Giáo án Ngữ văn 6 tiết 99: Văn bản Lượm (Tố Hữu)

Ngày soạn: Ngày giảng: Tiết 99 : Văn bản LƯỢM (Tố Hữu) Mục tiêu cần đạt Kiến thức Vẻ đẹp hồn nhiên, vui tươi trong sáng và ý nghĩa cao cả trong sự hy sinh của nhân vật Lượm. Tình cảm yêu mến, trân trọng của tác giả dành cho nhân vật lượm. Các chi tiết miêu tả trong bài thơ và tác dụng của các chi tiết miêu tả đó. Nét đặc sắc trong nghệ thuật tả nhân vật kết hợp với tự sự và bộc lộ cảm xúc. Kỹ năng Đọc diễn cảm bài thơ Đọc – Hiểu bài thơ có sự kết hợp giữa miêu tả - tự sự và biểu cảm Phát hiện và phân tích các biện pháp nghệ thuật Thái độ Giáo dục tình cảm yêu mến – trân trọng con người. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh Giáo viên Giáo án, Sách giáo khoa, Học sinh: Học bài cũ, soạn bài mới Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy và học Ổn định lớp: (1’) Kiểm tra sĩ số Kiểm tra bài cũ: (3’) Câu hỏi: Em hãy đọc thuộc lòng 5 khổ thơ đầu của bài thơ “Đêm nay Bác không ngủ” của Minh Huệ và cho cô biết nội dung và nghệ thuật của bài thơ, Câu trả lời dự kiến: + Học sinh đọc thuộc 5 khổ thơ đầu + Nội dung: Bài thơ thể hiện tấm lòng yêu thương bao la của Bác Hồ đối với bồ đội và nhân dân, tình cảm kính yêu, cảm phục của bộ đội, của nhân dân ta đối với Bác. + Nghệ thuật: Lựa chọn thể thơ 5 chữ kết hợp tự sự, miêu tả và biểu cảm. Lựa chọn sử dụng lời thơ giản dị có nhiều hình ảnh thể hiện tình cảm chân thành. Sử dụng từ láy tạo giá trị gợi hình và biểu cảm. Bài mới: (1’) *Vào bài mới: Hồi đầu kháng chiến chống Pháp, nhà thơ Tố Hữu trở về thành phố Huế - đang đánh Pháp quyết liệt, tình cờ gặp chú bé liên lạc Lượm nhí nhảnh, vui tươi. Ít lâu sau nhà thơ nghe tin Lượm đã anh dũng hi sinh trên đường công tác. Xúc động nghẹn ngào nhớ thương, cảm phục, Tố Hữu đã viết bài thơ tự sự ghi lại chuyện này Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh Nội dung cần đạt Hoạt động 1: Tìm hiểu chung Gọi HS đọc chú thích trong SGK Hỏi: Qua việc tìm hiểu bài trước và sau khi đọc chú thích, hãy nêu hiểu biết của em về tác giả Tố Hữu? Hỏi: Em hãy cho biết hoàn cảnh ra đời của tác phẩm? *GV hướng dẫn đọc: Chú ý thay đổi giọng và nhịp điệu thích hợp. Giọng vui tươi sôi nổi, nhí nhảnh. Tuy nhiên đoạn cuối giọng trang trọng và chậm hơn một chút, giọng ngắt ngừng đặt biệt ở những câu thơ hai tiếng GV đọc mẫu Gọi HS đọc và nhận xét GV chú ý cho HS một số từ khó và giải nghĩa những từ khó đó: + Hiểm nghèo: nguy hiểm, gay go + Đường ra: Tố Hữu từ Huế ra miền Bắc công tác theo sự điều động của trung ương - Bài thơ được viết theo thể thơ, phương thức biểu đạt nào? - Bài thơ có thể chia thành mấy đoạn? Nội dung từng đoạn? Hoạt động 2: Tìm hiểu chi tiết Gọi HS đọc 5 khổ thơ đầu GV: Tác giả và chú bé Lượm đã có cuộc gặp gỡ tình cờ không hẹn trước nhưng hình ảnh Lượm đã để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng tác giả *Thảo luận nhóm (3’) - Nhóm 1: Hình ảnh Lượm trong phần đầu được miêu tả về dáng điệu như thế nào? + Cho đại diện nhóm 1 trả lời + Các nhóm còn lại nhận xét, bổ sung + GV chốt kiến thức -Nhóm 2: Hình ảnh Lượm trong phần đầu được miêu tả về cử chỉ như thế nào? + Cho đại diện nhóm 2 trả lời + Các nhóm còn lại nhận xét, bổ sung + GV chốt kiến thức - Nhóm 3: Hình ảnh Lượm trong phần đầu được miêu tả về lời nói như thế nào? + Cho đại diện nhóm 3 trả lời + Các nhóm còn lại nhận xét, bổ sung + GV chốt kiến thức - Nhóm 4: Hình ảnh Lượm trong phần đầu được miêu tả về trang phục như thế nào? + Cho đại diện nhóm 4 trả lời + Các nhóm còn lại nhận xét, bổ sung + GV chốt kiến thức - Em cảm nhận như thế nào về tình cảm của tác giả thông qua việc khắc họa chân dung Lượm trong 5 khổ thơ đầu? - Em có nhận xét gì về cách quan sát và cách dùng từ ngữ để miêu tả Lượm của tác giả. Cách miêu tả ấy đã làm nổi bật chú bé Lượm như thế nào? GV: Với cách sử dụng một loạt các từ láy gợi hình đặc sắc, hình ảnh so sánh độc đáo. Lượm hiện lên thật ngộ nghĩnh, đáng yêu rất trẻ thơ. Lời trò chuyện về công việc càng giúp chúng ta cảm phục GV: Ở phần 1 chúng ta đã thấy Lượm là một chú bé rất hồn nhiên, trong sáng, được tác giả vô cùng quí mến. Vì sao tác giả lại có tình cảm trân trọng, quí mến Lượm như vậy, cô trò ta cùng nhau tìm hiểu phần 2 của bài thơ. - GV cho HS đọc thầm 7 khổ thơ tiếp - Lượm làm công việc gì? Công việc ấy như thế nào? - Thể thơ nào thể hiện rõ hình ảnh của Lượm khi làm nhiệm vụ? - Trong đó từ ngữ nào thể hiện thái độ và hành động của Lượm với công việc? - Em có nhận xét gì về cách dùng từ của tác giả? - Hình ảnh Lượm nằm trên cánh đồng lúa tay nắm chặt bông gọi cho em liên tưởng đến điều gì? Những cảm nghĩ của em về sự hi sinh của Lượm? - Tại sao tác giả lại viết những câu thơ đặc biệt: “ Ra thế Lượm ơi!..” Và: “ Lượm ơi còn không?” Thành những khổ thơ riêng? GV: Tác giả hình dung cái chết của Lượm như thiên thần bé bỏng đi vào giấc ngủ nhẹ nhàn của tuổi thơ. Về quê hương giống như người mẹ hiền ôm ấp Lượm vào lòng, Lượm ra đi nhưng tay em còn nếu giữ sự sống nếu giữ quê hương, đó là cái chết gieo mầm cho sự sống. Linh hồn em hóa thân vào non sông đất nước. GV gọi HS đọc 2 khổ thơ cuối - Việc tác giả lặp lại 2 khổ thơ đầu ở cuối bài thơ có ý nghĩa gì? GV: Bài thơ đã khắc họa thành công hình ảnh một chú bé liên lạc hồn nhiên vui tươi, hoạt bát nhưng vô cùng dũng cảm dù đã hi sinh nhưng hình ảnh của em vẫn còn in đậm trong lòng mỗi người dân đất Việt - HS đọc chú thích - Tố Hữu tham gia cách mạng từ rất sớm, từng bị tù đầy. Tố Hữu là nhà thơ rất nổi tiếng. Ông là nhà thơ tiêu biểu của dòng thơ cách mạng Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng trong hệ thống chính trị Việt Nam - Tác phẩm in trong tập Việt Bắc- những bài thơ viết về thời kì kháng chiến chống Pháp 1945- 1954 - HS lắng nghe - HS lắng nghe - HS đọc - HS chú ý theo dõi - Thể thơ 4 chữ, nhịp thơ 2/2 chẵn - Phương thức biểu đạt: biểu cảm, tự sự kết hợp với miêu tả -Bài thơ được chia thành 3 đoạn + Đoạn 1: từ đầu đến “ Cháu đi xa dần” : Cuộc gặp gỡ tình cờ giữa nhà thơ và Lượm + Đoạn 2: tiếp theo đến “hồn bay giữa đồng” : sự hi sinh anh dũng của Lượm trong chuyến công tác + Đoạn 3: Còn lại: hình ảnh Lượm sống mãi trong lòng tác giả và mọi người - HS đọc - HS lắng nghe Dáng điệu: loắt choắt (nhỏ bé) + Chân: thoăn thoắt (nhanh nhẹn) + Cái đầu: nghênh nghênh + Cười híp mắt + Má đỏ hồng quân Cử chỉ: như con chim chích (nhanh nhẹn, hồn nhiên), nhảy trên đường vàng Lời nói: Cháu đi liên lạc/Vui lắm chú à/ Ở đồn Mang Cá/ Thích hơn ở nhà. (hồn nhiên, ngây thơ, chân thật) Trang phục: + Ca lô đội lệch + Cái xắc xinh xinh →Thể hiện tính chất liên lạc của chú bé Lượm - Tình cảm yêu mến, trân trọng - Tác giả quan sát trực tiếp bằng mắt nhìn và tai nghe và sử dụng nhiều từ láy làm cho hình ảnh Lượm hiện lên cụ thể, sinh động khiến ta liên tưởng đến một chú bộ đội tí hon. HS lắng nghe HS lắng nghe HS đọc thầm - Lượm làm liên lạc, một công việc gian khổ và nguy hiểm. Vụt qua mặt trận Đạn bay vèo vèo Thư đề thượng khẩn Sợ chi hiểm nghèo? - “vụt qua”, “sợ chi” Sử dụng các động từ mạnh, miêu tả chính xác hành động dũng cảm của Lượm và sự ác liệt của chiến tranh nhưng Lượm không hề run sợ. - Cái chết cao đẹp nhẹ nhàng của một chú bé đã hi sinh dũng cảm giữa tuổi thiếu niên hồn nhiên, đầy hứa hẹn của một cuộc đời đã được chắp cánh cùng cách mạng - Lượm đã ngã xuống trên chính mãnh đất quê hương tay chú bé còn nắm chặt bông lúa đã nuôi chú lớn lên từng ngày, mảnh đất quê hương dang tay đón Lượm vào lòng trong một giấc ngủ dài. - Các câu thơ được tách riêng thành các khổ thơ đã diễn tả thành công cảm xúc của tác giả vô cùng ngạc nhiên , bàng hoàng, đau đớn, nghẹn ngào và cũng rất trân trọng trước cái chết của Lượm HS lắng nghe - HS đọc - Khẳng định Lượm vẫn còn sống mãi cùng thời gian trong lòng tác giả và mọi người. HS lắng nghe I. Tìm hiểu chung Tác giả, tác phẩm - Tố Hữu ( 1920- 2002) quê ở Thừa Thiên Huế. Ông là nhà cách mạng và nhà thơ lớn của thơ ca hiện đại Việt Nam - Bài thơ được ông sáng tác năm 1949 trong thời kì kháng chiến chống Pháp (1945- 1954) 2. Đọc Ghi chú Thể thơ và bố cục Thể thơ - Thể thơ 4 chữ - Phương thức biểu đạt: biểu cảm, tự sự kết hợp với miêu tả b. Bố cục Chia làm 3 đoạn - Đoạn 1: Cuộc gặp gỡ tình cờ giữa nhà thơ và Lượm - Đoạn 2: Sự hi sinh anh dũng của Lượm trong chuyến công tác - Đoạn 3: Hình ảnh Lượm sống mãi trong lòng tác giả và mọi người. II. Tìm hiểu chi tiết Hình ảnh chú bé Lượm trong lần gặp tình cờ với nhà thơ - Lượm là chú bé hồn nhiên, vui tươi, nhanh nhẹn, hoạt bát. Đặc biệt, Lượm rất yêu thích công việc liên lạc của mình. - Tình cảm của tác giả yêu mến, trân trọng - Tác giả sử dụng từ láy, hình ảnh so sánh làm cho hình ảnh Lượm hiện lên cụ thể, sinh động khiến ta liên tưởng đến một chú bộ đội tí hon. Câu chuyện Lượm làm nhiệm vụ và hi sinh - Lượm làm công tác liên lạc. Một công việc vô cùng nguy hiểm. - Lượm không hề run sợ, dùng cảm vượt qua nguy hiểm, sự ác liệt của chiến tranh với thái độ quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ. - Lượm hi sinh giữa cánh đồng quê thơm mùi lúa, linh hồn em hóa thân vào làng quê, thiên nhiên đất nước. - Tâm trạng xúc động, nỗi đau xót, nghẹn ngào của tác giả khi hay tin Lượm hy sinh. Hình ảnh Lượm còn sống mãi: Hình ảnh chú bé Lượm vui tươi, hồn nhiên còn sống mãi trong lòng mỗi người dân nước Việt. Củng cố, dặn dò: - Nhận xét về đặc sắc nghệ thuật và ý nghĩa văn bản để chuẩn bị cho tổng kết và luyện tập tiết tiếp theo - Viết một đọan văn phát biểu cảm nghĩ của em về chú bé Lượm hồn nhiên, anh dũng được mọi người yêu mến - Soạn bài đọc thêm: “Mưa” ( đọc diễn cảm, tìm hiểu đặc sắc về nghệ thuật miêu tả, nội dung của văn bản) IV. Rút kinh nghiệm