Luận án Trách nhiệm thu hồi hàng hóa có khuyết tật của doanh nghiệp theo pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng atij Việt Nam hiện nay

THHHCKT gây ra cũng được xem xét miễn trừ. Thứ nhất, HH đ qua sử dụng được cung cấp ư i dạng đồ cổ hoặc là các SP được sửa chữa hoặc phục hồi trư c khi sử dụng. DN không có trách nhiệm thu hồi HH có khiếm khuyết đối v i loại HH đ qua sử dụng bởi vì giá trị sử dụng của những HH n y đ ị giảm sút. Giá trị sử dụng của HH đ sử dụng giảm sút có thể do hao mòn vật lý hoặc do các yếu tố khác tác động từ quá trình sử dụng trư c đ . Bên cạnh đ khuyết tật, lỗi của HH có thể phát sinh trong thời gian HH được sử dụng. Quan trọng hơn l NTD khi mua và sử dụng SP đ qua sử dụng là họ đ tự nhận thức được hoặc được DN thông báo và chấp nhận những rủi ro hư h ng, khuyết tật của HH và vì vậy, DN không chịu trách nhiệm ngăn chặn nguy cơ hoặc thiệt hại phát sinh do khuyết tật của những HH này gây ra. 73 Điều 2 Chỉ thị 2001/95/EC ng y 03 tháng 12 năm 2001 của Nghị viện và Hội đồng Châu Âu quy định Chỉ thị này: “Không áp dụng cho các SP đã qua sử dụng được cung cấp dưới dạng đồ cổ hoặc là các SP được sửa chữa hoặc phục hồi trước khi sử dụng, với điều kiện nhà cung cấp phải thông báo rõ ràng cho người mà mình cung cấp SP cho tác dụng đó”. Theo đ , các trách nhiệm được thực hiện để đảm bảo cho NTD sử dụng SP an to n trong đ c trách nhiệm THSP không áp dụng cho SP đ qua sử dụng được cung cấp ư i dạng đồ cổ hoặc là các SP được sửa chữa hoặc phục hồi trư c khi sử dụng. Điều 4 Các quy định chung về an toàn SP năm 2005 của Anh cũng quy định: “Các quy định này không áp dụng cho SP cũ được cung cấp dưới dạng SP được sửa chữa hoặc phục hồi trước khi sử dụng, với điều kiện nhà cung cấp phải thông báo rõ ràng cho người mà mình cung cấp SP đó”. Thứ hai, khuyết tật của HH phát sinh do lỗi của NTD. Khi khuyết tật không nằm trong sự quản lý hoặc chi phối của DN m n phát sinh o ch nh h nh động của NTD hoặc do hành vi của bên thứ a như: NTD sử dụng HH sai hư ng dẫn, cảnh áo người sử dụng vô gây hư h ng nếu quy trách nhiệm thu hồi cho DN th ường như l không công ằng không k ch th ch được tính chủ động, sáng tạo cũng như th c đẩy sản xuất, kinh doanh. Vì vậy, pháp luật nên loại trừ trách nhiệm THHHCKT mà nguyên nhân gây ra khuyết tật xuất phát từ chính NTD. 2.2.4.9. Quy định về chế tài áp dụng THHHCKT là trách nhiệm mà DN phải thực hiện theo quy định của pháp luật. Vì vậy, khi DN không thực hiện trách nhiệm thu hồi, DN sẽ phải gánh chịu những hậu quả pháp lý bất lợi thông qua các chế tài dân sự, hành chính và hình sự. Điều 19 Bản hư ng ẫn ảo vệ NTD của Hội đồng Liên Hiệp Quốc nêu rõ “nếu một SP bị phát hiện là bị lỗi nghiêm trọng thì nhà sản xuất, nhà phân phối nên thu hồi nó và thay thế hoặc sửa đổi nó, hoặc thay thế một SP khác cho nó. Nếu không thể làm điều này trong một khoảng thời gian hợp lý, NTD cần được bồi thường”. Mục (19) Chỉ thị 2001/95/EC ng y 03 tháng 12 năm 2001 của Nghị viện và Hội đồng Châu Âu quy định THHCKT là một trong những nghĩa vụ của DN để ngăn 74 ngừa thiệt hại do HH không đảm bảo an toàn gây ra. Khi áp dụng biện pháp thu hồi, tùy thuộc v o quy định của các quốc gia thành viên, c n có hình thức bồi thường thích hợp cho NTD như thay thế hoặc bồi hoàn. Điều 19 Luật bảo vệ quyền và lợi ích của NTD Trung Quốc (sửa đổi năm 2013) quy định: “Nếu biện pháp thu hồi được thực hiện, các nhà khai thác kinh doanh sẽ bồi hoàn cho NTD đối với các chi phí cần thiết phát sinh cho việc thu hồi HH”. Từ những quy định của các nư c cho thấy chế tài dân sự được áp dụng đối v i trách nhiệm THHHCKT thông qua các biện pháp khắc phục như sửa chữa HHCKT, thay thế HHCKT bằng HH m i, bồi hoàn chi phí mà NTD đ ra để mua HHCKT. Ngoài ra, chế tài dân sự cũng áp ụng trong trường hợp DN vi phạm trách nhiệm thu hồi như không thực hiện việc thu hồi trong một khoảng thời gian hợp lý, DN phải bồi thường cho NTD thông qua việc khiếu nại, khởi kiện từ NTD. Ngoài chế tài dân sự, chế tài hành chính và hình sự cũng được áp dụng khi DN không thực hiện hoặc thực hiện không đ y đủ trách nhiệm THHHCKT theo quy định của pháp luật. Do tính chất đặc thù của mối quan hệ tiêu dùng là “thông tin bất cân xứng”, “NTD là bên yếu thế” nên Nh nư c c n can thiệp để BVQLNTD làm cho trách nhiệm THHHCKT mang bản chất của luật công. Theo đ chế tài hành chính và chế tài hình sự được áp dụng vì hai loại chế tài này mang bản chất của luật công, tức là “mệnh lệnh và phục tùng” giữa chủ thể quản l l nh nư c và chủ thể bị quản lý là DN. Ví dụ Điều 56 Luật Bảo vệ quyền và lợi ích của NTD Trung Quốc (sửa đổi năm 2013) quy định khi các nhà khai thác kinh doanh từ chối hoặc trì hoãn biện pháp thu hồi được yêu c u bởi các cơ quan h nh ch nh các cơ quan n y sẽ ra lệnh cho họ sửa chữa hoặc tùy theo tình huống, cảnh báo các nhà khai thác kinh doanh, tịch thu thu nhập bất hợp pháp của họ, phạt tiền không thấp hơn thu nhập bất hợp pháp nhưng không nhiều hơn hơn mười l n thu nhập bất hợp pháp hoặc nếu không có thu nhập bất hợp pháp, phạt tiền không quá 500.000 nhân dân tệ. Đạo luật An toàn SP tiêu dùng Hoa Kỳ quy định bất kỳ ai cố tình vi phạm việc không tuân thủ lệnh được an h nh liên quan đến thông báo và sửa chữa, thay thế hoặc hoàn tiền phải chịu hình phạt không vượt quá 2000 đô la cho mỗi vi phạm. Hình phạt hình sự được áp dụng khi bất kỳ ai cố ý vi phạm, không tuân thủ lệnh 75 được ban h nh liên quan đến thông báo và sửa chữa, thay thế và hoàn tiền sau khi nhận được thông báo về sự không tuân thủ của Ủy ban an toàn SP tiêu dùng sẽ bị phạt không quá 50.000 đô la phạt tù không quá 01 năm hoặc bị phạt không quá 50.000 đô la v phạt tù không quá 01 năm [91 Điều 15 Điều 19 Điều 20 Điều 21]. Kết luận chƣơng 2 Trách nhiệm thu hồi hàng hóa có khuyết tật có vai trò rất to l n, góp ph n cũng cố, khắc phục quyền được đảm bảo an toàn của NTD khi sử dụng HH trong đời sống hằng ngày. Trách nhiệm n y c nghĩa trong việc ngăn ngừa cũng như ngăn chặn HHCKT lưu thông trên thị trường v c điều kiện được trao đổi, mua bán, từ đ gây ảnh hưởng t i tính mạng, tài sản, sức kh e của NTD. Chương 2 của Luận án đ luận giải được những vấn đề lý luận về trách nhiệm THHHCKT như: khái niệm về HHCKT; khái niệm đặc điểm THHHCKT; khái niệm đặc điểm, bản chất của trách nhiệm THHHCKT của DN, phân biệt trách nhiệm THHHCKT v i một số trách nhiệm khác của DN, chỉ ra các yếu tố tác động đến trách nhiệm THHHCKT của DN. Trong chương n y Luận án cũng l m rõ trách nhiệm THHHCKT của DN theo pháp luật BVQLNTD, bao gồm: Khái niệm đặc điểm, sự c n thiết của điều chỉnh pháp luật BVQLNTD về trách nhiệm THHHCKT của DN; nguyên tắc pháp luật về trách nhiệm THHHCKT; nội dung pháp luật về trách nhiệm THHHCKT của DN. Qua nghiên cứu những vấn đề lý luận cốt yếu của trách nhiệm THHHCKT của DN được lồng ghép, so sánh v i những quy định pháp luật của một số nư c có chế định về trách nhiệm sản phẩm phát triển trên thế gi i, từ đ Luận án chỉ ra được những kinh nghiệm có giá trị tham khảo cho Việt Nam trong quá trình lập pháp cũng như thực hiện pháp luật một cách hiệu quả hơn. Những nghiên cứu l luận ở chương này là nền tảng nhận thức khoa học l m cơ sở định hư ng cho việc tiếp tục nghiên cứu các chương c n lại trên giác độ khoa học pháp l về trách nhiệm THHHCKT của DN. 76 Chƣơng 3 PHÁP LUẬT BẢO VỆ QUYỀN LỢI NGƢỜI TIÊU DÙNG VIỆT NAM VỀ TRÁCH NHIỆM THU HỒI HÀNG HÓA CÓ KHUYẾT TẬT CỦA DOANH NGHIỆP VÀ THỰC TIỄN THỰC HIỆN Như đ đề cập tại chương 2 BVQLNTD có nội ung liên quan đến nhiều lĩnh vực như an to n thực phẩm, cạnh tranh thương mại, quảng cáo, chất lượng, giá cả, ược phẩm Vì vậy, trách nhiệm THHHCKT của DN được nghiên cứu trên cơ sở tổng hợp, phân tích nhiều văn ản pháp luật Việt Nam hiện hành có liên quan. 3.1. Thực trạng pháp luật và thực tiễn thực hiện pháp luật bảo vệ quyền lợi ngƣời tiêu dùng Việt Nam về trách nhiệm thu hồi hàng hóa có khuyết tật của doanh nghiệp 3.1.1. Chủ thể của trách nhiệm 3.1.1.1. Chủ thể có quyền Trách nhiệm của DN khi cung cấp HH trong đ c trách nhiệm THHHCKT thì chủ thể có quyền là NTD nói chung và là chủ sở hữu HH nói riêng. Điều 3 Luật BVQLNTD 2010 quy định: “NTD là người mua, sử dụng HH, dịch vụ cho mục đích tiêu dùng, sinh hoạt của cá nhân, gia đình, tổ chức”. Theo quy định n y để xác định một chủ thể có phải là NTD hay không c n căn cứ vào mục đ ch của việc mua HH, sử dụng dịch vụ l để tiêu dùng, sinh hoạt chứ không vì mục đ ch thương mại. Ngoài ra, NTD không chỉ là cá nhân tiêu dùng riêng lẻ mà có thể là tổ chức mua, sử dụng HH cho mục đ ch tiêu ùng sinh hoạt của cá nhân gia đ nh hoặc tổ chức đ m không sử dụng cho mục đ ch án lại hoặc mục đ ch sinh lời [30, tr.11]. Như vậy, khác v i các nư c quy định NTD chỉ có thể là cá nhân ở một số nư c, pháp luật Việt Nam quy định NTD bao gồm cả cá nhân và tổ chức. Xét về trách nhiệm THHHCKT của DN, chủ thể có quyền là NTD và chủ sở hữu HH. Bởi vì trách nhiệm THHHCKT phát sinh khi có sự tồn tại lỗi, khuyết tật của HH, vì vậy bất cứ NTD nào không phải l người mua, là chủ sở hữu HH mà có mối liên hệ v i HH đ th trở thành chủ thể có quyền khi DN thực hiện trách nhiệm thu hồi như quyền được giao trả lại HH, quyền được áp dụng các biện pháp để đảm bảo an toàn, quyền được cảnh báo an toàn, quyền được bồi thường những thương tổn do HHCKT gây ra. Ngoài ra, trách nhiệm THHHCKT thường gắn liền v i trách 77 nhiệm thực hiện các biện pháp khắc phục của DN là biện pháp sửa chữa khuyết tật, thay thế HHCKT bằng HH khác, lấy lại HHCKT và hoàn lại tiền. Những biện pháp khắc phục n y liên quan đến quyền lợi của chủ sở hữu HH và vì vậy, chủ sở hữu đương nhiên l chủ thể có quyền của trách nhiệm THHHCKT của DN. Trong quan hệ pháp luật về trách nhiệm THHHCKT, NTD, chủ sở hữu HH được thực hiện những quyền nhất định trư c tiên là những quyền chung được quy định tại Điều 8 Luật BVQLNTD năm 2010. Trong số các quyền được quy định tại Điều 8 thì quyền được khiếu nại được NTD sử dụng phổ biến để bảo vệ quyền lợi của mình. Quyền được khiếu nại của NTD cũng được quy định tại khoản 1 Điều 64 Luật Chất lượng SP, HH 2007. Khi cho rằng có hành vi xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp của mình trong thực thi trách nhiệm THHHCKT, NTD có quyền khiếu nại t i nhiều chủ thể khác nhau. (Hình 3.1) Hình 3.1: Quy trình khiếu nại bảo vệ quyền lợi ngƣời tiêu dùng tại Việt Nam (Tài liệu số 35) Như vậy, theo quy trình chung, NTD khi gặp các vấn đề liên quan t i quyền lợi của mình thì có quyền khiếu nại trực tiếp t i nhà sản xuất/nhà phân phối (DN) để yêu c u thực hiện trách nhiệm hoặc chấm dứt hành vi vi phạm trách nhiệm hoặc bồi thường nếu có thiệt hại xảy ra từ các hành vi vi phạm của DN, hoặc gửi đơn t i tổ chức BVQLNTD, cơ quan ảo vệ NTD trực thuộc Bộ Công Thương. Đối v i việc thực thi trách nhiệm TTHHCKT, NTD, chủ sở hữu cũng tuân thủ theo quy trình chung đ để bảo vệ quyền lợi của m nh. Tuy nhiên o t nh đặc thù về chủng loại đặc tính của HH trong nhiều lĩnh vực khác nhau nên trách nhiệm n y c n quy định trong các văn ản pháp luật chuyên ng nh đặc biệt trong lĩnh vực ược phẩm, thực phẩm, an to n phương tiện vận tải. Mỗi lĩnh vực khác nhau đều c cơ quan quản lý, giám sát 78 chất lượng HH (ban hành quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật của ngành), triển khai, giám sát, xử lý hành vi vi phạm pháp luật về trách nhiệm THHHC T l khác nhau (lĩnh vực ược phẩm, thực phẩm thuộc thẩm quyền của Bộ Y tế mà cụ thể là Cục Quản lý ược, Cục An toàn vệ sinh thực phẩm; lĩnh vực an to n phương tiện vận tải thuộc thẩm quyền quản lý của Bộ Giao thông vận tải mà cụ thể là Cục Đăng kiểm Việt Nam). Ngoài ra, Bộ Khoa học và Công nghệ trong phạm vi, quyền hạn của mình cũng c thẩm quyền trong việc kiểm tra giám định chất lượng SP, HH. Vì vậy, ngoài cơ quan ảo vệ người tiêu dùng của Bộ Công Thương trong từng lĩnh vực cụ thể NTD, chủ sở hữu HH có quyền khiếu nại đến các cơ quan c thẩm quyền quản lý về HH trong lĩnh vực đ để được bảo vệ quyền lợi. Ngoài ra, NTD, chủ sở hữu HH còn có thể khởi kiện ra tòa án khi có hành vi vi phạm pháp luật từ phía DN trong thực thi trách nhiệm THHHC T để bảo vệ quyền lợi của mình. Thực tiễn cho thấy, năm 2017 Cục Cạnh tranh và Bảo vệ NTD (Bộ Công Thương) qua tổng đ i 1800.6838 đ tiếp nhận và giải quyết 999 cuộc gọi liên quan đến yêu c u hỗ trợ giải quyết khiếu nại hoặc phản ánh vi phạm quyền lợi NTD, trong đ có 0.4% những vụ khiếu nại, yêu c u liên quan đến thu hồi HHCKT. Mặc dù chiếm tỷ lệ nh chỉ 0.4% tương đương v i 14 vụ việc về THHHCKT trong tổng số 999 vụ việc vi phạm quyền lợi NTD được tiếp nhận qua tổng đ i 1800.6838 nhưng ph n nào phản ánh được NTD đã có ý thức trong việc sử dụng quyền khiếu nại để giải quyết những vấn đề liên quan đến THHHCKT. (Biểu đồ 3.1) Biểu đồ 3.1: Tỷ lệ các vụ việc đƣợc khiếu nại và yêu cầu giải quyết liên quan đến vi phạm quyền lợi NTD thông qua tổng đài 1800.6838 tại Cục Cạnh tranh và Bảo vệ NTD (Bộ Công Thƣơng). (Nguồn: Tổng hợp từ website Cục Cạnh tranh và Bảo vệ NTD). Số lượng, chất lượng, thời gian giao hàng Cung cấp thông tin Bảo hành Giao kết hợp đồng Thu hồi hàng hóa khuyết tật 79 Ngoài những quyền chung, quyền của NTD, của chủ sở hữu khi DN thực hiện trách nhiệm THHHCKT không được quy định cụ thể trong Luật BVQLNTD 2010, Luật Chất lượng SP, HH 2007 cũng như các văn ản luật trong một số lĩnh vực chuyên ng nh như Luật An toàn thực phẩm 2010, Luật Dược 2016 mà chỉ được quy định trong các văn ản ư i luật trong lĩnh vực an to n phương tiện vận tải là Thông tư số 45/2012/TT-BGTVT ngày 23/10/2012 (điểm a khoản 2 Điều 13); Thông tư số 30/2011/TT-BGTVT ngày 15/4/2011 (điểm a khoản 2 Điều 14). Theo những văn ản n y chủ sở hữu HHCKT c quyền thông báo về lỗi kỹ thuật cho cơ sở sản xuất v cơ quan quản lý chất lượng. Từ đ cơ sở sản xuất và cơ quan quản lý chất lượng có trách nhiệm xem xét, kiểm tra lỗi kỹ thuật trên SP để kịp thời có quyết định thu hồi trong trường hợp c n thiết. Việc quy định quyền của NTD, chủ sở hữu l cơ sở pháp lý quan trọng để DN thực hiện trách nhiệm thu hồi HHCKT. Tuy nhiên, ngoài quyền được thông báo cho DN v cơ quan quản lý chất lượng được quy định trong lĩnh vực an to n phương tiện vận tải [19 Điều 13; 18 Điều 14], thì không có bất kỳ quyền nào khác của NTD, chủ sở hữu về THHHCKT được quy định trong Luật BVQLNTD 2010. Bên cạnh thực hiện quyền để góp ph n nâng cao hiệu quả của biện pháp thu hồi HHCKT, chủ thể có quyền còn thực hiện trách nhiệm chung được quy định cho NTD theo Điều 9 Luật BVQLNTD 2010. Ngo i ra tương tự như những quy định về quyền nghĩa vụ của NTD, chủ sở hữu về THHHCKT không được quy định trong Luật BVQLNTD 2010 cũng như trong một số lĩnh vực như thực phẩm ược phẩm, mà chỉ được quy định trong các văn ản pháp luật về an to n phương tiện vận tải, cụ thể là Thông tư số 45/2012/TT-BGTVT ngày 23/10/2012 (điểm b khoản 2 Điều 13); Thông tư số 30/2011/TT-BGTVT ngày 15/4/2011 (điểm b khoản 2 Điều 14), theo đ chủ sở hữu phải “Hợp tác đầy đủ với cơ quan quản lý chất lượng trong quá trình điều tra và tạo điều kiện để cơ sở sản xuất triệu hồi SP theo quy định”. Quy định này mang tính chất chung chung, không cụ thể chủ sở hữu phải hợp tác v i cơ quan quản lý chất lượng như thế nào, làm những g để tạo điều kiện cho cơ sở sản xuất trong quá trình THSP đồng thời cũng không c ất kỳ một cơ chế n o đảm bảo thực hiện trách nhiệm của chủ sở hữu một cách đ y đủ, hiệu quả. 80 Hiệu quả thực thi trách nhiệm của DN trong việc THHHCKT phụ thuộc nhiều v o thái độ, nhận thức của NTD, chủ sở hữu HH. Ở nhiều nư c, việc DN ra thông báo THHHCKT được thực hiện một cách phổ biến mà ít gặp các khiếu nại từ NTD. Ngược lại, tại Việt Nam, do thông tin có ph n chưa đ y đủ, nội hàm của thuật ngữ n y thường bị hiểu theo hư ng tiêu cực dẫn đến một số NTD không thật thiện cảm v i các DN có HH bị thu hồi, họ thường tẩy chay HH của DN, không tin tưởng vào DN khiến hình ảnh, uy tín của DN bị ảnh hưởng bên cạnh việc sụt giảm doanh thu, thương hiệu. Chính bởi điều này khiến một số DN tìm cách né tránh, che giấu các khuyết tật của HH vì lo ngại thương hiệu bị ảnh hưởng dẫn đến việc tự nguyện tiến hành biện pháp thu hồi của DN cũng ị ảnh hưởng theo (xem Phụ lục 1). Bên cạnh đ NTD c n c thái độ thờ ơ không t ch cực hợp tác khi DN thực hiện trách nhiệm thu hồi. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên là vì lý do kinh tế như ảnh hưởng đến công việc khai thác HH hoặc có thể tự khắc phục được khuyết tật nên NTD không tham gia chương tr nh thu hồi... Như vậy, NTD c n chưa thức được t m quan trọng của biện pháp thu hồi. Ông Nguyễn Đông Phong Ph trưởng phòng Chất lượng xe cơ gi i - VAQ (Cục Đăng kiểm VN) cho biết: “Theo báo cáo của các DN ô tô - xe máy gửi về Cục Đăng kiểm VN, vẫn còn khoảng 20% số lượng phương tiện thuộc diện phải triệu hồi để khắc phục lỗi kỹ thuật không được chủ xe đưa đến các đại lý, gara của hãng để khắc phục” [103] . 3.1.1.2. Chủ thể chịu trách nhiệm Theo nghiên cứu ở Chương 2, pháp luật nhiều nư c quy định nhiều chủ thể chịu trách nhiệm THHHCKT đ l nh sản xuất, nhà nhập khẩu người bán HH. Pháp luật Việt Nam cũng quy định nhiều chủ thể có trách nhiệm thu hồi HHCKT. Luật BVQLNTD 2010 quy định “tổ chức, cá nhân sản xuất, nhập khẩu HH” là chủ thể có trách nhiệm THHHCKT [7, Điều 22]. Luật Chất lượng SP, HH năm 2007 quy định trách nhiệm THHHCKT thuộc về “Người sản xuất, người nhập khẩu, người bán hàng” [8; Điều 10, Điều 12, Điều 16], gọi chung là các cá nhân tổ chức, kinh doanh. Luật An toàn thực phẩm năm 2010 quy định các chủ thể chịu trách nhiệm thu hồi thực phẩm không đảm bảo an toàn bao gồm: “tổ chức, cá nhân sản xuất thực phẩm”, “tổ chức, cá nhân kinh doanh thực phẩm” [6; Điều 7 Điều 8]. 81 Luật Dược 2016 quy định: “Cơ sở kinh doanh dược; cơ sở sản xuất thuốc, nguyên liệu làm thuốc; cơ sở xuất khẩu, nhập khẩu thuốc, nguyên liệu làm thuốc; cơ sở bán buôn thuốc, nguyên liệu làm thuốc” có trách nhiệm thu hồi thuốc, nguyên liệu làm thuốc không đạt chất lượng không đảm bảo an toàn [9; Điều 42 Điều 43, Điều 44 Điều 46]. Trong lĩnh vực an to n phương tiện vận tải, “cơ sở sản xuất, nhà nhập khẩu” có trách nhiệm THSP bị lỗi kỹ thuật [19, Điều 3; 18, Điều 3; 21 Điều 8]. Nhìn chung, pháp luật Việt Nam có sự tương đồng v i pháp luật các nư c trên thế gi i khi văn ản luật chuyên biệt BVQLNTD cũng như các văn ản luật trong lĩnh vực chuyên ng nh đều quy định chủ thể chịu trách nhiệm THHHCKT là tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh HH, gọi chung l người sản xuất người nhập khẩu người bán hàng. Tuy nhiên, Luật BVQLNTD 2010 v văn ản luật trong một số lĩnh vực chuyên ng nh như lĩnh vực an to n phương tiện vận tải thì chỉ quy định hai chủ thể chịu trách nhiệm THHHCKT là “tổ chức, cá nhân sản xuất, nhập khẩu HH”. Việc xác định chủ thể chịu trách nhiệm như vậy l không đ y đủ vì có nhiều chủ thể tham gia vào chuỗi cung ứng HH gồm hai giai đoạn là sản xuất HH và cung ứng HH theo đ án h ng l giai đoạn trực tiếp đưa HH v o lưu thông nên người bán hàng phải chịu trách nhiệm đối v i HH mình cung ứng. Mặt khác người bán h ng được hưởng lợi từ việc bán hàng của mình nên họ cũng c n có trách nhiệm thực hiện biện pháp ngăn chặn những thiệt hại mà HHCKT có thể gây ra, vì vậy, người bán hàng c n được xác định là chủ thể thực hiện trách nhiệm THHHCKT. Theo pháp luật Việt Nam, chủ thể trách nhiệm THHHCKT là tổ chức, cá nhân kinh doanh, tức là các chủ thể tham gia quá trình sản xuất, cung ứng HH nhằm mục đ ch thu lợi nhuận, được xác định chung l người sản xuất người nhập khẩu người bán hàng. DN là một trong các chủ thể có trách nhiệm THHHCKT bởi DN được thành lập và hoạt động cũng v mục tiêu lợi nhuận (khoản 7 Điều 4 Luật Doanh nghiệp 2014) v cũng được xác định là DN sản xuất, DN nhập khẩu, DN bán hàng. Thực tiễn thi hành pháp luật cho thấy, một số trường hợp, việc xác định chủ thể có trách nhiệm thu hồi là kh khăn: (1) Trường hợp h ng xách tay. Năm 2016 h ng Samsung tổ chức thu hồi Galaxy Note 7 trên toàn c u do xảy ra hiện tượng cháy nổ. 82 Theo thông báo của Cục Quản lý cạnh tranh (nay là Cục Cạnh tranh và Bảo vệ NTD) chương tr nh thu hồi áp dụng đối v i SP bán tại thị trường Việt Nam, các trường hợp mua tại thị trường nư c ngoài thì liên hệ v i các điểm thực hiện thu hồi hoặc đường dây nóng của Cục để được hư ng dẫn cụ thể [100]. Tuy nhiên, việc THSP tại Việt Nam chỉ áp dụng cho các đối tượng đ mua SP ch nh h ng c n đối v i h ng xách tay đại diện truyền thông của Samsung Vina cho biết, sẽ linh động xử lý từng trường hợp một nhưng ưu tiên vẫn là hàng chính hãng do Samsung phát hành tại Việt Nam [106]. (2) Trường hợp DN chấm dứt tồn tại. Điển hình là vụ SP nư c rau câu Ba Miền có ruồi của công ty kỹ nghệ thực phẩm thương mại Tân Á. Khi NTD ở H Tĩnh phát hiện nư c rau câu Ba Miền có ruồi đ phản ánh v i Hội BVQLNTD tỉnh H Tĩnh Hội đ liên hệ v i công ty bằng điện thoại và bằng đường ưu điện nhưng nhận được thông tin là công ty giải thể (xem Phụ lục 2). Một thực tế nữa là các DN còn chậm chưa theo kịp v i sự thay đổi của những quy định pháp luật. Luật Dược 2016 thay thế Luật Dược 2005 có hiệu lực từ ngày 01/01/2017 tuy nhiên cho đến nay các cơ sở bán lẻ thuốc c n chưa nắm rõ trách nhiệm của mình trong việc thu hồi thuốc không đảm bảo chất lượng. Một ược sĩ ở nhà thuốc phố Trường Lâm (phường Đức Giang, quận Long Biên) cho biết, việc thu hồi thuốc kém chất lượng phải do công ty phân phối thuốc thực hiện chứ nhà thuốc không có quyền thu hồi [113], trong khi theo quy định của pháp luật cơ sở bán lẻ thuốc là một trong những chủ thể có trách nhiệm thu hồi thuốc kém chất lượng (điểm b khoản 2 Điều 64 Luật Dược năm 2016). Điều n y cũng l nguyên nhân ẫn đến tình trạng biện pháp thu hồi không được tiến hành triệt để và hiệu quả. Thu hồi hàng hóa có khuyết tật là thể hiện trách nhiệm của DN đối v i HH m nh l m ra. Trong lĩnh vực an to n phương tiện vận tải, ông Tr n Kỳ Hình, Cục trưởng Cục Đăng kiểm Việt Nam từng chia sẻ v i phóng viên Xe Giao thông rằng: “Về bản chất, việc triệu hồi xe không thể hiện sự yếu kém của nhà sản xuất ô tô – xe máy mà trái lại là cơ hội để các hãng xe thể hiện năng lực, uy tín của mình với thiện chí mang lại SP tốt nhất. Trên thế giới, triệu hồi xe như một tiêu chí đánh giá sự phát triển của một thị trường ô tô – xe máy bởi ở đó, NTD được bảo vệ tối đa, không phải chịu những lỗi do nhà sản xuất” [112]. Tuy nhiên, ở Việt Nam, ý thức 83 của DN đối v i trách nhiệm THHHCKT còn nhiều hạn chế. Từ chối trách nhiệm thu hồi đối v i HH mình cung ứng là một trong những hạn chế đ . Điển hình là công ty TNHH MTV Phân phối ô tô du lịch Chu Lai Trường Hải đ từ chối trách nhiệm triệu hồi, bảo h nh đối v i chiếc ô tô bán tải nhãn hiệu MAZDA, số loại BT- 50, số khung MM7UP4DDXFW418660, số động cơ P4AT2 019102 m công ty n y nhập khẩu và bán ra thị trường. Khi chiếc ô tô bị h ng do gặp sự cố nư c vào, công ty đ viện c “Xe được Cục Đăng kiểm Việt Nam chứng nhận an toàn kỹ thuật” để từ chối trách nhiệm [100]. Hay vụ công ty Toyota Việt Nam đ từ chối thực hiện trách nhiệm thu hồi khi viện c lỗi trên xe là lỗi của nhà cung cấp thiết bị động cơ chứ không phải do lỗi do dây chuyền sản xuất, lắp ráp trong nư c của Toyota Việt Nam [106]. Một hạn chế nữa là DN “cố ý” không thực hiện trách nhiệm thu hồi đối v i HH khuyết tật mà mình sản xuất, cung ứng. Theo kỹ sư Lê Văn Tạch người từng làm việc cho Toyota Việt Nam, thì hãng Toyota có chủ trương l không ao giờ thu hồi xe ở Việt Nam [106]. Điều này chứng t Toyota đ không c sự tôn trọng quyền lợi của khách h ng cũng như pháp luật của Việt Nam. Có một thực tế diễn ra là mặc dù cùng một DN sản xuất, cung ứng cùng một loại HH nhưng khi HHCKT thì thông báo thu hồi toàn c u, những nơi m HH đ đang tiêu thụ nhưng tại thị trường Việt Nam, việc thu hồi HH đ lại không được DN quan tâm đ ng mức. Năm 2015 Mazda tại Mỹ phải thu hồi g n 15,000 xe Mazda 3 v liên quan đến lỗi ở bình nhiên liệu có thể l m sáng đèn áo c n kiểm tra động cơ. Tại Việt Nam, mặc dù Công ty THACO PC (đại diện thương hiệu Mazda tại Việt Nam) nhận được phản hồi từ ph a các khách h ng đang sử dụng xe Mazda 3 động cơ 1.5L về hiện tượng “đèn báo cần kiểm tra động cơ”, tuy nhiên họ vẫn không h nh động ngay để thu hồi dòng xe bị lỗi [109]. M i đến tháng 6/2016, công ty m i chính thức đưa ra thông áo triệu hồi g n 10000 xe Mazda 3 [101]. Ý thức được t m quan trọng của iện pháp thu hồi SP, HHCKT đối v i ch nh mình và NTD, ở các nư c trên thế gi i DN thường tiến h nh iện pháp n y một cách nhanh ch ng kịp thời để ngăn ngừa những hậu quả c thể xảy ra. Tại Malaysia, khi nhiều khách h ng vẫn ph t lờ thông áo triệu hồi xe o lỗi t i kh Takata Hon a Malaysia đ tổ chức cho tất cả 84 đại l của h ng trên to n Malaysia 84 cử nhân viên đến tận nh yêu c u khách mang xe đi sửa [110]. Tại Việt Nam o lo sợ những ảnh hưởng về uy t n cũng như kinh ph thu hồi mà DN không tự giác minh