Khóa luận Đầu tư trực tiếp nước ngoài vào các KCN, KCX ở Việt Nam - Thực trạng và giải pháp

­íc vµ ngµy 30 th¸ng 6 n¨m 2000 cho ra ®êi b¶n söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam víi nh÷ng quy ®Þnh th«ng tho¸ng h¬n, c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n vÒ mÆt ph¸p lý cho qu¸ tr×nh ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh trong KCN nh»m ®¸p øng nhu cÇu, ®ßi hái cña t×nh h×nh míi. Hiªn nay, ®©y lµ nh÷ng v¨n b¶n chÝnh ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña c¸c KCN ViÖt Nam. §ång thêi, c¸c Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­; X©y dùng; C«ng nghiÖp; Th­¬ng m¹i; Khoa häc; C«ng nghÖ vµ M«i tr­êng; Tµi chÝnh; Lao ®éng; Th­¬ng binh vµ X· héi; Tæng côc H¶i quan, Tæng côc ®Þa chÝnh; Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam còng ®· ban hµnh c¸c th«ng t­ h­íng dÇn thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 36CP t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho Ban qu¶n lý cÊp tØnh thùc hiÖn qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi c¸c KCN. Bªn c¹nh NghÞ ®Þnh 36CP quy ®Þnh quy chÕ ho¹t ®éng cña KCN, c¸c v¨n b¶n ph¸p quy kh¸c cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña KCN cã thÓ ph©n thµnh c¸c nhãm: C¸c v¨n b¶n liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ®Çu t­ vµo KCN trong ®ã ®¸ng chó ý nhÊt lµ LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam vµ LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc. C¸c v¨n b¶n liªn quan ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu C¸c v¨n b¶n liªn quan ®Õn ho¹t ®éng nhËp khÈu C¸c v¨n b¶n liªn quan ®Õn ho¹t ®éng tµi chÝnh C¸c v¨n b¶n liªn quan ®Õn qu¶n lý lao ®éng C¸c v¨n b¶n liªn quan ®Õn ho¹t ®éng trong lÜnh vùc Khoa häc - C«ng nghÖ – M«i tr­êng. C¸c v¨n b¶n liªn quan ®Õn lÜnh vùc qu¶n lý ®Êt ®ai vµ x©y dùng c¬ b¶n. 2. T×nh h×nh ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo c¸c KCN ViÖt Nam. 2.1. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng. Muèn ph¸t triÓn ®­îc c¸c KCN th× viÖc cÇn ph¶i lµm ®Çu tiªn lµ x©y dùng ®­îc c¸c KCN hay nãi c¸ch kh¸c lµ ph¶i x©y dùng ®­îc c¬ së h¹ tÇng KCN. Nguån vèn FDI ®· gióp chóng ta mét phÇn kh«ng nhá ®Ó thùc hiÖn c«ng viÖc nµy. TÝnh tíi nay c¶ n­íc ta cã 69 KCN ®· ®­îc thµnh lËp th× cã tíi 14 KCN ®­îc phÝa n­íc ngoµi liªn doanh x©y dùng víi 1 KCN do phÝa n­íc ngoµi hoµn toµn bá vèn. Kh«ng nh÷ng thÕ, nguån vèn FDI cßn cã vai trß ®¾c lùc ngay trong nh÷ng buæi ®Çu x©y dùng KCN ®Çu tiªn. Khu chÕ xuÊt T©n ThuËn lµ Khu chÕ xuÊt ®Çu tiªn ®­îc x©y dùng ë ViÖt Nam cã sù liªn doanh x©y dùng c¬ së h¹ tÇng cña §µi Loan (1991). Trong sè 4 KCN ®Çu tiªn ®­îc x©y dùng n¨m 1994 (KCN CÇn Th¬, KCN Amata, KCN §µ N½ng, KCN Néi Bµi) th× 3 trong sè ®ã: KCN Amata, KCN §µ N½ng, KCN Néi Bµi cã sù ®ãng gãp cña FDI. KCN Amata ®­îc liªn doanh x©y dùng c¬ së h¹ tÇng víi Th¸i Lan, KCN §µ N½ng liªn doanh víi Malaisia, KCN Néi Bµi liªn doanh víi Malaisia. Tõ ®ã tíi nay, FDI ®· cïng víi nguån vèn ViÖt Nam t¹o thªm ®­îc 10 KCN liªn doanh vµ 1 KCN hoµn toµn b»ng nguån vèn n­íc ngoµi (KCN §µi T­), n©ng tæng sè c¸c KCN cã vèn FDI tham gia vµo x©y dùng c¬ së h¹ tÇng lªn 15 khu lµ: 1, Khu c«ng nghiÖp Néi Bµi ( liªn doanh víi Malaisia) 2, Khu c«ng nghiÖp §µi T­ (100% vèn cña §µI Loan) 3, Khu c«ng nghiÖp Deawoo - Hanel (liªn doanh víi Hµn Quèc) 4, Khu c«ng nghiÖp B¾c Th¨ng Long (liªn doanh víi NhËt) 5, Khu c«ng nghiÖp Nomura (liªn doanh víi NhËt) 6, Khu c«ng nghiÖp §×nh Vò (liªn doanh víi Th¸i Lan, BØ, Mü) 7, Khu c«ng nghiÖp HiÖp Ph­íc II (liªn doanh víi Th¸i Lan, BØ, Mü) 8, Khu c«ng nghiÖp Loteco (liªn doanh víi NhËt) 9, Khu c«ng nghiÖp ViÖt Nam - Singapore (liªn doanh víi Malaisia) 10, Khu c«ng nghiÖp §µ N½ng (liªn doanh víi Malaisia) 11, Khu c«ng nghiÖp Amata (liªn doanh víi Th¸i Lan) 12, Khu chÕ xuÊt T©n ThuËn (liªn doanh víi §µi Loan) 13, Khu c«ng nghiÖp H¶i Phßng 96 (liªn doanh víi H«ngk«ng) 14, Khu c«ng nghiÖp Dung QuÊt (liªn doanh víi Liªn Bang Nga) 15, Khu c«ng nghiÖp HiÖp Ph­íc I (liªn doanh víi Th¸i Lan, BØ, Mü) Trong sè c¸c n­íc tham gia vµo ®Çu t­ c¬ së h¹ tÇng KCN th× NhËt lµ quèc gia cã sù tham gia vµo ®Çu t­ c¬ së h¹ tÇng KCN ViÖt Nam nhiÒu nhÊt (KCN Loteco, KCN Th¨ng Long, KCN Nomura - H¶i Phßng). Th¸i Lan tuy còng tham gia vµo viÖc x©y dùng nh­ng chØ ®øng hµng thø hai v× ngoµi liªn doanh víi ViÖt Nam (KCN Amata), Th¸i Lan cßn liªn doanh víi Mü, BØ ë hai KCN lµ §×nh Vò vµ HiÖp Ph­íc II. TiÕp sau ®ã lµ Malaisia, BØ, Mü víi viÖc liªn doanh x©y dùng 2 KCN. Vµ Singapore, Hµn Quèc døng sau cïng víi 1 KCN liªn doanh x©y dùng. Mét ®iÒu rÊt râ rµng lµ hÇu hÕt nh÷ng n­íc cã ®ãng gãp FDI vµo x©y dùng c¬ së h¹ tÇng KCN nµy ®Òu lµ nh÷ng quèc gia Ch©u ¸, chØ cã mét n­íc Ch©u ©u (BØ) vµ mét n­íc Ch©u Mü lµ Mü. Dßng vèn FDI tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn Ch©u ¢u vµ Mü lµ rÊt lín, song viÖc thu hót FDI tõ c¸c quèc gia nµy ®Ó tham gia vµo ®Çu t­ c¬ së h¹ tÇng KCN ë ViÖt Nam cßn qu¸ khiªm tèn. §©y ph¶i ch¨ng lµ bµi to¸n ®Æt ra cho c¸c nhµ qu¶n lý vµ ngo¹i giao ViÖt Nam trong viÖc thu hót FDI vµo ®Çu t­ c¬ së h¹ tÇng c¸c KCN. Tuy nhiªn cã mét ®iÒu ®¸ng mõng lµ: mÆc dï sè KCN cã vèn FDI tham gia vµo x©y dùng c¬ së h¹ tÇng chØ lµ 15 khu nh­ng tæng sè vèn ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng cho nh÷ng KCN nµy lµ rÊt cao, chiÕm tíi 41,14% tæng sè vèn ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng trªn c¶ n­íc. Quy m« diÖn tÝch b×nh qu©n lµ 141,18 ha/khu (thÊp h¬n møc b×nh qu©n cña KCN do doanh nghiÖp trong n­íc x©y dùng h¹ tÇng: 161,52ha/khu) nh­ng tæng sè vèn ®Çu t­ b×nh qu©n x©y dùng mét khu c«ng nghiÖp cã vèn FDI l¹i ®¹t 64,47% triÖu USD, cao h¬n møc trung b×nh chung lµ 35,745 triÖu USD/khu vµ cao h¬n so víi møc 19,51 triÖu USD/khu cña c¸c KCN do nguån vèn ®Çu t­ trong n­íc x©y dùng. Møc vèn ®Çu t­ b×nh qu©n nµy cã thÓ nãi lµ kh¸ cao, ®¶m b¶o ®­îc so víi tiªu chuÈn chung cña KCN thÕ giíi, quy m« diÖn tÝch b×nh qu©n 100 ha/khu, tæng vèn ®Çu t­ c¬ së h¹ tÇng: 50 triÖu USD. ChÝnh møc b×nh qu©n FDI x©y dùng c¬ së h¹ tÇng th­êng cã møc ®Çu t­ hîp lý h¬n vµ chÊt l­îng c«ng tr×nh còng cao h¬n c¸c KCN cã vèn ®Çu t­ trong n­íc ®Ó x©y dùng cã së h¹ tÇng. 3.§Çu t­ cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi trong c¸c KCN ViÖt Nam. 3.1. Sè dù ¸n ®Çu t­ vµ tæng vèn ®Çu t­. TÝnh ®Õn n¨m 2001, 14 n¨m kÓ tõ ngµy LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam cã hiÖu lùc (1/1/1998), theo sè liÖu cña Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, ®Õn hÕt n¨m 2001 th× trong sè 1010 dù ¸n ®¨ng kÝ ho¹t ®éng trong KCN th× cã tíi 880 dù ¸n cã vèn FDI víi tæng sè vèn lµ 9000 triÖu USD, chiÕm 87,12% tæng sè dù ¸n vµ 95,3% tæng sè vèn ®Çu t­ cña c¸c dù ¸n trong KCN. Trong n¨m võa qua, víi viÖc thu hót thªm 186 dù ¸n ®Çu t­ míi cã tæng sè vèn ®Çu t­ ®¨ng kÝ 885 triÖu USD (t¨ng 89% so víi n¨m 2000) vµ 204 triÖu USD vèn t¨ng cña c¸c dù ¸n ®ang ho¹t ®éng, tæng vèn ®Çu t­ vµo c¸c KCN trong n¨m 2001 chiÕm kho¶ng 33% tæng vèn ®Çu t­ míi vµo ViÖt Nam (b»ng 39% vÒ sè dù ¸n). Chóng ta cã thÓ thÊy râ h¬n vÒ t×nh h×nh c¸c dù ¸n cã vèn FDI ®Çu t­ vµo c¸c KCN vµ quy m« vèn cña chóng qua b¶ng sau: B¶ng 7: C¸c dù ¸n FDI vµo c¸c KCN ViÖt Nam Stt ChØ tiªu §¬n vÞ 1997 1998 1999 2000 2001 1 Sè dù ¸n Dù ¸n 112 75 84 423 186 2 Vèn ®¨ng kÝ Tr.USD 1635 1177 1776 1025 885 3 Quy m« vèn b×nh qu©n Tr.USD /dù ¸n 14,6 15,7 21,14 8,2 4,6 (Nguån: Vô qu¶n lý KCN-KCX; Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­). Qua b¶ng trªn ta thÊy r»ng n¨m 2000 lµ n¨m cã sè dù ¸n còng nh­ sè vèn ®Çu t­ lín nhÊt, tuy nhiªn quy m« vèn b×nh qu©n l¹i kh«ng cao. Tõ n¨m 1997 ®Õn 1999 quy m« vèn b×nh qu©n t¨ng h¬n so víi c¸c n¨m tr­íc cho thÊy dÊu hiÖu rÊt kh¶ quan. §Õn n¨m 2000 sè dù ¸n vµ sè vèn cã t¨ng nh­ng quy m« vèn gi¶m. Vµ trong n¨m 2001 còng vËy. §©y lµ vÊn ®Ò cÇn ph¶i l­u t©m xem xÐt. Tuy nhiªn víi 880 dù ¸n cã FDI trong sè 1010 dù ¸n vµ tæng sè vèn cã FDI lµ 9000 triÖu USD cho thÊy ta kh«ng thÓ phñ nhËn mét thùc tÕ r»ng c¸c KCN ®· trë thµnh nh÷ng ®Þa chØ hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. 3.2. §èi t¸c ®Çu t­. Theo thèng kª th× vèn ®Çu t­ vµo c¸c KCN trong nh÷ng n¨m võa qua lµ tõ 40 quèc gia vµ vïng l·nh thæ, trong ®ã chñ yÕu lµ tõ c¸c n­íc sau: B¶ng 8: C¸c quèc gia ®Çu t­ vµo KCN ViÖt Nam Stt N­íc Sè dù ¸n ®Çu t­ trong KCN Vèn ®Çu t­ Tû träng vèn(%) 1 NhËt 27 190 27 2 §µi Loan 59 375,3 40 3 Hµn Quèc 38 51,2 6 4 Mü 23 102,2 11,5 5 §øc 37 51,9 6 (Nguån: T¹p chÝ Khu c«ng nghiÖp sè th¸ng 1- 2001). Ngoµi ra cßn cã mét sè nhµ ®Çu t­ kh¸c nh­ Th¸i Lan, Singapore, Trung Quèc, HångK«ng, Liªn Bang Nga. Còng theo xu thÕ chung, c¸c dù ¸n theo h×nh thøc 100% vèn n­íc ngoµi ngµy cµng t¨ng, n¨m 2001 cã 175 dù ¸n, vèn ®Çu t­ b»ng 830 triÖu USD (b»ng 94% sè dù ¸n vµ 93,6% sè vèn), c¸c dù ¸n cßn l¹i lµ liªn doanh. §iÒu nµy t¹o cho ViÖt Nam rÊt nhiÒu thuËn lîi v× c¸c n­íc t­ b¶n Ch©u ¢u víi tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ cao vµ tiÒm n¨ng rÊt lín. 3.3. LÜnh vùc ®Çu t­. Thu hót ®­îc FDI vµo c¸c KCN lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc quan träng, song viÖc x¸c ®Þnh c¬ cÊu FDI hîp lý trong tõng KCN còng cã ý nghÜa cùc k× quan träng ®Ó ph¸t triÓn KCN cã hiÖu qu¶. C¬ cÊu ®Çu t­ nh­ thÕ nµo ®Ó cã thÓ gi¶i quyÕt quan hÖ gi÷a ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ s¶n xuÊt kinh doanh trong KCN hay t¹o c¬ cÊu s¶n phÈm hîp lý trong Khu nh­ thÕ nµo ®Ó võa khai th¸c ®­îc lîi thÕ cña Khu võa t¹o ®­îc nhiÒu s¶n phÈm ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc lµ ®iÒu rÊt ®¸ng quan t©m. C¬ cÊu FDI ®Çu t­ vµo nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc chÝnh trong c¸c KCN lµ: DÖt may, ®iÖn tö, ®iÖn, « t« xe m¸y, c¬ khÝ chÕ t¹o, s¾t thÐp, bia, n­íc gi¶i kh¸t, g¹ch èp n¸t, sø vÖ sinh, ph©n bãn NPK, n­íc cho sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt, chÕ biÕn g¹o xu©t khÈu. Trong c¸c dù ¸n FDI vµo c¸c KCN th× phÇn lín tËp trung vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ. DÖt may lµ ngµnh thu hót ®­îc nhiÒu vèn FDI nhÊt, sau ®ã ®Õn ngµnh s¶n xuÊt - l¾p r¸p c¸c s¶n phÈm ®iÖn tö, råi tiÕp ®Õn lµ x©y dùng c¸c nhµ m¸y ®iÖn t¹i c¸c KCN víi môc tiªu lµ cung cÊp ®iÖn cho c¸c KCN. Nh­ vËy lµ theo xu h­íng chung cña nguån vèn ®Çu t­ vµo c¸c KCN mµ ®Æc biÖt lµ nguån vèn FDI th­êng tËp trung vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nhanh chãng thu håi l¹i vèn vµ mang l¹i lîi nhuËn cao. 3.4. §Þa bµn ®Çu t­ T×nh h×nh thu hót ®Çu t­ vµo c¸c KCN còng cã sù kh¸c biÖt lín gi÷a c¸c vïng kinh tÕ. Trong n¨m võa qua, vïng kinh tÕ trong ®iÓm miÒn Nam thu hót ®­îc nhiÒu dù ¸n nhÊt víi 755 dù ¸n FDI (chiÕm 85,8%), víi tæng sè vèn ®¨ng kÝ 6,9 tû USD (chiÕm 74,8%). Vïng kinh tÕ träng ®iÓm miÒn B¾c thu hót ®­îc 53 dù ¸n (chiÕm 5%), tæng vèn ®¨ng kÝ lµ 645 triÖu USD (chiÕm 8%). ViÖc thu hót ®Çu t­ vµo c¸c KCN ë vïng nµy gÆp nhiÒu khã kh¨n do gi¸ thuª l¹i ®Êt t¹i khu vùc nµy kh¸ cao (cao nhÊt so víi c¸c KCN ë c¸c vïng kh¸c), nªn c¸c doanh nghiÖp trong n­íc Ýt cã kh¶ n¨ng thuª l¹i ®Êt. Vïng kinh tÕ träng ®iÓm miÒn Trung thu hót ®­îc 12 dù ¸n víi tæng vèn ®Çu t­ 80 triÖu. Trong n¨m 2001 cã 18 ®Þa ph­¬ng cã thªm dù ¸n ®Çu t­, dÉn ®Çu lµ tØnh §ång Nai víi 41 dù ¸n, cã tæng vèn ®Çu t­ ®¨ng kÝ 382,4 triÖu USD (gÇn b»ng 45% vèn ®Çu t­ míi), tiÕp theo lµ Hµ Néi cã 10 dù ¸n, víi tæng vèn lµ 154,2 triÖu USD (b»ng 18%), B×nh D­¬ng cã 55 dù ¸n, vèn ®Çu t­ 86,5 triÖu USD (b»ng 10%), Thµnh phè Hå ChÝ Minh cã 49 dù ¸n víi tæng vèn 71,9 triÖu USD (b»ng 9%). Phó Yªn cã 6 dù ¸n víi vèn ®Çu t­ 59,3 triÖu USD (b»ng 6,5%). Ngoµi ra c¸c tØnh nh­ Bµ RÞa - Vòng Tµu, H¶i Phßng, CÇn Th¬, Kh¸nh Hoµ, §µ N½ng, §ång Th¸p, Long An, TiÒn Giang, B×nh ThuËn, Th¸i Nguyªn, T©y Ninh, NghÖ An còng thu hót c¸c dù ¸n (Phó Yªn, §ång Th¸p, Th¸i Nguyªn, NghÖ An lµ c¸c ®Þa ph­¬ng thu hót ®­îc c¸c dù ¸n FDI lÇn ®Çu tiªn vµo c¸c KCN). Nh­ vËy sè l­îng c¸c dù ¸n ®Çu t­ trong n¨m qua ®· lµ minh chøng cho thÊy r»ng miÒn Nam lµ ®Þa bµn thu hót nhiÒu nhÊt c¸c dù ¸n ®Çu t­ vµo c¸c KCN. Tõ sù chªnh lÖch trong viÖc thu hót c¸c dù ¸n FDI cña c¸c KCN trªn th× ta cã thÓ cã h­íng ®Ò xuÊt ra nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó kh¾c biÖt sù kh¸c biÖt ®ã nh»m tËn dông ®­îc tèi ®a vµ sö dông cã hiÖu qu¶ tiÒm n¨ng cña c¸c KCN. 4. T×nh h×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi trong KCN. - Gi¸ trÞ s¶n l­îng: Tõ n¨m 1998 ®Õn nay ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn FDI t¹i c¸c KCN ®· cã sù t¨ng tr­ëng ®¸ng kÓ. NÕu n¨m 1998 gi¸ trÞ s¶n l­îng lµ 1489 triÖu USD, cao h¬n c¸c n¨m tr­íc th× n¨m 1999 c¸c doanh nghiÖp nµy ®· t¹o ra tæng gi¸ trÞ s¶n l­îng 1950 triÖu USD (+131%) vµ ®Õn n¨m 2000, con sè nµy ®· t¨ng lªn ®Õn 3555 triÖu USD, tiÕp tôc t¨ng 182% so víi n¨m 1999. Vµ trong n¨m 2001 th× gi¸ trÞ s¶n l­îng cña c¸c doanh nghiÖp ®· ®¹t ®Õn con sè 4500 triÖu USD, t¨ng 128%. Trong thêi ®iÓm n­íc ta vÉn chÞu ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh võa qua th× nh÷ng kÕt qu¶ trªn ®©y ®¸ng ®Ó cho chóng ta cã thÓ phÊn khëi. (Xem chi tiÕt ë b¶ng d­íi). B¶ng 9: T×nh h×nh gi¸ trÞ s¶n l­îng cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn FDI trong KCN. N¨m 1998 1999 2000 2001 2001- 1998 Gi¸ trÞ s¶n l­îng (Tr.USD) 1489 1950 3555 4500 11494 (Nguån : Vô qu¶n lý KCN - KCX : Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­). C¸c s¶n phÈm lµm ra cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn FDI trong c¸c KCN chñ yÕu lµ cho xuÊt khÈu. Tû suÊt xuÊt khÈu hµng ho¸ trung b×nh giai ®o¹n 1991-2001 ®¹t tíi 82%, mét tû lÖ rÊt cao. ChÝnh v× vËy mµ gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp nµy còng ®¹t nh÷ng møc rÊt lín. Trong n¨m 2001, khu vùc FDI trong c¸c KCN ®· cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu ®¹t gÇn 3000 triÖu USD, b»ng gÇn 67,7% gi¸ trÞ s¶n l­îng do c¸c doanh nghiÖp cã FDI trong KCN t¹o ra vµ chiÕm 51% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña toµn bé khu vùc FDI. MÆc dï chóng ta vÉn cßn ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ Ch©u ¸ trong nh÷ng n¨m tr­íc nh­ng cho tíi nay gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña khu vùc cã FDI trong c¸c KCN vÉn kh«ng ngõng t¨ng lªn n¨m sau cao h¬n n¨m tr­íc. NÕu nh­ trong n¨m 1998 khu vùc nµy míi chØ xuÊt khÈu ®­îc 1050 triÖu USD th× n¨m 1999 gi¸ trÞ xuÊt khÈu ®¹t 1500 triÖu USD, t¨ng 42% so víi n¨m 1998. Vµ trong n¨m 2000 th× con sè nµy ®· ®¹t ë møc 2170 triÖu USD t¨ng 46,7% so víi n¨m tr­íc ®ã. Cßn trong n¨m 2001 võa qua, gi¸ trÞ xuÊt khÈu lµ 3000 triÖu USD, t¨ng 44,9%. Trung b×nh gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña khu vùc cã vèn FDI trong KCN t¨ng hµng n¨m lµ 44,5 - mét con sè høa hÑn sÏ t¨ng nhiÒu h¬n t¨ng c¸c n¨m sau. C¸c mÆt hµng cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao lµ c¸c linh kiÖn ®iÖn tö, ®iÒu hoµ nhiÖt ®é, tñ l¹nh, bãng ®Ìn h×nh, m¸y tÝnh, vËt liÖu x©y dùng, dÖt, may mÆc mµ tËp trung chñ yÕu trong c¸c doanh nghiÖp KCN ë khu vùc kinh tÕ phÝa Nam. Sau ®©y lµ b¶ng kÕt qu¶ xu©t khÈu cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn FDI qua c¸c n¨m: B¶ng 10: KÕt qu¶ xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn FDI trong c¸c KCN. N¨m 1998 1999 2000 2001 2001 - 1998 XuÊt khÈu (TriÖu USD) 1050 1500 2170 3000 7720 (Nguån : Vô qu¶n lý KCN - KCX ; Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­) - Sö dông lao ®éng: ViÖt Nam lµ mét n­íc ®«ng d©n, d©n sè trÎ nªn sè ng­êi trong ®é tuæi lao ®éng chiÕm mét tû lÖ kh¸ cao, trong khi ®ã nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc l¹i ®ang ph¸t triÓn, vÊn ®Ò t¹o ra viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng lµ mét vÊn ®Ò rÊt quan träng. ViÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c KCN thu hót c¸c doanh nghiÖp vµo ho¹t ®éng ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh ®· t¹o ra viÖc lµm cho mét sè l­îng ®¸ng kÓ ng­êi lao ®éng. §Æc biÖt lµ trong khu vùc cã vèn FDI trong c¸c KCN ®· thu hót ®­îc mét sè l­îng lín lao ®éng, gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp cña n­íc ta. NÕu khu vùc nµy trong giai ®o¹n 1991 - 1997 míi chØ thu hót ®­îc 69 ngh×n ng­êi lao ®éng th× ®Õn n¨m 2001 con sè nµy ®· lµ 250 ngh×n ng­êi ch­a kÓ sè lao ®éng x©y dùng c¬ b¶n vµ lao ®éng lµm viÖc trong c¸c c«ng ®o¹n phô trî cho s¶n xuÊt chÝnh cña doanh nghiÖp trong KCN (s¶n xuÊt vµ cung cÊp nguyªn liÖu cho KCN, gia c«ng dÞch vô). Trong ®ã c¸c KCN vïng kinh tÕ träng ®iÓm phÝa Nam thu hót ®­îc nhiÒu nhÊt víi gÇn 14000 ng­êi lao ®éng vµ riªng c¸c KCN ë §ång Nai vµ B×nh D­¬ng ®· thu hót ®­îc gÇn 7400 lao ®éng, chiÕm 29,6% tæng sè lao ®éng thu hót ®­îc vµo c¸c KCN. C¸c KCN vïng kinh tÕ träng ®iÓm phÝa B¾c thu hót ®­îc trªn 7000 ng­êi lao ®éng vµ c¸c KCN vïng kinh tÕ träng ®iÓm miÒn Trung thu hót ®­îc trªn 9000 lao ®éng. Chóng ta cã thÓ thÊy râ h¬n t×nh h×nh hu hót lao ®éng cña khu vùc FDI trong c¸c KCN qua b¶ng sau: B¶ng 11 : T×nh h×nh thu hót lao ®éng cña khu vùc FDI trong c¸c KCN. §¬n vÞ: Ngh×n ng­êi N¨m 1994 – 1997 1998 1999 2000 2001 Lao ®éng 69 101 28 22 30 (Nguån : Vô qu¶n lý KCN - KCX; Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­) Tuy nhiªn, hiÖn nay tr×nh ®é tay nghÒ cña lao ®éng ViÖt Nam phÇn lín ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña s¶n xuÊt trong c¸c KCN. C¸c KCN thu hót phÇn lín lµ lao ®éng ®Þa ph­¬ng t¹i n¬i cã KCN vµ lao ®éng tõ c¸c vïng n«ng th«n ngo¹i thµnh, nh­ng nh÷ng lao ®éng nµy tr×nh ®é trung b×nh chung chØ häc hÕt phæ th«ng nªn ch­a ®¸p øng ®­îc c¸c ®ßi hái vÒ yªu cÇu kü thuËt c¬ b¶n cña s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. HiÖn nay, míi chØ cã KCN ViÖt Nam - Singapore ë B×nh D­¬ng lµ cã trung t©m ®µo t¹o c«ng nh©n kü thuËt lµnh nghÒ vµ míi ®©y ë Hµ Néi, Ban qu¶n lý c¸c KCN - KCX Hµ Néi ®· thµnh lËp trung t©m dÞch vô viÖc lµm ®µo t¹o d¹y nghÒ cho ng­êi lao ®éng ®Ó cung øng cho c¸c KCN. - Mét sè chØ tiªu hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh tiªu biÓu: MÆc dï n»m trong khu vùc chÞu ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸ nh­ng cã thÓ nãi r»ng t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi trong c¸c KCN ViÖt Nam nãi chung vÉn æn ®Þnh vµ cã hiÖu qu¶. Tuy l­îng vèn FDI cã phÇn gi¶m sót trong mÊy n¨m trë l¹i ®©y nh­ng chÊt l­îng ho¹t ®éng cña nguån vèn nµy ngµy cµng cã hiÖu qu¶ h¬n. Giai ®o¹n 1991- 1997, tû lÖ doanh thu/vèn thùc hiÖn chØ lµ 79% vµ tû lÖ nµy ®· t¨ng dÇn qua c¸c n¨m 1998, 1999 vµ 2000. Vµ trong n¨m 2001 võa qua, tû lÖ nµy ®¹t ë møc 82%. §iÒu nµy chøng tá nguån vèn FDI thùc hiÖn trong c¸c KCN trong thêi gian qua kh«ng chØ thu håi ®ñ vèn mµ ®· cã l·i. Bªn c¹nh ®ã, tû lÖ doanh thu/lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn FDI trong KCN còng t¨ng lªn ®¸ng kÓ, tõ 8438 USD/lao ®éng trong giai ®o¹n 1991-1997 th× ®Õn n¨m 2001 ®· lµ 24301 USD/lao ®éng, gÊp gÇn 3 lÇn giai ®o¹n 1991-1997 hÊp dÉn ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi khi hä quyÕt ®Þnh ®Çu t­ vµo ViÖt Nam (Xem b¶ng d­íi ®©y). B¶ng 12: Mét sè chØ tiªu hiÖu qu¶ cña FDI ph¸t triÓn c¸c KCN. Stt ChØ tiªu §¬n vÞ 91-97 98 99 2000 2001 1 Doanh thu/VTH 0,83 1,85 0,67 0,81 0,86 2 Doanh thu/lao ®éng USD/ng­êi 8438 17009 19760 21967 24301 (Nguån: Vô qu¶n lý KCN – KCX ; Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­). III. §¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµI vµo c¸c KCN. 1. C¸c kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ ®¹t ®­îc. Cho tíi nay, viÖc thu hót FDI vµo c¸c KCN ®· mang l¹i nhiÒu hiÖu qu¶ vµ kÕt qu¶ lín lao. FDI ®· gãp phÇn trong viÖc x©y dùng nªn ®­îc mét m¹ng l­íi c¸c KCN ph©n bè trªn toµn quèc vµ kÕt qu¶ tõ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña khu vùc FDI, KCN ®· c¶i thiÖn ®¸ng kÓ nÒn kinh tÕ n­íc ta. Tõ khi KCN ®Çu tiªn ®­îc thµnh lËp n¨m 1994 cho ®Õn nay, sè l­îng c¸c KCN trong c¶ n­íc kh«ng ngõng t¨ng lªn vµ ®­îc ph©n bè réng r·i kh¾p tõ B¾c vµo Nam. N¨m 1994 c¶ n­íc míi cã 4 Khu c«ng nghiÖp t¹i Hµ Néi (KCN Néi Bµi), §ång Nai (KCN Amata), CÇn Th¬ (KCN CÇn Th¬) vµ §µ n½ng (KCN §µ N½ng) th× ®Õn nay trong c¶ n­íc ®· cã 69 KCN ph©n bè ë 27 tØnh, thµnh phè trong c¶ n­íc. Vïng kinh tÕ träng ®iÓm B¾c Bé n¨m 1994 míi chØ cã 2 Khu c«ng nghiÖp th× ®Õn nay ®· t¨ng lªn 20 khu. Cßn vïng kinh tÕ träng ®iÓm Trung Bé ®Õn n¨m 1995 vÉn ch­a ®­îc thµnh lËp mét Khu c«ng nghiÖp nµo, n¨m 1996 míi cã Khu c«ng nghiÖp ®Çu tiªn lµ Khu c«ng nghiÖp §iÖn Ngäc ë Qu¶ng Nam (thµnh lËp ngµy 31/10/96), th× ®Õn nay miÒn Trung ®· thµnh lËp ®­îc 9 Khu c«ng nghiÖp. Vµ vïng kinh tÕ träng ®iÓm Nam Bé x©y dùng ®­îc nhiÒu KCN nhÊt - 38 Khu. Trong khi sè l­îng vµ diÖn tÝch c¸c KCN ®Òu t¨ng lªn th× diÖn tÝch trung b×nh cña mét Khu c«ng nghiÖp l¹i cã xu h­íng gi¶m dÇn. N¨m 1995 diÖn tÝch trung b×nh cña mét Khu c«ng nghiÖp lµ 209,22 ha th× ®Õn n¨m 1999 chØ cßn 156,79 ha. Vµ cho ®Õn nay th× chØ cßn 135,92 ha. Chóng ta h·y cïng xem qua b¶ng sau: B¶ng 13: Tèc ®é ph¸t triÓn cña c¸c KCN ViÖt Nam. ChØ tiªu 1998 1999 2000 2001 Tæng sè KCN 60 63 67 69 Tèc ®é ph¸t triÓn (%) 39,5 5 6,3 3 Tæng diÖn tÝch (ha) 9667 9878 11000 11399 DiÖn tÝch b×nh qu©n (ha/khu) 161,12 156,79 1406 135,92 T×nh h×nh ph©n bæ c¸c KCN trong c¶ n­íc Tªn Sè l­îng (khu) DiÖn tÝch (ha) MiÒn B¾c 10 1242 MiÒn Nam 33 7728 MiÒn Trung 7 628 Vïng ®ång b»ng S«ng Cöu Long 6 707 MiÒn nói phÝa B¾c 3 189 (Nguån : Vô qu¶n lý KCN - KCX ; Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­) Râ rµng lµ, tèc ®é ph¸t triÓn cña c¸c Khu c«ng nghiÖp tõ n¨m ®Çu thµnh lËp cho ®Õn nay lµ rÊt cao. Trong vßng 8 n¨m tõ 4 Khu c«ng nghiÖp ®Çu tiªn ®­îc thµnh lËp ®Õn nay ®· cã 69 KCN ®­îc thµnh lËp trong c¶ n­íc. §Æc biÖt trong giai ®o¹n tõ 1995 ®Õn 1997 t¨ng rÊt nhanh vÒ sè l­îng vµ diÖn tÝch Khu c«ng nghiÖp, n¨m 1995 cã 9 Khu c«ng nghiÖp, diÖn tÝch lµ 1883 ha th× n¨m 1996 t¨ng thªm 13 Khu c«ng nghiÖp, diÖn tÝch t¨ng thªm lµ 2211,52ha; n¨m 1997 t¨ng thªm 21 Khu vµ diÖn tÝch lªn tíi 2968,59; tèc ®é t¨ng b×nh qu©n 126%/n¨m vµ n¨m 1998 sè Khu c«ng nghiÖp t¨ng thªm ®· ®­a tæng sè Khu c«ng nghiÖp cña c¶ n­íc lªn 60 Khu vµ diÖn tÝch lµ 9667,52. N¨m 2000 c¶ n­íc cã 67 Khu víi diÖn tÝch 11000 (ch­a kÓ Khu c«ng nghiÖp Dung QuÊt) cßn cho tíi nay ®· lªn tíi 69 Khu vµ diÖn tÝch ®¹t 11399 ha (ch­a kÓ Khu c«ng nghiÖp Dung QuÊt). Vµ quy m« diÖn tÝch b×nh qu©n/khu gi¶m còng lµ xu h­íng tèt v× trong t­¬ng lai, xu h­íng ph¸t triÓn cña Khu c«ng nghiÖp lµ c¸c lo¹i h×nh KCN võa vµ nhá, diÖn tÝch trung b×nh chØ kho¶ng 100ha/khu. Sè l­îng vµ quy m« c¸c KCN cã nh÷ng b­íc tiÕn v­ît bËc nh­ trªn lµ nhê cã phÇn ®ãng gãp ®¸ng kÓ cña nguån vèn FDI. Nguån vèn nµy ®· x©y dùng nªn 3 KCN trong sè 4 KCN ®Çu tiªn cña ViÖt Nam n¨m 1994. Nh÷ng b­íc ®i ®Çu tiªn bao giê còng hÕt søc quan träng vµ còng sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n. Nhê sù dòng c¶m ®i tiªn phong trong viÖc ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng c¸c KCN cña c¸c chñ ®Çu t­ n­íc ngoµi mµ c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc cã thªm can ®¶m, quyÕt t©m ®Ó x©y dùng c¸c KCN, ®­a sè l­îng c¸c KCN ViÖt Nam t¨ng lªn mét c¸ch nhanh chãng nh­ ®· ph©n tÝch ë trªn. Tham gia vµo sù ph¸t triÓn nhanh chãng nµy, nguån vèn FDI cho tíi nay ®· x©y dùng ®­îc 15 trong sè 69 KCN trªn c¶ n­íc víi tæng sè vèn ®Çu t­ chiÕm 46,12% vèn ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng c¸c KCN trªn toµn quèc. Vµ quy m« diÖn tÝch b×nh qu©n cña 15 khu nµy chØ lµ 132,18 ha/khu, thÊp h¬n diÖn tÝch b×nh qu©n/khu chung cña c¶ n­íc (135,92ha/khu). Quy m« nµy gióp cho diÖn tÝch b×nh qu©n/khu cña c¶ n­íc gi¶m xuèng, ngµy cµng phï hîp h¬n víi xu h­íng ph¸t triÓn chung cña c¸c KCN trªn thÕ giíi) FDI còng gãp phÇn ®Èy nhanh tiÕn ®é ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng c¸c KCN cña n­íc ta. HiÖn nay, tiÕn ®é ®Çu t­ x©y dùng h¹ tÇng KCN nãi chung cña ViÖt Nam cßn rÊt chËm. Ngoµi mét sè KCN ®· x©y dùng xong hoÆc c¬ b¶n ®· x©y dùng xong c¬ së h¹ tÇng mµ hÇu hÕt lµ c¸c KCN cã vèn FDI x©y dùng c¬ së h¹ tÇng nh­ Khu c«ng nghiÖp Nomura H¶i Phßng, Khu c«ng nghiÖp §µ N½ng ë §µ N½ng, Khu c«ng nghiÖp Amata, Khu c«ng nghiÖp ViÖt Nam- Singapore, Khu c«ng nghiÖp Néi Bµi (Hµ Néi)víi ®Çy ®ñ c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh nh­ hÖ thèng giao th«ng néi khu, hÖ thèng cÊp tho¸t n­íc, hÖ thèng ®­êng d©y vµ tr¹m ®iÖn, viÔn th«ng, xö lý chÊt th¶i vµ nhÊt lµ xö lý n­íc th¶i, c©y xanh, c«ng tr×nh c«ng céng trong khu. C¸c KCN cßn ®ang trong qu¸ tr×nh ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng trong ®ã mét sè ®ang san lÊp mÆt b»ng, chuÈn bÞ x©y dùng c¸c c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng vµ ®· tiÕn hµnh cho thuª. PhÇn lín c¸c KCN cßn l¹i do c¸c c«ng ty trong n­íc x©y dùng ®­îc tËp trung vèn Ýt h¬n, th­êng võa ®­îc x©y dùng võa khai th¸c kinh doanh nªn tiÕn ®é x©y dùng chËm h¬n, mÆt kh¸c chÊt l­îng c¸c KCN do n­íc ngoµi x©y dùng còng cao h¬n so víi c¸c KCN ®­îc x©y dùng b»ng vèn trong n­íc do c¸c KCN cã vèn FDI x©y dùng c¬ sá h¹ tÇng th­êng ®­îc ®Çu t­ vèn lín nªn c¬ së h¹ tÇng cã thÓ nãi lµ t­¬ng ®èi hiÖn ®¹i. §iÒu nµy khiÕn chÊt l­îng chung cña c¸c KCN ViÖt Nam ®­îc n©ng lªn cao h¬n. 2. Nh÷ng vÊn ®Ò h¹n chÕ vµ nguyªn nh©n. Cïng víi nh÷ng kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ ®¹t ®­îc th× viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c KCN vÉn cßn nhiÒu tån t¹i khiÕn gÇn 4/5 diÖn tÝch c¸c KCN vÉn cßn ®ang trong t×nh tr¹ng “Õ thõa” vµ dßng FDI ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng cã xu h­íng gi¶m sót trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Tû lÖ lÊp ®Çy cña c¸c KCN b×nh qu©n ®¹t kho¶ng 66,4%. Sè c¸c KCN ®­îc x©y dùng cã sù gãp vèn cña n­íc ngoµi th× tû lÖ lÊp ®Çy cao ch­a nhiÒu. Nh÷ng KCN cã tû lÖ lÊp ®Çy cao lµ: ®øng ®Çu lµ KCX Linh Trung 1 (cã tû lÖ lÊp ®Çy lµ 100%), KCN ViÖt Nam – Singapore (gÇn 100%), tiÕp ®Õn lµ KCX Linh Trung II (70%), KCN Amata (trªn 40%). C¸c KCN cßn l¹i ®Òu gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, mµ ®iÓn h×nh lµ hai KCN §×nh Vò vµ Nomura cña H¶i Phßng (d­íi 20%). Tõ nh÷ng khã kh¨n trªn ta cÇn ph¶i ®Ò ra ph­¬ng h­íng vµ gi¶i ph¸p ®Ó kh¾c phôc. Nh­ vËy, nh÷ng tån t¹i chÝnh cÇn gi¶i quyÕt lµ: - VÒ quy ho¹ch vµ ph¸t triÓn c¸c KCN: §Õn nay c¶ n­íc ®· cã ­u tiªn ®Çu t­ ph¸t triÓn c¸c KCN ®Õn n¨m 2010 dùa trªn ®Ò nghÞ cña Uû ban nh©n d©n c¸c tØnh, nh­ng ch­a thùc sù xuÊt ph¸t tõ quy ho¹ch ngµnh kÕt hîp víi l·nh thæ. Do vËy, danh môc quy ho¹ch cña c¸c KCN ch­a s¸t vµ ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ph¸t triÓn. Danh môc ph¸t triÓn c¸c KCN míi chØ ®­îc nªu tªn, ®Þa chØ, diÖn tÝch chiÕm ®Êt, ch­a cã néi dung kinh tÕ kü thuËt nªn khi xem xÐt kh«ng cã ®ñ th«ng tin ®Ó ®­a ra quyÕt ®Þnh chÝnh x¸c thø tù ­u tiªn. Quy ho¹ch hÖ thèng c¸c KCN sÏ ph¸t triÓn l©u dµi lµ hÕt søc quan träng ®èi víi chiÕn l­îc ph¸t triÓn vÜ m« cña ®Êt n­íc. Song viÖc xem xÐt phª duyÖt c¸c dù ¸n thµnh lËp c¸c KCN míi vµ ®Çu t­ h¹ tÇng trong tõng KCN cô thÓ ph¶i ®­îc xem xÐt hÕt søc chÆt chÏ, thËn träng nh­ nghÞ quyÕt VIII cña ChÝnh Phñ ®· nhËn ®Þnh, ph¶i héi tô ®ñ c¸c yÕu tè cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o tÝnh kh¶ thi. NhiÖm vô cÊp b¸c