Khóa luận Khảo sát đặc điểm nông học và năng suất của 7 giống lúa thuần trong vụ đông xuân 2008 – 2009 tại xã Đại Hải, huyện Kế Sách tỉnh Sóc Trăng

ố tìm được giống lúa lai có năng suất 13,8 tấn/ha. Còn ở Ai Cập hai tổ hợp lúa lai SK2034H và SK2046H có năng suất bình quân đạt 10,6 tấn/ha và 11,5 tấn/ha, cao nhất 14,3 tấn/ha. Để đạt được mục tiêu khai thác năng suất cao hơn ngưỡng tối đa, hiện nay nhà chọn giống lúa đã tập trung giải quyết theo hai hướng sau: + Một là giải quyết dạng hình lúa + Hai là khai thác tính chất ưu thế con lai F1. Xu hướng này rất thành công tại Trung Quốc (Bùi Chí Bửu và Nguyễn Thị Lang, 1995). 2.3.2 Tình hình sản xuất Tình hình xuất khẩu gạo của các nước (1989 - 1994) có thể xếp theo thứ tự: Thái Lan, Mỹ, Việt Nam, Pakixtan, Trung Quốc, Ấn Độ. Đến 1995 - 1996 Ấn Độ lên ngôi và trật tự mới là Thái Lan, Việt Nam, Ấn Độ, Mỹ, Pakixtan. Tuy nhiên, FAO dự báo xuất khẩu gạo Việt Nam năm 2003 sẽ đạt từ 4 - 4,5 triệu tấn so với 3,3 triệu năm 2002. Tính đến cuối tháng 7 năm 2003 xuất khẩu gạo Việt Nam đã tăng 50% so với cùng kỳ năm trước. Thái Lan năm 2003 xuất 7,5 triệu tấn, tăng 20% so với năm 2002. Ấn Độ năm 2003 xuất khẩu gạo giảm xuống từ 4 triệu tấn xuống còn 3,8 triệu tấn (Báo “sản xuất và thị trường” số ra ngày 31/10-6/11 năm 2003). Đến năm 2004 sản lượng gạo việt nam xuất khẩu 4,2 triệu tấn. Năm 2005 xuất khẩu được 4,9 triệu tấn vươn lên đứng hàng thứ nhất của thế giới, năm 2006 xuất khẩu 5,0 triệu tấn, tính đến tháng 6 năm 2007 sản 8 lượng xuất khẩu gạo của nước ta đạt được 4,5 triệu tấn. (Tạp chí Nông Nghiệp và Phát Triển Nông Thôn tháng 10/2007). 2.4 Tình hình nghiên cứu và sản xuất lúa trong nước và tại địa phương 2.4.1 Tình hình nghiên cứu Lúa là cây lương thực quan trọng trên thế giới, đặc biệt là ở các nước Đông Nam Á, lúa là cây lương thực đứng hàng đầu do có giá trị dinh dưỡng cung cấp năng lượng cho con người sống và hoạt động. Vì vậy chọn giống lúa cho năng xuất cao và phẩm chất tốt là điều rất cần thiết. Công tác chọn tạo giống lúa ở nước ta đã tiến hành từ những năm 1950 nhưng do điều kiện chiến tranh hai miền Nam Bắc nên việc chọn giống ở hai miền cũng khác nhau. Ở Miền Bắc đã tạo ra những giống lúa mới bằng con đường lai tạo và nhập nội còn ở miền Nam chủ yếu bằng con đường nhập nội. Giống lúa lai đầu tiên ra đời là lúa chiêm 314 do Tiến sĩ Lương Đình Của đưa vào sản xuất năm 1968. Sau năm 1975 viện lúa Đồng Bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL) được thành lập đã kết hợp với viện nghiên cứu quốc tế IRRI, viện khoa học nông nghiệp Miền Nam (VKHNNMN) và trường đại học Cần Thơ (ĐHCT) đã tạo ra hàng loạt giống cao sản mới ngắn ngày, năng suất cao, chống chịu tốt như: OM 576, OM 269, OM 1633, OM 850, MTL 119, TNĐB 100, IR 56297, IR 62032, IR 61. Năm 1978 khi dịch rầy nâu xuất hiện, các giống lúa như: IR 8, TN 23-2, IR 26, IR 28, nhiễm nặng đã gây thiệt hại lớn, cùng lúc đó cơ quan nghiên cứu đã kịp đưa ra giống kháng như: NN3A (IR 36), NN4A (IR 48), đến nay đã có nhiều giống đưa ra sản xuất như: NN6A, NN7A, NN9A, IR6, OM 997-6 (VLĐBSCL). Trong những năm 1986 – 1990, Viện cây lương thực thực phẩm đã lần lượt cho ra 6 giống lúa mới đưa vào sản xuất trong nước, 3 giống chịu ngập úng U 17, U 14, C 10 năng suất đạt từ 45 – 55 tạ/ha, 3 giống chịu hạn CH 2, CH 3, CH 13, năng suất đạt 35 – 45 tạ/ha. Cùng thời gian này, Viện khoa học kỹ thuật nông nghiệp Việt Nam đã đưa ra giống chịu hạn X11. Từ năm 1996 trường đại học Cần Thơ đã đưa ra nhiều giống lúa có triển vọng đáp ứng cho sản xuất ở ĐBSCL, các giống ngắn ngày như: MTL 141, MTL 143, MTL 156, MTL 157 và giống trúng mùa như MTL 136 (Võ Tùng Xuân) và đại học Cần Thơ 9 còn chọn lọc tạo ra những giống có chất lượng tốt, chống chịu sâu bệnh khá, gạo có mùi thơm nhẹ như: MTL 241, MTL 250, MTL 233. Viện lúa ĐBSCL trong hai năm 1997 – 1998 đã tiến hành khảo nghiệm một số giống lúa có năng suất cao, ổn định, tính thích nghi rộng như: OMCS 94, OMCS 95, OMCS 96, IR 42, IR 64, và giống lúa nếp OM 85. Những giống có triển vọng đưa vào sản xuất như: OM 1490, OM 1308, OM 1314 (Trần Minh Tuấn và ctv, 1998). Với việc áp dụng phương pháp đột biến phóng xạ và chọn tạo giống lúa, VKHNNMN đã phóng thích ra một số giống như: VNĐ95-19, VNĐ95-20, VNĐ 65, VNĐ 250, VNĐ 98–1, những giống nay góp phần thúc đẩy sản lượng lúa cả nước qua việc thâm canh, tăng vụ, mở rộng diện tích trên toàn quốc một cách rõ rệt. 2.4.2 Tình hình sản xuất Như vậy, việc chọn tạo và phổ biến các giống lúa mới cho các vùng thâm canh đã làm gia tăng đáng kể năng suất, sản lượng lúa trong những năm gần đây, nhiều giống đã đạt 4 - 5 tấn/ha/vụ hoặc có thể cao hơn có thể đạt 10 tấn/ha/vụ. Điển hình vào năm 1997, sản lượng lúa đạt 27,5 triệu tấn và xuất khẩu trên 3,7 triệu tấn gạo, đứng thứ 3 trên thế giới, sau Thái Lan và Mỹ. Năm 1999, sản lượng lúa đạt 31,4 triệu tấn, xuất khẩu 4,5 triệu tấn gạo, đứng thứ 2 trên thế giới chỉ sau Thái Lan. Đến năm 2000, sản lượng lúa cả năm vẫn đạt 32,7 triệu tấn, tăng 1,31 triệu tấn so với năm 1999. Ngoài ra, việc đưa giống lúa mới vào sản xuất thì việc đưa lúa lai vào sản xuất ở nước ta cũng góp phần làm tăng năng suất từ 20 – 25 % (Lê Minh Triết, 2001). Để tiếp thu nhanh công nghệ lai, mở rộng sản xuất lúa lai thương phẩm ở Việt Nam, cuối năm 1992 trường Đại Học Nông nghiệp I đã tham gia chương trình nghiên cứu và sản suất lúa lai của Bộ Nông Nghiệp và Phát Triển Nông Thôn, đã đưa ra 4 tổ hợp lai khảo nghiệm cấp quốc gia là TH 1, TH 2, TH 3, VL 20. Các tổ hợp này có thời gian sinh trưởng ngắn, chống chịu sâu bệnh khá, chống đổ ngã tốt, có năng suất khá, chất lượng tốt, hạt dài, hạt gạo trong tỷ lệ gạo nguyên cao, cơm ngon (Nguyễn Thị Trâm, 2001, Báo Nông Nghiệp và Phát Triển Nông Thôn, số 9/2001). Với diện tích lúa lai năm 1991 là 100 ha, năm 2001 là 480.000 ha, năng suất bình quân từ khoảng 6 – 6,5 tấn/ha, riêng năm 2001 năng suất đạt 6,2 tấn/ha, sản lượng đạt 600.000 tấn (Bùi Bá Bổng, 2000, Báo Nông Nghiệp và Phát Triển Nông Thôn, số 2/2002). 10 Sự gia tăng về diện tích, năng suất và sản lượng lúa gạo tại Việt Nam trong thời gian qua luôn gắn liền với việc thâm canh và cải tạo đồng ruộng, không ngừng đưa ra những thành tựu khoa học vào trong thực tiễn sản suất, đặc biệt là ứng dụng công nghệ sinh học mới kết hợp với các phương pháp chọn giống truyền thống đã đáp ứng được việc cải tiến giống cây trồng và tăng sản lượng lương thực – thực phẩm cho nhân dân, cũng như việc đưa các giống lúa mới có triển vọng vào cơ cấu giống là yêu cầu cấp thiết hiện nay. Cùng với xu thế chung trên cả nước, Đồng Bằng Sông Cửu Long là một trong những vựa lúa lớn, nằm ở hạ lưu sông Mekong, phía Bắc tiếp giáp Campuchia, phía Đông và Nam giáp với biển Đông, phía Tây giáp với vịnh Thái Lan, phía Đông Bắc giáp với Thành Phố Hồ Chí Minh và tỉnh Tây Ninh. Diện tích tự nhiên của Đồng Bằng Sông Cửu Long là 3,79 triệu ha, chiếm 12% diện tích của cả nước. Trong đó đất sản xuất nông nghiệp là 2,6 triệu ha, đất lâm nghiệp 235.000 ha, đất khác 277.000 ha, đất chưa sử dụng 927.000 ha, đất hoang 544.000 ha, đất bồi ven sông, ven biển, đầm lầy 160.000 ha. Dân số Đồng Bằng Sông Cửu Long là 16,365 triệu người (theo thống kê năm 2000) chiếm 22% dân số cả nước, mật độ dân số là 412 người/km2. Đồng Bằng Sông Cửu Long có các loại đất sau đây: - Đất phù sa: 1.180.000 ha, chiếm 30,1% diện tích toàn vùng - Đất phèn: 1.600.000 ha, chiếm 40,7% diện tích toàn vùng, trong đó có khoảng 1.050.000 ha là đất phèn mặn và đất phèn trung tính - Đất nhiễm mặn: 744.000 ha, chiếm 18,9% diện tích toàn vùng - Đất xám: 134.000 ha, chiếm 3,4%, gồm có đất xám phù sa cổ và đất xám đọng mùn gley - Than bùn phèn: 24.027 ha, chiếm 0,6% - Đất đỏ vàng: 2.420 ha - Đất khác: 190.257 ha Trong đó, tổng diện tích gieo trồng lúa có đến 3.815.888 ha với sản lượng thóc thu được hàng năm vào khoảng trên 17,5 triệu tấn, năng suất bình quân hàng năm khoảng 4,58 tấn/ha, góp phần rất đáng kể vào chương trình An ninh lương thực quốc 11 gia và đã cùng với cả nước đưa Việt Nam đứng vào vị trí thứ hai của các nước xuất khẩu gạo trên thế giới. Trong nhưng năm qua, viện đã hoàn thiện và chuyển giao nhiều công nghệ vào sản xuất nông nghiệp trong vùng, trong đó chú ý nhất là các giống lúa mới có năng suất cao, phẩm chất tốt đáp ứng yêu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu. Hiện tại trên 70% diện tích trồng lúa ở ĐBSCL đang sử dụng các giống lúa do Viện lúa Đồng Bằng Sông Cửu Long lai tạo và chuyển giao. Hàng năm bình quân có 1-2 giống lúa của viện được công nhận chính thức và 4-6 giống lúa được công nhận tạm thời. Hiện nay có 63 giống lúa đang được sử dụng trong sản xuất ở ĐBSCL bao gồm cả giống lúa mùa địa phương, trong đó phổ biến nhất là các giống OM 1490, OMCS 2000, VNĐ 95 – 20, OM 576, Jasmine 85, OM 2517, IR 50404. - Các quy trình thâm canh tổng hợp lúa tăng năng suất tăng chất lượng và hiệu quả kinh tế đã được chuyển giao cho nông dân trên nhiều vùng sinh thái khác nhau. - Kết quả ứng dụng công nghệ hạt giống: 20% diện tích gieo trồng đã sử dụng hạt giống lúa xác nhận, và 34% diện tích quy hoạch (1 triệu ha lúa xuất khẩu) sử dụng xác nhận. - Chuyển giao các tiến bộ về cơ giới hóa sản xuất nông nghiệp và công nghệ sau thu hoạch (máy sấy lúa, máy đánh bùn, máy tuốt lúa) . 2.4.3 Tình hình sản suất tại địa phương Bảng 2.1. Tình hình sản xuất lúa năm 2008 tại huyện Kế Sách Mùa vụ Diện tích gieo trồng (ha) Sản lượng (tấn) Năng suất (tạ/ha) Vụ đông xuân 12,571 69,084 57,00 Vụ thu đông muộn 829 4,313 52,03 Vụ hè thu 25,576 146,396 57,24 Nguồn: Phòng Nông Nghiệp và Phát Triển Nông Thôn huyện Kế Sách Kế Sách nằm ở hạ lưu sông Hậu, cách tỉnh Sóc Trăng 20km về phía Bắc. Nhìn tổng quát lãnh thổ Huyện Kế Sách có hình tam giác với đỉnh ở phía Bắc giáp với tỉnh Hậu Giang, cạnh đáy nằm ở phía Nam giáp với huyện Long Phú và huyện Mỹ Tú thuộc tỉnh Sóc Trăng, cạnh phía Đông giáp Sông Hậu, cạnh Tây giáp Huyện Châu Thành và Huyện Phụng Hiệp tỉnh Hậu Giang. 12 Toàn huyện có tổng diện tích tự nhiên là 34.287 ha, trong đó diện tích đất nông nghiệp là 26.411 ha (trong đó diện cây hàng năm là 14.252 ha, diện tích cây lâu năm là 10.757ha). Vụ Đông Xuân và vụ Hè Thu 2008 ở huyện Kế Sách có diện tích lúa canh tác như sau: - Vụ Đông Xuân diện tích đất gieo trồng 12.571 ha, năng suất 57,00 tạ/ha, sản lượng 69.084 tấn. - Vụ Hè Thu diện tích đất gieo trồng 25.576 ha, năng suất 57,24 tạ/ha, sản lượng 139.056 tấn. - Riêng vụ Thu Đông diện tích đất gieo trồng 829 ha, năng suất 52,03 tạ/ha, sản lượng 4.313 tấn. Trong những năm gần đây, nông dân rất quan tâm đưa những giống lúa có năng suất cao, kháng sâu bệnh vào sản xuất (ví dụ: IR 50404, OM 5930, OM 4900) nhưng trồng trong một vài năm thì chất lượng năng suất cũng giảm, sâu bệnh hại cũng tấn công xâm nhiễm, đạt hiệu quả không cao. Từ những thực trạng trên, việc tuyển chọn các giống lúa mới có năng suất cao, chất lượng tốt, thích nghi với điều kiện canh tác ở địa phương là rất cần thiết nhằm thay thế giống lúa cũ không còn phù hợp nữa. 13 Chương 3 VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 3.1 Thời gian, địa điểm và điều kiện thời tiết khu vực thí nghiệm 3.1.1 Thời gian và địa điểm Thí nghiệm được tiến hành từ ngày 1/1/2009 đến ngày 13/4/2009 tại ấp Ba Rinh, xã Đại Hải thuộc huyện Kế Sách, tỉnh Sóc Trăng trong vụ Đông Xuân năm 2008. 3.1.2 Điều kiện thời tiết khu vực thí nghiệm Trong thời gian làm thí nghiệm vào mùa nắng nên từ lúc gieo đến lúc thu hoạch hoàn toàn là khô ráo. Qua bảng 3.1 nhận thấy nhiệt độ trung bình từ 24,3 đến 27,90C, độ ẩm trung bình cao từ 80 – 83%, lượng mưa thấp hoặc không có mưa biến động từ 1,2 – 24,2 mm/tháng , số giờ nắng cao từ 179 – 276 giờ nên rất thuận lợi cho cây lúa quang hợp tốt, phát triển mạnh, ít sâu bệnh hại, rất thuận lợi cho thu hoạch. Bảng 3.1. Điều kiện thời tiết trong thời gian thí nghiệm Tháng Nhiệt độ (0C) Độ ẩm TB (%) Lượng mưa (mm/tháng) Giờ nắng (giờ) Thấp nhất Cao nhất Trung bình 1 18,7 31,3 24,3 83 1,2 179 2 20,4 32,5 25,9 83 24,2 198 3 23,6 36,1 27,9 80 7,4 276 Nguồn: Trung Tâm Khí Tượng Thủy Văn tỉnh Sóc Trăng 3.2 Vật liệu thí nghiệm Vật liệu tham gia thí nghiệm bộ giống lúa thuần ngắn ngày A1 do Trung tâm giống cây trồng Long Phú cung cấp. Tất cả có nguồn gốc từ Viện lúa Đồng Bằng Sông Cửu Long. 14 Bảng 3.2. Đặc tính của 7 giống lúa tham gia thí nghiệm Tên giống TGST (ngày) Tính kháng rầy nâu Năng suất (tấn/ha) Dạng hình Chiều cao cây (cm) Dạng hình MTL 588 95 – 100 HN 5,0 – 7,0 100 – 110 Khá MTL 575 95 –100 HN 5,0 – 7,0 110 – 115 Khá OM 6064 100 – 105 HN 5,0 – 7,0 110 – 120 Khá OM 5976 95 – 100 HN 5,0 – 7,0 100 – 105 Đẹp OM 5629 100 – 105 HN 5,0 – 7,0 110 – 120 Đẹp OM 4944 100 – 105 HN 6,0 – 8,0 110 – 115 Đẹp OM 2717 (ĐC) 100 – 105 HN 4,5 – 6,8 110 – 115 Đẹp 3.3 Phương pháp nghiên cứu 3.3.1 Bố trí thí nghiệm Thí nghiệm bố trí theo kiểu khối đầy đủ ngẫu nhiên một yếu tố với ba lần lặp lại và 7 nghiệm thức là 7 giống lúa. Sơ đồ bố trí thí nghiệm: B T D N Chiều biến thiên RUỘNG BẢO VỆ 1 2 5 4 6 2 7(ĐC) 4 6 5 7( ĐC) 1 6 3 3 3 5 7(ĐC) 2 1 4 LLL 1 LLL 2 LLL 3 RUỘNG BẢO VỆ 15 - Số ô: 21ô - Diện tích ô: 4x5=20 m² - Khoảng cách giữa 2 ô: 0,4m - Khoảng cách giữa 2 khối: 0,5m - Chiều rộng bảo vệ: 0,5m -Ngày cấy: ngày 20 tháng 1 năm 2009 -Ngày thu hoạch: ngày 5 tháng 4 đến ngày 13 tháng 4 năm 2009 3.3.2 Chỉ tiêu và phương pháp theo dõi 3.3.2.1 Các đặc trưng về hình thái Thu thập chỉ tiêu 7 ngày/lần dựa theo tiêu chuẩn IRRI, các chỉ tiêu được theo dõi trên 10 bụi, đếm theo 5 điểm chéo góc, ba lần lặp lại và lấy trung bình. Thân lúa: a) Chiều cao cây trong giai đoạn sinh trưởng dinh dưỡng, đo từ mặt đất đến chóp lá cao nhất. - Chiều cao cây cuối cùng đo từ mặt đất đến đỉnh cao nhất của cây lúa trước khi thu hoạch 3 ngày. b) Góc thân được ghi nhận từ lúc đẻ nhánh tối đa đến làm đòng : Cấp 1: Góc giữa nhánh và thân chính 0 – 150 (thẳng) Cấp 3 : Góc giữa nhánh và thân chính 15 - 300 (hơi thẳng) Cấp 5 : Góc giữa nhánh và thân chính 30 – 450 (xòe) Cấp 7 : Góc giữa nhánh và thân chính 45 – 600 (rất xòe) Cấp 9 : Góc giữa nhánh và thân chính 60 – 900 (bẹt) c) Tính đổ ngã: được tính từ lúc hạt chắc và chín, phân thành 4 cấp dựa vào góc giữa thân với mặt đất Cấp 1: thân thẳng đứng Cấp 3 : 50% hơi nghiêng Cấp 5 : 50 – 70% nghiêng Cấp 7 : > 70% ngã 16 Lá đòng: Kích thước lá đòng: đo chiều dài, chiều rộng của 10 lá đòng trên 10 bụi theo dõi ở mỗi ô, lấy trung bình. Góc lá đòng lúc chín sữa Cấp 1: thẳng (góc giữa lá đòng và bông 0 – 150) Cấp 3: hơi xòe (góc giữa lá đòng và bông 15 – 300) Cấp 5: xòe (góc giữa lá đòng và bông 30 – 600) Cấp 7: rất xòe (góc giữa lá đòng và bông 60 – 900) Bông lúa: a) Chiều dài bông: đo từ cổ bông đến chóp bông của 10 bông lúa trên 10 bụi theo dõi của 1 ô trước khi thu hoạch 3 ngày b) Độ hở cổ bông ghi nhận lúc lúa chín sữa được phân thành 3 cấp Cấp 1: khoe bông (cổ bông trổ thoát hoàn toàn khỏi gối lá đòng) Cấp 2: bông trung bình (cổ bông tiếp giáp lá đòng) Cấp 3: dấu bông (cổ bông không thoát khỏi gối lá đòng) Hạt lúa: - Tổng số hạt trên 1 bông, chọn 10 bông trên 10 bụi theo dõi của 1 ô - Mật độ đóng hạt (hạt/cm): là tỷ số giữa tổng số hạt/bông và chiều dài bông - Hình dạng hạt: đo chiều dài, chiều rộng hạt, tính chỉ số dài/rộng 3.3.2.2 Các chỉ tiêu nông học Thời gian sinh trưởng và thời gian phát dục: - Ngày bén rễ hồi xanh - Ngày bắt đầu đẻ nhánh - Ngày đẻ nhánh tối đa - Ngày làm đòng được tính từ khi bắt đầu làm đòng - Ngày trổ: 5% - 85% - Ngày chín: trên 85% số bông chín vàng Động thái tăng trưởng chiều cao: - Giai đoạn sinh trưởng: đo từ mặt đất đến chóp lá cao nhất - Giai đoạn sinh thực: đo từ mặt đất đến chóp bông 17 Khả năng đẻ nhánh: - Số nhánh hữu hiệu/bụi - Tỷ lệ đẻ nhánh hữu hiệu = (số bông/bụi * 100)/(số nhánh tối đa trên bụi) 3.3.2.3 Tính chống chịu sâu bệnh của các giống lúa Tính kháng sâu bệnh được đánh giá theo thang điểm IRRI - Sâu hại gồm dòi dục lá, rầy nâu, sâu đục thân, sâu cuốn lá, nếu mật số thấp thì ta đếm số con trên khung, nếu mật số cao thì đếm số con trên bụi nhân với số bụi trên khung. - Cách đánh giá: + Cấp 1: nhiễm nhẹ hay kháng (xuất hiện rải rác) + Cấp 3: nhiễm trung bình hay hơi kháng (xuất hiện dưới 1/3 số bụi/m2) + cấp 5: nhiễm nặng (xuất hiện trên 1/3 số bụi/m2) - Bệnh hại gồm có bệnh đạo ôn, khô vằn, cháy lá bìa, lem lép hạt, bệnh đốm nâu +Cấp 1: kháng (nhỏ hơn 1% diện tích lá) + Cấp 3: hơi kháng (1- 5% diện tích lá) + Cấp 5: hơi nhiễm (5 – 25% diện tích lá) + Cấp 7: nhiễm (> 25 – 50% diện tích lá) + Cấp 9: nhiễm nặng (> 50% diện tích lá) Tỷ lệ bệnh (%) = (Số lá bị bệnh/Tổng số lá điều tra) × 100 3.3.2.4 Các yếu tố cấu thành năng suất và năng suất - Số bông/m²: các chỉ tiêu được theo dõi trên 10 bụi, đếm theo 5 điểm chéo góc, ba lần lặp lại và lấy trung bình. Từ đó suy ra số bông/m². - Số hạt chắc/bông: chọn 10 bông trên 10 bụi theo dõi của 1 ô, đếm tổng số hạt chắc hạt lép, lấy trung bình 3 lần lặp lại. - Tỉ lệ lép (%) = (Số hạt lép/Tổng số hạt)  100. - Trọng lượng 1000 hạt (g): đếm 1000 hạt chắc của mỗi giống với 3 lần lặp lại, cây cân lấy giá trị trung bình. 18 - Năng suất thực tế: gặt từng ô, phơi khô, quạt sạch, đem cân tính năng suất của từng giống ở mỗi lần lặp lại. Sau đó tính trung bình 3 lần lặp lại rồi quy ra tấn/ha. - Năng suất lý thuyết (NSTL) được tính như sau: (số bông/m² số hạt chắc/bông  P1000 hạt) NSLT(tấn/ha) = (1000  100) Trong đó: 1000: là hệ số chuyển đổi từ P1000 hạt ra trọng lượng 1 hạt 100: là hệ số chuyển đổi từ gram/m² ra tấn/ha Trọng lượng 1000 hạt tính bằng gam 3.3.2.5 Các chỉ tiêu về hình dạng hạt gạo - Chiều dài hạt: (mm) + Điểm 1: > 7,5 mm (rất dài) + Điểm 3: 6,61mm – 7,49 mm (dài) + Điểm 5: 5,51 mm – 6,60 mm (trung bình) + Điểm 7: < 5,50 mm (ngắn) - Chiều rộng hạt: (mm) - Tỷ lệ chiều dài trên chiều rộng - Độ bạc bụng (%) + Cấp 0: không bạc bụng + Cấp 1: Vết bạc bụng < 10 %. + Cấp 3: Vết bạc bụng từ 11 – 21 % + Cấp 5: Vết bạc bụng từ 21 – 30 % + Cấp 7: Vết bạc bụng > 30% 3.4 Quy trình kỹ thuật 3.4.1 Phương thức canh tác - Làm đất trục bừa kỹ dọn sạch cỏ dại và tàn dư thực vật cho nước vào ngâm một thời gian, nhằm làm thối gốc rạ, cỏ dại và làm mềm đất trước khi cấy, san bằng, căng dây phân lô để cấy. 19 - Chuẩn bị giống, thử tỷ lệ nảy mầm và phơi nắng nhẹ vào lúc 8 – 10 giờ sáng trước khi ngâm ủ. - Làm mạ: + Hạt giống cho vào túi vải đánh dấu từng túi + Sau đó ngâm 24 giờ, vớt ra rửa sạch, tiến hành ủ 36 giờ + Khi hạt mọc mầm đạt tiêu chuẩn, có mầm rễ dài khoảng 0,1cm thì mang đem gieo 100gram/2m2 nương mạ + Tuổi mạ: Cấy khi cây mạ được 17 – 20 ngày sau khi gieo - Quy cách cấy: cấy 1tép/bụi, cấy giăng dây, cùng một ngày cho tất cả các giống, khoảng cách 15  20cm. 3.4.2 Phân bón - Công thức phân: 100kg N - 50kg P205 - 30kg K2O - Liều lượng phân sử dụng: + Urea (46% N): 217 kg/ha + DAP (18 N – 46 P2O5):109 kg/ha + KCL (60% K2O): 50 kg/ha - Liều lượng phân sử dụng trong thí nghiệm: (420 m2) + Urea(46% N): 9,1 kg + DAP (18 N – 46 P2O5): 4,6 kg + KCL (60% K2O): 2,1 kg - Được chia làm 3 lần bón: (kg/ha) + Bón lót (1 – 2 NTC): 200kg lân + 1/4 N + Bón lần 1 (7- 10 NSC): 2/4 N + P2O5 còn lại + 1/3 K2O + Bón lần 2 (25 – 30 NSC):1/4 N + 2/3 K2O 3.5 Phương pháp xử lý số liệu Các số liệu thu thập từ việc đo đếm ngoài đồng ruộng được xử lý bằng phần mềm Microsoft Excel và phần mềm thống kê MSTATC. 20 Chương 4 KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 4.1 Đặc trưng và hình thái của các giống lúa thí nghiệm Bảng 4.1. Đặc trưng về hình thái của các giống lúa tham gia thí nghiệm Giống Thân Lá đòng Bông Chiều cao cây (cm) Góc thân (Cấp) Tính đổ ngã (cấp) Chiều dài lá đòng (cm) Chiều rộng lá đòng (cm) Góc của lá đòng (cấp) Độ hở cổ bông (cấp) Chiều dài bông (cm) Mật độ đóng hạt (hạt/cm) MTL 588 107 1 3 27,5 1,4 1 1 23,6 3,97 MTL 575 110 1 3 29,4 1,5 3 1 23,0 4,29 OM 6064 115 1 1 33,4 1,7 1 1 28,0 4,39 OM 5976 103 1 3 30,9 1,5 1 1 23,9 4,21 OM 5629 117 3 1 36,0 1,5 3 1 25,5 5,47 OM 4944 110 1 1 35,8 1,7 1 1 24,3 5,25 OM 2717 (ĐC) 112 1 1 32,0 1,5 1 1 26,0 4,21 4.1.1 Thân lúa Chiều cao cây là 1 đặc tính hình thái quan trọng rất được các nhà chọn giống quan tâm. Trong quá trình canh tác chúng ta biết được chiều cao cây thì sẽ bố trí được mùa vụ thích hợp để tránh các ảnh hưởng của khí hậu thời tiết, bảng 4.1 thấy được chiều cao cây biến động từ 103 cm đến 117 cm, trong đó chiều cao cao nhất là giống OM 5629 (117 cm) và thấp nhất là giống OM 5976 (103 cm), các giống còn lại đều thấp hơn so với đối chứng OM 2717 (112 cm). Góc thân các giống đều có góc thân gọn và hẹp, giúp cây ít cạnh tranh ánh sáng, theo ghi nhận ở bảng 4.1 cho thấy góc nghiêng của thân cây ở các giống biến động từ cấp 1 đến cấp 3. 21 Tính đổ ngã trong quá trình chín mà cây đổ ngã càng sớm thì càng làm giảm năng suất khi thu hoạch, tỉ lệ lép cao và ảnh hưởng rất nhiều phẩm chất gạo sau thu hoạch, qua theo dõi hầu hết các giống không đổ ngã. 4.1.2 Lá đòng Kích thước lá đòng, lá đòng cũng góp phần rất quan trọng trong quang hợp tạo tinh bột cho hạt. Sau khi lúa trổ lá đòng sẽ dài hơn bông, diện tích lá đòng lớn góc lá đòng hẹp, giữ màu xanh lân khi trổ là một đặc tính tốt của một giống lúa, giúp lá đòng nhận được ánh sáng tốt, hiệu quả quang hợp cao, làm giảm tỉ lệ hạt lép, tăng năng suất, theo kết quả ghi nhận ở bảng 4.1cho thấy chiều rộng và chiều dài lá đòng của các giống: - Đối với chiều dài của lá đòng biến động từ 27,5 cm đến 36,0 cm, trong đó giống dài nhất là giống OM 5629 (36,0 cm), kế đến giống OM 4944 (35,8 cm) và ngắn nhất là giống MTL 588 (27,5 cm). - Đối với chiều rộng lá đòng biến động từ 1,4 đến 1,7 cm. Góc lá đòng theo ghi nhận ở bảng 4.1 cho thấy góc nghiêng lá đòng của các giống đã biến động từ cấp 1 đến cấp 3. 4.1.3 Bông lúa Chiều dài bông lúa và mật độ đóng hạt phụ thuộc vào đặc tính di truyền của từng giống, điều kiện canh tác, chăm sóc, thời tiết. - Chiều dài bông của các giống thí nghiệm biến động từ 23,0 đến 28,0 cm. Giống có chiều dài bông cao nhất là giống OM 6064 (28,0 cm) và giống ngắn nhất là giống MTL 575 (23,0 cm) các giống còn lại đều ngắn hơn so với đối chứng (26,0 cm). - Mật độ đóng hạt của các giống từ 3,97 hạt/cm đến 5,47 hạt/cm, trong đó giống cao nhất là giống OM 5629 (5,47 hạt/cm), kế tiếp là giống OM 4944 (5,25 hạt/cm) và thấp nhất là giống OM 588 (3,97 hạt/cm). - Độ hở cổ bông phụ thuộc vào đặc tính di truyền của giống, mặt khác còn chịu ảnh hưởng của điều kiện ngoại cảnh. Nếu điều kiện ngoại cảnh thích hợp thì bông lúa trổ thoát khỏi đòng, ngược lại nếu bị khô hạn hay gặp sâu bệnh hại tấn công vào giai đoạn trổ thì bông lúa sẽ bị trổ nghẹn ở cổ bông. Qua theo dõi cho thấy các giống đều trổ thoát. 4.2 Các chỉ tiêu nông học 22 4.2.1 Các thời kỳ sinh trưởng và phát dục Thời gian sinh trưởng của một giống là một chỉ tiêu quan trọng nhằm giúp cho việc chọn lọc giống cây trồng phù hợp với từng vùng sinh thái khác nhau và bố trí cơ cấu mùa vụ thích hợp. Thời gian sinh trưởng của cây lúa ngắn sẽ hỗ trợ rất nhiều cho việc thâm canh tăng vụ. Bảng 4.2. Thời kỳ sinh trưởng và phát dục của của các giống lúa Giống Bắt đầu hồi xanh (NSC) Đẻ nhánh Ngày trổ (NSC) Thời gian sinh trưởng (NSG) Bắt đầu (NSC) Tối đa (NSC) 5% 85% MTL 588 3 6 49 51 57 95 MTL 575 3 6 49 52 58 95 OM 6064 3 6 49 56 59 102 OM 5976 3 6 49 52 57 96 OM 5629 3 6 49 57 61 103 OM 4944 3 6 49 53 58 100 OM 2717 (Đ/C) 3 6 49 56 60 102 Qua bảng 4.2 trên cho thấy: - Thời kỳ bắt đầu hồi xanh sau khi cấy và thời kỳ đẻ nhánh từ lúc bắt đầu đến khi có chồi tối đa của tất cả các giống đều giống nhau - Thời kỳ trổ của các giống lúa có sự biến động ở thời điểm trổ 5 % và 85 % + Thời điểm trổ 5 % biến động từ 51 NSC đến 57 NSC, giống trổ sớm nhất là giống MTL 588 và giống trổ muộn là giống OM 5629 + Thời điểm trổ 85 % biến động từ từ 57 NSC đến 61 NSC giống trổ sớm nhất là giống MTL 588 và giống OM 5976, giống trổ trễ nhất là giống OM 5629 - Thời gian sinh trưởng của các giống lúa biến động từ 95 đến 103 ngày, trong đó giống sớm nhất là giống MTL 588 (95 NSG) và muộn nhất là giống OM 5629 (103 NSG), các giống khác đều bằng hoặc sớm hơn đối chứng. 4.2.2 Động thái tăng trưởng chiều cao và tốc độ tăng trưởng chiều cao 23 4.2.2.1 Động thái tăng trưởng chiều cao cây Động thái tăng trưởng chiều cao của giống, phụ thuộc mùa vụ, thời tiết và biện pháp canh tác và các giống có khả năng tăng trưởng chiều cao cây khác nhau. Nắm rõ đặc điểm này, chúng ta sẽ tác động các biện pháp thích hợp nhằm giúp cây lúa phát triển để làm gia tăng năng suất. Bảng 4.3. Động thái tăng trưởng chiều cao cây (cm)