Luận văn Đẩy mạnh công tác tiêu chuẩn hóa ở các công ty đóng tàu Việt Nam trong tiến trình hội nhập

a các công ty đóng tàu là rất khác nhau vì phụ thuộc vào đơn hàng, trang thiết bị, công nghệ, năng lực của mỗi công ty. Cũng chính những số liệu thống kê ở trên đã khẳng định nhu cầu cần thiết về số lượng khá lớn về các tiêu chuẩn hóa công ty. Quan điểm của các công ty đóng tàu về xây dựng và áp dụng tiêu chuẩn là vừa sản xuất vừa xây dựng dựa trên các tài liệu kỹ thuật, tài liệu tiêu chuẩn của nước ngoài về đóng tàu. Như vậy, việc áp dụng, sử dụng lại chủ yếu là các tiêu chuẩn sản phẩm còn các tiêu về kỹ thuật được xây dựng lại từ đầu cho các con tàu đóng mới. Đa số các công ty đóng tàu đều có tiêu chuẩn kiểm tra chất lượng nội bộ nhưng chưa được các cơ quan có thẩm quyền của Nhà nước hoặc các tổ chức quốc tế công nhận. Các tiêu chuẩn này phần lớn dựa vào các bộ tiêu chuẩn ngoài rồi chỉnh sửa nhưng chưa phù hợp với tình hình sản xuất cụ thể của công ty và không được đánh giá, rút kinh nghiệm và điều chỉnh hàng năm. Đối với các tiêu chuẩn quốc gia (TCVN), hiện nay các công ty đóng tàu đang áp dụng và áp dụng nhiều nhất tại công đoạn chế tạo gia công các chi tiết, sản phẩm thiết bị phụ. Tuy nhiên khi các cơ quan Đăng kiểm nước ngoài đánh giá thì các sản phẩm trên đều chưa đạt và nguyên nhân chủ yếu đó là: do công nghệ chưa đáp ứng các yêu cầu của tiêu chuẩn, thứ hai là do một số công ty có trình độ công nghệ trung bình tiên tiến và trình độ tiêu chuẩn lại chưa đáp ứng hay vì do những công ty chưa tích lũy kinh nghiệm kiến thức đủ về tiêu chuẩn hóa. Ngoài ra bảng số liệu trên cũng cho thấy bộ tiêu chuẩn khu vực, tiêu chuẩn quốc tế đang được sử dụng tại các công ty đóng tàu Việt Nam là rất ít, trong khi đó các công ty đóng tàu Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc đã sử dụng gấp 10-20 lần các công ty đóng tàu của Việt Nam. 95 Đối với việc áp dụng các tiêu chuẩn ISO, theo báo cáo, đối với việc áp dụng các tiêu chuẩn quá trình, hầu hết các công ty đóng tàu đều đã triển khai áp dụng hệ thống tiêu chuẩn quản lý chất lượng theo ISO (Công ty đóng tàu Bến Kiền 2003, Nam Triệu 2008, Bạch Đằng 2008) và có tổ chức đánh giá tình hình thực hiện hàng năm (chủ yếu là tổ chức quốc tế như Đăng Kiểm Na Uy, Nhật Bản, Pháp, Mỹ, Anh ). Hiện nay, hầu hết các công ty đóng tàu chưa có chính sách cũng như cam kết về tiêu chuẩn hóa mà chỉ có chính sách về chất lượng và chỉ cam kết: Khách hàng là trung tâm, chất lượng sản phẩm là yếu tố hàng đầu, đảm bảo thời gian giao hàng, giá cả hợp lý, luôn đáp ứng tất cả các yêu cầu đã thống nhất với khách hàng. Để phù hợp với chính sách chất lượng này, công ty cần cung cấp đầy đủ, kịp thời các nguồn lực, phù hợp với công nghệ và kế hoạch sản xuất đã đề ra; không ngừng đào tạo nguồn nhân lực để nâng cao trình độ quản lý, chuyên môn và tay nghề đáp ứng mục tiêu chất lượng; liên tục đầu tư thiết bị, công nghệ mới phù hợp với sự phát triển của công ty; cung cấp đầy đủ, kịp thời vật tư và bán thành phẩm phù hợp; thực hiện tốt khâu dịch vụ kỹ thuật; hệ thống quản lý chất lượng đã được xây dựng luôn được áp dụng, duy trì và hoàn thiện; chính sách chất lượng được phổ biến tới toàn thể cán bộ, công nhân của công ty để mọi người hiểu và thực hiện. Các công ty đã lưu đồ hóa được các bước trong quá trình quản lý và tổ chức sản xuất của đơn vị trên các văn bản ISO. Theo đánh giá thực tế tại các công ty đóng tàu, hiện tại hiệu quả triển khai hệ thống quản lý chất lượng ISO còn thấp. Nguyên nhân chính là quá trình sản xuất của các đơn vị trong một thời gian dài nằm trong tình thế bị động, mối quan hệ giữa các yếu tố trong quá trình sản xuất không rõ ràng (thương mại, tài chính, vật tư, nhân lực, trang thiết bị, sản xuất, kỹ thuật, công nghệ) và quyết tâm chỉ đạo của lãnh đạo các đơn vị, ý thức thực hiện của cán bộ, công nhân chưa cao dẫn đến việc áp dụng ISO còn nhiều bất cập. Một nguyên nhân nữa, do trình độ làm công tác quản lý chất lượng, kiểm soát chất lượng chưa được chuẩn hóa, đào tạo chuyên sâu về chuyên môn, ngoại ngữ hạn chế nên công ty không đủ tự tin trong việc khẳng định chất lượng với chủ tàu, cơ quan Đăng kiểm dẫn đến phải kiểm tra, đánh giá nhiều lần, gây tốn kém và ảnh hưởng đến tiến độ sản xuất. Từ thu thập thông tin của các công ty đóng tàu về tình hình công tác tiêu chuẩn hóa, tác giả đã tổng hợp, xây dựng cấp độ công tác tiêu chuẩn hóa theo bảng 2.4. Qua đánh giá cho thấy đa số công tác tiêu chuẩn hóa tại các công ty trên mới dừng lại ở Cấp độ II và III, như vậy nhiệm vụ hướng tới của các công ty đóng tàu đó là cần phải đạt cấp độ IV. 96 Bảng 2. 4. Cấp độ quan tâm tới công tác tiêu chuẩn hóa của các công ty đóng tàu TT Cấp độ công tác tiêu chuẩn hóa của công ty Tên công ty (theo Quyết định phê duyệt của Thủ tướng Chính phủ) 1 Cấp độ I: Các công ty chưa quan tâm, chưa coi trọng xây dựng và công bố tiêu chuẩn Công ty đóng tàu Nam Triệu Công ty đóng tàu Thịnh Long Công ty đóng tàu Hải Long Công ty đóng tàu Sài Gòn 2 Cấp độ II: Các công ty mới chỉ áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế, khu vực, tiêu chuẩn Việt Nam, chưa quan tâm đến việc xây dựng tiêu chuẩn Công ty đóng tàu Phà Rừng Công ty đóng tàu Shipmarin Công ty đóng tàu Cam Ranh Công ty đóng tàu Nha Trang Công ty đóng tàu Ba Son 3 Cấp độ III: Các công ty đã tiến hành xây dựng, ban hành, áp dụng tiêu chuẩn công ty (không bắt buộc, không đánh giá, không có quy chế hoạt động) Công ty đóng tàu Bạch Đằng Công ty đóng tàu Hạ Long Công ty đóng tàu Sông Cấm 4 Cấp độ IV: Các công ty đã tiến hành xây dựng, áp dụng, ban hành tiêu chuẩn công ty (bắt buộc, có đánh giá, có quy chế hoạt động) Hiện chưa có công ty nào (Nguồn: Tác giả đề xuất) Cấp độ I: Các công ty chưa quan tâm, chưa coi trọng xây dựng và công bố tiêu chuẩn. Điều đó được thể hiện qua trình độ am hiểu về tiêu chuẩn hóa khi được hỏi, phỏng vấn trực tiếp. Cấp độ II: Các công ty mới chỉ áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế, khu vực, tiêu chuẩn Việt Nam, chưa quan tâm đến việc xây dựng tiêu chuẩn. Việc áp dụng các tiêu chuẩn trên áp dụng trong các công đoạn quản lý, qui trình đóng tàu gần như chỉ quan tâm sơ sơ trên mọi bình diện. Đây là một vấn đề cần được xem xét và có giải pháp tháo gỡ trong tương lai. Từ việc nghiên cứu và phỏng vấn trao đổi với các cán bộ công nhân viên làm công tác quản lý, trực tiếp sản xuất chúng tôi nhận thấy có ba nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng các tiêu chuẩn quốc gia, tiêu chuẩn quốc tế, tiêu chuẩn khu vực chưa được các công ty đóng tàu quan tâm áp dụng: - Sau khi ban hành, các cơ quan chức năng chưa quan tâm đến việc phổ biến và triển khai các tiêu chuẩn này. Các tiêu chuẩn này chỉ là những tiêu chuẩn được khuyến cáo áp dụng. - Số lượng các tiêu chuẩn trên phục vụ cho quản lý, tổ chức đóng tàu còn hạn chế. Trong các tiêu chuẩn đó có một số tiêu chuẩn không được soát xét đề cập nhật sửa đổi, do đó tồn tại nhiều bất cập. Lãnh đạo các công ty chưa thực sự quan tâm đến việc biên soạn và soát xét định kỳ các tiêu chuẩn trong lĩnh vực này. Cấp độ III: Các công ty đã tiến hành xây dựng, ban hành, áp dụng tiêu chuẩn công ty (không bắt buộc, không đánh giá, không có quy chế hoạt động). Nhằm rút 97 ngắn thời gian trong việc xây dựng các tiêu chuẩn trong quản lý, công đoạn đóng tàu, các công ty đóng tàu Việt Nam có thể mạnh dạn áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế. Để làm được điều đó có thể áp dụng một số biện pháp cụ thể sau: Thực hiện nghiên cứu và lựa chọn các tiêu chuẩn quốc tế liên quan đến hoạt động quản lý, công đoạn đóng tàu phù hợp với Việt Nam; Xây dựng các tiêu chuẩn công ty trên cơ sở dịch nguyên văn hoặc dịch và hiệu chỉnh các tiêu chuẩn này cho thích hợp với điều kiện, hoàn cảnh của Việt Nam; Phổ biến các tiêu chuẩn này trong các công ty đóng tàu. Để các tiêu chuẩn thực sự được triển khai trong thực tế, các công ty đóng tàu cần đẩy mạnh hoạt động phổ biến tuyên truyền tiêu chuẩn này. Cần chú trọng việc nâng cao nhận thức cho các công ty đóng tàu và cán bộ công nhân viên về vai trò của việc chuẩn hóa nói chung và việc áp dụng các tiêu chuẩn công ty nói riêng. Các cơ quan quản lý ngành cần thiết lập các quy định và văn bản hướng dẫn để việc triển khai áp dụng các tiêu chuẩn công ty trong công tác quản lý, tổ chức đóng tàu nói chung và công tác đóng tàu nói riêng được tiến hành đồng bộ và thống nhất. Ngoài hình thức tập huấn đối với từng tiêu chuẩn cụ thể, nên đưa nội dung công tác hoạt động tiêu chuẩn vào một số cuộc hội nghị hội thảo hoặc qua các bài viết trên các báo, tạp chí của ngành. Cấp độ IV: Các công ty đã tiến hành xây dựng, áp dụng, ban hành tiêu chuẩn công ty (bắt buộc, có đánh giá, có quy chế hoạt động). Tiêu chuẩn công ty là công cụ quan trọng của chuẩn hóa. Đã đến lúc phải xem xét tiêu chuẩn hóa như là một yếu tố quan trọng giúp cho các công ty đóng tàu có thể hội nhập, chia sẻ và phát triển nguồn lực phục vụ cho việc khai thác và sử dụng đạt hiệu quả cao hơn. Để thực hiện được việc chuẩn hóa trong các công đoạn đóng tàu cũng như công tác quản lý, trước hết cần phải bắt tay vào việc xây dựng, hoàn thiện hệ thống các tiêu chuẩn công ty. 2.2.2. Tình hình thực hiện các nội dung chủ yếu của công tác tiêu chuẩn hóa ở các công ty đóng tàu Việt Nam 2.2.2.1. Tình hình xây dựng tiêu chuẩn tại các công ty đóng tàu Nhiệm vụ chủ yếu và quan trọng nhất trong công tác tiêu chuẩn hóa trong công ty là hoạt động xây dựng tiêu chuẩn. Quá trình này tốn kém và mất nhiều thời gian, vì bộ phận tiêu chuẩn hóa cần phải điều tra kỹ nhu cầu về những tiêu chuẩn cần xây dựng tại công ty. Hoạt động xây dựng tiêu chuẩn bao gồm những nội dung sau: i) Các bộ tiêu chuẩn do công ty xây dựng và ban hành; ii) Quá trình xây dựng tiêu chuẩn; iii) Kinh phí xây dựng tiêu chuẩn. a. Các loại tiêu chuẩn do công ty xây dựng và công bố 98 Kết quả điều tra cho thấy tình hình chung về loại và lĩnh vực cần tiêu chuẩn hóa trong đóng tàu được mô tả tại bảng 2.5 dưới đây thể hiện nhu cầu loại tiêu chuẩn mà công ty cần xây dựng để áp dụng vào hoạt động sản xuất kinh doanh, được đánh giá từ kết quả điều tra khảo sát xã hội học: có 8 loại tiêu chuẩn mà công ty cần xây dựng, trong đó nhu cầu về tiêu chuẩn quy trình sản xuất chiếm 91,7% và tiêu chuẩn về nơi làm việc chiếm 75% là lớn nhất. Điều này hoàn toàn phù hợp với ngành đóng tàu vì các tiêu chuẩn về nơi làm việc sẽ mang lại môi trường làm việc, sức khỏe cho cán bộ, công nhân nếu được thực hiện tốt vì ngành đóng tàu là ngành gây ô nhiễm môi trường rất lớn và gây nguy hại tới sức khỏe cộng đồng trong diện rộng. Bảng 2. 5. Các tiêu chuẩn cần thiết xây dựng và áp dụng trong các công ty đóng tàu TT Các tiêu chuẩn công ty cần thiết xây dựng và áp dụng Ý kiến Tỷ lệ 1 Tiêu chuẩn về chất lượng và phương pháp thử 55 45,8% 2 Tiêu chuẩn kỹ thuật và quy trình bảo trì thiết bị 72 60% 3 Tiêu chuẩn kỹ thuật của các loại nguyên vật liệu và cụm chi tiết mua vào 63 52,5% 4 Tiêu chuẩn về sản phẩm 82 68,3% 5 Tiêu chuẩn về quy trình sản xuất 110 91,7% 6 Tiêu chuẩn về kích thước, nguyên vật liệu bao gói 80 66,6% 7 Tiêu chuẩn yêu cầu năng lực của các chức danh đối với bộ phận quản lý và nhân viên 67 55,8% 8 Tiêu chuẩn về nơi làm việc 90 75% (Nguồn: Tác giả tổng hợp từ điều tra khảo sát) Kết quả điều tra xã hội học tại bảng 2.6 cho thấy trong 8 lĩnh vực liên quan đến hoạt động sản xuất kinh doanh của các công ty đóng tàu, đối tượng cần tiêu chuẩn hóa nhiều nhất là lĩnh vực sản xuất (chiếm 100%), có nghĩa là nhu cầu về các tiêu chuẩn phục vụ cho hoạt động đóng tàu của các công ty là rất lớn vì hiện nay các tiêu chuẩn hiện có đã lạc hậu, không phù hợp với công nghệ và còn thiếu, do đó đã không đáp ứng được năng lực đóng tàu xuất khẩu. Bảng 2. 6. Lĩnh vực các công ty đóng tàu cần tiêu chuẩn hóa TT Công ty cần tiêu chuẩn hóa trong lĩnh vực nào nhất Ý kiến Tỷ lệ 1 Lĩnh vực quản lý vật tư 55 45,8% 2 Lĩnh vực tài chính - kế toán 23 19,2% 3 Lĩnh vực sản xuất 120 100% 4 Lĩnh vực tổ chức và thông tin 100 83% 5 Lĩnh vực nhân sự 80 66,6% 6 Lĩnh vực nghiên cứu và phát triển R&D 77 64,2% 7 Lĩnh vực marketing 45 37,5% 8 Lĩnh vực hành chính – pháp chế và các dịch vụ chung 44 36,6% 9 Lĩnh vực khác 0 (Nguồn: Tác giả tổng hợp từ điều tra khảo sát) 99 Theo phân loại tiêu chuẩn công ty gồm 3 loại chủ yếu: tiêu chuẩn về tổ chức; tiêu chuẩn quá trình; tiêu chuẩn sản phẩm chi tiết, thiết bị. Qua số liệu thống kê tại bảng 2.7 dưới đây thể hiện các loại tiêu chuẩn mà các công ty đã xây dựng, công bố. Việc công bố tiêu chuẩn công ty được thực hiện theo phương thức tự nguyện thông qua báo đài, ghi trên nhãn sản phẩm hoặc trên các phương tiện thông tin đại chúng khác. Tuy nhiên việc công bố các tiêu chuẩn các công ty đóng tàu thực hiện còn chưa tốt do tính chất tự nguyện, hiện nay nhiều công ty đóng tàu bỏ qua việc công bố tiêu chuẩn áp dụng cho sản phẩm của mình. Một số công ty cho rằng không có công bố tiêu chuẩn tại cơ quan có thẩm quyền có nghĩa là công ty sản xuất không cần tiêu chuẩn. Điều này khiến công ty vô tình vi phạm pháp luật vì sản phẩm sản xuất ra phải dựa trên tiêu chuẩn áp dụng. Bảng 2. 7. Các loại tiêu chuẩn công ty xây dựng và ban hành TT Tiêu chuẩn công ty Tên tiêu chuẩn I Tiêu chuẩn quản lý, tổ chức 1 Tiêu chuẩn về tổ chức Quy chế tổ chức, quy chế phân công trách nhiệm quyền hạn, quy trình tuyển dụng lao động 2 Tiêu chuẩn lao động Nội quy lao động, nội quy an toàn lao động. 3 Tiêu chuẩn đánh giá chất lượng Tiêu chuẩn chất lượng đóng tàu, hướng dẫn đảm bảo chất lượng đóng tàu II Tiêu chuẩn quá trình 1 Tiêu chuẩn quản lý nhân công, giá đóng tàu Bộ định mức kinh tế - kỹ thuật 2 Tiêu chuẩn quy trình công nghệ và kiểm tra Bao gồm các quy trình phục vụ công tác gia công chi tiết đến lắp ráp toàn bộ công đoạn đóng tàu, hoàn thiện và thử III Tiêu chuẩn sản phẩm chi tiết, thiết bị 3 Tiêu chuẩn về quy cách quy định các dãy thông số, kích thước sản phẩm, chi tiết, bộ phận, nguyên vật liệu Tiêu chuẩn về ống, tiêu chuẩn nhãn mác; tiêu chuẩn đóng gói, vận chuyển, bảo quản 4 Tiêu chuẩn về yêu cầu kỹ thuật Yêu cầu nguyên vật liệu chế tạo sản phẩm, quy định bảo quản nguyên vật liệu 5 Tiêu chuẩn kiểm tra sản phẩm Quy trình kiểm tra nguyên vật liệu; quy trình kiểm tra chất lượng sản phẩm, thành phẩm 6 Tiêu chuẩn về quản lý trang thiết bị, vật tư Quy trình vận hành trang thiết bị, quy trình bảo trì bảo dưỡng thiết bị, quy trình mua sắm vật tư trang thiết bị, quy trình sửa chữa bảo dưỡng trang thiết bị, quy trình sử dụng an toàn trang thiết bị IV Tiêu chuẩn môi trường Các tiêu chuẩn quy định nơi làm việc, nơi sản xuất (Nguồn: Tác giả tổng hợp từ điều tra khảo sát) 100 Đánh giá chung: Cách xác định các ưu tiên trong lĩnh vực tiêu chuẩn hóa tại các doanh nghiệp đóng tàu Việt Nam: Về mặt lý luận, đối tượng nào càng liên quan đến nhiều người, nhiều bộ phận và/ hoặc sử dụng nhiều lần, lặp đi lặp lại càng nhiều thì càng cần phải xây dựng tiêu chuẩn. Theo đó công đoạn đóng một con tàu có nhiều bước công việc, trong mỗi bước công việc lại có nhiều qui trình gắn mỗi một qui trình đóng tàu lại có qui trình tổ chức quản lý và giám sát, chính vì vậy khi trực tiếp được hỏi lãnh đạo công ty, các trưởng bộ phận, cũng như kết quả khảo sát bằng phiếu điều tra, kết quả mong muốn được ưu tiên, tập trung cho các qui trình còn thiếu và lạc hậu chưa phù hợp với công nghệ đóng mới. Theo điều tra cho thấy mỗi công ty đóng tàu khảo sát còn thiếu và cần xây dựng và ban hành gấp hàng trăm tiêu chuẩn và qui trình để áp dụng và thay thế các tiêu chuẩn lạc hậu, không phù hợp với thực tiễn. Ngoài ra các qui trình phục vụ tổ chức, quản lý hiện nay cũng còn rất thiếu và yếu, hoạt động tổ chức, quản lý đóng tàu phần lớn vẫn đang sử dụng cách làm cũ, không phù hợp với quản lý theo xu thế hội nhập đóng mới, cụ thể như: Tổ chức quản lý sản xuất theo chức năng và theo sản phẩm, 80% số công ty đóng tàu quản lý đóng tàu theo chức năng và 20% số công ty đóng tàu còn lại tổ chức quản lý theo sản phẩm. Như vậy theo cách thức quản lý trên thì đối tượng này cần có một hệ thống qui trình tổ chức, quản lý đóng tàu mới phù hợp với thực tiễn. Theo đó, các đối tượng tập trung cho việc xây dựng tiêu chuẩn hóa trong các công ty đóng tàu được ưu tiên là: các tiêu chuẩn, qui trình và tổ chức, quản lý cho đóng tàu là chính. b. Quá trình xây dựng tiêu chuẩn i. Lựa chọn tài liệu tham chiếu Khi xây dựng tiêu chuẩn, công ty đã sử dụng các tài liệu tiêu chuẩn quốc tế, tiêu chuẩn khu vực trong ngành đóng tàu làm tài liệu tham khảo chính. Bước này một số công ty đóng tàu đã thực hiện và vận dụng tốt, mặc dù khi lựa chọn tài liệu tham chiếu đôi khi không chính xác do người làm công tác tiêu chuẩn lại không phải là kỹ sư trong ngành đóng tàu nên khi thực hiện còn nhiều trở ngại. ii. Phương pháp xây dựng tiêu chuẩn Các công ty đóng tàu đã thực hiện xây dựng tiêu chuẩn công ty theo những phương thức cơ bản sau: - Chấp nhận tiêu chuẩn quốc gia, tiêu chuẩn quốc tế, tiêu chuẩn khu vực hoặc tiêu chuẩn nước ngoài tương ứng thành tiêu chuẩn công ty. Các công ty đóng tàu đã thực hiện tốt nhưng vẫn mang tính chất dịch tài liệu, chưa có điều chỉnh cho phù hợp với thực tiễn. 101 - Xây dựng mới tiêu chuẩn công ty trên cơ sở sử dụng các kết quả nghiên cứu khoa học và công nghệ, các kết quả thử nghiệm, đánh giá, phân tích và thực nghiệm. Hàng năm mỗi công ty đóng tàu có hàng trăm cải tiến đổi mới kỹ thuật nên khâu xây dựng mới tiêu chuẩn chưa bắt nhịp được với các cải tiến đổi mới kỹ thuật, đây chính là hạn chế trong hoạt động xây dựng tiêu chuẩn. - Sửa đổi, bổ sung tiêu chuẩn công ty hiện hành. Nội dung này các công ty đóng tàu thực hiện chưa tốt, chưa đáp ứng được nhu cầu cấp thiết trong sản xuất. Có những tiêu chuẩn chuẩn đã được xây dựng và công bố sau 5 năm vẫn không điều chỉnh, sửa đổi đây là lỗi của lãnh đạo công ty chưa quan tâm đến công tác tiêu chuẩn hóa của công ty mình. Tiêu chuẩn của công ty thường bao gồm một phạm vi rộng hơn với tiêu chuẩn quốc gia và quốc tế. Tiêu chuẩn của công ty cũng cần được soạn thảo nhanh và tiết kiệm vì gắn liền với hoạt động quản lý, sản xuất trong đóng tàu. Tiêu chuẩn công ty cần cụ thể và phải có chất lượng cao vì chúng là những tiêu chuẩn bắt buộc áp dụng trong công ty được lãnh đạo công ty phê duyệt. Trong thời gian qua do hoạt động xây dựng tiêu chuẩn tại các công ty đóng tàu còn hạn chế nên các công ty thực hiện vẫn chưa tốt hoạt động xây dựng. Trên cơ sở thực tế khi xây dựng tiêu chuẩn cần thực hiện theo các bước tại bảng dưới đây. Bảng 2. 8. Các bước xây dựng tiêu chuẩn trong công ty Giai đoạn Người đề nghị Phương pháp Đề xuất yêu cầu Một bộ phận cá nhân trong và ngoài công ty Đề nghị bằng văn bản Phòng tiêu chuẩn Phê duyệt đề nghị Phân tích yêu cầu và phân tích thông tin Người đề xuất tiêu chuẩn và cán bộ tiêu chuẩn hóa Phân tích yêu cầu Thu thập thông tin về sử dụng tiêu chuẩn, thông tin và tài liệu liên quan Xác định chức năng nội dung của tiêu chuẩn dự kiến Xác định chi phí và hiệu quả dự kiến Lãnh đạo công ty Phê duyệt kế hoạch Xây dựng dự thảo Bộ phận thích hợp phối hợp với cán bộ tiêu chuẩn Phân tích dữ liệu Đơn giản hóa Viết dự thảo tiêu chuẩn Hoàn chỉnh dự thảo Cán bộ tiêu chuẩn hóa và các phòng ban tương ứng Lấy ý kiến những người có liên quan Tổng hợp các ý kiến, trung hòa và hoàn chỉnh Phê duyệt, công bố Lãnh đạo công ty Phê duyệt tiêu chuẩn Cán bộ tiêu chuẩn hóa Đăng ký công bố áp dụng (nếu quy định) (Nguồn: Tác giả đề xuất) 102 Tiêu chuẩn hóa đòi hỏi kinh nghiệm và năng lực công nghệ và quản trị, chi phí và thời gian. Các công ty đóng tàu phần lớn lựa chọn giữa việc tự xây dựng hệ thống tiêu chuẩn, qui trình quản trị và công nghệ/kỹ thuật trên cơ sở chấp nhận tiêu chuẩn quốc tế, quốc gia, tiêu chuẩn của đối tác và khách hàng trở thành tiêu chuẩn của mình. Tuy nhiên, trong hoàn cảnh ngành đóng tàu Việt Nam hiện nay chưa có đủ điều kiện đảm bảo để tự xây dựng cho mình một hệ thống tiêu chuẩn cho riêng mình có trình độ cao vì các lý do sau: nguồn lực con người có chuyên môn về tiêu chuẩn hóa tại các công ty đóng tàu chiếm tỷ lệ rất ít 5%, trình độ công nghệ tại các công ty đóng tàu đang ở mức trình độ trung bình tiên tiến, sự quan tâm của lãnh đạo ngành đóng tàu, c. Kinh phí xây dựng tiêu chuẩn Kinh phí xây dựng là một vấn đề rất khó định lượng vì để xây dựng được một bộ tiêu chuẩn phải qua rất nhiều bước và liên quan đến nhiều đối tượng, có những nội dung có thể tính toán định lượng được nhưng có những nội dung không định lượng được mà chỉ có thể tính toán dựa trên ước lượng. Chi phí xây dựng đối với mỗi một tiêu chuẩn có một mức độ nhất định, phụ thuộc vào mức độ phức tạp của tiêu chuẩn đó. Những tiêu chuẩn đơn giản có chi phí để xây dựng thấp và ngược lại những tiêu chuẩn phức tạp có chi phí xây dựng cao. Trong các bước xây dựng tiêu chuẩn, bước thứ hai “Phân tích yêu cầu và phân tích thông tin” chiếm chi phí lớn nhất, có thể lên đến 50% tổng chi phí cho một tiêu chuẩn. Theo khảo sát, kinh phí dành cho xây dựng tiêu chuẩn còn bị hạn chế, một phần do lãnh đạo công ty chưa quan tâm. Trong trường hợp được đồng thuận của lãnh đạo, kinh phí để xây dựng một tiêu chuẩn không đủ, tính trung bình trong những năm gần đây là khoảng 6 triệu đồng. Kinh phí này chỉ đủ chi cho việc biên dịch tài liệu và cho một số cuộc họp của các thành viên ban soạn thảo và hội đồng nghiệm thu. Tuy nhiên, trong thực tế chi phí cho xây dựng một bộ tiêu chuẩn để đạt được sự tương thích cần thiết giữa các quy định, tiêu chuẩn kỹ thuật của các nước khác nhau đòi hỏi chi phí rất lớn như: Chi phí dịch thuật các quy định, tiêu chuẩn kỹ thuật của nước ngoài; chi phí thuê chuyên gia kỹ thuật nước ngoài để giải thích, giảng giải về các quy định, tiêu chuẩn kỹ thuật đó; chi phí điều chỉnh sản phẩm trong nước sao cho phù hợp với các quy định, tiêu chuẩn kỹ thuật nước ngoài Ngoài ra, công ty đóng tàu còn phải chứng minh được sản phẩm của mình đáp ứng được yêu cầu của các quy định, tiêu chuẩn kỹ thuật. Tất cả những chi phí, thủ tục trên đều đòi hỏi công ty đóng tàu phải bỏ ra một chi phí rất lớn cũng như tiêu tốn rất nhiều thời gian. Thậm chí, những chi phí này còn tăng lên rất nhiều khi xuất khẩu sản phẩm sang nhiều nước nhập khẩu khác nhau do mỗi một quốc gia lại ban hành và áp dụng một bộ quy định, tiêu chuẩn kỹ thuật riêng. d. Những khó khăn, thách thức trong quá trình xây dựng, chấp nhận tiêu chuẩn 103 Bảng 2.9 mô tả số lượng các loại tiêu chuẩn của 5 công ty đóng tàu tính đến tháng 12 năm 2012. Nhìn vào bảng ta thấy số lượng tiêu chuẩn các công ty xây dựng mới so với số lượng tiêu chuẩn chấp nhận rất ít, điều đó phản ảnh phần nào tình hình xây dựng tiêu cuẩn tại một số công ty đóng tàu được coi là có trình độ công nghệ, máy móc, dây chuyền hiện đại nhất trong hệ thống ngành đóng tàu. Về các tiêu chuẩn do công ty xây dựng: Phần lớn các công ty vẫn tập trung xây dựng các tiêu chuẩn quy trình dưới hình thức vừa sản xuất vừa xây dựng và giao cho các Phòng kỹ thuật – công nghệ của công ty thực hiện, công việc của các cán bộ được phân công xây dựng tiêu chuẩn chủ yếu là sửa đổi các tiêu chuẩn của nước ngoài. Tuy nhiên, việc xây dựng này mang tính chất manh mún, không khoa học cho nên hiệu quả đem lại trong thực tế không cao. Về các tiêu chuẩn do công ty chấp nhận: Tiêu chí để chấp thuận một tiêu chuẩn là trình độ của tiêu chuẩn đó phải phù hợp với trình độ công nghệ của công ty hay nói cách khác là áp dụng được trong sản xuất. Khi đó, tiêu chuẩn được lãnh đạo công ty chấp thuận và chỉ đạo rà soát, chỉnh sửa bổ sung, cập nhật để phù hợp với thông lệ quốc tế. Bảng 2. 9. Số lượng tiêu chuẩn của các công ty đóng tàu điển hình Tên doanh nghiệp Tiêu chuẩn công ty Xây dựng mới Đã chấp nhận Tổng Tổng công ty CNTT Bạch Đằng Tiêu chuẩn quản lý, tổ chức 5 1 6 Tiêu chuẩn quá trình: gồm các quy trình công nghệ 10 60 70 Tiêu chuẩn sản phẩm chi tiết, thiết bị 0 4 4 Tiêu chuẩn môi trường 0 0 0 Tổng công ty CNTT Nam Triệu Tiêu chuẩn quản lý, tổ chức 5 1 6 Tiêu chuẩn quá trình: gồm các quy trình công nghệ 11 69 80 Tiêu chuẩn sản phẩm chi tiết, thiết bị 1 3 4 Tiêu chuẩn môi trường 0 0 0 Công ty CNTT Hạ Long Tiêu chuẩn quản lý, tổ chức 5 1 6 Tiêu chuẩn quá trình: gồm các quy trình công nghệ 8 30 38 Tiêu chuẩn sản phẩm chi tiết, thiết bị 1 3 4 Tiêu chuẩn môi trường 0 0 0 Công ty CNTT Bến Kiền Tiêu chuẩn quản lý, tổ chức 5 1 6 Tiêu chuẩn quá trình: gồm các quy trình công nghệ 7 40 47 Tiêu chuẩn sản phẩm chi tiết, thiết bị 0 4 4 Tiêu chuẩn môi trường 0 0 0 Công ty đóng tàu Hải Long (thuộc Bộ tư lệnh Hải Quân) Tiêu chuẩn quản lý, tổ chức. 3 0 3 Tiêu chuẩn quá trình: gồm các quy trình công nghệ 11 0 11 Tiêu chuẩn sản phẩm chi tiết, thiết bị 0 0 3 Tiêu