Đề tài Tìm hiểu một số mô hình tập đoàn báo chí trên thế giới và vấn đề xây dựng tập đoàn báo chí ở Việt Nam

nh, Gannett điều hành đến 21 đài truyền hình ở nước Mĩ (nằm trong các mạng lưới truyền hình lớn nhất nước Mĩ như CBS, NBC, ABC, UPN) với thị phần 19,8 triệu hộ gia đình. Mỗi đài truyền hình này lại có một website mang tính địa phương giới thiệu tin tức, các nội dung quảng cáo và giải trí, dưới dạng văn bản và cả dưới dạng video. Thông qua công ty con Captivate, hệ thống phát hình này còn chuyển tải tin tức và quảng cáo tới công chúng qua các màn hình video đặt ở các cao ốc văn phòng và thang máy của một số khách sạn. Các lĩnh vực hoạt động khác: Bên cạnh các hoạt động kinh doanh truyền hình và báo chí – xuất bản, tập đoàn còn có chiến lược đầu tư vào mảng quảng cáo online thông qua công ty con PointRoll – cung cấp cho các nhà quảng cáo trực tuyến những dịch vụ tiếp thị truyền thông chất lượng, và có một số đầu tư quan trọng khác, như đầu tư vào CareerBuilder cho quảng cáo tìm người; đầu tư vào Classified Ventures cho các mẩu quảng cáo về bất động sản và xe hơi; đầu tư vào Topix.net, chuyên thu thập thông tin về sản phẩm và dịch vụ của các công ty khác; ShermansTravel, một dịch vụ du lịch online; ShopLocal, một nhà cung cấp các phương cách tiếp thị online cho các nhà quảng cáo ở địa phương, khu vực, trong nước; và vào 4INFO, chuyên cung cấp các dịch vụ tìm kiếm qua điện thoại di động. Ngoài ra, Gannett còn có một tổ chức phi lợi nhuận là Gannett Foundation (Quỹ tài trợ Gannett), chuyên tài trợ các tổ chức cộng đồng ở những nơi mà Gannett sở hữu nhật báo hoặc đài truyền hình. Quỹ này hướng đến các dự án đưa ra những giải pháp sáng tạo cho các vấn đề nền tảng, chẳng hạn như giáo dục và phát triển, phát triển kinh tế, 32 phát triển sức trẻ, giải quyết các vấn đề của cộng đồng, hỗ trợ những người cơ nhỡ, bảo vệ môi trường, làm giàu bản sắc văn hoá, …, đặc biệt là các dự án đào tạo nghề báo. 3.1.3. Một số vấn đề xung quanh các tập đoàn truyền thông Mĩ: Bài viết “The New Global Media: It’s a Small World of Big Conglomerates” của tác giả Robert McChesney, một nhà nghiên cứu truyền thông nổi tiếng trên thế giới, cho thấy có 2 cấp độ tập đoàn truyền thông trên thế giới. Cấp 1 bao gồm khoảng 9 tập đoàn truyền thông đa quốc gia (hầu hết đến từ Mĩ). Cấp 2 bao gồm các tập đoàn truyền thông khu vực hoặc quốc gia (hầu hết đến từ Bắc Mĩ, Nhật, châu Âu). Xu hướng của cả 2 cấp là vươn ra khỏi bờ cõi quốc gia, tìm đến với các thị trường truyền thông chưa được khai phá (chẳng hạn như châu Á). Tác giả nêu bật mâu thuẫn giữa sự bành trướng và tham vọng lợi nhuận của các tập đoàn truyền thông với sự kháng cự lại của truyền thống và văn hoá của các nước có thị trường truyền thông chưa phát triển, để rồi cuối cùng, chiến thuật không đối đầu được xem là một chiến thuật hữu hiệu. Ngoài ra, tác giả Robert cũng đặt ra một vấn đề đáng quan ngại khác: sự bất bình đẳng trong hưởng thụ truyền thông. Hiện tại, thứ báo chí tốt nhất thuộc về tầng lớp doanh nhân, phục vụ các nhu cầu và định kiến của giới này. Báo chí phục vụ cho công chúng có khuynh hướng là một thứ báo chí “vớ vẩn” do các tập đoàn truyền thông cung cấp, qua các đài truyền hình của Mĩ. Sự xuống cấp về chất lượng báo chí không dễ nhận ra. Robert McChesney cho rằng: “Thật vậy, cái tài của hệ thống truyền thông – thương mại là không có quy trình kiểm duyệt công khai. Như George Orwell lưu ý trong lời giới thiệu của cuốn sách chưa được xuất bản Animal Farm, sự kiểm duyệt trong các xã hội “tự do” thông thái hơn và hoàn hảo hơn rất nhiều trong các xã hội chuyên chế, bởi vì “những ý tưởng bất thường có thể im lặng, những sự thật bất lợi có thể nằm lại trong bóng tối, mà không cần phải có một lệnh cấm chính thức nào.””[21] Đó chính là một nguy cơ đe doạ nền dân chủ và các tập đoàn báo chí luôn tìm cách khắc phục điều này bằng cách nâng cao trách nhiệm xã hội của mình. Một vấn đề khác cũng không kém quan trọng trong thời đại “truyền thông mới” ngày nay, một số tập đoàn không thức thời đang gặp nhiều khốn đốn trong kinh doanh, nhất là về khoản cạnh tranh quảng cáo. Điển hình là hồi đầu tháng 03/2006, Knight Ridder, tập đoàn báo in số 2 ở Mĩ, đã phải bán hàng loạt các tờ báo vì làm ăn thua lỗ. 33 Thị trường truyền thông Mĩ là nơi thường diễn ra các thương vụ mua bán, sáp nhập, nên về bản chất là không ổn định. Ngoài ra, giới kinh doanh truyền thông Mĩ luôn hướng tới mục tiêu tự do sở hữu các kênh truyền thông, nên họ luôn vận động cho việc tháo dỡ những luật lệ trói buộc phạm vi kinh doanh. Điều đó dẫn đến sự phản đối của các nhà hoạt động dân chủ, và cả của một bộ phận công chúng truyền thông vì họ lo ngại đến vấn đề tự do báo chí. 3.2. Các tập đoàn báo chí ở Trung Quốc: Do không có điều kiện đến Trung Quốc để trực tiếp nghiên cứu và do hạn chế về ngôn ngữ công cụ (tiếng Hoa), phần báo cáo này được thực hiện chủ yếu dựa trên nguồn tài liệu về các tập đoàn báo chí Trung Quốc đã đăng tải trên hai tờ báo Thời báo Kinh tế Sài Gòn, Sài Gòn Giải Phóng và tạp chí Nghề Báo. (Trang web của một số tập đoàn báo chí Trung Quốc vẫn không có version tiếng Anh, một điều mà đa số các tập đoàn báo chí lớn trên thế giới đều có.) Ngoài ra, người viết cũng tham khảo một số tài liệu bằng tiếng Anh để làm phong phú thêm báo cáo. 3.2.1. Sự ra đời của các tập đoàn báo chí TRUNG QUốC: Theo nghiên cứu “Nền báo chí Trung Quốc”[22] do mạng MarketResearch.com tiến hành (NXB Tri thức Trung Hoa ấn hành vào tháng 4/2005), các tập đoàn báo chí Trung Quốc ra đời là kết quả tất yếu của sự phát triển khi báo chí tham gia kinh tế thị trường ở Trung Quốc, và sự ra đời này diễn tiến theo hướng tập hợp các cơ quan báo chí lại với nhau (nguyên văn là newspaper companies ý chỉ các cơ quan báo chí trên thực tế đã hoạt động như một doanh nghiệp). “Khi Trung Quốc chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch sang nền kinh tế thị trường, ngành báo chí cũng dần dần phát triển theo hướng chuyển đổi, tiến tới cạnh tranh thị trường. Sự tồn tại của một cơ quan báo chí (nguyên văn là publisher với ý chỉ những cơ quan phát hành các ấn phẩm báo chí – truyền thông) giờ phụ thuộc vào các hoạt động kinh doanh tự thân hơn là dựa vào hỗ trợ của chính phủ. Sự cạnh tranh giữa các cơ quan báo chí trở nên gay gắt hơn khi họ tìm cách thu hút độc giả. 34 Vì sự cạnh tranh mạnh mẽ giữa các cơ quan báo chí và sự tự do hoá của ngành xuất bản báo chí ở Trung Quốc, đồng thời với các cam kết gia nhập WTO, nhiều cơ quan báo chí đã được tập hợp lại hình thành nên những tập đoàn báo chí.”[23] Tập đoàn báo chí đầu tiên của Trung Quốc ra đời vào năm 1996, tức là 5 năm trước khi Trung Quốc gia nhập WTO (12/2001). Đó là tập đoàn Nhật báo Quảng Châu (Guangzhou Daily Press Group). Đến thời điểm tháng 8/2003, đã có 41 tập đoàn báo chí ở Trung Quốc. 3.2.2. Tập đoàn báo chí Thâm Quyến[24]: Về số lượng ấn phẩm: Tập đoàn báo chí Thâm Quyến có 5 tờ báo (trong đó có một tờ liên doanh với Hồng Kông), 2 tạp chí (1 về ôtô và 1 về phong cảnh). Tờ báo chính của tập đoàn ra đời năm 1982, vài năm sau khi thành lập đặc khu Thâm Quyến, lúc đầu là tuần báo, một năm sau chuyển thành nhật báo bốn trang, rồi nhật báo 28 trang khổ lớn, cá biệt có ngày lên tới 40 trang. Tuy thuộc đặc khu Thâm Quyến, tờ báo được truyền qua vệ tinh để in và phát hành cùng ngày tại bốn thành phố lớn nhất Trung Quốc, 98% số địa phương ở Trung Quốc có mua báo Thâm Quyến.” Những hoạt động kinh doanh phụ trợ: Ngoài công việc làm báo, tập đoàn có một tổng công ty kinh doanh phát hành với 700 nhân viên, 100 xe ôtô và một công ty chuyên kinh doanh địa ốc. Tác động đến đời sống truyền thông: Theo tài liệu tham khảo mà người viết có được, ảnh hưởng lớn nhất của mô hình tập đoàn đến đời sống truyền thông là ở chỗ tiềm lực tài chính của tập đoàn được gia tăng và những người làm báo ở Thâm Quyến có thể tự chủ được nguồn vốn. Vào thời điểm năm 1998, tập đoàn Thâm Quyến đã có thể xây dựng một trụ sở 50 tầng, cao 160m, với đầy đủ tiện nghi. Nhà báo Linh Hà mô tả: “câu lạc bộ của báo với đầy đủ nhà hàng, phòng tập thể dục, phòng cắt tóc, hồ bơi, phòng đánh bi- da, chơi cờ tướng … dành cho nội bộ và cả khách bên ngoài.” Mức sống và điều kiện tác nghiệp của đội ngũ làm báo cũng được nâng cao, thu nhập trung bình của phóng viên khoảng 500 USD/tháng, hầu hết được trang bị điện thoại di động, máy ảnh kĩ thuật số, máy tính cá nhân có nối mạng, 100 phóng viên có ôtô riêng, và tập đoàn còn có một khu nhà ở tập thể 28 tầng. 35 Ngoài ra, tập đoàn cũng có lợi thế trong việc thu hút quảng cáo. Năm 1998, doanh thu quảng cáo của tập đoàn vào khoảng 400 triệu nhân dân tệ (tương đương 50 triệu USD). 3.2.3. Tập đoàn báo chí Phương Nam: Ở tỉnh Quảng Châu (Trung Quốc), có 3 tập đoàn: Phương Nam nhật báo, Quảng Châu nhật báo và Dương Thành buổi chiều. Cũng như phần giới thiệu về tập đoàn báo chí Thâm Quyến, phần giới thiệu về tập đoàn báo chí Phương Nam (Southern Media Group) chủ yếu dựa trên tài liệu năm 1998 của nhà báo Linh Hà. Về số lượng ấn phẩm: Tập đoàn có 5 tờ báo, 1 tờ tạp chí. Những hoạt động kinh doanh phụ trợ: Vào thời điểm 1998, Chủ tịch tập đoàn Lý Mạnh Dục cho biết: “Nhà nước chúng tôi không cấm, nhưng theo tôi thấy những lĩnh vực kinh doanh xa lạ với nghề nghiệp thường ít có hiệu quả.” Bản thân tập đoàn chỉ có 2 xí nghiệp in và 1 nhà xuất bản sách. Từ đó, có thể phỏng đoán tập đoàn Phương Nam không tham gia vào các lĩnh vực kinh doanh ngoài báo chí. Về cơ cấu tổ chức: Tập đoàn có hội đồng quản trị, bên dưới có hai hội đồng: hội đồng các Tổng biên tập bao gồm các Tổng biên tập chỉ chuyên lo về nội dung của các tờ báo trực thuộc và hội đồng các giám đốc của các công ty trực thuộc tập đoàn. Các trưởng ban được quyền lựa chọn phóng viên, nếu phóng viên không được một trưởng ban nào lựa chọn thì thôi hợp đồng. Ngoài 11 biên tập viên cao cấp tương đương hàm giáo sư và 89 phó biên tập viên cao cấp tương đương phó giáo sư, các cán bộ, phóng viên từ trung cấp trở xuống chỉ ký hợp đồng hai năm. Tác động đối với đời sống truyền thông và đời sống kinh tế: Chủ tịch tập đoàn Phương Nam cho biết ở Trung Quốc, tập đoàn báo chí được cấp phép thành lập dựa trên 3 cơ sở chính: ảnh hưởng của tờ báo, thực lực về kinh tế và thực lực về nhân sự (không chỉ là đội ngũ phóng viên – NV). Do vậy, khi hình thành tập đoàn, tính chất của báo chí vẫn không thay đổi, báo chí vẫn là công cụ của Đảng và Nhà nước, sự khác biệt so với trước khi thành lập chỉ nằm ở cơ chế tổ chức và vận hành, về cơ chế tài chính, phân hối lợi nhuận và hiệu quả sử dụng tài sản nhà nước. Kinh nghiệm của tập đoàn báo chí Phương Nam chỉ ra: “Việc hình thành các tập đoàn cho phép tập hợp được sức mạnh về cơ sở vật chất, tài chính, nhân lực, hợp lý 36 hoá một số khâu trong quy trình sản xuất để đảng có những phương tiện đủ sức cạnh tranh và phát triển, nhà nước không những không phải bao cấp mà còn được thu thuế.” Thực tế, tập đoàn có nghĩa vụ đóng thuế, thuế doanh thu 5,7%, thuế lợi tức 33%, nhưng được để lại 50% phát triển tập đoàn, 50% còn lại đưa vào “quỹ phát triển văn hoá”. Ngoài ra, tập đoàn được tự chủ về tài chính, để xây dựng trụ sở, trang bị phương tiện làm việc, thưởng cho cán bộ, phóng viên theo số lượng và chất lượng lao động của từng người. Đó là sự khái quát ấn tượng nhất về tác động tích cực của việc hình thành tập đoàn báo chí ở Trung Quốc. 3.2.4. Tập đoàn Bắc Kinh nhật báo[25]: Tập đoàn Bắc Kinh nhật báo trở thành tập đoàn vào tháng 3 – 2000, thuộc hàng tập đoàn báo Đảng ở Trung Ương. Về hoạt động báo chí: Các ấn phẩm của tập đoàn chiếm hơn 60% thị phần báo chí Bắc Kinh, gồm 9 tờ báo và 3 tờ tạp chí. Trong một ngày, tập đoàn phát hành đến 3 tờ nhật báo thời sự chính trị: Bắc Kinh nhật báo[26] và Thần báo phát hành buổi sáng, Vãn báo phát hành buổi chiều. Bắc Kinh nhật báo cũng sở hữu một nhà xuất bản và một nhà in hiện đại. Các hoạt động kinh doanh khác: tập đoàn Bắc Kinh nhật báo còn kinh doanh trong lĩnh vực bất động sản. Hiện tại, tập đoàn sở hữu hai cao ốc, tòa soạn Bắc Kinh nhật báo sử dụng trọn 3 tầng (từ tầng 15 – 17) của một trong hai cao ốc này, còn lại là kinh doanh khách sạn. Ngoài ra, tập đoàn còn có một trung tâm đào tạo phóng viên 200 phòng tiện nghi như một khu nghỉ dưỡng cao cấp. Tác động đối với đời sống truyền thông: hiện chưa tìm thấy tài liệu đề cập đến mục này, tuy nhiên, có thể thấy tác động sẽ không ít hơn so với các tập đoàn đã giới thiệu ở những phần trước. 3.2.5. Tập đoàn Văn Hối Tân Dân báo[27]: Về sự hình thành: Tập đoàn Văn Hối Tân Dân báo là cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Trung Quốc ở TP Thượng Hải, được thành lập vào ngày 25-7-1998, trên cơ sở hợp nhất hai tờ Văn Hối nhật báo (ra buổi sáng) và Tân Dân vãn báo (1,3 triệu 37 bản, ra buổi chiều). Cả hai tờ báo nói trên đều có lịch sử phát hành từ lâu đời (60 – 75 năm). Về hoạt động báo chí: Tuy không có thế bằng các tập đoàn trung ương, tập đoàn Văn Hối Tân Dân báo sở hữu tới 30 ấn phẩm (buổi sáng, buổi chiều, cuối tuần, bán nguyệt san và nguyệt san), trong đó có 5 tờ báo ngày (Văn Hối báo, Tân Dân vãn báo, Shanghai Daily, Oriental Morning Post và Oriental Sport Daily), 6 tờ báo tuần (Báo Văn học, Wenhui Book Review, Gia đình Thượng Hải, Auto, Thượng Hải thứ tư và The Bund), và 6 đặc san (Xinmin Weekly, Journalism Review, Xinduxie and Writing, Shanghai Scene, Thượng Hải ngày nay và Mengya). Bên cạnh đó, tập đoàn còn điều hành nhà xuất bản Wenhui. Tập đoàn Văn Hối Tân Dân báo có văn phòng đại diện tại 20 tỉnh, thành trong toàn quốc, trong đó có các TP lớn như Bắc Kinh, Nam Kinh, Quảng Châu, Vũ Hán, Tây An, Thẩm Quyến, Vân Nam và mở rộng hoạt động ra 10 quốc gia khác. Riêng ở Mỹ và Úc, ấn phẩm Tân Dân vãn báo (tin buổi chiều) đã có mặt… Hầu hết các ấn phẩm báo in đều có trang web như là một kênh cung cấp thông tin miễn phí cho độc giả. Các hoạt động kinh doanh khác: tập đoàn Văn Hối Tân Dân còn kinh doanh bất động sản (cao ốc văn phòng, nhà hát Shanghai Yueju, trung tâm mĩ thuật ở phố Đông), bán vé qua mạng (kể cả vé máy bay). Tập đoàn này chủ trương kinh doanh mọi lĩnh vực phù hợp với điều kiện cho phép và mang lại hiệu quả kinh tế. Việc kinh doanh này không phải thông qua sự cho phép của cơ quan chủ quản, hội đồng quản trị của tập đoàn có quyền chủ động tuyệt đối, miễn là hướng tới sự phát triển lớn mạnh của tập đoàn. Cơ cấu tổ chức: tập đoàn Văn Hối Tân Dân tổ chức theo mô hình công ty “mẹ – con”. Trong tập đoàn, mỗi ấn phẩm là một sản phẩm độc lập về tổ chức xuất bản và kinh doanh. Mỗi ấn phẩm có một ban biên tập riêng, tổng biên tập là thành viên trong Hội đồng quản trị của tập đoàn, chịu trách nhiệm về quan điểm chính trị cũng như hiệu quả kinh doanh trước Hội đồng quản trị của tập đoàn, tổng biên tập chủ động về tổ chức biên chế, tuyển người cũng như phương án trả lương. Tác động đến đời sống truyền thông: Sự sáp nhập này làm cho thực lực của tập đoàn mạnh hơn, bằng chứng là vào năm 2004, Văn Hối Tân Dân báo được xem là tập đoàn báo chí kinh doanh thành công nhất trong toàn quốc; còn doanh thu năm 2003 là 38 2,82 tỉ và lợi tức bình quân hàng năm khoảng hơn 400 triệu nhân dân tệ (khoảng 50 triệu USD). Cơ cấu ban bệ của một ấn phẩm thuộc tập đoàn cho thấy tính gọn nhẹ, năng động mà hiệu quả. Shanghai Daily chỉ có 58 biên tập viên (12 người nước ngoài) nhưng phụ trách tới 60 trang báo khổ lớn (broadsheet). Doanh thu của các ấn phẩm trong tập đoàn chủ yếu lấy từ hai nguồn bán báo và quảng cáo, trong đó quảng cáo chiếm tới 70% - 75%. Một cái hay của các tập đoàn báo chí mà tác giả Nguyễn Đức chú trọng khai thác là: đội ngũ nhân viên của tập đoàn đều trẻ trung, năng động trên dưới 30 tuổi. 3.2.6. Tập đoàn báo chí Quảng Châu[28]: Quảng Châu nhật báo chỉ thuộc nhóm báo loại 3 (thuộc Thành uỷ TP Quảng Châu, tỉnh Quảng Đông), song đây là đơn vị đầu tiên tuyên bố thành lập tập đoàn ở Trung Quốc (vào năm 1996, trước Văn Hối Tân Dân báo 2 năm (1998) và truớc Bắc Kinh Nhật Báo 4 năm (2000).) Về hoạt động báo chí: Tập đoàn báo chí Quảng Châu được mệnh danh là “lá cờ đầu” trong lĩnh vực báo in, sở hữu 13 tờ báo, 4 tạp chí, 1 nhà in, 1 nhà xuất bản. Chủ lực trong hàng ấn phẩm của tập đoàn là tờ Quảng Châu nhật báo (1,65 triệu bản/kì, 40 – 60 trang khổ lớn). Lực lượng phát hành mạnh với 3.000 nhân viên phát hành, gần 200 xe tải vận chuyển báo, mỗi ngày lưu chuyển 4 chuyến báo đến các đại lý phát hành tại những thành phố và các tỉnh thành khác. Tập đoàn còn có một trung tâm quảng cáo với hàng trăm nhân viên, liên kết với các công ty quảng cáo chuyên nghiệp trong việc bán sản phẩm và phát triển, mở rộng thị phần. Hơn 150 chuỗi cửa hàng ở Quảng Châu và những thành phố khác thuộc khu vực duyên hải đều là khách hàng thân thiết của tập đoàn trong việc đăng ký mua báo dài hạn và mua quảng cáo, tạo nên nguồn thu chính của tập đoàn. (Doanh thu quảng cáo năm 2003 đạt 1,7062 tỉ nhân dân tệ (hơn 200 triệu USD), đứng đầu về doanh thu quảng cáo trên báo in 8 năm liền.) Các hoạt động kinh doanh khác: Quảng Châu nhật báo cũng là một tập đoàn kinh tế đa ngành nghề, gồm có hai khách sạn cao cấp và hàng loạt công ty con. 39 Về mục tiêu, phương châm của tập đoàn: có thể thấy họ không còn e ngại mâu thuẫn giữa “cơ chế chủ quản” với sức ép của thị trường. Các nhà lãnh đạo Quảng Châu nhật báo theo chủ trương luôn nâng cấp và cải tiến, mở rộng thị trường phát hành, nghiên cứu mô hình báo chí tiến bộ trên thế giới, hoàn thiện những thiết bị kỹ thuật, tiêu chuẩn quản lý, nhắm đến hiệu quả công việc và lợi nhuận kinh tế… Rõ ràng, ở Trung Quốc đã có sự thống nhất giữa mong muốn của cơ quan chủ quản và chủ trương của tập đoàn. Về mặt quan điểm, đã có sự thay đổi to lớn: báo chí cũng là một loại hàng hoá, dù là hàng hoá đặc biệt, nên phải hướng đến đối tượng sử dụng (bạn đọc) và phải cạnh tranh thị phần, chiếc “còi” duy nhất là pháp luật. Tác động đối với đời sống truyền thông: Nhờ tiềm lực tài chính mạnh, tập đoàn xây dựng một trụ sở hiện đại với câu lạc bộ cho phóng viên chiếm diện tích cao nhất của tòa nhà, gồm có phòng họp, phòng ăn, phòng giải trí, phòng tập thể dục thể hình, sân tennis, vườn hoa, thảm cỏ, … phục vụ nhu cầu sinh hoạt, nghỉ mát, thư giãn và dùng làm nơi tổ chức những khóa đào tạo. Tập đoàn cũng tuyển dụng được một đội ngũ nhân viên (Quảng Châu nhật báo có hơn 300 phóng viên và biên tập viên) tuổi đời rất trẻ (từ 27 –28), trình độ tối thiểu là cử nhân, và thường xuyên tổ chức đào tạo – bồi duỡng chuyên môn dưới hình thức cử người đi học tập ở nước ngoài hoặc tổ chức các lớp học, mời chuyên gia trong và ngoài nước đến huấn luyện và trao đổi chuyên môn, nghiệp vụ … Về ảnh hưởng của việc thành lập tập đoàn lên chất lượng báo chí Trung Quốc, người viết chưa có điều kiện khảo sát kĩ. 3.2.7. Tập đoàn Shanghai Media & Entertainment Group (SMEG): Bên cạnh mô hình các tập đoàn báo Đảng hoạt động chủ yếu trong lĩnh vực báo in mà giới báo chí Việt Nam có dịp tham quan học hỏi, người viết xin giới thiệu thêm về một tập đoàn báo chí ở Thượng Hải[29]. Đó là tập đoàn đa loại hình truyền thông Shanghai Media & Entertainment Group (SMEG). Giới thiệu tổng quan: SMEG là một trong những tập đoàn truyền thông (media conglomerate) lớn nhất ở Trung Quốc, được thành lập vào 19/04/2001. Về hoạt 40 động báo chí: Ngoài lĩnh vực truyền thông truyền thống như TV, radio, báo in và Internet, SMEG còn phát triển và hoạt động trong những lĩnh vực truyền thông mới như truyền hình tương tác và truyền hình băng thông rộng, truyền hình di động, truyền hình IP, truyền hình qua điện thoại di động. Là một tổ hợp chế tác truyền hình và điện ảnh lớn của TRUNG QUốC, SMEG sở hữu các công cụ tiên tiến và các thành tựu sản xuất mới. Nhiều sê-ri phim truyền hình và phim điện ảnh của tập đoàn đã giành được các giải thưởng lớn trong và ngoài nước. Các hoạt động kinh doanh khác: ngoài truyền thông, các hoạt động kinh doanh khác của SMEG cũng liên quan đến lĩnh vực văn hoá như tổ chức biểu diễn, tổ chức triển lãm, kinh doanh du lịch và khách sạn. SMEG sở hữu và quản lý các nguồn tài nguyên giải trí và văn hoá phong phú bao gồm các đoàn nghệ thuật biểu diễn nổi tiếng. Shanghai Oriental Pearl Group, một công ty con của SMEG, là công ty văn hoá đầu tiên được niêm yết trên thị trường chứng khoán trong nước và là 1 trong 50 công ty có tiềm lực phát triển mạnh nhất ở TRUNG QUốC. Trung tâm Nghệ thuật biểu diễn SME, cũng thuộc về tập đoàn SMEG, là một tổ hợp đa chức năng hàng đầu trong lĩnh vực quản lý nhà hát, tổ chức biểu diễn và các hoạt động kinh doanh có liên quan. Công ty con có tính chuyên môn cao này là một trong những đơn vị có tài chính mạnh nhất, nhờ vào vị thế trên thị trường quốc nội và bề dày kinh nghiệm. Hoạt động xã hội: SMEG tham gia công tác xã hội bằng cách tổ chức và tài trợ cho nhiều hoạt động thể thao, giải trí quốc tế, chẳng hạn như Liên hoan Nghệ thuật Quốc tế Thượng Hải, Liên hoan phim quốc tế Thượng Hải, Liên hoan âm nhạc quốc tế mùa xuân Thượng Hải. Những sự kiện trọng đại này có tiếng trong và ngoài nước. Về cơ cấu tổ chức: Tập đoàn SMEG gồm có 9 công ty con: (1) Shanghai Media Group (2) Shanghai Film Group (3) Oriental Pearl Co., Ltd. (4) SME Performing Arts Center (5) SMEG Special Events Office 41 (6) Shanghai Media & Entertainment Industry Co., Ltd. (7) STR International Holdings Co., Ltd. (8) Shanghai Film Archives. (9) SMEG Technology Development Co., Ltd. Chủ trương của tập đoàn: thể hiện rõ mục tiêu kinh tế của tập đoàn. Dưới đây là nguyên văn lời phát biểu của lãnh đạo tập đoàn SMEG: “Thượng Hải, một trung tâm thương mại quốc tế đầy đam mê; Văn hoá, một sân khấu tinh thần phô diễn những cuộc trình diễn ngoạn mục; Truyền thông, một lĩnh vực kinh doanh đang nổi lên với đầy ắp sức sống và tiềm năng SMEG cống hiến nhiệt huyết và lòng trung kiên với những nỗ lực không ngừng. Thời thế đổi thay, thành phố phát triển, công nghệ cập nhật. Chỉ có nguồn cảm hứng hướng tới sự hoàn hảo và niềm tin vào thắng lợi của chúng ta là không bao giờ thay đổi. Mong đợi sự hợp tác, đôi bên cùng có lợi. SMEG là đối tác tốt nhất để cùng chia sẻ một tương lai hứa hẹn.” [53] 3.2.8. Một số kinh nghiệm rút tỉa từ quá trình hình thành và phát triển của các tập đoàn báo chí Trung Quốc[30]: Với bề dày 10 năm phát triển, các tập đoàn báo chí ở Trung Quốc để lại cho Việt Nam nhiều kinh nghiệm quý báu. 42 Thông qua phần giới thiệu về các tập đoàn báo chí Trung Quốc, so sánh với các “media conglomerate” trên thế giới, có thể nhận thấy quy mô và phạm vi hoạt động của phần lớn các tập đoàn còn hạn chế, chủ yếu xoay xung quanh hạt nhân là loại hình báo in, chưa năng độn trong các loại hình truyền thông khác. Có lẽ đó là do các tập đoàn báo chí ở Trung Quốc cũng mới chỉ trải qua 10 năm hình thành và phát triển, và cũng do bối cảnh chính trị - kinh tế ở Trung Quốc vốn không giống với các nước trên thế giới nên họ phát triển thận trọng, tính toán trong từng bước đi. Đây là kinh nghiệm về mô hình phát triển. Tác giả Nguyễn Thành Lợi là người đầu tiên chỉ ra những kinh nghiệm về quản lí hoạt động kinh doanh tập đoàn báo chí của Trung Quốc [22]. Đó là các kinh nghiệm, các giải pháp xoay quanh 5 vấn đề: tiền vốn; quản lí tài chính; kinh doanh quảng cáo; phát hành; kinh doanh đa ngành nghề, đa lĩnh vực. Về vấn đề tiền vốn, 2 giải pháp khắc phục tình trạng thiếu hụt là hợp tác với ngân hàng và mở rộng hợp tác với các doanh nghiệp vừa và lớn trong nước. Về vấn đề quản lý tài chính, tác giả chỉ ra 5 giải pháp và kết luận: “Như vậy, đầu tiên phải xây dựng, kiện toàn chế độ quản lý và hoàn thiện quy trình quản lý tài chính của tập đoàn báo chí cho minh bạch, rõ ràng. Sau đó kiện toàn hệ thống tổ chức kiểm soát bên trong một cách hiệu quả, chống những hành vi tham nhũng và mạo hiểm trong vận hành tiền vốn. Cuối cùng phải đảm bảo số liệu thống kê tiền thu chi chân thực, chính xác và minh bạch. Thông qua việc hoàn thiện hệ thống quản lý tài chính, kịp thời phát hiện các vấn đề phát sinh để tránh những khe hở trong tài chính.” Về vấn đề kinh doanh quảng cáo, các tập đoàn báo chí Trung Quốc đã thực hiện xây dựng có bài bản thị trường quảng cáo; mở rộng phát triển ngành quảng cáo; tìm hiểu và hợp tác với các phương tiện truyền thông và các tập đoàn báo chí khác; bước vào lĩnh vực quảng cáo trên báo điện tử[31]. Về vấn đề phát hành, cần chú trọng phát triển hài hoà giữa phát hành qua bưu điện và phát hành qua mạng lưới công ty; hợp tác với mạng lưới phát hành địa phương; hoàn thiện mạng lưới phát hành chuyên kinh doanh sách báo. Về vấn đề kinh doanh đa ngành nghề, đa lĩnh vực, hai giải pháp cho tình trạng làm ăn kém hiệu quả là điều tra kĩ thị trường, triển khai kinh doanh ở lĩnh vực có lợi nhuận cao, tính toán giá thành, điều hành nhân công, dự tính lợi nhuận, phân