân quan naøy khi ñi thöïc thi coâng vieäc neáu coù söï xem xeùt xöû lyù khoâng coâng baèng hoaëc coù nhaän caùc tang vaät, duø nhoû cuõng phaûi xöû nghieâm. Ñieån hình nhö vuï Trònh Nho laø ngöôøi trong khoa ñaïo, nhaän cuûa ñuùt loùt chæ 2 hoát baïc bò phaùt giaùc vaøo naêm Thieäu Trò thöù 6 (1846), vua truyeàn: "Nhaân vieäc coâng, döông thanh theá ñeå cheá aùp ngöôøi, chöïc laøm caùi keû vô ñaày tuùi tham, trong buïng ñaày nhöõng ñen toái nhö theá, raát laø ñaùng gheùt, vì vaäy, toäi cuûa Trònh Nho ñoåi laøm giaûo giam haäu" - Ñoái vôùi ngöôøi thaân thuoäc: Trong xöû phaït, ñeå moïi ngöôøi tin vaøo söï coâng minh cuûa phaùp luaät, nhaø vua ñaõ ra duï xaùc ñònh taøi saûn laø coâng söùc ñoùng goùp cuûa daân, neân ai laøm sai ñeàu baét phaûi boài hoaøn, ai vi phaïm quy cheá ñeàu bò tröøng trò. Taát caû vuï vi phaïm duø trong lónh vöïc naøo cuõng phaûi xöû coâng baèng, saùch Ñaïi Nam thöïc luïc coù ghi thaùi ñoä cuûa vua Minh Maïng "Traãm laøm vieäc, chæ giöõ coâng baèng, quyeát khoâng coù nghò thaân, nghò quyù (vì choã hoï haøng nhaø vua hay choã chöùc töôùc quyù troïng ñöôïc mieãn toäi hoaëc giaûm toäi), phaøm caùc em vaø con chaùu, neân chôù coi khinh laáy thaân ñeå thöû phaùp luaät, göông saùng chaúng xa, ai naáy phaûi kính caån ñoù" Vieäc xöû lyù döôùi trieàu Nguyeãn luoân nghieâm minh, xöû ñuùng ngöôøi ñuùng toäi, cho duø ngöôøi ñoù laø nhöõng ngöôøi trong hoï haøng, doøng toäc cuûa mình. Ñieån hình nhö vuï Töï teá phoù söù Phaïm Dieäu (töùc Toân Thaát Dieäu) vaø Thuû hoä Tröông Bieåu (töùc Toân Thaát Bieåu) do traùo ñoåi ñoà töï khí ôû Theá Mieáu ñeàu buoäc phaûi caûi theo hoï meï vaø bò giaûo quyeát Nguyeân taéc xöû lyù nghieâm laø nhaèm duy trì vieäc tröøng trò quan laïi vaø caû nhöõng ngöôøi thaân thích lôïi duïng luùc nhaø nöôùc ñang baän roän nhieàu coâng tröôøng, hoaëc nhöõng luùc khoù khaên muoán "ñuïc nöôùc beùo coø", vô veùt cuûa caûi. Saùch Minh Meänh chính yeáu ñaõ ghi duï vua: "Thaùnh nhaân xöa ñaët ra phaùp luaät laø muoán duøng hình phaït ñeå mong moïi ngöôøi khoûi maéc hình phaït, kheùp toäi cheát ñeå ngaên moïi ngöôøi khoâng maéc toäi cheát. Ñoù chính laø gieát moät ngöôøi ñeå vaïn ngöôøi sôï" Nhöõng bieän phaùp phoøng choáng tham nhuõng treân ñaây ñaõ ñöôïc vaän duïng vaø trieån khai thoáng nhaát trong suoát quaù trình trieàu Nguyeãn toàn taïi. Tuy nhieân, caùc heä thoáng quy cheá naøy do lôïi ích giai caáp, lôïi ích doøng hoï chi phoái neân môùi chæ höôùng tôùi phuïc vuï söï thoáng trò cuûa nhaø nöôùc phong kieán, maø chöa mang tính toaøn dieän phuïc vuï lôïi xaõ hoäi. Chính Saùch Hoài Tò : Theo töø ñieån Haùn - Vieät cuûa Ñaøo Duy Anh: “Hoài tî laø traùnh ñi. Ví nhö moät ngöôøi boå ñi laøm quan ñöùng ñaàu ôû moät ñòa phöông neáu coù moät ngöôøi baø con ñaõ laø thuoäc lieâu ôû ñoù thì ngöôøi aáy phaûi traùnh ñi choã khaùc, theá goïi laø hoài tî”. Chính saùch hoài tî - traùnh boá trí, söû duïng ngöôøi ñöùng ñaàu moät ñòa phöông hoaëc moät toå chöùc nhaø nöôùc laø ngöôøi coù moái quan heä ruoät thòt vôùi nhöõng ngöôøi ñang ôû nôi ñoù, cô quan ñoù - laø moät chính saùch quaûn lyù quan laïi quan troïng cuûa moät soá trieàu ñaïi phong kieán nöôùc ta. Muïc tieâu cuûa chính saùch hoài tî laø giaûm thieåu nhöõng taùc ñoäng tieâu cöïc nhö beänh cuïc boä ñòa phöông, beänh gia ñình chuû nghóa,