Giáo án Ngữ văn 6 Chủ đề: Truyện dân gian - Truyền thuyết đọc thêm: Con rồng cháu tiên (truyền thuyết)

Soạn: 13 /08/2016 Tuần: 1 Tiết chủ đề: 01 Tiết theo PPCT: 01 Chủ đề: TRUYỆN DÂN GIAN - TRUYỀN THUYẾT Đọc thêm: CON RỒNG CHÁU TIÊN (Truyền thuyết) A. Mục tiêu bài dạy: 1. Kiến thức: - Nắm được khái niệm thể loại truyền thuyết. - Nhân vật, sự kiện, cốt truyện trong tác phẩm thuộc thể loại truyền thuyết giai đoạn đầu - Bóng dáng lịch sử thời kì dựng nước của dân tộc ta trong một tác phẩm văn học dân gian thời kì dựng nước. 2. Kĩ năng: + Biết đọc diễn cảm văn bản truyền thuyết + Nhận ra được sự việc chính của truyện. + Nhận ra một số chi tiết tưởng tượng, kì ảo tiêu biểu trong truyện. - Kĩ năng sống: Nhận thức, lắng nghe, hợp tác, giao tiếp..... + Giao tiếp: trình bày suy nghĩ ý tưởng về tinh thần đoàn kết giữa các dân tộc trong cả nước và niềm tự hào về nguồn gốc con Rồng, cháu Tiên. + Suy nghĩ sáng tạo: phân tích giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản, ý nghĩa truyện. + Xác định giá trị bản thân: biết ơn thế hệ cha ông, có trách nhiệm với quê hương, đất nước. 3. Định hướng phát triển năng lực - Năng lực tự nhận thức, giải quyết vấn đề, sáng tạo, hợp tác, tự quản bản thân. - Năng lực giao tiếp, thưởng thức văn học, sử dụng ngôn ngữ... 4. Thái độ - Tích hợp giáo dục học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh: Giáo dục tinh thần đoàn kết giữa các dân tộc trong cả nước và niềm tự hào về nguồn gốc con Rồng, cháu Tiên như lời Bác đã dặn. B. Chuẩn bị 1. Giáo viên: - SGK, SGV, Giáo án, hệ thống bài tập. Tranh ảnh minh họa - Tài liệu tham khảo, Tư liệu Ngữ văn 6 2. Học sinh: - Sách giáo khoa - Đọc và chuẩn bị bài ở nhà. C. Phương pháp - Phương pháp : Nêu vấn đề, phân tích, hỏi đáp, quy nạp, thảo luận.v.v... - Kĩ thuật: động não, nhóm, hỏi và trả lời, “trình bày một phút”, thực hành vận dụng. D. Tiến trình giờ dạy - giáo dục: 1. Ổn định tổ chức (1 phút) Ngày giảng Lớp Sĩ số 6A 6B 2. Kiểm tra bài cũ: (4 phút) - Kiểm tra sự chuẩn bị sách vở, đồ dùng học tập bộ môn của học sinh - Yêu cầu: học sinh có đầy đủ Sgk, vở bài tập, vở ghi, vở soạn bài.... 3. Bài mới. HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG BÀI HỌC * HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG: - Mục tiêu: Đặt vấn đề tiếp cận văn bản - Phương tiện: máy chiếu - Phương pháp: nêu vấn đề, đàm thoại - Kĩ thuật: giao nhiệm vụ, trình bày một phút, hoàn thành nhiệm vụ. - Thời gian: 5 phút G H H G Cho học sinh nghe bài hát: Dòng máu Lạc Hồng - Tác giả Lê Quang. Cảm nhận về bài hát? Kể tên câu truyện dân gian có liên quan đến bài hát trên mà em biết? - Cá nhân trình bày Dẫn dắt:... Nhắc đến giống nòi, mỗi người Việt Nam của mình đều rất tự hào về nguồn gốc cao quí của mình - nguồn gốc Tiên, Rồng, con Lạc cháu Hồng. Vậy tại sao muôn triệu người Việt Nam từ miền ngược đến miền xuôi, từ miền biển đến rừng núi lại cùng có chung một nguồn gốc như vậy. Truyền thuyết Con Rồng cháu Tiên mà chúng ta tìm hiểu hôm nay sẽ giúp các em hiểu rõ về điều đó. * HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC - Mục tiêu: Tìm hiểu những nét khái quát của truyện; Hướng dẫn đọc, hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại - Phương tiện: Bảng phụ, phiếu học tập - Phương pháp, kĩ thuật: Đọc sáng tạo, gợi mở, nêu vấn đề, phát vấn, đàm thoại, thuyết trình, khái quát...; KT động não, trình bày một phút... - Thời gian: 24 phút G ? H Hoạt động 1: Hướng dẫn tìm hiểu chung. Hoạt động cá nhân. Phương pháp thuyết trình, định hướng, đàm thoại... Truyền thuyết Con Rồng cháu Tiên là truyền thuyết mở đầu cho các truyền thuyết về thời các vua Hùng. Theo dõi chú thích * và cho biết truyền thuyết là gì? - đọc chú thích * T7 I. Hướng dẫn tìm hiểu chung: - Thể loại: Truyền thuyết (Sgk/ T7) G Nhấn mạnh : + Là loại truyện dân gian truyền miệng kể về các nhân vật & sự kiện có liên quan đến quá khứ. + Thường có yếu tố tưởng tượng kỳ ảo. + Thể hiện thái độ và cách đánh giá của nhân dân đối với các sự kiện và nhân vật lịch sử đó. G G H H G ? H H G G Hoạt động 2: Hướng dẫn đọc- hiểu văn bản. Hoạt động cá nhân, nhóm. Hoạt động cá nhân. Phương pháp định hướng, trao đổi, phát vấn, giảng bình... Hướng dẫn đọc: đọc rõ ràng, mạch lạc, nhấn mạnh các chi tiết thần kì trong truyện, thể hiện rõ giọng điệu của hai nhân vật: + Âu Cơ: lo lắng, than thở + Lạc Long Quân: tình cảm, ân cần, chậm rãi. - đọc mẫu - học sinh đọc - Hs nhận xét GV nhận xét, bổ sung. Truyện có những sự việc chính nào? Dựa vào những sự việc chính đó, hãy tóm tắt ngắn gọn câu chuyện? - Ở Bắc bộ có Lạc Long Quân, vị thần thuộc nòi rồng sức khỏe vô địch, nhiều phép lạ, thường giúp dân diệt trừ yêu quái, dạy dân trồng trọt, chăn nuôi. - Ở phương Bắc có nàng Âu Cơ thuộc dòng họ thần Nông, xinh đẹp tuyệt trần - Hai thần gặp và lấy nhau, sống ở cung điện Long Trang - Âu Cơ có mang sinh ra cái bọc trăm trứng, nở thành trăm người con - Lạc Long Quân trở về thủy cung, hai người chia con: 50 con xuống biển cùng LLQ, 50 con theo Âu Cơ lên núi, hẹn có việc thì giúp đỡ nhau - Con trưởng theo Âu Cơ được tôn lên làm vua, hiệu Hùng Vương, đặt tên nước là Văn Lang... ->Người Việt có nguồn gốc con Rồng, cháu Tiên. - Tóm tắt - Nhận xét, bổ sung GV nêu một số từ khó yêu cầu HS giải thích: Ngư tinh, thần Nông, tập quán. II. Hướng dẫn đọc-hiểu văn bản 1. Đọc, tóm tắt , chú thích ? H Văn bản có thể chia làm mấy phần? Hãy nêu nội dung của từng phần? - 3 phần: + P1: từ đầu -> Long Trang: Lạc Long Quân và Âu Cơ kết duyên + P2: tiếp -> lên đường: Lạc Long Quân, Âu Cơ sinh con và chia con. + P3: còn lại: kết truyện: Việc lập nước Văn Lang và giải thích nguồn gốc dân tộc Việt. 2. Bố cục: - 3 phần ? G G ? ? NV Lạc Long Quân & Âu Cơ được giới thiệu ntn? (nguồn gốc, hình dáng, tài năng) Yêu cầu với học sinh: Lập bảng tổng hợp về nguồn gốc, hình dáng, tài năng của Lạc Long Quân và Âu Cơ? - Hình thức trả lời: Viết ra phiếu học tập - Hình thức hoạt động: nhóm bàn hoạt động - Thời gian hoạt động: 3p - Tổ chức hoạt động: Các nhóm điền, các nhóm khác bổ sung, nhận xét. - Chốt đáp án LLQ ÂC Nguồn gốc: Thần Tiên Hình dáng: Mình rồng, ở dưới nước. Xinh đẹp tuyệt trần. Tài năng - Có nhiều phép lạ. - Giúp dân diệt trừ yêu quái - Dạy dân cách trồng trọt, chăn nuôi và cách ăn ở. Em có nhận xét gì về hai nhân vật này? - Lạc Long Quân và Âu Cơ đều là con thần, đẹp đẽ, tài giỏi. 3. Hướng dẫn tìm hiểu truyện 3.1. Hình ảnh Lạc Long Quân và Âu Cơ: - Lạc Long Quân và Âu Cơ đều có xuất thân và hình dáng đặc biệt: con thần, đẹp đẽ, tài giỏi. ? H ? H Theo em, việc kết duyên của Lạc Long Quân và Âu Cơ có gì kì lạ? - Là mối tương duyên của 2 thần tiên. Qua mối duyên tình này, người xưa muốn ta nghĩ gì về nòi giống dân tộc?Biểu lộ tình cảm gì? - Dân tộc ta có nòi giống cao quý, thiêng liêng -> Lòng tôn kính, tự hào về nòi giống con Rồng cháu Tiên. G ? ? ? H H ? H G ? H G G ? H H H G ? chuyển ý: Mối duyên tình giữa hai vị thần LLQ và AC đã đem đến điều kì diệu nào? - Học sinh theo dõi tiếp p2 ? Chuyện Âu Cơ sinh con có gì kì lạ? - Âu Cơ sinh ra một cái bọc trăm trứng nở ra một trăm người con Khi tả về một trăm người con, người xưa nhấn mạnh chi tiết nào?chi tiết miêu tả đó có ý nghĩa gì? - Vẻ đẹp hồng hào, đẹp đẽ lạ thường, tự lớn như thổi, mặt mũi khôi ngô, khoẻ mạnh như thần. -> Những người con không phải người thường mà mang dáng dấp của những vị thần. Cặp đôi chia sẻ: Theo em, chi tiết mẹ Âu Cơ sinh ra bọc trăm trứng nở thành trăm người con khoẻ đẹp có ý nghĩa gì? - Giải thích mọi người chúng ta đều là anh em ruột thịt do cùng một cha mẹ sinh ra - Tích hợp tư tưởng Hồ Chí Minh: Chủ tịch Hồ Chí Minh gọi nhân dân ta bằng hai tiếng “đồng bào” (Đồng: cùng, bào: bào thai) cũng chính là bắt nguồn từ ý nghĩa của bọc trăm trứng này. “Đồng bào” nghĩa là cùng bào thai, mọi người trên đất nước ta đều chung một nguồn gốc. Hình ảnh trăm người con hồng hào, đẹp đẽ, không cần bú mớm, tự lớn như thổi, khỏe mạnh là hình ảnh của những thiên thần, qua đó tác giả dân gian muốn khẳng định một điều: con người VN là những con người có nguồn gốc cao quý, những con người khỏe mạnh, đẹp đẽ, có sức mạnh tiềm tàng to lớn. Trong truyện có những chi tiết kì lạ, còn gọi là yếu tố thần kì, yếu tố hoang đường, chi tiết tưởng tượng kì ảo, vậy em hiểu thế nào là chi tiết tưởng tượng kì ảo? Tác dụng của nó? - Là những chi tiết không có thực, do trí tưởng tượng của người xưa thêu dệt nên -> làm câu chuyện thêm hấp dẫn, tô đậm tính chất lớn lao, đẹp đẽ của nhân vật, linh thiêng hóa nguồn gốc giống nòi. Đây là chi tiết đặc sắc của các truyện DG, ngoài truyền thuyết ra thì truyện thần thoại, truyện cổ tích cũng có những yếu tố này. treo tranh (SGK/T6) ? Bức tranh miêu tả cảnh gì? - Cảnh Lạc Long Quân và Âu Cơ chia con Bằng trí tưởng tượng, em hãy thuật lại cảnh đó? - Trình bày cá nhân: 50 con theo Lạc Long Quân xuống biển, 50 con theo Âu Cơ lên núi => Chia nhau cai quản các phương, khi cần thì giúp đỡ nhau. Thảo luận nhóm - 2p ? Tại sao LLQ và ÂC lại chia con và chia theo hai hướng lên rừng, xuống biển? - thảo luận 2p, cử đại diện trình bày Định hướng: + Do tính tình, tập quán khác nhau -> không thể sống lâu dài cùng nhau -> chia con + Chia 2 hướng, các con ở đều cả 2 bên nội, ngoại (rừng-quê mẹ, biển-quê cha). Điều đó phù hợp tâm lí người Việt, phù hợp ý nguyện mở rộng địa bàn cư trú, làm ăn và giữ vững đất đai Lời dặn của LLQ trước lúc chia tay “khi có việc thì giúp đỡ nhau, đừng quên lời hẹn” thể hiện điều gì? - Ý nguyện đoàn kết, thống nhất dân tộc, tinh thần yêu thương, đùm bọc lẫn nhau b. Lạc Long Quân, Âu Cơ sinh con và chia con - Sự sinh nở kỳ lạ khác thường. -> Người Việt Nam có chung nguồn gốc cao quý: con Rồng cháu Tiên - Chia nhau cai quản các phương, giúp nhau khi có việc => Đoàn kết dân tộc, yêu thương đùm bọc nhau ? ? H GV y/c HS quan sát đoạn còn lại. Trong đoạn văn bản có chi tiết nào liên quan đến lịch sử? Nó gắn với sự kiện lịch sử nào? - Người con trưởng được tôn lên làm vua lấy hiệu là Hùng Vương đặt tên nước Văn Lang... => Việc hình thành nhà nước đầu tiên trong lịch sử VN => Đây là đặc điểm của truyền thuyết Sự việc trên có ý nghĩa gì đối với truyền thống dân tộc của người Việt ta? - Dân tộc ta có từ lâu đời, trải qua các triều đại Hùng Vương, Phong Châu là đất Tổ, dân tộc ta có truyền thống đoàn kết, thống nhất và bền vững c. Kết truyện - Việc hình thành nhà nước đầu tiên trong lịch sử VN. G Hướng dẫn tổng kết ? Em có nhận xét gì NT của truyện? - Xây dựng bằng các chi tiết kỳ ảo qua trí tưởng tượng phong phú và sáng tạo của người xưa. ? Truyền thuyết CRCT giúp em hiểu được những điều gì?( Truyện nhằm giải thích điều gì?) - Giải thích, ca ngợi nguồn gốc các dân tộc VN: Con Rồng, cháu Tiên. - Ý nguyện đoàn kết thống nhất của nhân dân mọi miền đất nước ? Nêu ý nghĩa của truyện? 4. Tổng kết: 4.1. Nghệ thuật: - Nhiều chi tiết tưởng tượng kỳ ảo. - Trí tưởng tượng phong phú tuyệt vời. 4.2. Nội dung-Ý nghĩa: * Ý nghĩa: Truyện kể về nguồn gốc dân tộc con Rồng, cháu Tiên, ngợi ca nguồn gốc cao quý của dân tộc và ý nguyện đoàn kết gắn bó của dân tộc ta. 4.3.Ghi nhớ: SGK/T8 * HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP - Mục tiêu: Củng cố kiến thức đã học; HS tự đánh giá về mức độ đạt đc những mục tiêu của bài học. - Phương tiện: - Phương pháp, kĩ thuật: Nêu vấn đề, phát vấn, thuyết trình... - Thời gian : 5 phút H H Hoạt động 3- Gv hướng dẫn hs luyện tập Kể diễn cảm lại truyện “CRCT” - Y/c kể diễn cảm, đảm bảo các sự việc chính của truyện. - Kể minh hoạ cho tranh/sgk 6 Đọc thêm III. Luyện tập. 1. Kể diễn cảm truyện “CRCT” 2. Đọc thêm sgk * HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG - Mục tiêu: HS nêu đc cảm nhận sau khi học xong vb - Phương tiện: - Phương pháp, kĩ thuật:Thuyết trình, kt trình bày 1p - Thời gian: 2 phút ? ? H G Học xong truyện: Con Rồng, cháu Tiên em thích nhất chi tiết nào? vì sao? Cảm nhận của em sau khi học xong vb? - Trình bày 1 phút - Nhận xét, khái quát * HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI, SÁNG TẠO - Mục tiêu: HS nêu hiểu biết thêm về nd kiến thức có liên quan đến bài học - Phương tiện: - Phương pháp, kĩ thuật:Nêu vấn đề, GQVĐ; KT đọng não, trình bày 1 p - Thời gian: 3 phút ? H ? H ? H Bài học hôm nay cho em hiểu gì về nguồn gốc dân tộc Việt? Thái độ của em? Trình bày. Em biết những truyện nào của các dân tộc khác ở Việt Nam cũng giải thích nguồn gốc tương tự như truyện “con Rồng cháu Tiên” ? kể tên một số truyện tương tự giải thích nguồn gốc của dân tộc VN: - Kinh và Ba Na là anh em - Quả trứng to nở ra con người (mường) - Quả bầu mẹ (khơ me) Sự giống nhau ấy thể hiện điều gì? - Động não, trình bày Mô típ: quả bầu -> KĐ sự gần gũi về cội nguồn và sự giao lưu văn hóa giữa các dt. Tìm hiểu thêm về những câu chuyện có nội dung tương tự - giải thích nguồn gốc người Việt 4. Hướng dẫn HS về nhà (1’) - Tập kể lại truyện, nhớ nội dung, ý nghĩa, nghệ thuật truyện. - Chuẩn bị: Bánh chưng, bánh giày + Đọc và tóm tắt truyện + Trả lời các câu hỏi phần Đọc – hiểu văn bản. E. RÚT KINH NGHIỆM * Những nhược điểm cần khắc phục. * Những điểm tốt cần phát huy