Đề tài Thực trạng hệ thống thuế và các kiến nghị cải cách hệ thống thuế ở Việt Nam

đối tượng đã lợi dụng sự thông thoáng của Luật Doanh nghiệp và quy định về điều kiện được khấu trừ thuế, được hoàn thuế nêu trên để thành lập doanh nghiệp nhằm mục đích mua, bán hoá đơn kiếm lời bất chính Bốn là, về hình thức văn bản. Thuế GTGT được thể hiện tại 3 văn bản Luật khác nhau là Luật thuế GTGT năm 1997, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật thuế GTGT năm 2003, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật thuế tiêu thụ đặc biệt và Luật thuế GTGT năm 2005. Mặt khác, năm 2006, Luật Quản lý thuế (đã được Quốc hội thông qua, có hiệu lực từ 01/7/2007) đã quy định các nội dung về quản lý thuế như đăng ký, kê khai, nộp thuế, xử lý vi phạm để thay thế cho các quy định về quản lý thuế trong các luật, pháp lệnh thuế đã được ban hành trước đây, trong đó có Luật thuế GTGT. Với nhiều văn bản Luật cùng quy định về thuế GTGT nên chưa tạo thuận lợi cho việc tra cứu, áp dụng pháp luật. Thuế xuất, nhập khẩu Cách thức áp mã số thuế tuỳ tiện, miễn, giảm thuế vô lối cho doanh nghiệp này mà không cho doanh nghiệp khác... không chỉ làm nhà nước thất thu lớn mà còn làm méo mó môi trường kinh doanh. Điều nguy hiểm là những chính sách hướng dẫn không rõ ràng, không nhất quán từ cấp bộ cho tới cấp tổng cục xuống các cục, chi cục hải quan sẽ tạo ra những kẽ hở lớn cho cán bộ, công chức ngành này nhũng nhiễu. Việc áp dụng giá tối thiểu tuy dễ thực hiện, đảm bảo chống gian lận về giá, nhưng lại không phù hợp với thông lệ quốc tế. Nhiều trường hợp không chính xác, mang tính áp đặt của Nhà nước nên có tình trạng lạm thu hoặc thất thu. Luật hiện hành chỉ quy định hình thức thu thuế theo tỷ lệ (ví dụ thu 30% giá trị/kg táo) chưa quy định hình thức thu thuế theo mức thu tuyệt đối (ví dụ thu 5.000 đ/kg táo). Hình thức thu thuế theo tỷ lệ tuy có ưu điểm là dễ áp dụng, nhưng trong trường hợp đối tượng nộp thuế khai thấp giá trị tính thuế, nhưng cơ quan hải quan không có đủ cơ sở để xác định chính xác trị giá nhập khẩu mà người mua phải thanh toán cho người bán Thuế chuyển quyền sử dụng đất Thuế chuyển quyền sử dụng đất là 4% đối với đất ở, đất xây dựng công trình và 2% đối với đất sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản, làm muối Thuế chuyển quyền sử dụng đất hiện nay quy định là quá cao, khiến người dân chấp nhận mua bán trao tay, không qua đăng ký, làm cho Nhà nước thất thu thuế và không quản lý được việc sử dụng nhà đất. Ví dụ: một hộ gia đình mua 1 ngôi nhà có diện tích đất 50 m2, với giá trung bình hiện nay ở Hà Nội khoảng 30 triệu đồng/m2, chủ nhân phải đóng thuế CQSDĐ là 60 triệu đồng. Trong thực tế hiện nay, việc chuyển nhượng quyền sử dụng đất giữa cá nhân với nhau, đa số là thông qua hợp đồng chuyển nhượng được các cơ quan có thẩm quyền xác nhận, hình thức trao tiền qua tay mà không hề sử dụng đến tờ hóa đơn, nên đã xảy ra trường hợp là giá đất chuyển nhượng thực tế ghi trên hợp đồng chuyển nhượng có thể cao hơn hoặc thấp hơn giá đất mà UBND tỉnh quy định tại thời điểm trước bạ. Do vậy, trong trường hợp này thì cơ quan thuế tính thu theo giá thực tế ghi trên hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất hay là giá UBND tỉnh quy định. Từ thực tế này dẫn đến việc gia tăng và tồn tại chủ yếu hoạt động mua bán “trao tay” hoặc lập hai hợp đồng mua bán, trong đó có một hợp đồng giả giảm giá bán để trốn thuế. Còn đối với khu vực đất nông thôn lại diễn ra tình trạng mua bán bằng giấy viết tay, không qua giao dịch để tránh nộp thuế. Chính sách ban hành hiện nay chưa nhất quán, cùng một thời điểm thu như nhau, cùng một diện tích đất, vị trí đất cũng như nhau mà căn cứ để tính thu khác nhau là không phù hợp với thực tế. Ví dụ: Người nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất có sử dụng hóa đơn, giá thực tế ghi trên hóa đơn cao hơn giá UBND tỉnh quy định, thì tính lệ phí trước bạ là giá ghi trên hóa đơn, còn người chuyển nhượng quyền sử dụng đất phải nộp thuế chuyển quyền sử dụng đất theo giá đất UBND tỉnh quy định. Thuế chuyển quyền sử dụng đất mang tính “cào bằng”, bất kỳ trường hợp sang nhượng nào, dù có thu lợi nhuận hay không cũng đều phải đóng thuế chuyển quyền sử dụng đất. Đối với doanh nghiệp kinh doanh bất động sản vừa phải nộp thuế chuyển quyền sử dụng đất, lại vừa nộp thuế thu nhập doanh nghiệp (thu nhập từ chuyển nhượng). Thuế sử dụng đất nông nghiệp Đối tượng được miễn thuế sử dụng toàn bộ diện tích đất nông nghiệp là các hộ nghèo (căn cứ quy định chuẩn của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội); và tổ chức, hộ gia đình, cá nhân có đất sản xuất nông nghiệp tại các xã đặc biệt khó khăn thuộc chương trình phát triển kinh tế - xã hội các xã đặc biệt khó khăn miền núi, vùng xa. Nhưng thực tế cho thấy, lợi dụng quan điểm vì người nghèo này của Nhà nước, mà một số nơi đã trục lợi. Thực tế người dân nghèo không được miễn giảm gì cả, mà số tiền thuế miễn giảm cũng chẳng được đưa vào ngân sách mà lại chảy vào túi một số kẻ chức trách. Đây là thực tế đau lòng mà Đảng, Nhà nước ta đang ra sức loại bỏ Chúng ta vẫn phải duy trì một bộ máy thu thuế cồng kềnh, quan liêu, trong khi tiền thu được chỉ có 75 tỷ đồng/năm. Thuế nhà, đất: Công thức tính thuế nhà, đất: Thuế nhà, đất = Diện tích đất x Mức thuế sử dụng đất nông nghiệp x Bội số thuế sử dụng đất nông nghiệp x Hệ số phân bổ theo tầng Thuế nhà đất vẫn được tính dựa trên cơ sở là thuế đất nông nghiệp để nhân lên từ 1 đến 32 lần tùy theo vị trí là một điều bất hợp lý và thiếu sức thuyết phục. Điều này đã dẫn đến việc có rất nhiều cá nhân và tổ chức ở các đô thị phản đối. Họ cho rằng họ ở “trên phố” và không làm ruộng vậy thì không có lý do gì để lấy thuế đất nông nghiệp rồi nhân lên 32 lần để đánh thuế. Khi thực hiện chuyển từ đánh thuế theo hiện vật sang đánh thuế theo thị trường thì chúng ta lại không có cơ sở để xác định giá trị tài sản. Đối với nhà đất mà người bán có nhu cầu thay đổi chỗ ở và người mua có nhu cầu mua để sử dụng thì người mua và người bán thường tự thỏa thuận ghi giá trị mua bán trên hợp đồng chính thức (hợp đồng qua công chứng) thấp hơn giá trị thực để trốn thuế (mặc dù Nhà nước có quy định là giá trị hợp đồng thấp hơn giá trị quy định để tính thuế thì thu theo giá nhà nước, ngược lại thì thu theo giá trị hợp đồng). Đối với nhà, đất mà nhà đầu tư thứ cấp kinh doanh (giao dịch thứ cấp, có yếu tố đầu cơ) thường giao dịch qua tay với nhau, họ chỉ cần xác nhận giao dịch hoặc chuyển tên qua chủ đầu tư, giá trị giao dịch là do hai bên mua bán thỏa thuận, Nhà nước không quản lý được giá trị giao dịch để thu thuế. Chưa có một hệ thống chuyên sâu về định giá tài sản, do đó không định giá đúng giá trị nhà, đất dẫn đến việc thu thuế chưa đảm bảo được sự công bằng cho mọi người dân. Hạng đất và mức thuế chênh lệch giữa các hạng đất không được xác định rõ ràng dễ dẫn đến tiêu cực trong đóng thuế và thu thuế bởi đa số người dân không biết đất mình đang sử dụng thuộc hạng đất nào; chỉ biết được số thuế phải đóng theo thông báo mà “ông phường, xã” đưa tới. Hiện nay, việc thu thuế, nộp thuế nhà, đất được thực hiện căn cứ vào Pháp lệnh về thuế nhà, đất được Hội đồng Nhà nước thông qua ngày 31/7/1992 và Pháp lệnh sửa đổi, bổ sung một số điều của Pháp lệnh về thuế nhà, đất được Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua ngày 19/5/1994. Tuy tên gọi là pháp lệnh về thuế nhà, đất nhưng thực ra chỉ qui định thuế đất, còn thuế nhà thì chưa thu. Thuế tiêu thụ đặc biệt Đối tượng không thuộc diện chịu thuế TTĐB quá rộng. Điều đáng lưu ý là qua thực tế thi hành Luật Thuế TTĐB đã phát sinh việc lợi dụng các quy định này để trốn thuế. Ví dụ: máy bay, du thuyền… Mức thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt còn thấp, chưa đủ tác dụng điều tiết, hạn chế tiêu dùng đối với hầu hết các mặt hàng, dịch vụ thuộc diện xa xỉ, như: rượu, bia, ô tô, mô tô phân khối lớn, máy bay, du thuyền, kinh doanh vũ trường, massage, karaoke, casino, sân golf... Thuế thu nhập cá nhân Luật thuế thu nhập cá nhân số 04/2007/QH12 ngày 21 tháng 11 năm 2007 và có hiệu lực vào ngày 01 tháng 01 năm 2009. Từ lúc ban hành đến hiệu lực hơn 1 năm nên có thể nói mức giảm trừ gia cảnh cho mỗi người nộp thuế là 4 triệu đồng/tháng là chưa hợp lý. Bởi mức lương tối thiểu đã được tăng và những ảnh hưởng của lạm phát, khủng hoảng kinh tế trong thời gian gần đây cho thấy mức giảm trừ chưa phù hợp. Trong giai đoạn chứng khoán thế giới và trong nước gặp nhiều biến động, đầu tư chứng khoán vẫn còn tương đối mới mẻ tại Việt Nam việc đánh thuế thu nhập cá nhân vào lĩnh vực này là quá sớm. Thuế tài nguyên Thuế tài nguyên vẫn chưa đạt được mục tiêu yêu cầu đặt ra là góp phần hạn chế việc khai thác tài nguyên nguyên khai quá mức, khuyến khích đầu tư chế biến quặng tinh nhằm bảo vệ nguồn tài nguyên. Có thể ngân sách nhà nước cũng đang chịu thất thoát nhiều từ các loại thuế ưu đãi khác dành cho các doanh nghiệp khai khoáng. Nghiên cứu của viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) gần đây cho biết, ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp đối với doanh nghiệp FDI thuộc lĩnh vực khai khoáng là 279,6 tỉ đồng năm 2001, 1.569 tỉ đồng năm 2004 và 700 tỉ đồng năm 2006. Điều này đồng nghĩa với việc ngân sách thất thu một khoản tương đương Nếu cộng thêm thuế và phí bảo vệ môi trường, giá bán của các loại khoáng sản sẽ bị đẩy lên mức cao hơn khá nhiều. Tuy nhiên, nếu so sánh với mức thuế tài nguyên của Trung Quốc, thì mức thuế mới này vẫn còn thấp hơn. Thuế tài nguyên của Việt Nam hiện đang thấp hơn nhiều nước trên thế giới. Thuế khai thác vàng của Việt Nam ở mức từ 2 – 6%, thấp hơn nhiều so với Úc là 2 – 15%; thuế khai thác than dao động từ 1 – 3%, thấp hơn so với mức 7,5% ở Úc, 13,5% ở Indonesia và 4% ở Nga. Thuế thu nhập doanh nghiệp Hệ thống thuế nước ta dành rất nhiều chính sách ưu đãi thuế nhằm thu hút đầu tư. Tuy nhiên, những bất cập trong miễn giảm thuế đã vô tình tạo ra những kẻ hở cho một số doanh nghiệp lợi dụng để trốn thuế, gây thất thu thuế cho Nhà nước. Chẳng hạn một số địa phương được “đặc cách” ưu đãi quá nhiều, trong khi thật sự những địa bàn đó không còn quá khó khăn. Có thể kể đến là Long An, Phú Thọ, Bình Phước, Trà Vinh …Qui định ưu đãi liên tục được duy trì suốt từ những năm 1999 đến nay. Trong khi thực sự nhiều huyện, xã ở các địa bàn này đã phát triển nhanh và thay đổi rất nhiều. Chính điều này đã gây ra tình trạng nhiều doanh nghiệp lách luật bằng cách thành lập trụ sở ở các tỉnh này để lấy ưu đãi miễn giảm thuế trong nhiều năm trong khi thực sự họ chỉ hoạt động ở các thành phố lớn Ngoài ra còn có thể kể đến những qui định ưu đãi không kín kẽ như ưu đãi đầu tư mở rộng, thành lập mới, ưu đãi về ngành nghề đã khiến cho các văn bản pháp luật ưu đãi của Việt Nam trở nên hỗn tạp, tạo ra kẽ hở cho nhiều doanh nghiệp lợi dụng Nhận xét về tổ chức bộ máy thu thuế Về hệ thống quản lý thu thuế Hiện nay hệ thống quản lý thuế của nước ta được tổ chức như sau: Ở Trung ương có Tổng cục thuế thuộc Bộ tài chính. Bộ máy giúp việc cơ quan Tổng cục gồm các phòng chức năng và các phòng nghiệp vụ. Ở  các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương có các Cục thuế. Các Cục thuế chịu sự chỉ đạo song trùng của Tổng cục thuế và Ủy ban nhân dân cùng cấp. Ở cấp quận, huyện và cấp tương đương có Chi cục thuế thuộc Cục thuế. Chi cục thuế chịu sự chỉ đạo song trùng của Cục thuế và Ủy ban nhân dân cùng cấp. Ở phường, xã có đội thuế xã, phường. Tổng cục thuế, Cục thuế, Chi cục thuế là tổ chức trong hệ thống hành chính nhà nước, có tư cách pháp nhân công quyền, có con dấu riêng và được mở tài khoản tại Kho bạc nhà nước. Kinh phí hoạt động của hệ thống quản lý thuế do ngân sách nhà nước đài thọ và được tổng hợp vào dự toán chi của Bộ tài chính. Ngành thuế đã hình thành hệ thống quản lý thuế thống nhất từ trung ương đến địa phương để quản lý thuế. Tuy nhiên, quá trình cải cách thuế chỉ mới tập trung nhiều đến khía cạnh chính sách mà chưa có sự quan tâm thích đáng đến việc cải cách hành chính thuế ngay từ đầu. Điều này đã dẫn đến năng lực quản lý hành chính thuế thấp, hiệu quả chưa cao, làm xuất hiện nhiều tồn tại trong công tác hành thu. Chương trình tổng rà soát, sửa đổi, đơn giản hóa thủ tục hành chính, đặc biệt chú trọng vào những lĩnh vực có nhiều bức xúc, liên quan trực tiếp tới người dân và doanh nghiệp vẫn đang trong quá trình chỉnh sửa hoàn thiện. Việc hỗ trợ giải đáp các vướng mắc, đối chiếu chéo số liệu giữa cục thuế và các doanh nghiệp vẫn còn hạn chế. Những vướng mắc trong thực thi mô hình quản lý thuế mới: Theo Cục Thuế TP.HCM, trong công tác tuyên truyền hỗ trợ người nộp thuế, các chi cục thuế trực thuộc đã cố gắng ưu tiên bố trí cán bộ thuế có năng lực, phong cách ứng xử văn minh làm việc tại bộ phận "một cửa", nhưng hầu hết đều gặp khó khăn trong bố trí nhân sự, do thiếu biên chế. Hơn nữa, tâm lý một số cán bộ thuế không thích làm việc ở bộ phận "một cửa", do phải chịu áp lực công việc và đòi hỏi phải có chuyên môn, trách nhiệm cao. Công tác xây dựng quy chế, quy trình "một cửa" và quy trình tuyên truyền hỗ trợ người nộp thuế chưa được Tổng cục Thuế ban hành kịp thời, nên trong quá trình triển khai thực hiện, các cơ quan quản lý thuế ở địa phương vẫn còn nhiều lúng túng. Hiện chưa có quy trình cụ thể hướng dẫn công tác thanh tra, kiểm tra theo quy định của Luật Quản lý thuế nên quy trình này vẫn đang thực hiện theo Quyết định 1166/QĐ-TCT ngày 30/5/2005 của Tổng cục Thuế, trong đó có nhiều điểm chưa phù hợp với quy định của Luật. Hiện tại, các phòng thanh tra thuế của Cục Thuế vừa thực hiện nhiệm vụ thanh tra theo Quyết định 728/QĐ-TCT của Tổng cục Thuế, vừa phải thực hiện công tác kiểm tra, mà lẽ ra nhiệm vụ này là của Phòng Kiểm tra thuế. Do đó, chức năng kiểm tra thuế bị chồng chéo, trong khi chức năng thanh tra thuế không có điều kiện phát huy vai trò của một đơn vị thanh tra. Các trường hợp được hưởng chính sách gia hạn nộp thuế theo quy định giữa Luật, nghị định và thông tư không thống nhất, không rõ ràng. Cụ thể, Điều 49, Luật Quản lý thuế nêu 2 trường hợp được gia hạn nộp thuế, trong khi đó tại khoản 1, Điều 24, Nghị định 85/NĐ-CP ngày 25/5/2007 của Chính phủ và tại mục VI, phần C, Thông tư 60/TT-BTC ngày 14/6/2007 của Bộ Tài chính lại quy định có 4 trường hợp được gia hạn. Cục Thuế TP.HCM cũng đề nghị phải nêu rõ thế nào là trường hợp "khó khăn khách quan đặc biệt", để được gia hạn nộp thuế như quy định trong Thông tư 60/TT-BTC. Hiện chưa có quy chế chỉ đạo, phối hợp thống nhất giữa các bộ, ngành trong công tác thu hồi nợ thuế; hỗ trợ cơ quan thuế trong việc cưỡng chế để thu hồi nợ, cũng như chưa có quy trình cưỡng chế nợ đọng thuế; hay để cưỡng chế, cơ quan thuế phải tiến hành nhiều thủ tục qua các bước rất phức tạp và không tiết kiệm. Cục Thuế TP.HCM cho rằng, Luật Quản lý thuế quy định có 7 biện pháp cưỡng chế, nhưng tại các nghị định và thông tư, thì lại hướng dẫn khác, gây khó khăn cho cán bộ thuế. Nhận xét về công cụ quản lý thu thuế Việc chuẩn hóa dữ liệu, số liệu của doanh nghiệp để xác lập đưa vào hệ thống phục vụ phân tích, truy cập… chưa được xây dựng thống nhất; Các phần mềm ứng dụng còn lỗi; ứng dụng QHS (phần mềm theo dõi nhận, trả hồ sơ thuế) chưa hoàn toàn phù hợp, nên phần lớn các chi cục thuế phải sử dụng phần mềm tự viết, hoặc phải chạy song song cả hai phần mềm, rất khó khăn cho vận hành và kết nối thông tin. Việc ứng dụng tin học hỗ trợ quá trình theo dõi nhận và trả hồ sơ chưa kết xuất theo yêu cầu, điều này gây khó khăn cho bộ phận "một cửa" khi theo dõi, đánh giá việc thi hành của bộ phận khác. CÁC KIẾN NGHỊ CẢI CÁCH HỆ THỐNG THUẾ Ở VIỆT NAM Điều kiện kinh tế cho việc kiến nghị Môi trường kinh tế trong nước Cơ cấu kinh tế không đồng bộ làm cho việc thu thuế và đánh thuế có những khó khăn nhất định. Cơ cấu kinh tế nông nghiệp vẫn còn chiếm tỷ trọng lớn trong GDP; đối với khu vực tư nhân mặc dù sự đóng vào GDP ngày càng tăng, song phần lớn là những cơ sở kinh doanh nhỏ và ẩn nấp nhiều hoạt động phi chính thức, không ổn định; tỷ lệ tiền lương còn chiếm trong tổng thu nhập quốc gia nhỏ. Tất cả những đặc điểm này làm giảm đi khả năng xây dựng một hệ thống thuế dựa vào những loại thuế hiện đại như thuế thu nhập và ở chừng mực nhất định là thuế VAT.   Hệ thống thông tin yếu kém, nghèo nàn về cơ sở dữ liệu làm hạn chế hiệu quả công tác quản lý thuế. Sự trỗi dậy của khu vực tư nhân trong phát triển kinh tế là đáng ghi nhận, nhưng do quy mô hoạt động của khu vực này còn nhỏ và phân tán cho nên những yêu cầu về báo cáo thống kê không được thiết lập một cách có hệ thống. Hơn nữa do những hạn chế về tài chính, các cơ quan thuế và thống kê có gặp phải nhiều khó khăn trong việc tổng hợp và đưa ra những số liệu thống kê một cách chi tiết và đáng tin cậy. Thiếu số liệu tin cậy và cung cấp không kịp thời làm cho những người ra quyết định chính sách gặp phải nhiều khó khăn trong việc đánh giá sự ảnh hưởng tiềm năng của những thay đổi cơ bản đến hệ thống thuế hiện hành .  Nền kinh tế Việt Nam đang đối mặt với cả những khó khăn của biến động kinh tế thế giới và những hạn chế nội tại trong nước. Những chính sách thắt chặt tiền tệ một mặt góp phần hạn chế lạm phát nhưng cũng khó khăn cho phát triển sản xuất kinh doanh và tốc độ tăng trưởng kinh tế. Thị trường tài chính tiền tệ cũng bộc lộ những yếu kém cố hữu và đang chịu ảnh hưởng gia tăng từ thị trường tài chính quốc tế. Với thực trạng là một quốc gia đang phát triển, nhu cầu chi tiêu của ngân sách rất lớn và áp lực cân đối ngân sách là không nhỏ. Trong khi đó, tình hình chi ngân sách có những bất cập, cụ thể là việc xác định các công trình trọng điểm và xếp thứ tự ưu tiên các dự án chưa được đánh giá đúng mức, dẫn đến tình trạng lãng phí nguồn vốn hoặc chậm phát huy hiệu quả nguồn vốn, lãng phí về vật chất, lãng phí về đất đai khi bị thu hồi, lãng phí về trang thiết bị đã được lắp đặt, không phát huy được hiệu quả xã hội, nhất là các công trình có liên quan đến các hoạt động của đời sống xã hội. Khung thuế suất với nhóm khoáng sản kim loại hiện hành còn thấp. Trong khi đó, giá cả thị trường các khoáng sản kim loại đã tăng đột biến khiến các tổ chức, các nhân khai thác tràn lan, vượt quá mức cho phép, làm suy thoái nguồn tài nguyên và gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Khoảng 40 doanh nghiệp FDI trong nghiên cứu của viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) thừa nhận rằng, họ không quan tâm đến môi trường. Tới 80% doanh nghiệp FDI không đầu tư trang thiết bị xử lý ô nhiễm môi trường, 60 – 81% doanh nghiệp không chịu chi cho hoạt động bảo vệ môi trường hàng năm. Có 3.000 doanh nghiệp trên cả nước “tranh nhau” tham gia khai thác khoáng sản, than đá, dầu thô vì những nguồn lợi khổng lồ. Tình trạng “tranh nhau” có từ khi Trung ương phân cấp cấp phép khai thác mỏ cho địa phương. Hậu quả là tài nguyên cạn kiệt, môi trường suy thoái, thất thu thuế,… Môi trường kinh tế quốc tế Các cam kết cắt giảm thuế khi đã gia nhập WTO Hơn hai năm gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) chưa đủ dài để đánh giá và nhìn nhận đầy đủ tác động của hội nhập đối với nền kinh tế Việt Nam. Tác động của hội nhập trong nhiều nội dung còn mang định tính. Theo báo cáo mới đây của Chính phủ về tác động hội nhập đối với nền kinh tế sau gia nhập WTO, tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu năm 2007, đầu năm 2008 là khá cao, song chưa có sự bứt phá so với các năm trước và như kỳ vọng. Trong khi đó, nhập khẩu gia tăng mạnh dẫn đến nhập siêu lớn. Các cam kết khi gia nhập WTO phải thực hiện đặc biệt là mở cửa thị trường. Cắt giảm thuế mức bình quân toàn biểu từ 17,4% xuống còn 13,4% thực hiện trong vòng 5-7 năm. Thuế bình quân nông sản giảm từ 23,7% xuống còn 20,9% trong vòng 5 năm. Thuế bình quân công nghiệp giảm từ 16,8% xuống còn 12,7% trong 5-7 năm. Khoảng 1/3 biểu thuế phải cắt giảm, chủ yếu các dòng thuế có thuế suất trên 20%. Các mặt hàng trọng yếu như nông sản, xi măng, sắt, thép, ôtô…vẫn giữ được mức bảo hộ nhất định. Một số mặt hàng cắt giảm lớn nhất là dệt may, thủy sản, gỗ và giấy. Các cam kết cắt giảm thuế của khu vực mậu dịch tự do ASEAN-Hàn Quốc Hiệp định thương mại tự do ASEAN - Hàn Quốc có hiệu lực từ đầu tháng 6/2007, theo đó nước này sẽ miễn thuế cho gần 8.000 dòng thuế từ Đông Nam Á. ASEAN cũng sẽ giảm thuế còn 0-5% cho 45% danh mục hàng hóa có xuất xứ từ Hàn Quốc. Vào năm 2015, Việt Nam sẽ cắt giảm hầu hết danh mục thuế quan AKFTA xuống còn 0-5%. Một năm sau sẽ miễn thuế hoàn toàn, trừ vài dòng thuế linh hoạt. Tổng kim ngạch thương mại 2 chiều giữa Việt Nam – Hàn Quốc trong 9 tháng đầu năm 2008 đạt 4,59 tỷ USD, tăng 33% so cùng kỳ. Xu hướng cải giảm thuế TNDN để tăng sức cạnh tranh của các nền kinh tế trong khu vực. Thuế chỉ xếp thứ 4 trong trong 5 yếu tố cơ bản để thu hút đầu tư (đứng sau cơ sở hạ tầng, thủ tục hành chính và chất lượng lao động) do vậy các nền kinh tế trên thế giới đều tìm cách tăng sức cạnh tranh bằng cách giảm thuế. Mức thuế suất TNDN trung bình của các nước trên thế giới hiện vào khoảng 27%. Như vậy, so với các nước trên thế giới thì mức thuế 25% của Việt Nam không hấp dẫn hơn, trong khi cả 2 trong 5 yếu tố quan trọng thu hút đầu tư nước ngoài là cơ sở hạ tầng và nguồn nhân lực được Phó thủ tướng Nguyễn Sinh Hùng cho là những thách thức trong việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài. Hàn Quốc vừa hạ thuế TNDN cao nhất từ 25% xuống 20% (Hàn Quốc có 2 mức thuế TNDN là 13% và 20%). Còn trước đó, Singapore đã hạ thuế TNDN từ 20% xuống 19% và Trung Quốc đã hạ thuế TNDN từ 33% xuống 25% (thuế TNDN của Trung Quốc cũng có hiệu lực từ ngày 1/1/2009). Quan điểm, mục tiêu cải cách Chính sách thuế, phí và lệ phí (sau đây gọi chung là chính sách thuế) phải là công cụ quản lý và điều tiết vĩ mô của Nhà nước đối với nền kinh tế, động viên được các nguồn lực, thúc đẩy phát triển nhanh sản xuất; khuyến khích xuất khẩu, đầu tư, đổi mới công nghệ, chuyển dịch cơ cấu kinh tế; đảm bảo cho nền kinh tế tăng trưởng cao, bền vững, góp phần ổn định và nâng cao đời sống nhân dân. Chính sách thuế phải huy động đầy đủ các nguồn thu vào ngân sách nhà nước, đảm bảo nhu cầu chi tiêu thường xuyên của Nhà nước và dành một phần cho tích luỹ phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Đảm bảo tỷ lệ động viên về thuế vào ngân sách nhà nước bình quân hàng năm đạt từ 20% - 21% GDP. Chính sách thuế phải thể hiện và tạo ra những nội dung cụ thể phù hợp với tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế, đồng thời bảo đảm được yêu cầu về bảo hộ có chọn lọc, có thời hạn, có điều kiện một cách hợp lý, tăng sức cạnh tranh của nền kinh tế, thúc đẩy sản xuất phát triển, bảo đảm lợi ích quốc gia. Chính sách thuế phải tạo môi trường pháp lý bình đẳng, công bằng. áp dụng hệ thống thuế thống nhất không phân biệt giữa các thành phần kinh tế cũng như giữa các doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Đẩy mạnh cải cách hệ thống thuế theo hướng đơn giản, minh bạch, công khai; tách chính sách xã hội ra khỏi chính sách thuế. Nhanh chóng hiện đại hoá và nâng cao năng lực của bộ máy quản lý thuế; khắc phục các hiện tượng tiêu cực, yếu kém làm cho bộ máy quản lý thuế trong sạch, vững mạnh. Các kiến nghị Cải cách hệ thống chính sách thuế: Ban hành mới các sắc thuế chống bán phá giá, thuế chống trợ cấp, thuế chống phân biệt đối xử; thuế bảo vệ môi trường; thuế tài sản; thuế sử dụng đất. Việc ban hành và thực hiện các sắc thuế mới trên đây phải chú ý đến đối tượng, mức độ và thời điểm áp dụng cho phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của đất nước, đảm bảo ổn định sản xuất, thị trường và đời sống nhân dân. Sửa đổi, bổ sung đồng bộ các sắc thuế hiện hành; tăng dần tỷ trọng các nguồn thu trong nước cho phù hợp với tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế, mở rộng diện thuế trực thu và tăng tỷ trọng thuế trực thu trong tổng số thu về thuế. Cải cách thuế tiêu thụ đặc biệt Thuế tiêu thụ đặc biệt, việc sửa đổi cần tập trung vào mở rộng phạm vi áp dụng; áp dụng mức thuế suất hợp lý và phù hợp với lộ trình cắt giảm thuế nhập khẩu đối với một số nhóm mặt hàng, đồng thời nghiên cứu việc áp dụng thuế tuyệt đối để đảm bảo tính đơn giản và hữu hiệu trong việc chống gian lận thương mai và trốn thuế. Bổ sung đối tượng vào diện chịu thuế và tăng thuế suất thuế TTĐB đối với hầu hết các mặt hàng, dịch vụ thuộc diện xa xỉ, như: rượu, bia, ô tô, mô tô phân khối lớn, máy bay, du thuyền, kinh doanh vũ trường, massage, karaoke, casino, sân golf... Thuế tài nguyên Điều chỉnh nâng khung thuế suất sẽ chủ yếu đối với tài nguyên khoáng sản kim loại có giá trị kinh tế cao và không tái tạo được nhằm góp phần hạn chế việc khai thác tài nguyên nguyên khai quá mức, khuyến khích đầu tư chế biến quặng tinh nhằm bảo vệ nguồn tài nguyên. Việc nâng thuế suất thuế tài nguyên và phí bảo vệ môi truờng trong hoạt động khai thác khoáng sản có tác dụng hạn chế việc khai thác tràn lan, tăng thu cho ngân sách địa phương để có nguồn kinh phí cho việc cải tạo môi trường, sửa chữa hạ tầng quanh khu vực khai thác. Đồng thời buộc các doanh nghiệp phải tính toán khai thác tiết kiệm, hiệu quả để giảm chi phí và tập trung đầu tư vào chế biến sâu, qua đó góp phần bảo vệ tài nguyên và nâng cao giá trị tài nguyên. Thuế nhà đất: Quy định về thuế và cách tính thuế rất rõ ràng dễ hiểu. Người dân, người sử dụng đất và cơ quan thuế dễ dàng tính ngay được mức thuế phải đóng hàng năm. Quy định rõ ràng sẽ hạn chế được những tiêu cực nếu có từ nhân viên thu thuế. Qui định đất đang sử dụng ở vị trí