Đề tài Thực trạng và giải pháp phát triển kinh tế trang trại ở các huyện ngoại thành Hà Nội

o s¶n xuÊt vµ ®êi sèng ®ång thêi b¸n ra thÞ tr­êng n«ng s¶n phÈm mµ m×nh s¶n xuÊt ra. S¶n xuÊt cµng ph¸t triÓn th× mèi quan hÖ cña trang tr¹i víi thÞ tr­êng vµ c¸c tæ chøc trªn ®̃a bµn ngµy cµng chÆt chÏ vµ kh«ng thÓ thay thÕ. ë NhËt b¶n hiÖn nay 99,20% sè trang tr¹i gia ®×nh tham gia c¸c ho¹t ®éng cña trªn 4000 HTX n«ng nghiÖp ë c¸c c¬ së lµng, x·, cã hÖ thèng däc trªn huyÖn, tØnh vµ c¶ n­íc. C¸c HTX nµy thùc hiÖn viÖc cung øng ®Çu vµo, tiªu thô s¶n phÈm cña c¸c trang tr¹i. ë §µi Loan h×nh thµnh mét hÖ thèng ®­a tiÕn bé KHKT vÒ s¶n xuÊt tíi tõng lµng x· nh­ trung t©m m¹ (RNC). N¨m 1990 cã 1785 NRC phôc vô toµn bé diÖn tÝch cÊy lóa 2 vô cña §µi Loan. Ngoµi ra cßn tæ chøc nhiÒuh×nh thøc kÕt hîp nh­: HiÖp héi nh÷ng chñ trang tr¹i, hiÖp héi sö dông n­íc, hiÖp héi nh÷ng ng­êi ®¸nh c¸ nh÷ng HTX tiªu thô qu¶. ë Mü c¸c trang tr¹i ho¹t ®éng lu«n cã quan hÖ víi hÖ thèng - tæ hîp c«ng n«ng nghiÖp AG RYBUSYNESS bao gåm c¸c ngµnh: s¶n xuÊt, chÕ biÕn ,dÞch vô kü thuËt vµ tiªu thô n«ng s¶n. Ngoµi ra c¸c trang tr¹i cßn cã mèi quan hÖ víi HTX tƯn dông, HTX cung øng vËt t­ kü thuËt HTX tiªu thô... c¸c HTX nµy ®· cung cÊp cho c¸c trang tr¹i 30 % l­îng ph©n băn, 27% thøc ¨n gia sóc vµ ®¶m b¶o tiªu th̃ trªn 30% s¶n l­îng n«ng s¶n do trang tr¹i s¶n xuÊt Ngoµi ra sù ph¸t triÓn cña c¸c trang tr¹i cßn cã sù t¸c ®éng lín cña c¸c chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt cña chÝnh phñ ban hµnh. ë Ph¸p cuéc c¸ch m¹ng n¨m 1789, ruéng ®Êt cña c¸c ®̃a chñ lín ®· chuyÓn cho n«ng d©n vµ nhµ t­ b¶n. ë NhËt B¶n nhµ n­íc cho c¸c trang tr¹i vay vèn tƯn dông l·i suÊt thÊp tõ 3,5 - 7,5% / n¨m ®Ó t¸i t¹o ®ång ruéng, mua s¾m m¸y mãc. Nhµ n­íc trî cÊp cho c¸c n«ng tr¹i 1/2 ®Õn1/3 gi¸ b¸n c¸c lo¹i m¸y mãc n«ng nghiÖp mµ nhµ n­íc cÇn khuyÕn khÝch. BƠn c¹nh ®ã cßn cã c¸c chÝnh s¸ch æn ®Þnh vµ gi¶m t« ®Ó khuyÕn khÝch s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, chÝnh s¸ch ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng tiÖn lîi cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕvµ giao l­u v¨n ho¸. - Tõ qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i trªn thÕ giíi cã thÓ rót ra mét sè nhËn xÐt vÒ. + Ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo h×nh thøc trang tr¹i lµ h×nh thøc thÝch hîp vµ ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ + Quy m« trang tr¹i ë mçi n­íc kh¸c nhau nh­ng xu h­íng chung lµ t¨ng lªn. Tr­íc tiªn lµ t¨ng vÒ quy m« diÖn tÝch, ®Çu ®éng vËt nu«i, t¨ng thªm m¸y mãc thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn ... tõ ®ã gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng ho¸ còng ph¸t triÓn t¨ng. ViÖc më réng uy m« s¶n xuÊt vµ g¾n liÒn víi quy tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. + C¬ cÊu thu nhËp cña trang tr¹i cã sù thay ®æi, lóc ®Çu chñ yÕuthu vÒ n«ng nghiÖp nh­ng cµng ph¸t triÓn th× thu tõ n«ng nghiÖp gi¶m trong khi thu tõ ngµnh ngh̉ phi n«ng nghiÖp t¨ng. + §Êt ®ai cña trang tr¹i gåm nhiÒulo¹i së h÷u kh¸c nhau trong ®ã chñ yÕulµ ®Êt thuéc së h÷u cña hé gia ®×nh. Ng­êi chñ trang tr¹i cã toµn quyÒn quyÕt ®Þnh vÒ c¸ch sö dông ®Êt ®ai ®ã sao cho cã hiÖu qu¶ nhÊt. + HÖ thèng dÞch vô cung øng ®Çu vµo ®Çu ra t­¬ng ®èi tiÖn lîi thÞ tr­êng réng kh¾p ®¶m b¶o cho c¸c trang tr¹i ®i s©u vµo s¶n xuÊt chuyªn m«n ho¸. + C¸c trang tr¹i sö dông lao ®éng lµm thuª, ®ång thêi chñ trang tr¹i còng ph¸t triÓn lµ ng­êi lao ®éng, hä cã tr×nh ®é v¨n ho¸, khoa häc kü thuËt vµ kinh nghiÖm s¶n xuÊt. + ChÝnh phñ cã vai trß rÊt quan träng trong viÖc t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c trang tr¹i h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. ChÝnh phñ ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch vÒ ruéng ®Êt, chÝnh s¸ch vÒ vèn víi l·i suÊt ­u ®·i, chÝnh s¸ch trî gi¸, chÝnh s¸ch ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng... ®· tõng b­íc t¹o dùng m«i tr­êng cho c¸c trang tr¹i ph¸t triÓn. III. Thùc tiÔn vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë ViÖt Nam . 1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh kinh tÕ trang tr¹i ë ViÖt Nam. * Kinh tÕ trang tr¹i ViÖt Nam thêi kú phong kiÕn d©n téc( thÕ kû X- gi÷a thÕ kû XIX) . Trong thêi kú phong kiÕn d©n téc mét sè triÒu ®¹i phong kiÕn ®· cã chÝnh s¸ch khai khÈn ®Êt hoang b»ng c¸ch lËp ®ån ®iÒn, doanh ®ỉn, ®­îc biÓu hiÖn d­íi c¸c h×nh thøc kh¸c nhau: ®iÒn trang, ®ỉn doanh, th¸i Êp... Thêi kú Lư TrÇn: do nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕn«ng nghiÖp vµ gãp phÇn gi¸ trÞ n¹n phiªu t¸n, tËp trung nh©n lùc x©y dùng c¬ së kinh tÕcho tõng líp quý téc ®­îc biÓu hiÖn qua nhiÒuc¸ch thøc nh­ ®iÒn trang, th¸i Êp , ®ån ®iÒn. - Thêi Lª NguyÔn: h×nh thøc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lóc nµy lµ c¸c tr¹i Êp, gåm - Tr¹i Êp ban cÊp vµ tr¹i Êp khai hoang do c¸c quan l¹i vµ c¸c c«ng thÇn cai qu¶n. Nh÷ng tr¹i Êp ë thêi kú nµy ®· cã vai trß tÝch cùc trong ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, më réng diÖn tÝch canh t¸c sö dông nguån nh©n lùc cña ®Þa ph­¬ng vµ tï binh. * Kinh tÕ trang tr¹i ViÖt Nam thêi kú ph¸p thuéc. Môc ®Ých chñ yÕucña kinh tÕ trang tr¹i trong thêi kú nµy lµ nh»m vµo viÖc khai th¸c nh÷ng vïng l·nh thæ réng lín mµ chóng ta ®¹t ®­îc. ThiÕt lËp ë ®ã c¸c ®ån ®iÒn t¨ng søc s¶n xuÊt ë khu vùc thuéc ®̃a th«ng qua ®ã dÔ ph¸t triÓn mèi quan hÖ vÒ th­¬ng m¹i quèc tõ, chÝnh phñ thuéc ®̃a ®· cã nhiÒuchÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p trùc tiÕp thóc ®Èy sù ra ®êi ®ån ®iÒn cña ng­êi ph¸p ë ViÖt Nam nh­: chÝnh s¸ch ruéng ®Êt, chÝnh s¸ch thuƠ, chÝnh s¸ch khen th­ëng ... * Kinh tÕ trang tr¹i ViÖt Nam thêi kú 1954 - 1990. - Thêi kú 1954 - 1975: Tr­íc nh÷ng n¨m 1975 nÒn c«ng nghiÖp mỉn b¾c mang nÆng tÝnh kƠ ho¹ch ho¸ tËp trung vµ cã c¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt chñ yÕunh­: c¸c n«ng l©m tr­êng quèc doanh, c¸c HTX n«ng nghiÖp, ruéng ®Êt t­ liÖu s¶n xuÊt ®­îc tËp trung ho¸, kinh tÕt­ nh©n bÞ thu hÑp tuy vËy hiÖu qu¶ kinh tÕcña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong thêi kú nµy rÊt thÊp kÐm. - ë miÒn nam trong thêi kú 1954 - 1975 c¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt ë vïng t¹m chiƠn chñ yÕulµ c¸c ®ån ®iÒn, dinh ®ỉn, c¸c HTX kinh tÕhé gia ®×nh s¶n xuÊt hµng ho¸. - Thêi kú 1975 l¹i ®©y. Tõ cuèi nh÷ng n¨m 1970 hiÖu qu¶ s¶n xuÊt thÊp kÐm trong c¸c HTX ë mỉn b¾c dÉn ®Õnsù khñng ho¶ng cña m« h×nh tËp thÓ ho¸ n«ng nghiÖp. Trong thËp niªn 80, ®Æc biÖt lµ ®¹i héi VI cña §¶ng 12/1986 ®· ®Ò ra c¸c chñ tr­¬ng ®æi míi nÒn kinh tÕn­íc ta tiÕp ®ã Bé ChÝnh trÞ cã nghÞ quyÕt 10 (4/1988) vÒ ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý n«ng nghiÖp vµ kh¼ng ®Þnh hé x· viªn lµ ®¬n vÞ kinh tÕtù chñ. Víi môc tiªu gi¶i ph¸p s¶n xuÊt ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tõ, chuyÓn nÒn n«ng nghiÖp n­íc ta sang s¶n xuÊt hµng ho¸, nghÞ quyÕt 10 ®· ®Ò ra chñ tr­¬ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕhé. Sau nghÞ quyÕt 10, ®¶ng vµ nhµ n­íc ®· ban hµnh nhiÒuv¨n b¶n , nghÞ quyÕt, luËt ®Êt ®ai, luËt d©n sù, luËt doanh nghiÖp, luËt ®Çu t­ vµ c¸c ngh̃ ®Þnh nh»m thÓ chƠ ho¸ chÝnh s¸ch ®èi víi kinh tÕt­ nh©n trong n«ng nghiÖp. NghÞ quyÕt héi ngh̃ Trung ­¬ng lÇn thø V khăa VII n¨m 1993 ®· chñ tr­¬ng khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c n«ng l©m ng­ nghiÖp trang tr¹i víi quy m« thÝch hîp, luËt ®Êt ®ai n¨m 1983 vµ nghÞ quyÕt 64/CP ngµy 27/9/1993 còng ph¸t triÓn ®· thÓ chƠ ho¸ chÝnh s¸ch ®Êt ®ai ®èi víi c¸c hé gia ®×nh vµ c¸ nh©n trong viÖc kinh doanh n«ng nghiÖp. §¹i héi ®¶ng toµn quèc lÇn thø VII n¨m 1996 vµ sau ®ã, nghÞ quyÕt héi nghÞ trung ­¬ng lÇn thø 4 (kho¸ VIII) tiÕp tôc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. ë hÇu hÕt c¸c ®Þa ph­¬ng, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, kinh tÕ trang tr¹i ®· ph¸t triÓn rÊt nhanh chăng, nhiÒu®Þa ph­¬ng ®· cã nh÷ng chÝnh s¸ch cô thÓ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn lo¹i h×nh kinh tÕnµy. Theo sè liÖu ®ỉu tra kh¶o s¸t cña c¸c ®Þa ph­¬ng dùa vµo h­íng dÉn s¬ bé vÒ héi nghÞ vµ tiªu chÝ nhËn d¹ng trang tr¹i cña Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n . HiÖn nay n­íc ta cã kho¶ng trªn 113.000 trang tr¹i tËp trung chñ yÕuë ®ång b»ng S«ng Cöu Long, ®ång b»ng S«ng hång, §«ng Nam Bé, T©y Nguyªn vµ trung du miÒn nói phƯa b¾c. a. VÒ quy m« ®Êt canh t¸c cña mçi trang tr¹i. - Víi c¸c tØnh phƯa b¾c, b×nh qu©n ®Êt s¶n xuÊt cña mçi trang tr¹i trªn 4ha, 2 ha chiÕm 56%, 10 ha chiÕm 38.3%, 10 - 30 ha chiÕm 0,6 %, ch­a cã trang tr¹i nµo ®Õnvµi tr¨m ha. - Víi c¸c tØnh phƯa nam, ®Êt s¶n xuÊt b×nh qu©n cña mét trang tr¹i ë Gia Lai lµ 4,29 ha, §¾c L¾c 6,3 ha, B×nh D­¬ng 10ha, B×nh §Þnh 8 ha, Qu¶ng Nam 2 ha, B×nh thuËn 7 - 8 ha, Thµnh phè HCM 2ha, ­íc tÝnh ®Êt b×nh qu©n cña mét trang tr¹i MiÒn nam lµ 8 - 10 ha. Nh­ vËy ®Êt canh t¸c s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp cña c¸c tØnh mỉn b¾c lµ thÊp h¬n c¸c tØnh phƯa nam. Nãi chung th× theo ®ỉu tra kinh tÕ trang tr¹i ®ang ph¸t triÓn m¹nh ë c¸c vïng trung du, miÒn nói, ven biÓn ®ã lµ nh÷ng n¬i cã tiÒm n¨ng ®Êt ®ai lín. b. VÒ lao ®éng cña mçi trang tr¹i. - Víi c¸c tØnh phÝa b¾c, víi trang tr¹i trång c©y l©u n¨m nh­ c©y ¨n qu¶, diÖn tÝch 2 ha ®Êt canh t¸c th× ngoµi 2 - 3 lao ®éng gia ®×nh còng ph¸t triÓn chØ cÇn thuª m­ín 1 lao ®éng th­êng xuyªn, tõ 2 - 5 ha thuª 2 - 3 lao ®éng, tõ 5 - 10 ha thuª 3 - 5 lao ®éng, tõ 10 - 20 ha thuª 6 - 10 lao ®éng nh­ vËy lao ®éng thuª b×nh qu©n trang tr¹i phƯa b¾c chØ 2 - 4 lao ®éng, thêi vô 3 - 4 lao ®éng, víi møc l­¬ng kho¶ng 250000 – 300000 ®ång / th¸ng. - C¸c tØnh phƯa nam së Lao ®éng cÇn cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña mçi trang tr¹i th­êng lín h¬n c¸c tØnh phƯa b¾c, do quy m« ®Êt canh t¸c, tÝnh chÊt tËp trung hµng ho¸ cao h¬n. TÝnh b×nh qu©n mét trang tr¹i phƯa nam thuª lao ®éng th­êng xuyªn tronh n¨m lµ 8 - 10 lao ®éng tỉn l­¬ng ®­îc tr¶ 500.000 hoÆc 600.000 ®ång / th¸ng. c. Vèn ®Çu t­ cña trang tr¹i. Theo c¸c tµi liÖu nghiªn cøu ®ỉu tra, b¸o c¸o cña Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n viÖn kinh tÕn«ng nghiÖp cña c¸c Së n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n c¸c tØnh, th× vèn ®Çu t­ cho trang tr¹i cña c¸c tØnh phƯa b¾c lµ kho¶ng tõ 50 - 80 triÖu ®ång. ë c¸c tØnh phƯa nam vèn ®Çu t­ lín h¬n Ýt nhÊt kho¶ng 50triÖu ®ång cao nhÊt lµ 4tû ®ång. B×nh D­¬ng b×nh qu©n mét trang tr¹i lµ 250triÖu ®ång. §¸ng chó ư lµ nguån vèn tù cã trªn 81%, vèn vay ng©n hµng tõ 3 - 5% vèn vay cña ch­¬ng tr×nh (ngoµi ch­¬ng tr×nh 327 nƠu cã) kh«ng ®¸ng kÓ cßn l¹i vay c¸c nguån kh¸c. 2. C¸c chØ tiªu ph©n tÝch. C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm vµ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë ViÖt Nam. Em xin ®­îc ®­a ra mét sè chØ tiªu ®Ó ph¶n ¸nh vµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng cña kinh tÕ trang tr¹i trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu. a. C¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh c¸c yÕu tè s¶n xuÊt. - §Êt ®ai b×nh qu©n mét trang. - Vèn s¶n xuÊt b×nh qu©n mét trang tr¹i. - Lao ®éng b×nh qu©n mét trang tr¹i. C¬ cÊu lao ®éng theo lo¹i lao ®éng (lao ®éng gia ®×nh vµ lao ®éng thuª ngoµi). b. C¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh kÕt qu¶, chi phƯ, hiÖu qu¶ vµ t×nh h×nh s¶n xuÊt hµng ho¸. * ChØ tiªu ph¶n ¸nh kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i . - Tæng ®Çu t­ cña trang tr¹i lµ tæng gi¸ trÞ tÝnh b»ng tỉn cña c¸c lo¹i s¶n phÈm s¶n xuÊt ra ë trang tr¹i bao gåm phÇn gi¸ trÞ ®Ó l¹i tiªu dïng (bao gåm tiªu dïng cho sinh ho¹t vµ tiªu dïng cho t¸i s¶n xuÊt) + (s¶n phÈm b¸n ra trªn thÞ tr­êng). - Tæng chi phƯ lµ toµn bé c¸c kho¶n chi phƯ vËt chÊt bao gåm c¸c kho¶n chi phƯ nguyªn vËt liÖu. Gièng, Ph©n băn, thuèc trơ s©u, lao ®éng thuª vµ c¸c kho¶n dÞch vô thuª ngoµi: b¶o vÖ thùc vËt dÞch vô thuû lîi. - Thu nhËp: lµ gi¸ trÞ s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt t¹o ra trong mét n¨m hay mét chu kú trong s¶n xuÊt kinh doanh. Lîi nhuËn ®­îc tÝnh theo c«ng thøc: TN = TR -TC. Trong ®ã: TN : Thu nhËp rßng. TR : tæng doanh thu. TC : Tæng chi phƯ. * C¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ kinh tõ: - Doanh thu/ tæng chi phƯ = Tæng doanh thu/Tæng chi phƯ. ChØ tiªu nµy cho biƠt cø 1 ®ång chi phƯ bá ra cho s¶n xuÊt kinh doanh th× trang tr¹i thu ®­îc bao nhiªu ®ång doanh thu. - Lîi nhuËn/Tæng chi phƯ = Tæng lîi nhuËn/Tæng chi phƯ. ChØ tiªu nµy cho biƠt cø 1 ®ång chi phƯ bá ra cho s¶n xuÊt kinh doanh th× trang tr¹i thu ®­îc bao nhiªu ®ång lîi nhuËn. - Doanh thu/lao ®éng = Tæng doanh thu/Tæng lao ®éng. ChØ tiªu nµy cho biƠt cø 1 lao ®éng tham gia s¶n xuÊt th× trang tr¹i thu ®­îc bao nhiªu ®ång thu nhËp. - Doanh thu/DiÖn tÝch = Tæng doanh thu / tæng DiÖn tÝch canh t¸c . ChØ tiªu nµy cho biƠt cø 1 trang tr¹i canh t¸c th× trang tr¹i thu ®­îc bao nhiªu ®ång thu nhËp. - Thu nhËp / DiÖn tÝch = Tæng thu nhËp / Tæng diÖn tÝch canh t¸c. ChØ tiªu nµy cho biƠt 1 ®¬n vÞ diÖn tÝch canh t¸c th× trang tr¹i thu ®­îc bao nhiªu ®ång thu nhËp. 3. Xu h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë n­íc ta. Ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë n­íc ta ph¶i ®¹t hiÖu qu¶ trªn 3 mÆt: hiÖu qu¶ kinh tÕhiÖu qu¶ x· héi vµ hiÖu qu¶ vÒ mÆt m«i tr­êng. HiÖu qu¶ kinh tÕph¶i thÓ hiÖn ë s¶n l­îng, s¶n l­îng hµng ho¸, tÝch luü t¸i s¶n xuÊt më réng ngµy cµng t¨ng vÒ c¶ mÆt tuyÖt ®èi vµ t­¬ng ®èi. HiÖu qu¶ vÒ mÆt x· héi thÓ hiÖn ë sù n©ng cao kh«ng ngơng vÒ ®êi sèng vµ thu nhËp cña c¸c thµnh viªn trong trang tr¹i, gi¸ trÞ ®­îc viÖc lµm, gãp phÇn t¨ng hé giµu gi¶m hé ngh̀o, xo¸ ®­îc hé ®ãi, gãp phÇn c¶i thiÖn ®êi sèng cña n«ng th«n. HiÖu qu¶ vÒ m«i tr­êng thÓ hiÖn ë sù gi¶m bít diÖn tÝch hoang ho¸ ®åi nói träc, c¸c b·i cån c¸t ven biÓn, phñ xanh ®åi nói träc b¶o vÒ rõng, n­íc, khƯ hËu. §ỉu nµy hƠt søc cÇn thiƠt bëi v× phÇn lín c¸c trang tr¹i ®̉u ë vïng trung du vµ miÒn nói. Muèn ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ trªn c¸c trang tr¹i nªn ph¸t triÓn theo xu h­íng chñ yÕusau ®©y. a. TÝch tô vèn vµ tËp trung ®Êt ®ai. Sù ph¸t triÓn cña c¸c trang tr¹i g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh tÝch tô vèn vµ tËp trung ®Êt ®ai. N«ng hé ph¶i tËp trung ®Êt ®ai víi quy m« nhÊt ®Þnh míi cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt hµng ho¸. ViÖc tÝch tô vµ tËp trung ®Êt ®ai tuú thuéc vµo kh¶ n¨ng ®Êt ®ai nhiÒuhay Ýt, thuËn lîi hay khã kh¨n, khai th¸c vµ sö dông Ýt ng­êi muèn nhËn lµm, nªu nh÷ng ng­êi cã ®iÒu kiÖn muèn nhËn ®Ó s¶n xuÊt n«ng nghiÖp th× cho hä nhËn theo kh¶ n¨ng cña hä. §èi víi nh÷ng vïng ®Êt ®ai cã Ýt khã kh¨n, cã nhiÒung­êi muèn nhËn ®Ó s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, th× tuú theo diÖn tÝch ®Êt ®ai vµ sè ng­êi muèn nhËn mµ quyÕt ®Þnh cô thÓ. §èi víi nh÷ng vïng ®Êt ®ai cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi mµ nhiÒung­êi muèn nhËn ®Ó s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, nh­ng diÖn tÝch ®Êt ®ai Ýt th× cho thÇu nh©n kho¸n c«ng khai. Nh÷ng trang tr¹i ho¹t ®éng theo nh÷ng h×nh thøc dù ¸n do c¸c cÊp cã thÈm quyÒn duyÖt víi quy m« lín nªn cho chuyÓn h×nh thøc ho¹t ®éng sang c«ng ty t­ nh©n hay c«ng ty TNHH theo luËt c«ng ty. §èi víi c¸c chñ dù ¸n ®Çu t­ khai th¸c trång míi c©y l©u n¨m råi kho¸n l¹i cho c¸c chñ hé ®Þa ph­¬ng ch¨m săc, ph©n phèi theo s¶n phÈm ,nªn cho hä thuª ®Êt ®Ó s¶n xuÊt n«ng nghiÖp æn ®Þnh vµ l©u dµi theo thêi gian mµ luËt quyÕt ®Þnh. Nh÷ng trang tr¹i hiÖn sö dông ®Êt ®ai qu¸ møc h¹n ®ỉn nh­ s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ th× nªn ®Ó cho hä tiÕp tôc sö dông. Nh÷ng trang tr¹i hoang ho¸, ®Êt ®åi nói hoÆc ®­a vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®̉ ngh̃ kh«ng ph¶i nép thuƠ phô thu Ýt nhÊt 10 n¨m, kÓ c¶ phÇng ®Êt v­ît møc h¹n sau khi khai hoang. Nh÷ng ®iÒu kiÖn nªu trªn nh»m khuyÕn khÝch qu¸ tr×nh tËp trung ®Êt ®ai ®Ó ph¸t triÓn trang tr¹i viÖc kh¾c phôc t×nh tr¹ng ®Êt ®ai cña hé n«ng d©n cã ý nghÜa quan träng t¹o ®iÒu kiÖn ®i vµo tÝch tô tËp trung, ®ång thêi lµ tiÕn ®é ®Ó chuyÓn tõ n«ng hé lªn trang tr¹i mét c¸ch thuËn lîi. Tuy nhiªn gi¸ trÞ t×nh tr¹ng ®Êt ®ai manh món lµ vÊn ®Ò phøc t¹p, ph¶i dùa vµo sù tù nguyÖn cña n«ng d©n vµ cã ph­¬ng h­íng chuyÓn ®æi ruéng ®Êt l©u dµi. ViÖc chuyÓn ®æi ruéng ®Êt cÇn ®­îc thùc hiÖn khi ®o ®¹c ®Ó cÊp giÊy chøng nhËn sö dông ruéng ®Êt æn ®Þnh vµ l©u dµi cho hé n«ng d©n. ViÖc ph©n phèi, giao ®Êt ®ai cho ng­êi sö dông n«ng - l©m nghiÖp, kh¾c phôc ®Êt ®ai manh món th«ng qua chuyÓn ®æi ruéng ®Êt sÏ dÉn ®ÕntÝch tô tËp trung s¶n xuÊt ngµy cµng nhiÒus¶n phÈm, s¶n phÈm hµng ho¸ xuÊt khÈu t¹o nªn tÝch luü t¸i s¶n xuÊt më réng kh«ng ngơng d©y lµ qu¸ tr×nh tËp trung ®óng ®¾n. b. Chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt lµ xu h­íng tÊt yÕu cña ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. S¶n xuÊt ®éc canh l­¬ng thùc (®Æc biÖt lµ ®éc canh lóa) hay s¶n xuÊt ph©n t¸n manh món ®̉u xa l¹ víi kiÓu s¶n xuÊt hµng ho¸ cña trang tr¹i. Thùc tÕ cho thÊy s¶n xuÊt ®éc canh l­¬ng thùc, nhÊt lµ ë nh÷ng vïng b×nh qu©n ®Êt ®ai ®Çu ng­êi thÊp, chØ ®¶m b¶o ®ñ ¨n hoÆc ®ñ no, kh«ng thÓ tÝch luü ®­îc nhiÒu®Ó trë nªn giÇu cã. MÆt kh¸c s¶n xuÊt manh món, mçi thø mét Ýt còng ph¸t triÓn chØ tiªu dïng, tù tóc, tù cÊp. V× vËy muèn s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¶i ®i vµo chuyªn m«n ho¸ ®ã lµ tÊt yÕu kh¸ch quan cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ cho mäi lo¹i h×nh s¶n xuÊt tiÕn bé. Nh­ng s¶n xuÊt chuyªn m«n ho¸ ph¶i kÕt hîp víi ph¸t triÓn tæng hîp, ®a d¹ng míi cã thÓ khai th¸c mäi nguèn lùc ®Êt ®ai, khƯ hËu c¬ së vËt chÊt kü thuËt, søc lao ®éng, ®ång thêi h¹n chÕ nh÷ng rñi ro vÒ thiªn tai vµ biÕn ®éng cña thÞ tr­êng. c. C«ng nghiÖp hăa, th©m canh ho¸. ViÖc ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh tÝch tô. TËp trung më réng quy m« s¶n xuÊt ®ßi hái c¸c trang tr¹i ph¶i ph¸t triÓn theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ vµ th©m canh ho¸ ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ t¨ng n¨ng suÊt c©y trång vËt nu«i. Trang tr¹i kh«ng thÓ më réng quy m« diÖn tÝch 5 - 10ha hoÆc lín h¬n, hay ph¸t triÓn ®µn lîn, ®µn tr©u bß lªn hµng tr¨m ngµn con b»ng lao ®éng thñ c«ng, c¬ së vËt chÊt kü thuËt thÊp kÐm Muèn thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, th©m canh ho¸, c¸c trang tr¹i ph¶i tiÕn hµnh thuû lîi ho¸, ®iÖn khƯ ho¸, c¬ khƯ ho¸, ¸p dông khoa häc vµ c«ng nghÖ sinh häc. Nh­ng khi thùc hiÖn néi dung trªn c¸c trang tr¹i ph¶i dùa vµo ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕx· héi cña m×nh lùa chän quy m«, h×nh thøc tr×nh ®é vµ b­íc ®i thÝch hîp míi cã hiÖu qu¶ cao. Cã trang tr¹i ­u tiªn ph¶i thuû lîi ho¸, nh­ng còng ph¸t triÓn cã trang tr¹i ­u tiªn ph¶i cã ¸p dông l­¹ chän gièng tèt, l¹i cã trang tr¹i ph¶i ­u tiªn kh©u c¶i t¹o ®Êt vµ ph©n băn. MÆt kh¸c ph¶i kÕt hîp c«ng nghiÖp ho¸, th©m canh ho¸ trong tõng trang tr¹i víi c«ng nghiÖp ho¸ th©m canh ho¸ trªn ®̃a bµn vïng, huyÖn. Ch¼ng h¹n viÖc lµm hÖ thèng kªnh m­¬ng t­íi tiªu n­íc hÖ thèng giao th«ng ®­êng thuû, ®­êng bé kh«ng thÓ khÐp kÝn trong vïng trang tr¹i mµ ph¶i tiÕn hµnh chung trªn c¶ vïng theo qui ho¹ch thèng nhÊt. Mçi trang tr¹i kh«ng thÓ lµ tù m×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, th©m canh ho¸ s¶n xuÊt mµ ph¶i cã sù hç trî cña nhµ n­íc. Ph¶i cã c¬ së kÕt hîp gi÷a trang tr¹i vµ nhµ n­íc khi x©y dùng c¬ së h¹ tÇng. Nhµ n­íc ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh ®Çu mèi, c¸c trang tr¹i x©y dùng c«ng tr×nh ®Çu mèi kªnh m­¬ng, ®­êng dÉn n­íc phôc vô th©m canh cña trang tr¹i vµ hé gia ®×nh trong vïng. Nhµ n­íc hç trî viÖc nghiªn cøu vµ phæ biƠn kü thuËt canh th©m, cßn trang tr¹i ¸p dông kü thuËt. §Ó gióp viÖc thµnh lËp c¸c trang tr¹i ®i vµo s¶n xuÊt kinh doanh ë c¸c vïng hoang ho¸, ®åi nói träc .... d. Hîp t¸c vµ c¹nh tranh. C¸c trang tr¹i muèn s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¶i hîp t¸c vµ liªn kƠt víi nhiÒu®¬n vÞ vµ tæ chøc kinh tÕkh¸c. Tr­íc tiªn lµ trong néi bé trang tr¹i cã sù hîp t¸c vµ ph©n c«ng lao ®éng ®Ó thùc hiÖn c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, Sù hîp t¸c vµ ph©n c«ng nµy do chñ trang tr¹i ®ỉu hµnh. Ngoµi ph¹m vi trang tr¹i, chñ trang tr¹i ph¶i hîp t¸c víi c¸c tæ chøc cung øng vËt t­ dÓ mua vËt t­, víi c¸c tæ chøc tƯn dông ng©n hµng ®Ó vay vèn, víi c¸c tæ chøc thuû n«ng ®Ó cã n­íc t­íi tiªu, víi c¸c tæ chøc b¶o vÖ thùc vËt ®Ó phßng trơ s©u bÖnh, víi c¸c tæ chøc tiªu thô n«ng s¶n phÈm. MÆt kh¸c cã nh÷ng tr­êng hîp b¶n th©n tõng trang tr¹i kh«ng thÓ tù lµm ®­îc, do thiƠu vèn, thiƠu m¸y mãc thiÕt bÞ, thiƠu tr×nh ®é mµ ph¶i liªn kƠt víi c¸c tæ chøc kh¸c nh­ lµm cho hÖ thèng kªnh m­¬ng, ®­êng x· giao th«ng, chÕ biÕn n«ng s¶n. C¸c trang tr¹i cã thÓ hîp t¸c ho¸ víi n«ng th«n, HTX, n«ng l©m tr­êng, c¸c c¬ së c«ng nghiÖp, th­¬ng, m¹i dÞch vô ng©n hµng tƯn dông, vËt t­, th©m chƯ víi n­íc ngoµi th«ng qua xuÊt nhËp khÈu trùc tiÕp. §i ®«i víi viÖc hîp, t¸c trang tr¹i cÇn ph¶i cã c¹nh tranh víi c¸c tæ chøc vµ ®¬n vÞ kinh tÕcã thÓ tiªu thô s¶n phÈm lµm ra, víi gi¸ c¶ hîp lý ®Ó cã thÓ tÝch luü, t¸i s¶n xuÊt më réng . Muèn vËy ph¶i t¨ng n¨ng suÊt, s¶n l­¬ng c©y trång vËt nu«i, t¨ng chÊt l­îng s¶n phÈm, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Cã nh­ vËy s¶n phÈm cña trang tr¹i míi cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng. Trªn ®©y lµ mét sè xu h­íng cã chñ yÕumµ ®Ò tµi ®­a ra ®Ó c¸c trang tr¹i Xem xÐt vµ ¸p dông sao cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn tù nhiÖn còng nh­ ®iÒu kiÖn kinh tÕcña trang tr¹i.  PhÇn III Ph­¬ng h­íng vµ gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i trong thêi gian tíi. I. Ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn cña m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i . 1. Ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn cña m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i ë n­íc ta trong nh÷ng n¨m tíi. 1.1. Nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. 1.1.1. Kinh tÕ trang tr¹i lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt chñ yÕucña nÒn n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ ë n­íc ta trong nh÷ng n¨m tíi . - Kinh tÕ trang tr¹i lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt phï hîp víi nh÷ng ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. ®Æc biÖt lµ ®Êt ®ai vµ sinh häc. - Kinh tÕ trang tr¹i lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt mµ ng­êi chñ phÇn lín vơa ph¶i qu¶n lý vơa ph¶i lao ®éng. QuyÒn lîi cña hé g¾n liÒn víi thµnh qu¶ mµ hé lµm ra. Bëi vËy nã cho phĐp huy ®éng vµ sö dông c¸c nguån lùc ®Çy ®ñ, hîp lý vµ cã hiÖu qu¶. - ë n­íc ta kinh tÕ trang tr¹i tuy míi ph¸t triÓn nh÷ng ®· thÓ hiÖn râ tÝnh h¬n h¼n so víi kinh tÕhé, ®ỉu nµy ®· chøng tá kinh tÕ trang tr¹i ®ang tù kh¼ng ®Þnh m×nh. Nã lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt thÝch hîp ®Ó chuyÓn nÒn n«ng nghiÖp trong t×nh tr¹ng l¹c hËu, tù cÊp, tù tóc, sang s¶n xuÊt hµng ho¸. - N©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng nh»m t¨ng thu nhËp vµ lîi nhuËn c¸c trang tr¹i ph¶i ®æi míi th­êng xuyªn c«ng cô vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt. Nh­ vËy kinh tÕ trang tr¹i t¹o ®éng lùc m«i sinh thóc ®Èy n«ng nghiÖp n«ng th«n n­íc ta ®i vµo c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. 1.1.2. Ph¸t huy søc m¹nh tæng hîp cña c¸c thµnh phÇn kinh tõ. Thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh ë n­íc ta trong nh÷ng n¨m tíi, cÇn ph¶i ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i gia ®×nh bëi v×: - Trang tr¹i gia ®×nh dùa trªn c¬ së c¸c nguån lùc, ®Æc biÖt lµ søc lao ®éng gia ®×nh lµ chñ yÕu, do vËy trang tr¹i gia ®×nh ®· ®­îc thÕa kƠ nḥng ­u viÖt cña kinh tÕhé gia ®×nh trong n«ng nghiÖp. - Trang tr¹i gia ®×nh h×nh thµnh tõ hé gia ®×nh th«ng qua tÝch tô vµ tËp trung c¸c nguån lùc sö dông ®Æc biÖt lµ sù tÝch luü kinh nghiÖm s¶n xuÊt, sù say mª víi nghÖ n«ng cña nh÷ng ng­êi n«ng d©n tiªn tiÕn ... v× vËy nã cã c¬ së kinh tÕx· héi v÷ng ch¾c. - Sù ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i theo h­íng gia ®×nh lµ chñ yÕucho phĐp qu¸ tr×nh chuuyÓn n«ng nghiÖp sang qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng ho¸ diÔn ra mét c¸ch nhanh chăng. V× vËy nã thóc ®Èy c¸c hé tù cÊp tù tóc sang s¶n xuÊt hµng ho¸. - Ph¸t triÓn trang tr¹i gia ®×nh lµ h×nh thøc thÝch hîp ®Ó t¹o viÖc lµm, thu hót lao ®éng, gi¸ trÞ c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng n«ng th«n, gi¸ trÞ v¸n ®̉ ®ãi ngh̀o chÝnh tõ n«ng nghiÖp, gi¶i ph¸p mang tÝnh kh¶ thi nhÊt trong ®iÒu kiÖn n­íc ta hiÖn nay. Bªn c¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i gia ®×nh quan ®iÓm nµy cho r»ng §¶ng vµ Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch khuyƠn n«ng ph¸t triÓn c¸c trang tr¹i t­ nh©n víi quy m« lín ë c¸c vïng hoang ho¸, vïng ®Êt trèng ®åi nói träc ®Ó tËn dông vµo s¶n xuÊt N«ng-L©m nghiÖp, ®ång thêi gãp phÇn gi¸ trÞ viÖc lµm vµ n©ng cao ®êi sèng cho ng­êi lao ®éng ë n«ng th«n. 1.1.3.Ph¸t triÓn ®a d¹ng c¸c lo¹i h×nh kinh doanh cña chñ trang tr¹i theo h­íng tËp trung ho¸, chuyªn m«n ho¸, ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh ë mçi vïng ®Êt n­íc: Tõng vïng sinh th¸i ë n­íc ta hiÖn nay cã thÕ m¹nh riªng, v× vËy h­íng kinh doanh chÝnh cña trang tr¹i sÏ rÊt ®a d¹ng, tÝnh ®a d¹ng cña c¸c lo¹i h×nh trang tr¹i kh«ng chØ biÓu hiÖn ë nh÷ng ph­¬ng h­íng kinh doanh kh¸c nhau khi sö dông c¸c yÕu tè ®Çu vµo vµ kÕt qu¶ ®Çu ra cña trang tr¹i. H¬n n÷a, ®èi víi tõng trang tr¹i cô thÓ bªn c¹nh h­íng kinh doanh chÝnh theo quy ho¹ch vïng, viÖc lùa chän h­íng kinh doanh bæ sung ®a d¹ng còng ph¸t triÓn lµ yÕu tè t¹o nªn tÝnh ®a d¹ng vÒ lo¹i h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i. 1.1.4. Ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i trªn mäi vïng ®Êt n­íc, trong nh÷ng n¨m tr­íc m¾t tËp trung ë c¸c vïng trung du, miÒn nói vµ nh÷ng vïng cã diÖn tÝch ®Êt N«ng-L©m-Ng­ nghiÖp b×nh qu©n nh©n khÈu cao: Trong mét vµi n¨m tíi, sù ®Çu t­ ngµy cµng t¨ng cña nhµ n­íc cho n«ng nghiÖp n«ng th«n vµ víi sù nç lùc cao cña n«ng d©n s¶n xuÊt n«ng nghiÖp n­íc ta sÏ cã b­íc ph¸t triÓn ®¸ng kÓ so víi hiÖn nay, nh­ng vÉn ch­a trë thµnh nÒn n«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp tuy t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng cßn thÊp, thu nhËp do khu vùc nµy mang l¹i ch­a cao, song nã vÉn lµ n¬i gi¸ trÞ viÖc lµm vµ thu nhËp cho ®¹i bé phËn lao ®éng n«ng th«n. ®ỉu nµy cã nghÜa lµ, trong mét vµi n¨m tíi ë nh÷ng vïng ®Êt chËt ng­êi ®«ng, kh¶ n¨ng tËp trung ruéng ®Êt vµo mét bé phËn n«ng d©n cã ®iÒu kiÖn vµ kinh nghiÖp s¶n xuÊt ®Ó h×nh thµnh kinh tÕ trang tr¹i sÏ diÔn ra rÊt khã kh¨n. Theo quan ®iÓm nµy cho r»ng tr­íc m¾t cÇn ph¶i tËp trung ph¸t triÓn m¹nh kinh tÕ trang tr¹i ë trung du, miÒn nói vµ nh÷ng vïng cã diÖn tich ®Êt n«ng nghiÖp b×nh qu©n nh©n khÈu t­¬ng ®èi cao. Nh­ vËy, chóng ta cã thÓ khai th¸c thªm ®Êt ®ai, MÆt n­íc nu«i trång thuû s¶n, lµm cho quy m« ®Êt n«ng nghiÖp t¨ng lªn thu hót kinh doanh vµ gi¸ trÞ viÖc lµm, ®¶m b¶o thu nhËp cho mét bé phËn lao ®éng ®ang d­ thÕa trong n«ng th«n, gãp phÇn lµm t¨ng khèi l­îng c¸c lo¹i n«ng s¶n hµng ho¸ ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng trong n­íc vµ xuÊt khÈu.®ång thêi viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë c¸c vïng hoang ho¸ , vïng ®åi nói sÏ gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc t¨ng c­êng an ninh quèc phßng cña ®Êt n­íc vµ b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i. 1.1.5. Ph¸t huy néi lùc trong n«ng nghiÖp, n«ng th«n, t¹o b­íc ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i nh»m thu hót c¸c nguån lùc tõ bªn ngoµi cho ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i: C¸c nguån lùc trong n«ng nghiÖp n«ng th«n n­íc ta vÉn cßn lín, ngoµi tiÒm n¨ng dåi dµo cña nguån lao ®éng, tiÒm n¨ng vÒ ®Êt ®ai, vèn, kinh nghiÖm s¶n xuÊt... vÉn cã thÓ khai th¸c ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. Trªn thùc tÕ , sù ph¸t triÓn n«ng nghiÖp nãi chung, kinh tÕ trang tr¹i nãi riªng nh÷ng n¨m qua chñ yÕulµ khai th¸c c¸c nguån lùc tõ