Luận án Đánh giá kết quả điều trị ung thư lưỡi giai đoạn T1/T2N1M0 bằng phẫu thuật kết hợp hóa xạ trị đồng thời

ợng hạch vét được thấp nhất là 8 hạch, số lượng hạch vét được nhiều nhất là 31 hạch. Đa phần số lượng hạch vét được trong khoảng từ 10 đến 15 hạch. 3.2.1.2. Một số kết quả sớm sau phẫu thuật Bảng 3.13: Kết quả sớm sau phẫu thuật Biến chứng sau mổ Số BN Tỷ lệ % Chảy máu 3 4,1 Nhiễm trùng 1 1,35 Liệt thần kinh mặt 1 1,35 Thời gian rút sonde dạ dày cho ăn đƣờng miệng 10,2  3,4 ngày Nhận xét: Thời gian rút sonde dạ dày cho ăn đường miệng trung bình 10,2  3,4 ngày. Ngoài ra, ít gặp các biến chứng sau phẫu thuật, chủ yếu mức độ nhẹ. 3.2.1.3. Các yếu tố nguy cơ tái phát cao sau phẫu thuật Bảng 3.14: Các yếu tố nguy cơ tái phát sau phẫu thuật ếu tố nguy cơ Có nguy cơ Không có nguy cơ Tổng Số BN Tỷ lệ % Số BN Tỷ lệ % ộ mô học (cao/trung bình-thấp) 12 16,2 62 83,8 74 ộ xâm lấn sâu (>5mm/≤5mm) 49 66,2 25 33,8 74 Hạch phá vỡ vỏ (có/không) 17 22,9 57 77,1 74 Di căn hạch (có/không) 74 100 0 0 74 61 Nhận xét: Tất cả các bệnh nhân đều được tiến hành làm mô bệnh học diện cắt, và ghi nhận không có trường hợp nào diện cắt dương tính hoặc tiệm cận. Ngoài yếu tố di căn hạch, các yếu tố nguy cơ tái phát bao gồm độ mô học cao, độ xâm lấn sâu >5mm và hạch phá vỡ vỏ trên mô bệnh học, trong đó chủ yếu có độ xâm lấn sâu > 5mm (chiếm 66,2%). 3.2.1.4. Liều hóa chất sử dụng Bảng 3.15. Liều hóa chất sử dụng trong hoá xạ đồng thời Số bệnh nhân Tỷ lệ (%) Liều hoá chất sử dụng 91-100% 58 78,4 85 – 90% 11 14,7 <85% 5 6,9 Tổng 74 100 Số chu kì hoá trị 2 chu kì 7 9,4 3 chu kì 67 90,6 Tổng 74 100 Nhận xét: Có 93,1% bệnh nhân được điều trị liều hóa chất > 85%. Đa phần các bệnh nhân điều trị đủ 3 chu kì cisplatin, chiếm 90,6%. 62 3.2.1.5. Liều và phân liều xạ trị Bảng 3.16. Liều xạ trị trong hoá xạ đồng thời Liều xạ trị Số bệnh nhân Tỷ lệ (%) Tại giường u và hạch cổ bên di căn 60 Gy 74 100 < 60 Gy 0 0 Tại hạch cổ đối bên 50 Gy 74 100 < 50 Gy 0 100 Tổng 74 100 Nhận xét: Tất cả bệnh nhân trong nghiên cứu đều nhận đủ liều xạ 60 Gy tại giường u và hạch cổ bên di căn và 50 Gy tại hạch cổ đối bên. 3.2.2. ặc điểm tái phát di căn Bảng 3.17. Đặc điểm tái phát di căn sau điều trị ặc điểm Số bệnh nhân Tỷ lệ % Tái phát 19 25,7 Không tái phát 55 74,3 Tổng 74 100 * Vị trí tái phát Tại lưỡi 3 15,7 Hạch cổ 12 63,2 Lưỡi và hạch 2 10,5 Di căn xa 2 10,5 Tổng 19 100 * Thời gian tái phát ≤12 tháng 6 31,6 12–24 tháng 9 47,4 >24 tháng 4 21,0 Tổng 19 100 63 Nhận xét: Chúng tôi ghi nhận có 19 BN tái phát trong thời gian theo dõi từ tháng 09/2015 đến tháng 07/2021 (chiếm 25,7%), trong đó đa phần tái phát tại hạch cổ (chiếm 63,2%), tái phát tại lưỡi chiếm 15,7%. Có 2 BN di căn xa trong thời gian theo dõi, cả 2 BN đều di căn phổi. Tái phát chủ yếu trong vòng 24 tháng kể từ kết thúc điều trị (79%). Mối liên quan giữa tái phát và một số yếu tố Bảng 3.18. Mối liên quan tỷ lệ tái phát và nhóm tuổi ếu tố Tái phát Không tái phát Tổng OR 95% CI p Tuổi ≤60 13 35 48 0,808 0,27-2,46 0,467 >60 6 20 26 Tổng 19 55 74 Nhận xét: Nhóm tuổi không liên quan đến tỷ lệ tái phát với p > 0,05. Bảng 3.19. Mối liên quan tỷ lệ tái phát và nhóm giới tính ếu tố Tái phát Không tái phát Tổng OR 95% CI p Giới Nam 13 31 44 0,596 0,2-1,78 0,259 Nữ 6 24 30 Tổng 19 55 74 Nhận xét: Giới tính không liên quan đến tình trạng tái phát, với p > 0,05. 64 Bảng 3.20. Mối liên quan tỷ lệ tái phát và phân loại độ mô học ếu tố Tái phát Không tái phát Tổng OR 95% CI p ộ mô học I và II 12 50 62 5,83 1,58-21,6 0,009 III 7 5 12 Tổng 19 55 74 Nhận xét: Độ mô học càng cao có tỷ lệ tái phát càng cao, khác biệt có ý nghĩa thống kê với p = 0,009, OR = 5,83; 95%CI: 1,58-21,6. Bảng 3.21. Mối liên quan tỷ lệ tái phát và độ xâm lấn sâu ếu tố Tái phát Không tái phát Tổng OR 95% CI p ộ xâm lấn sâu <5mm 2 23 25 6,56 1,91-22,5 0,001 5mm 17 32 49 Tổng 19 55 74 Nhận xét: Độ xâm lấn sâu  5mm có nguy cơ tái phát cao hơn nhóm có độ xâm lấn sâu < 5mm với OR = 6,56; 95%CI = 1,91-22,5; p = 0,001. 65 Bảng 3.22. Mối liên quan tỷ lệ tái phát và phân loại giai đoạn u ếu tố Tái phát Không tái phát Tổng OR 95% CI p Giai đoạn u T1 3 19 22 2,81 0,73-10,9 0,103 T2 16 36 52 Tổng 19 55 74 Nhận xét: Bệnh nhân giai đoạn T2 có tỷ lệ tái phát cao hơn nhóm giai đoạn u T1, tuy nhiên khác biệt không có ý nghĩa thống kê với OR = 2,81; 95%CI = 0,73- 10,9; p = 0,103. Bảng 3.23. Mối liên quan tỷ lệ tái phát và tình trạng phá vỡ vỏ hạch ếu tố Tái phát Không tái phát Tổng OR 95% CI p Hạch phá vỡ vỏ Có 13 4 17 12,92 5,73-25,1 0,001 Không 6 51 57 Tổng 19 55 74 Nhận xét: Hạch phá vỡ vỏ trên mô bệnh học sau mổ có nguy cơ tái phát cao hơn nhóm không phá vỡ vỏ hạch với OR = 12,92; 95%CI = 5,73-25,1; p = 0,001. 66 Phân tích đa biến một số yếu tố ảnh hƣởng tỷ lệ tái phát Bảng 3.24. Phân tích đa biến tái phát và một số yếu tố ếu tố Tỷ suất chênh (OR) Khoảng tin cậy (95% CI) p Tuổi (≤60, >60) 0,68 0,11-4,22 0,68 Giới (nam, nữ) 1,08 0,17-6,29 0,929 ộ mô học (I+II so với III) 3,33 1,34-32,99 0,033 ộ sâu xâm nhập (≤5, >5mm) 4,26 2,79-23,11 0,015 Hạch phá vỡ vỏ 9,52 4,12-25,33 0,002 Nhận xét: Qua phân tích đa biến một số yếu tố và tình trạng tái phát sau điều trị, chúng tôi nhận thấy yếu tố độ mô học III, độ xâm lấn sâu > 5mm và hạch phá vỡ vỏ ảnh hưởng xấu đến tái phát có ý nghĩa thống kê với p<0,05. 67 3.3. TH I GIAN SỐNG THÊM 3.3.1. Sống thêm không bệnh Thời gian sống thêm không bệnh Biều đồ 3.4: Thời gian sống thêm không bệnh Bảng 3.25. Thời gian sống thêm theo các năm Sống thêm 1 năm 3 năm 5 năm Tỷ lệ DFS 90,2% 75,6% 72,1% Nhận xét: Trong thời gian nghiên cứu, có 19 bệnh nhân tái phát, di căn. Tỷ lệ DFS 5 năm đạt 72,1%, thời gian DFS trung bình 45,3±2,3 tháng. 68 Liên quan thời gian sống thêm không bệnh và một số yếu tố Biều đồ 3.5. Thời gian sống thêm theo nhóm tuổi Bảng 3.26. Mối liên quan giữa thời gian sống thêm theo tuổi Nhóm tuổi BN tái phát Không tái phát DFS 5 năm (%) DFS trung bình (tháng) ≤60 tuổi 12 36 69,1% 45,8±2,8 >60 tuổi 7 19 69,3% 44,1±3,7 Tổng 19 55 p=0,724 Nhận xét: Tỷ lệ DFS 5 năm của nhóm tuổi ≤60 và >60 tuổi lần lượt là 69,1% và 69,3%. Không khác biệt giữa 2 nhóm tuổi này, p=0,724. 69 Biều đồ 3.6: Thời gian sống thêm theo giới tính Bảng 3.27. Mối liên quan giữa thời gian sống thêm và giới tính Giới tính Tái phát Không tái phát DFS 5 năm (%) DFS trung bình (tháng) Nam 14 30 49,4% 43,6±3,3 Nữ 5 25 54,4% 49,2±2,9 Tổng 19 55 p=0,176 Nhận xét: Tỷ lệ DFS 5 năm của 2 giới nam, nữ lần lượt là 49,4% và 54,4%, khác biệt không có ý nghĩa thống kê với p=0,176. 70 Biều đồ 3.7: Thời gian sống thêm theo giai đoạn u Bảng 3.28. Mối liên quan giữa thời gian sống thêm và giai đoạn u Giai đoạn u Tái phát Không tái phát DFS 5 năm (%) DFS trung bình (tháng) T1 3 19 80,5% 48,7±2,0 T2 16 36 59,9% 45,0±2,3 Tổng 19 55 p = 0,320 Nhận xét: Tỷ lệ DFS 5 năm giữa giai đoạn u T1 và T2 khác biệt không có ý nghĩa thống kê với p = 0,320. 71 Biều đồ 3.8: Thời gian sống thêm theo độ mô học Bảng 3.29. Mối liên quan giữa sống thêm và độ mô học ộ mô học Tái phát Không tái phát DFS 5 năm (%) DFS trung bình (tháng) ộ I + II 13 49 71,4% 47,2±2,4 ộ III 6 6 34,6% 31,1±7,5 Tổng 19 55 p = 0,003 Nhận xét: Tỷ lệ DFS 5 năm của 2 nhóm trên lần lượt là 71,4% và 34,6%. Sự khác biệt có ý nghĩa thống kê khi so sánh giữa 3 nhóm, p = 0,003. 72 Biều đồ 3.9: Thời gian sống thêm và độ xâm lấn sâu Bảng 3.30. Mối liên quan giữa sống thêm và độ xâm lấn sâu ộ xâm lấn sâu Tái phát Không tái phát DFS 5 năm (%) DFS trung bình (tháng) ≤ 5mm 2 23 84,8% 55,8±2,0 > 5mm 17 32 47,0% 40,1±3,3 Tổng 19 55 p = 0,002 Nhận xét: Nhóm bệnh nhân có DOI > 5mm có tỷ lệ DFS 5 năm thấp hơn nhóm có DOI ≤ 5mm (47,0% so với 84,8%). Sự khác biệt có ý nghĩa thống kê khi so sánh độ xâm lấn sâu, p=0,002. 73 Biều đồ 3.10. Thời gian sống thêm và tình trạng hạch phá vỡ vỏ Bảng 3.31. Mối liên quan giữa sống thêm và tình trạng hạch phá vỡ vỏ Hạch phá vỡ vỏ Tái phát Không tái phát DFS 5 năm (%) DFS trung bình (tháng) Không 5 52 76,6% 48,8±2,0 Có 14 3 22,7% 25,1±5,9 Tổng 19 55 p = 0,0001 Nhận xét: Nhóm bệnh nhân có hạch phá vỡ vỏ có tỷ lệ DFS 5 năm thấp hơn nhóm không phá vỡ vỏ (22,7% so với 76,6%). Sự khác biệt có ý nghĩa thống kê khi so sánh độ xâm lấn sâu, p=0,0001. 74 3.3.2. Sống thêm toàn bộ Thời gian sống thêm toàn bộ Biều đồ 3.11. Thời gian sống thêm toàn bộ Bảng 3.32. Thời gian sống thêm theo các năm Sống thêm 1 năm 3 năm 5 năm Tỷ lệ OS 94,6% 77,4% 73,9% Nhận xét: Trong thời gian theo dõi trung bình 35,3 ± 12,1 tháng (16 – 62 tháng), có 17 BN tử vong. Tỷ lệ OS 5 năm đạt 73,9%, thời gian OS trung bình 46,9±2,1 tháng. 75 Liên quan thời gian sống thêm toàn bộ và một số yếu tố Biều đồ 3.12. Thời gian sống thêm theo nhóm tuổi Bảng 3.33. Mối liên quan giữa thời gian sống thêm theo tuổi Nhóm tuổi Tử vong Sống OS 5 năm (%) OS trung bình (tháng) ≤ 60 tuổi 12 36 78,3% 47,9±3,2 > 60 tuổi 5 21 68,8% 45,8±2,7 Tổng 17 57 p = 0,681 Nhận xét: Nhóm tuổi ≤ 60 có tỷ lệ sống thêm toàn bộ 5 năm (78,3%) cao hơn nhóm > 60 tuổi (68,8%), khác biệt không có ý nghĩa thống kê với p=0,681. 76 Biều đồ 3.13. Thời gian sống thêm theo giới tính Bảng 3.34. Mối liên quan giữa thời gian sống thêm và giới tính Giới tính Tử vong Sống OS 5 năm (%) OS trung bình (tháng) Nam 13 31 56,4% 43,4±3,1 Nữ 4 26 74,8% 50,5±2,2 Tổng 17 57 p=0,112 Nhận xét: Tỷ lệ OS 5 năm của nam tương đương so với nữ giới (56,4% so với 74,8%), khác biệt không có ý nghĩa thống kê với p=0,112. 77 Biều đồ 3.14. Thời gian sống thêm theo giai đoạn u Bảng 3.35. Mối liên quan giữa thời gian sống thêm và giai đoạn u Giai đoạn u Tử vong Sống OS 5 năm (%) OS trung bình (tháng) T1 3 19 78,3 50,6±2,9 T2 14 38 65,1 44,9±2,8 Tổng 17 57 p = 0,206 Nhận xét: Tỷ lệ OS 5 năm giữa giai đoạn u T1 và T2 khác biệt không có ý nghĩa thống kê với p = 0,206. 78 Biều đồ 3.15. Thời gian sống thêm theo độ mô học Bảng 3.36. Mối liên quan giữa sống thêm và độ mô học ộ mô học Tử vong Sống OS 5 năm (%) OS trung bình (tháng) ộ I + II 12 50 78,7% 48,9±2,1 ộ III 5 7 31,4% 33,4±5,6 Tổng 17 57 p = 0,012 Nhận xét: Nhóm bệnh nhân có độ mô học thấp có tỷ lệ OS 5 năm cao hơn nhóm có độ mô học cao, cụ thể tỷ lệ OS 5 năm của 2 nhóm độ mô học I +II và III lần lượt 78,7% và 31,4%. Sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với p=0,012. 79 Biều đồ 3.16. Thời gian sống thêm và độ xâm lấn sâu Bảng 3.37. Mối liên quan giữa sống thêm và độ xâm lấn sâu ộ xâm lấn sâu Tử vong Sống OS 5 năm (%) ( (%) OS trung bình (tháng) ≤ 5mm 2 23 87,4% 53,6±1,9 > 5mm 15 34 47,1% 40,9±3,4 Tổng 17 57 p=0,002 Nhận xét: Tỷ lệ OS 5 năm 2 nhóm lần lượt là 87,4% và 47,1%. Khác biệt có ý nghĩa thống kê với p=0,002. 80 Biều đồ 3.17. Thời gian sống thêm và tình trạng hạch phá vỡ vỏ Bảng 3.38. Mối liên quan giữa sống thêm và tình trạng hạch phá vỡ vỏ Hạch phá vỡ vỏ Tử vong Sống OS 5 năm (%) ( (%) OS trung bình (tháng) Không 5 52 78,9% 49,2±2,9 Có 12 5 27,3% 29,1±2,4 Tổng 17 57 p=0,0004 Nhận xét: Tỷ lệ OS 5 năm 2 nhóm lần lượt là 78,9% và 27,3%. Khác biệt có ý nghĩa thống kê với p=0,0004. 81 3.3.3. Một số tác dụng không mong muốn của phác đồ 3.3.3.1. Tác dụng không mong muốn trên hệ tạo huyết Bảng 3.39. Tác dụng không mong muốn trên hệ huyết học ộc tính Mọi độ ộ I ộ II ộ III ộ IV n % n % n % n % n % Hạ bạch cầu 49 66,2 20 27 22 29,7 7 9,4 0 0 Hạ bạch cầu hạt 43 58,1 28 36 7 9,5 7 9,5 1 1,4 Hạ tiểu cầu 6 8,1 6 8,1 0 0 0 0 0 0 Hạ huyết sắc tố 27 36,5 25 33,8 2 2,8 0 0 0 0 Nhận xét: Độc tính huyết học hạ bạch cầu là hay gặp nhất với tỷ lệ 66,2%; hạ bạch cầu độ III gặp 9,4%. Không gặp trường hợp nào hạ bạch cầu độ IV. Hạ bạch cầu hạt cũng gặp trên 50% trường hợp, nhưng chỉ gặp 1 BN hạ độ IV. Hạ huyết sắc tố gặp ít hơn với tỷ lệ gặp là 36,5%, không gặp độc tính độ III-IV. Hạ tiểu cầu hiếm gặp hơn với 8,1% các trường hợp, trong đó chỉ gặp độ I. 3.3.3.2. Tác dụng không mong muốn ngoài hệ tạo huyết Bảng 3.40. Tác dụng không mong muốn trên gan, thận ộc tính Mọi độ ộ I ộ II ộ III ộ IV n % n % n % n % n % Tăng men gan 6 9,4 5 7,8 1 1,6 0 0 0 0 Tăng ure 1 1,6 1 1,6 0 0 0 0 0 0 Tăng creatinine 5 6,7 4 5,4 1 1,6 0 0 0 0 Nhận xét: Độc tính lên gan thận là ít gặp, tăng men gan 9,4%, tăng ure 1,6% và tăng creatinine gặp 6,7% trường hợp. Không gặp trường hợp độc tính độ III-IV. 82 Bảng 3.41. Tác dụng không mong muốn ngoài hệ huyết học khác ộc tính Mọi độ ộ I ộ II ộ III ộ IV n % n % n % n % n % Nôn, buồn nôn 56 75,7 18 24,3 31 41,9 7 9,4 0 0 Chán ăn 37 50 36 48,6 1 1.4 0 0 0 0 Thần kinh ngoại vi 6 8,1 5 6,8 1 1,4 0 0 0 0 Viêm da 74 100 18 24,3 43 58,1 13 17,6 0 0 Viêm niêm mạc 74 100 11 14,9 45 60,8 18 24,3 0 0 Nhận xét: Nôn, buồn nôn gặp đa phần các bệnh nhân, chủ yếu là độ I và II, và nôn độ III chỉ gặp 9,4%. Chán ăn gặp 50%, chỉ gặp ở độ I và độ II. Tê bì hay tác dụng phụ thần kinh ngoại vi chỉ gặp 6 trường hợp chiếm 8,1%. Chỉ gặp độ I và II. 100% BN có viêm da và viêm niêm mạc, chủ yếu gặp độ 2 (viêm da 58,1%; viêm niêm mạc 60,8%). Bảng 3.42. Tác dụng không mong muốn muộn ộc tính Mọi độ ộ I ộ II ộ III ộ IV n % n % n % n % n % Khô miệng 67 90,5 25 33,7 27 36,5 15 20,3 0 0 Xơ hoá da 36 48,6 24 32,4 12 16,2 0 0 0 0 Khít hàm 12 16,2 8 10,8 4 0,05 0 0 0 0 Nhận xét: Phần lớn BN gặp biến chứng khô miệng (90,5%); trong đó độ 2 gặp nhiều nhất (36,5%). Xơ hóa da gặp 48,6%; chủ yếu độ 1 (32,4%). Khít hàm gặp 16,2%, chủ yếu là độ 1 (10,8%). Không gặp bệnh nhân nào độc tính do xạ trị độ IV. 83 CHƢƠNG 4 BÀN LUẬN 4.1. ẶC IỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG 4.1.1. Tuổi và giới Trong nghiên cứu của chúng tôi, tỷ lệ ung thư lưỡi giai đoạn pT1- 2N1M0 ở nhóm tuổi >50 chiếm phần lớn (74,3%), trong đó đỉnh cao là độ tuổi từ 51 đến 60 tuổi và tuổi trung bình của nhóm bệnh nhân nghiên cứu là 53,4±8,2 tuổi. Nghiên cứu của chúng tôi cũng phù hợp với các nghiên cứu của các tác giả trong và ngoài nước. Nghiên cứu của Ngô Xuân Quý gồm 130 bệnh nhân ung thư lưỡi giai đoạn I và II tại bệnh viện K (2005-2010), tuổi trung bình 54,1 tuổi và bệnh trải dài từ 30-84 tuổi.7 Theo nghiên cứu của Vũ Việt Anh thì tỷ lệ ung thư lưỡi giai đoạn I, II ở lứa tuổi >40 chiếm 93,6% và tuổi trung bình là 57,49 tuổi.11 Theo nghiên cứu của Shabbir Akhtar gồm 94 bệnh nhân ung thư lưỡi giai đoạn I và II tuổi trung bình là 55 tuổi và tuổi mắc bệnh trải dài từ 25 đến 78 tuổi.4 Nghiên cứu của Kiyoto Shiga và cộng sự (2001-2005) ở bệnh viện Tohoku University hospital, tuổi trung bình là 59,3 tuổi và bệnh trải dài từ 24 đến 86 tuổi.54 Theo Nguyễn Quốc Bảo và Trần Văn Công, nhóm tuổi có tỷ lệ mắc cao từ 50 đến 60 tuổi, tỷ lệ nam/nữ là 1,2/1.55,56 Theo Nguyễn Đức Lợi năm 2002 nhóm tuổi có tỷ lệ mắc bệnh UTL cao nhất là nhóm tuổi từ 50-59 tuổi và 60-69 tuổi; tỷ lệ mắc bệnh ở nhóm tuổi trên 40 tuổi là 85%.6 Tuổi trung bình theo tác giả Sagheb (2016) là 59 tuổi.57 Trong các nghiên cứu về ung thư lưỡi thì tỷ lệ nam giới mắc bệnh luôn cao hơn nữ giới, tỷ lệ này thay đổi trong các nghiên cứu, của tác giả Vũ Việt Anh là 1,76/1, của tác giả Ngô Xuân Quý7 là 1,3/1, của Kiyoto Shiga 54 là 1,52/1, của Shabbir Akhtar4 là 1,6/1, của Nguyễn Quốc Bảo55 là 1,2/1. Kết quả của chúng tôi tương tự với các nghiên cứu trên, tỷ lệ nam/nữ: 1,47/1. So với kết quả của các nghiên cứu trong và ngoài nước, 84 kết quả của chúng tôi có sự khác biệt không nhiều, điều này có thể giải thích là do việc lựa chọn nhóm bệnh nhân nghiên cứu của chúng tôi ở giai đoạn sớm T1-2N1M0. Bên cạnh đó, nam giới thường hay gặp hơn nữ giới có thể do chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố nguy cơ như hút thuốc lá, uống rượu, 4.1.2. Tiền sử bản thân Nhiều nghiên cứu đề cập đến nguy cơ của hút thuốc lá, uống rượu, nhai trầu gây ra ung thư khoang miệng nói chung và ung thư lưỡi nói riêng. Trong nghiên cứu của chúng tôi gồm 74 bệnh nhân, đa phần bệnh nhân có yếu tố nguy cơ trên (chiếm 70,3%), trong đó hút thuốc lá chiếm 44,5% và sử dụng rượu chiếm 48,6%; có 8,1% bệnh nhân có tiền sử nhai trầu. Kết quả nghiên cứu của chúng tôi tương tự so với một số tác giả trong và ngoài nước. Trong nghiên cứu Vũ Việt Anh có 48,9% bệnh nhân có tiền sử sử dụng rượu, 42,5% sử dụng thuốc lá hoặc thuốc lào và 10,6% có tiền sử nhai trầu.11 Trong nghiên cứu của tác giả Sagheb, chủ yếu bệnh nhân có sử dụng rượu và thuốc lá (51% và 41%).57 Tuy nhiên trong nghiên cứ của tác giả Ngô Xuân Quý năm 2010 trên 130 bệnh nhân có 17 bệnh nhân sử dụng rượu chiếm 13,1%, cả hút thuốc và uống rượu chiếm 36,2%.7 Sự khác biệt này là do nhóm nghiên cứu của chúng tôi chỉ tập trung vào ung thư lưỡi giai đoạn T1-2N1M0. Ngoài ra, về tiền sử mắc các bệnh lý nội khoa, chúng tôi ghi nhận đa phần bệnh nhân không có tiền sử bệnh lý nội khoa, chiếm 71,6%. Trong các bệnh nhân có tiền sử nội khoa, đa phần là bệnh lý tim mạch (8 bệnh nhân) và đái tháo đường (8 bệnh nhân). Có 4 BN mắc viêm gan B mạn tính và 1 BN có tiền sử lao phổi và không có triệu chứng lâm sàng cũng như cận lâm sàng cấp tính ảnh hưởng đến quá trình điều trị. Điều này do nhóm bệnh nhân nghiên cứu của chúng tôi lựa chọn giai đoạn N1, được tiến hành phác đồ điều trị 85 phẫu thuật, tiếp đó hoá xạ trị đồng thời bổ trợ, do đó việc lựa chọn bệnh nhân đảm bảo không ảnh hưởng đến lộ trình của phác đồ là rất quan trọng. 4.1.3. Lý do vào viện và thời gian phát hiện bệnh Lý do vào viện là triệu chứng cơ năng chính khiến người bệnh phải đi khám bệnh hoặc nhập viện điều trị. Nghiên cứu của nhiều tác giả trong nước ghi nhận triệu chứng phát hiện u lưỡi và loét tại lưỡi là hai lý do chính khiến bệnh nhân ung thư lưỡi phải vào viện. Nghiên cứu của Vũ Việt Anh, vào viện vì khối u ở lưỡi và loét ở lưỡi chiếm lần lượt là 53,2% và 34%.11 Theo nghiên cứu của Trần Văn Công với lý do vào viện thường gặp là nổi u ở lưỡi (28,1%) và vết loét tại lưỡi (42,9%).56 Nghiên cứu của Ngô Xuân Quý, tỷ lệ lần lượt 2 lý do trên là 46,2% và 39,2%. 7 Nghiên cứu của Trần Đặng Ngọc Linh với triệu chứng khối u ở lưỡi chiếm 47,6% và vết loét ở lưỡi gặp 40,7% các trường hợp.58 Kết quả của chúng tôi cũng tương tự như kết quả của các tác giả, triệu chứng khiến hầu hết các bệnh nhân phải vào viện là tự phát hiện u lưỡi và loét lưỡi (chiếm lần lượt 41,9% và 35,1%). Thời gian phát hiện bệnh là thời gian được tính từ lúc bệnh nhân tự phát hiện các dấu hiệu bất thường mà phải đi khám bệnh (tính từ lúc có triệu chứng đầu tiên khiến bệnh nhân phải chú ý tới bệnh đến lúc vào viện khám chẩn đoán xác định). Cũng như các nghiên cứu trước đây, thời gian phát hiện bệnh của bệnh nhân thường trong 6 tháng đầu. Trong nghiên cứu của chúng tôi, đa số các bệnh nhân đến viện khám trong vòng 6 tháng đầu kể từ lúc xuất hiện các dấu hiệu bất thường (chiếm 67,6%), và có 47,3% số bệnh nhân đến viện khám trong vòng 3 tháng đầu tiên khi mới phát hiện ra triệu chứng đầu tiên. Có 7 trường hợp bệnh nhân (4,9%) đến viện sau 1 năm kể từ khi có triệu chứng ban đầu. Thời gian phát hiện bệnh trung bình là 6,1 ± 2,4 tháng. Nghiên cứu của chúng tôi tương đương với các nghiên cứu của các tác giả trong và ngoài nước, Nguyễn Đức Lợi ghi nhận rằng chủ yếu bệnh nhân đến 86 viện trong vòng 6 tháng đầu (78,6%).6 Theo tác giả Ngô Xuân Quý, tỷ lệ bệnh nhân đến viện trong vòng 6 tháng chiếm 70%, trong đó đến viện trước 3 tháng là 46,2%. 7 Theo nghiên cứu của Shabbir Akhtar hầu hết bệnh nhân đến viện kể từ khi có triệu chứng ban đầu đến khi có chẩn đoán xác định là trong vòng 6 tháng đầu, thời gian trung bình là 6,5 tháng.4 Lưỡi là cơ quan nhai nuốt và chi phối bởi mạng lưới thần kinh phong phú, mặt khác có thể phát hiện các tổn thương tại lưỡi và khoang miệng qua chăm sóc vệ sinh răng miệng hằng ngày. Trong nghiên cứu của chúng tôi các bệnh nhân tới viện khi u còn chưa quá lớn (từ 1-4cm) và khác so với các bệnh lý ung thư khác, khi có tổn thương u hoặc loét lâu lành tại lưỡi kèm theo các bệnh lý răng miệng thường khiến bệnh nhân khó chịu cần đi khám bệnh, do đó thời gian phát hiện bệnh tương đối sớm. 4.1.4. Triệu chứng cơ năng đầu tiên Đa số các bệnh nhân có triệu chứng nổi u ở lưỡi và vết loét ở lưỡi tại thời điểm nhập viện. Trong nghiên cứu của chúng tôi, 2 triệu chứng cơ năng chủ yếu của bệnh nhân xuất hiện đầu tiên là tự phát hiện khối u và loét tại lưỡi, chiếm tỷ lệ lần lượt 33,8% và 43,2%. Nghiên cứu của chúng tôi cũng tương tự như kết quả của một số tác giả trong nước như nghiên cứu của Trần Đặng Ngọc Linh với khối u ở lưỡi chiếm 47,6% và vết loét ở lưỡi gặp 40,7%.58 Nghiên cứu của Trần Văn Công với triệu chứng đầu tiên của bệnh biểu hiện khối u lưỡi chiếm 28,1% và vết loét tại lưỡi là 42,9%. 56 Tác giả Ngô Xuân Quý cho thấy nổi u ở lưỡi chiếm tỷ lệ 46,2% và vết loét tại lưỡi chiếm 39,2%.7 Nghiên cứu của chúng tôi cũng ghi nhận được 15 trường hợp bệnh nhân có đau tại vùng có u chiếm tỷ lệ 20,3%, tương tự kết quả của tác giả Trần Đặng Ngọc Linh là 8,5% và tác giả Trần Văn Công ghi nhận là 20,7%.56,58 Theo tác giả Nguyễn Đức Lợi6 thì tỷ lệ 87 này là 17,6%; nhưng theo kết quả nghiên cứu của Strimson thì dấu hiệu đau nhức tại u lại là triệu chứng đầu tiên hay gặp và cũng là lý do chính khiến người bệnh đến viện khám.16 4.1.5. Chỉ số toàn trạng và triệu chứng toàn thân Trong nghiên cứu, chúng tôi lựa chọn các bệnh nhân ung thư lưỡi có chỉ số toàn trạng ECOG 0-1 điểm, nhằm không ảnh hưởng đến quá trình điều trị bao gồm phẫu thuật, theo sau hoá xạ trị đồng thời, tương tự như thiết kế nghiên cứu của các thử nghiệm lâm sàng trên thế giới. Chúng tôi ghi nhận, đa phần bệnh nhân có chỉ số toàn trạng ECOG 0 điểm, chiếm 59,5%. Tuy nhiên, theo nghiên cứu của tác giả Su Jung Shim, nghiên cứu trên nhóm bệnh nhân giai đoạn sớm T1-2N0-1M0, trong đó tỷ lệ bệnh nhân có điểm toàn trạng ECOG 0 chỉ chiếm 27%, còn lại 73% bệnh nhân có chỉ số toàn trạng ECOG 1 điểm.5 Có thể do trong nghiên cứu của Su Jung Shim là các bệnh nhân giai đoạn sớm, có cả các bệnh nhân giai đoạn N0, việc điều trị chủ yếu là phẫu thuật, còn trong nghiên cứu của chúng tôi có giai đoạn pN1, kèm theo một số yếu tố nguy cơ cao sau phẫu thuật trên mô bệnh học nên cần kết hợp với phương pháp điều trị hoá xạ trị bổ trợ, nhằm giảm nguy cơ tái phát, do đó bệnh nhân lựa chọn nghiên cứu cần có chỉ số toàn trạng tốt hơn, đảm bảo không bị trì hoãn trong quá trình tiến hành điều trị cho bệnh nhân. Trong nghiên cứu của chúng tôi, đa phần các bệnh nhân có tình trạng sút cân dưới 5% trọng lượng cơ thể tại thời điểm trước điều trị (chiếm 66,2%), và có 33,8% bệnh nhân có sút cân trên 5%. Ung thư lưỡi có ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình ăn uống hằng ngày của bệnh nhân, có thể gây gầy sút cân. Tuy nhiên, chúng tôi lựa chọn các bệnh nhân có giai đoạn bệnh sớm, bệnh nhân thường phát hiện bệnh sớm, thể trạng cơ thể tốt, do đó hầu hết các bệnh nhân chưa ảnh hưởng đến cân nặng trước điều trị. 88 4.1.6. ặc điểm tổn thƣơng ung thƣ lƣỡi Các nghiên cứu từ trước đến nay cho thấy bệnh ung thư lưỡi phần di động có vị trí hay gặp ở bờ tự do của lưỡi, sau đó đến mặt dưới lưỡi, còn vị trí đầu lưỡi ít gặp. Mặt khác, đánh giá chính xác vị trí u có giá trị quan trọng trong tiến hành phẫu thuật với mục đích phẫu thuật đảm bảo diện cắt âm tính, liên quan đến chiến lược điều trị trong cuộc mổ, trong đó u ở bờ tự do giúp cho phẫu thuật thuận lợi hơn u ở các vị trí khác. Trong nghiên cứu của chúng tôi, hầu hết tại vị trí bờ tự do của lưỡi chiếm 78,4%, tiếp theo là vị trí mặt dưới lưỡi chiếm 10,8%, mặt trên lưỡi chiếm 6,7%, trong khi vị trí u đầu lưỡi chỉ chiếm 4,1%. Kết quả của chúng tôi giống với kết quả của các tác giả trong và ngoài nước. Theo nghiên cứu của Ngô Xuân Quý, vị trí u ở bờ tự do chiếm đa số với 83,9%, mặt dưới lưỡi 12,3%, mặt trên lưỡi 2,3% và u ở đầu lưỡi là 1,5%. 7 Theo nghiên cứu của Vũ Việt Anh, đa số u ở bờ tự do của lưỡi.11 Theo nghiên cứu của Nguyễn Đức Lợi, u ở bờ tự do chiếm 87,5%, của Nguyễn Quốc Bảo 93%.6,55 Tác giả Lê Văn Quảng (2013) cho kết quả vị trí u ở bờ tự do chiếm 82,1%, mặt trên 3,4%, mặt dưới 6%, đầu lưỡi 6%.17 Tác giả Ngô Xuân Quý ghi nhận vị trí u bờ tự do chiếm đại đa số (chiếm 83,2%), tiếp theo là vị trí đầu lưỡi (5,6%).59 Tác giả Decroix ghi nhận tỷ lệ gặp u ở bờ tự do là 77%, mặt dưới lưỡi 11%, mặt trên lưỡi 5% và đầu lưỡi gặp 3%.48 Về đặc điểm ung thư lưỡi có thể liên quan đến các bệnh lý mãn tính vùng răng miệng, đặc biệt