Luận văn Hoàn thiện công tác quản lý thuế đối với các doanh nghiệp ngoài quốc doanh tại Cục Thuế tỉnh Quảng Bình

35 10 28 110 3 200 5 Môn Bài 39 63 250 123 470 65 97 410 1,517 6 Thu khác+Phạt 7 20 20 10 70 1 25 55 208 Năm 2008 I Kế hoạch 760 5,150 4,600 6,100 13,500 1,150 2,500 47,565 81,325 II Thực hiện 1,300 5,190 5,500 7,000 12,760 1,361 2,313 50,520 85,944 III Tỷ lệ % 171.05 100.78 119.57 114.75 94.52 118.35 92.52 106.21 105.68 Trong đó 1 Thuế GTGT 1,200 4,644 4,215 6,099 9,190 1,100 1,850 43,460 71,758 2 Thuế TNDN 15 250 845 700 2,800 180 190 5,200 10,180 3 Thuế TTĐB 14 20.0 130 164 4 Thuế T nguyên 36 150 50 6 13 800 1,055 5 Môn Bài 42 76 270 151 650 80 155 540 1,964 6 Thu khác+Phạt 7 70 120 50 100 1 85 390 823 (Nguồn: Cục Thuế Quảng Bình) Trư ờng Đạ i họ c K inh tế H uế 61 Việc quản lý doanh thu tuỳ thuộc vào loại hình hoạt động sản xuất kinh doanh. Và như vậy, việc quản lý doanh thu phải có các phương pháp xác định doanh thu theo đặc điểm của từng ngành, từ đó xác định được trọng tâm quản lý. Tuy nhiên, qua kiểm tra thực tế ở một số doanh nghiệp, hiện tượng kê khai doanh thu thấp hơn thực tế; hoặc kê khai từ thuế suất cao sang thuế suất thấp; hoặc dấu doanh thu không kê khai để nhằm mục đích trốn thuế GTGT xảy ra tương đối phổ biến. Kết quả kiểm tra qua các năm đều phát hiện được nhiều trường hợp có hành vi kê khai không trung thực. Qua bảng số liệu cho thấy, trong 3 năm từ 2006 – 2008, đa số các đơn vị đều thu đạt và vượt kế hoạch được giao, có một số đơn vị thường xuyên đạt tỷ lệ cao như Chi cục thuế Tuyên Hoá (134%), Văn phòng Cục (172%). Chỉ có năm 2008 có hai đơn vị thu không đạt kế hoạch là Chi cục thuế Đồng Hới, Chi cục thuế Lệ Thuỷ. Đặc biệt trong năm 2006, tỷ lệ hoàn thành vượt mức kế hoạch khá cao, toàn ngành thu đạt 166,7% kế hoạch giao, trong đó có nhiều đơn vị hoàn thành với tỷ lệ cao như Chi cục Thuế Quảng Ninh (401,76%);Chi cục Thuế Bố Trạch (181,64%). Trong các loại thuế mà DNNQD phải nộp bình quân trong 3 năm qua chủ yếu là thuế GTGT chiếm tỷ trọng lớn nhất (83,07%), tiếp theo là thuế TNDN (chiếm tỷ trọng 12,93%), số còn lại là khoản thu từ các loại thuế khác (Thuế TTĐB 0,15%, Thuế tài nguyên 0,73%, Môn bài 2,52%, thu khác và phạt 0,59%). Qua số liệu cho thấy, trong các khoản thu của DNNQD trên địa bàn chủ yếu là từ hai loại thuế chính đó là thuế GTGT và Thuế TNDN, các loại thuế khác chiếm tỷ trọng rất nhỏ trong cơ cấu số thu Ngân sách từ lĩnh vực Doanh nghiệp NQD. Trư ờng Đạ i họ c K inh tế H uế 62 2.3.3. Công tác hoàn thuế Giá trị gia tăng 2.3.3.1. Về cơ chế, trình tự hoàn thuế và kết quả hoàn thuế * Quy định về việc hoàn thuế giá trị gia tăng:[18] Hoàn thuế giá trị gia tăng là khoản tiền Nhà nước hoàn trả lại cho cơ sở sản xuất, kinh doanh thực hiện tính thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ, thông qua cơ chế khấu trừ thuế các CSKD có số thuế GTGT đầu ra phải nộp nhỏ hơn số thuế GTGT đầu vào đã nộp thì sẽ được hoàn lại phần chênh lệch, do CSKD đã nộp nhiều hơn số thuế đầu ra phát sinh theo quy định của từng trường hợp cụ thể. * Đối tượng và trường hợp được hoàn thuế GTGT: CSKD thuộc đối tượng nộp thuế theo phương pháp khấu trừ thuế được xét hoàn thuế trong các trường hợp sau: - CSKD trong 3 tháng liên tục trở lên (không phân biệt niên độ kế toán) có số thuế đầu vào chưa được khấu trừ hết. Số thuế được hoàn là số thuế đầu vào chưa được khấu trừ hết của thời gian xin hoàn thuế. Trường hợp này áp dụng cho cả CSKD có đầu tư mới, đầu tư chiều sâu. - CSKD trong tháng có hàng hoá, dịch vụ xuất khẩu nếu có số thuế GTGT đầu vào của hàng hoá xuất khẩu phát sinh trong tháng chưa được khấu trừ từ 200 triệu đồng trở lên thì được xét hoàn thuế theo tháng. Trường hợp trong tháng thuế GTGT đầu vào chưa được khấu trừ hết bao gồm cả thuế đầu vào của hàng hoá, dịch vụ bán trong nước thì cũng được tính vào số thuế được hoàn trong tháng. Đối với quy định này đã góp phần tích cực hơn trong việc khuyến khích các CSKD xuất khẩu hàng hoá, dịch vụ. Giúp cho CSKD thu hồi được vốn một cách nhanh chóng đểtái đầu tư phục vụ kịp thời cho lần xuất khẩu tiếp theo, đảm bảo uy tín cho CSKD. Tr ờ g Đạ i họ c K inh tế H uế 63 Đối với CSKD đầu tư mới đã đăng ký kinh doanh, đăng ký nộp thuế theo phương pháp khấu trừ thuế đang trong giai đoạn đầu tư, chưa đi vào hoạt động, chưa phát sinh thuế đầu ra, nếu thời gian đầu tư từ một năm trở lên được xét hoàn thuế đầu vào theo từng năm. Số thuế GTGT đầu vào của tài sản đầu tư được hoàn có giá trị lớn từ 200 triệu đồng trở lên trong từng quý thì được xét hoàn thuế theo quý. Đối với CSKD thuộc đối tượng nộp thuế theo phương pháp khấu trừ thuế có dự án đầu tư của cơ sở sản xuất đang trong giai đoạn đầu tư, chưa đi vào hoạt động, chưa đăng ký kinh doanh, đăng ký nộp thuế có số thuế GTGT của hàng hoá, dịch vụ sử dụng cho dự án đầu tư từ 200 triệu đồng trở lên được xét hoàn thuế theo quý. CSKD phải kê khai, lập hồ sơ hoàn thuế riêng cho dự án đầu tư. Hoàn thuế cho một số trường hợp khác theo quy định. * Hồ sơ hoàn thuế GTGT: Để được giải quyết hoàn thuế CSKD phải gửi văn bản đề nghị kèm theo hồ sơ hoàn thuế tới cơ quan quản lý thu thuế cơ sở. Hồ sơ hoàn thuế gồm những biểu, mẫu sau: - Công văn đề nghị hoàn thuế GTGT. - Bảng kê khai tổng hợp số thuế phát sinh đầu ra, số thuế đầu vào được khấu trừ, số thuế đã nộp (nếu có), số thuế đầu vào lớn hơn số thuế đầu ra đề nghị hoàn lại. - Bảng kê hàng hoá, dịch vụ mua vào, bán ra trong kỳ liên quan đến việc xác định thuế GTGT được hoàn. - Biên bản thanh lý hợp đồng xuất khẩu hoặc uỷ thác gia công hàng xuất khẩu. Trư ờng Đạ i họ c K inh tế H uế 64 - Bảng kê các hồ sơ có chữ ký và đóng dấu của cơ sở. - Hình thức thanh toán, số, ngày, số tiền của chứng từ thanh toán tiền hàng hoá, dịch vụ xuất khẩu. - Quyết định sáp nhập, hợp nhất, chia tách, giải thể, phá sản, chuyển đổi sở hữu; giao, bán, khoán, cho thuê doanh nghiệp Nhà nước của cấp có thẩm quyền. - Quyết toán thuế GTGT đến thời điểm sáp nhập, hợp nhất, chia tách, giải thể, phá sản, chuyển đổi sở hữu; giao, bán, khoán, cho thuê doanh nghiệp Nhà nước Tuỳ theo từng trường hợp mà có quy định bộ hồ sơ hoàn thuế cho phù hợp. * Về kết quả hoàn thuế: Trong 3 năm qua, thực hiện chủ trương của ngành về cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực thuế, đặc biệt là công tác hoàn thuế GTGT. Kết quả hoàn thuế trong năm 2006 đã thực hiện hoàn thuế cho 60 DN với tổng số tiền thuế được hoàn là: 36,193 tỷ đồng, năm 2007 thực hiện hoàn thuế cho 75 DN với tổng số tiền là 75,563 tỷ đồng; năm 2008 thực hiện hoàn cho 126 đơn vị với số tiền là 97.159 tỷ đồng. [8] 2.3.3.2. Về chế độ hoá đơn chứng từ Theo quy định, các hồ sơ hoàn thuế được quy định rất chặt chẽ về chế độ kê khai thuế, hoá đơn chứng từ chứng minh các hoạt động của DN liên quan đến các hoạt động SXKD được hoàn thuế theo quy định. Tuy nhiên trong thờ gian qua có một số DN lợi dụng quy chế thông thoáng trong giải quyết hồ sơ hoàn thuế hoặc các quy định về hoàn thuế trước kiểm tra sau để giả mạo hoặc gian lận trong kê khai hoàn thuế. Trư ờng Đạ i họ c K in tế H uế 65 2.3.3.3. Đánh giá thực trạng thông qua kết quả điều tra nhóm các thủ tục hoàn thuế Bảng 2.7 Kết quả điều tra nhóm các thủ tục hoàn thuế Chỉ tiêu PHÂN TÍCH PHƯƠNG SAI Theo địa bàn Theo Loại hình DN Theo quy mô vốn Bình quân Mức ý nghĩa(1) Bình quân Mức ý nghĩa(1) Bình quân Mức ý nghĩa(1) 1 Công khai thủ tục, hồ sơ hoàn thuế 1.116 0.006 1.116 0.093 1.116 0.241 2 Thời gian hoàn thuế của cơ quan thuế 1.040 0.050 1.040 0.583 1.040 0.180 3 Việc giải thích có thoả đáng không 1.007 0.573 1.007 0.785 1.007 0.603 (Nguồn: Số liệu điều tra) Ghi chú: (1):Ý nghĩa thống kê với mức p = 0,05 - Công tác công khai thủ tục hồ sơ hoàn thuế. Căn cứ theo kết quả điều tra, có thể nhận thấy rằng khi nhận xét về việc công khai thủ tục hồ sơ hoàn thuế của cơ quan thuế, đa số các DN đều nhận xét là thủ tục rõ ràng vì giá trị bình quân bằng 1,116 xấp xỉ giá trị 1, với cả 3 nhóm phân tích theo địa bàn hoạt động, theo loại hình DN và theo quy mô DN có giá trị như nhau. Tuy nhiên, việc đánh giá mức độ của 3 nhóm có sự khác nhau trong nhóm phân theo địa bàn hoạt động của DN vì có mức ý nghĩa = 0,006 nhỏ hơn 0,05 nên có sự khác nhau về đánh giá. Giá trị trung bình của 3 huyện là Minh Hoá, Bố Trạch và Lệ thuỷ đều lớn hơn 1,2. Các đơn vị còn lại có giá trị trung bình nhỏ hơn 1,1. Nguyên nhân: Nguyên nhân của hiện tượng này là do 3 đơn vị Minh Hoá, Bố Trạch và Lệ Thuỷ còn có hạn chế trong công tác công khai thủ tục hồ sơ hoàn thuế. Trư ờng Đạ i họ c K inh tế H uế 66 Do đó cần phải có biện pháp đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện công khai thủ tục tại 3 đơn vị này. Một nguyên nhân khác của tình trạng này có thể là do bộ phận tuyên truyền, hỗ trợ và bộ phận giao dịch “một cửa” của 3 Chi cục thuế huyện này chưa thực hiện tốt việc giải thích, hướng dẫn, công khai hồ sơ hoàn thuế cho DN nên dẫn đến các DN chưa đánh giá cao tiêu chí này đối với 3 Chi cục này. Các đơn vị còn lại đều được đánh giá là thực hiện tương đối tốt việc công khai thủ tục hồ sơ hoàn thuế. Đối với so sánh theo loại hình doanh nghiệp và theo quy mô vốn thì mức ý nghĩa = 0,093 và 0,241 đều lớn hơn mức 0,05 nên ta có thể kết luận rằng, không só sự khác nhau khi đánh giá về vấn đề này của nhóm phân theo loại hình DN và phân theo quy mô vốn của DN. Điều này cũng phù hợp với thực tế, bởi vì quy định về công khai thủ tục hồ sơ hoàn thuế là giống nhau đối với mọi loại hình DN và quy mô vốn của DN. - Về thời gian hoàn thuế: Thời gian hoàn thuế của cơ quan thuế khi nhận được đầy đủ hồ sơ đề nghị hoàn thuế được đa số các DN được hỏi đều trả lời là việc hoàn thuế đúng thời gian và giá trị trung bình đạt mức 1,040 là tương đối sát với mức 1 (hoàn thuế đúng thời hạn). Tuy nhiên, việc hoàn thuế đúng thời hạn có sự đánh giá khác nhau trong nhóm địa bàn hoạt động của cơ quan thuế. Đa số các huyện đều có số bình quân 1,00, riêng hai huyện là Bố Trạch và Lệ Thuỷ có giá trị bình quân lớn hơn 1,1 là cao hơn mức bình quân chung toàn ngành. Điều này chứng tỏ hai đơn vị này chưa thực hiện tốt việc hoàn thuế đúng thời gian cho DN. Đối với hai nhóm còn lại có mức ý nghĩa =0,583 và 0,180 đều lớn hơn 0,05 nên ta có thể kết luận rằng không có sự khác nhau trong đánh giá thực hiện đúng thời gian hoàn thuế của hai nhóm này. Trư ờng Đạ i họ c K inh tế H uế 67 Nguyên nhân của tình trạng trên là do hai vấn đề: Thứ nhất là do cơ quan thuế: Việc kiểm tra chứng từ, hồ sơ hoàn thuế tại hai Chi cục Bố Trạch và Lệ Thuỷ có thể còn chậm, hoặc do trình độ cán bộ thẩm định hồ sơ chưa cao nên việc kiểm tra thường kéo dài dẫn đến chậm ra quyết định hoàn thuế. Thứ hai là có thể do các DN thuộc địa bàn của hai Chi cục này khi nộp hồ sơ hoàn thuế không đầy đủ theo thủ tục quy định dẫn đến việc cơ quan thuế yêu cầu bổ sung hồ sơ nên việc hoàn thuế bị chậm. - Việc giải thích cho DN khi hoàn thuế bị chậm: Căn cứ kết quả điều tra, đa số các ý kiến đều cho rằng, nếu có trường hợp bị hoàn thuế chậm thì việc giải thích của cơ quan thuế là thoả đáng vì giá trị bình quân = 1,007 là xấp xỉ giá trị 1. Mức ý nghĩa của cả 3 nhóm đều lớn hơn mức 0,05 nên ta có thể kết luận rằng, không có sự khác nhau trong đánh giá của 3 nhóm phân theo địa bàn; phân theo loại hình DN và phân theo quy mô vốn về vấn đề này. Nguyên nhân của vấn đề: Từ kết quả điều tra và phân tích việc công khai thủ tục hồ sơ hoàn thuế và thời gian hoàn thuế có thể thấy rằng, chủ yếu của những tồn tại trong công tác hoàn thuế là các DN có thể chưa thực hiện đầy đủ hồ sơ đề nghị hoàn thuế, do đó các DN đều trả lời là việc giải thích là thoả đáng. Tuy nhiên, cũng nhìn nhận một cách khách quan rằng, việc hướng dẫn thủ tục hồ sơ hoàn thuế chưa thấu đáo nên còn xảy ra hiện tượng trên. 2.3.4. Công tác quản lý thu nhập chịu thuế và thuế thu nhập doanh nghiệp *Các quy định về quy trình quản lý thuế thu nhập DN. [11] -Về hồ sơ: Căn cứ theo quy định hiện hành thì các doanh nghiệp thực hiện kê khai Trư ờ g Đại học Ki h tế Hu ế 68 thuế TNDN theo thời hạn như sau: Thời hạn nộp hồ sơ khai thuế tạm tính theo quý: Chậm nhất là ngày thứ ba mươi của quý tiếp theo quý phát sinh nghĩa vụ nộp thuế. Thời hạn nộp hồ sơ quyết toán thuế năm chậm nhất là ngày thứ chín mươi, kể từ ngày kết thúc năm dương lịch hoặc năm tài chính. Thời hạn nộp hồ sơ quyết toán thuế đối với các trường hợp chấm dứt hoạt động kinh doanh, chấm dứt hợp đồng, chuyển đổi hình thức sở hữu DN, tổ chức lại DN, chậm nhất là ngày thứ bốn mươi lăm, kể từ ngày phát sinh các trường hợp đó. Đối với quyết toán thuế TNDN, hồ sơ quyết toán thuế TNDN gồm: Tờ khai quyết toán thuế TNDN theo mẫu số 03/TNDN; Báo cáo tài chính năm hoặc báo cáo tài chính đến thời điểm chấm dứt hoạt động kinh doanh, chấm dứt hợp đồng, chuyển đổi hình thức sở hữu DN, tổ chức lại DN và một số phụ lục có liên quan tuỳ theo thực tế phát sinh của người nộp thuế. - Về căn cứ tính thuế: Theo Luật thuế thu nhập doanh nghiệp hiện hành của nước ta thì căn cứ để tính thuế TNDN như sau: Thuế TNDN = Thu nhập chịu thuế trong kỳ tính thuế x Thuế suất Thu nhập chịu thuế trong kỳ tính thuế được tính theo công thức sau: Thu nhập chịu thuế trong kỳ tính thuế = Doanh thu để tính thu nhập chịu thuế trong kỳ tính thuế - Chi phí hợp lý trong kỳ tính thuế + Thu nhập chịu thuế khác trong kỳ tính thuế Như vậy, sau khi đã quản lý tốt doanh thu tính thuế ta thấy, khâu quan trọng còn lại để xác định thuế thu nhập chính xác, thì phải quản lý và xác định đúng đắn chi phí và thu nhập chịu thuế khác của các doanh nghiệp. Trư ờ g Đạ i họ c K inh tế H uế 69 Trong quá trình kiểm tra quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp, cán bộ thuế sẽ căn cứ vào tài liệu kê khai của công ty và các tài liệu liên quan, đối chiếu với luật thuế thu nhập doanh nghiệp để xác định chi phí hợp lý, hợp lệ của công ty. Qua kết quả công tác kiểm tra quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp qua các năm, Cục thuế đã phát hiện nhiều trường hợp DN kê khai không trung thực các khoản chi phí để nhằm giảm bớt số thuế TNDN phải nộp. Sở dĩ xảy ra tình hình trên là do các doanh nghiệp luôn tìm cách hạch toán tăng chi phí so với thực tế; hoặc không kê khai các khoản thu nhập chịu thuế khác ngoài hoạt động SXKD chính nhằm giảm thu nhập chịu thuế để nhằm mục đích trốn thuế thu nhập doanh nghiệp. Cụ thể, qua thực tế kiểm tra tại các danh nghiệp đã phát hiện có các hình thức gian lận trong kê khai thuế TNDN như sau: - Thứ nhất: Hợp pháp hoá các chi phí không có thực để làm giảm thu nhập chịu thuế: Đối với các DN có doanh thu lớn và lãi gộp cao thường tìm cách kê thêm chi phí quản lý doanh nghiệp để làm giảm thu nhập trước thuế, mà tập trung nhiều nhất là kê thêm chi phí tiền lương, tiền công. Để thực hiện được vấn đề này, DN sẵn sàng ký kết hợp đồng lao động với mức lương thoả thuận trong hợp đồng cao hơn mức lương thực tế trả cho người lao động, về phía người lao động do nhận thức còn hạn chế, mặt khác vì muốn tìm được việc làm nên sẵn sàng chấp nhận dẫn đến gây thiệt hại cho Ngân sách. Hoặc có trường hợp kê khống số lao động lớn hơn số lao động thực tế để tăng chi phí tiền lương nhằm giảm bớt thuế TNDN. - Thứ hai: Đối với các DN kinh doanh trong lĩnh vực dịch vụ như khách sạn, nhà hàng...thường hạch toán tăng giá vốn hàng bán cao hơn thực tế do nguồn nguyên liệu thực phẩm đầu vào hoàn toàn do DN tự kê khai về số Trư ờng Đạ i họ c K inh tế H uế 70 lượng, đơn giá...Mặt khác lại không có định mức tiêu hao nguyên vật liệu đầu vào nên việc kê khai hoàn toàn phụ thuộc vào tính tự giác của DN, cơ quan thuế rất khó kiểm soát. Cá biệt có một số DN kinh doanh trong lĩnh vực ăn uống thường chỉ phản ánh trên sổ sách kế toán phần doanh thu và chi phí của mặt hàng nước giải khát, còn mặt hàng thực phẩm kèm theo đồ uống thì không phản ánh. - Thứ ba: Lợi dụng tình trạng có một số khách hàng không lấy hoá đơn để cho hoặc bán cho một số doanh nghiệp khác làm chứng từ hạch toán chi phí đầu vào mà cơ quan thuế rất khó kiểm soátt vì những hoá đơn này hoàn toàn hợp lệ. - Thứ tư: Một số doanh nghiệp kinh doanh hàng nhập khẩu, nhập vật tư để sản xuất, đã hạch toán giá vốn hàng hoá theo tỷ giá cao hơn tỷ giá ngoại tệ do Hải quan ghi ở tờ khai hàng nhập khẩu. Qua kiểm tra giá vốn hàng nhập khẩu ở tờ khai nhập khẩu cán bộ thuế đã phát hiện ra. - Thứ năm: Một số đơn vị hạch toán khấu hao sửa chữa lớn tài sản cố định vào chi phí để tính thuế thu nhập doanh nghiệp, nhưng thực tế không thực hiện sửa chữa, làm tăng chi phí để giảm thuế thu nhập phải nộp. - Thứ sáu: Doanh nghiệp hạch toán vào chi phí để tính thuế thu nhập doanh nghiệp các khoản chi phí mà theo quy định của luật thuế hiện hành là không được tính vào chi phí khi tính thu nhập chịu thuế, các khoản này chủ yếu nằm ở chi phí khác. Chỉ khi cán bộ thuế kiểm tra các chứng từ gốc thì các khoản chi phí bất hợp lý này mới được loại trừ. Kiểu hạch toán trốn thuế lợi tức như trên là khá phổ biến ở các doanh nghiệp. - Thứ bảy: Không kê khai các khoản thu nhập khác ngoài thu nhập từ hoạt động sản xuất kinh doanh chính như: các khoản chiết khấu thanh toán DN được hưởng; chiết khấu thương mại được nhận bằng tiền, các khoản thưởng trên doanh thu bán hàng từ nhà cung cấp...Hình thức này thường xảy Trư ờng Đạ i họ c K in tế H uế 71 ra đối với các DN thương mại làm đại lý cấp 1, cấp 2. - Thứ tám: Giải thể DN không tuân theo trình tự, thủ tục giải thể DN quy định của pháp luật. Một số DN khi cơ quan thuế qua phân tích hồ sơ khai thuế phát hiện có dấu hiệu vi phạm, cơ quan thuế ban hành quyết định kiểm tra hoặc đang trong quá trình kiểm tra, DN dùng biện pháp giải thể để trốn tránh việc xử lý của cơ quan thuế. Những DN dạng này thường là những DN có quy mô nhỏ, tài sản không đáng kể nên khó áp dụng biện pháp kê biên tài sản để thu hồi tiền thuế, tiền phạt. 2.3.5. Công tác quản lý thu nộp thuế và quản lý nợ thuế 2.3.5.1. Công tác quản lý thu nộp thuế Đây là một khâu công tác rất quan trọng trong công tác quản lý thu thuế, vì mục đích cuối cùng của công tác thu thuế là số thuế phải được nộp vào kho bạc Nhà nước theo đúng quy định của các Luật thuế hiện hành. Thực hiện theo quy trình “tự khai - tự nộp” như hiện nay, đối với các DN sau khi kê khai số thuế phát sinh, doanh nghiệp tiến hành tự nộp thuế vào kho bạc Nhà nước. Hiện tại, Cục thuế đã triển khai việc quản lý thu thuế theo mô hình chức năng, tức là mỗi một phòng quản lý, theo dõi một công đoạn trong cả quá trình từ khi tính thuế đến khi nộp thuế vào ngân sách và quyết toán số thuế, do đó, đã tăng cường tính đồng bộ và giám sát lẫn nhau trong quá trình quản lý thu thuế nói chung và nâng cao hiệu quả của công tác đôn đốc thu nộp nói riêng. Kết quả thu nộp là tiêu chuẩn để đánh giá hiệu quả và chất lượng của công tác đôn đốc thu nộp. Tuy vậy, vẫn còn một số DN chưa nộp kịp thời vào kho bạc, chậm nộp và nợ đọng tiền thuế, mặc dù tổng số thực thu cả năm vượt so với dự toán được giao, song thực tế vẫn còn một số không ít các doanh nghiệp trong năm chậm nộp, nợ đọng thuế. Mặc dù Cục thuế đã rất cố gắng trong công tác thu hồi nợ đọng kể cả phạt nộp chậm lên tới 1,2 tỷ đồng, song do số thuế các Trư ờng Đạ i họ c K inh tế H uế 72 doanh nghiệp đã kê khai không được nộp kịp thời vào kho bạc, số nợ đọng đến hết năm 2008 là 9,102 tỷ đồng, trong đó số nợ có khả năng thu (do DN chậm nộp vào Ngân sách) chiếm đến 8,314 tỷ đồng (tương ứng với 91% tổng số nợ thuế). [8] Nguyên nhân của tình trạng trên là do: - Một số công ty chưa thực hiện nghiêm chỉnh chế độ thu nộp, cố tình dây dưa, trốn tránh nghĩa vụ nộp thuế. Một số công ty làm ăn thua lỗ nên không đủ điều kiện tài chính đề nộp thuế. Số thuế nợ đọng còn ở vào một số công ty sau khi phát sinh nợ đọng đã ngừng hoạt động. - Do việc đôn đốc thu nộp chưa được thường xuyên. - Do chưa thực hiện việc xử phạt thật nghiêm đối với những DN cố tình không nộp thuế đúng theo thời hạn quy định. - Mức phạt nộp chậm theo Luật quản lý thuế còn thấp hơn lãi vay ngân hàng (chỉ có 1,5% tháng, trong khi ngân hàng cho vay có khi lên đến 2,0% – 2,2% tháng) nên một số DN cố tình chậm nộp để chiếm dụng tiền thuế. 2.3.5.2. Công tác quản lý nợ thuế cưỡng chế nợ thuế Từ tháng 5/2008, công tác quản lý nợ thuế tại Cục Thuế được thực hiện theo quy trình quản lý thu nợ thuế Ban hành kèm theo Quyết định số: 477/QĐ-TCT ngày 15/5/2008 của Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế. Việc ban hành quy trình này nhằm mục đích và yêu cầu sau: [19] * Mục đích: - Xác định cụ thể nội dung, trình tự xử lý công việc quản lý thu nợ thuế được quy định tại Luật quản lý thuế, các luật thuế, pháp lệnh thuế và các văn bản hướng dẫn về thuế. - Nâng cao năng lực, hiệu quả quản lý của cơ quan thuế trong công tác Quản lý, đôn đốc thu nợ tiền thuế vào Ngân sách nhà nước. Quy định cụ thể Trư ờng Đạ i họ c K inh tế H uế 73 nghiệp vụ, công việc, thời gian thực hiện và mối quan hệ giữa các bộ phận trong cơ quan thuế trong công tác quản lý thu nợ thuế. - Nâng cao tính tuân thủ pháp luật của các tổ chức, cá nhân trong việc thực hiện nghĩa vụ nộp các loại thuế, các khoản thu khác vào Ngân sách nhà nước theo quy định của pháp luật. * Yêu cầu: - Tăng cường công tác phân tích thông tin, phân loại nợ thuế để kịp thời đề ra các biện pháp xử lý thu nợ thuế. - Phân định rõ trách nhiệm, nghĩa vụ của người nộp thuế trong việc kê khai nộp thuế và trách nhiệm của cơ quan thuế trong việc quản lý thu nợ thuế. - Công chức thuế cần nắm vững chế độ, chính sách thuế, có ý thức trách nhiệm cao, tuân thủ đúng quy định nghiệp vụ và các bước công việc quy định trong quy trình. Sau khi thực hiện quy trình, công tác quản lý nợ và cưỡng chế nợ thuế đã được triển khai tích cực, đã thực hiện rà soát, đối chiếu, phân loại nợ thuế và áp dụng nhiều biện pháp thu nợ thuế để thu vào ngân sách Nhà nước, đã thực hiện quản lý nợ theo đúng quy trình và ứng dụng công nghệ tin học vào trong công tác quản lý, nên công tác quản lý nợ thuế trong thời gian qua đã đi vào nề nếp. Bên cạnh việc đôn đốc và thực hiện các biện pháp cưỡng chế thu nợ thuế, để tạo điều kiện thuận lợi và tháo gỡ một phần khó khăn cho các doanh nghiệp, Cục Thuế cũng đã hướng dẫn cho các DN lập hồ sơ đề nghị Bộ Tài chính xoá nợ thuế cho các đơn vị theo đúng chế độ quy định. Tuy nhiên nợ thuế vẫn ở mức cao và có xu hướng tăng thuận chiều với số thu qua các năm, tính đến ngày 31/12/2008 tổng số thuế nợ đọng của các DN NQD là 9,419 triệu đồng chiếm 10,65% trên tổng số thu các DNNQD. Trư ờng Đạ i họ c K inh tế H uế 74 Bảng 2.8 Tổng hợp và phân loại phân loại nợ thuế từ năm 2006 - 2008 (Đơn vị: Triệu đồng) STT Chỉ tiêu Tổng số tiền thuế nợ trên sổ theo dỏi nợ thuế PHÂN LOẠI NỢ KHÓ THU NỢ CHỜ XỬ LÝ Nợ có khả năng thu Tổng số Nợ của Nợ của Nợ của Nợ của Tổng số Nợ của Nợ của Nợ chờ Nợ NNT Nợ của NNT NNT NNT NNT ngừng NNT chờ NNT đang xoá miễn, được gia NNT xử lý giải thể bỏ trốn bị hoạt giải quyết chờ xử lý giảm hạn hoàn thuế phá mất khởi động theo luật điều Kh nợ thoái trả sản tích tố SXKD phá sản chỉnh giản nợ tiền thuế NĂM 2006 TỔNG CỘNG 5.407 1.430 70 669 691 688 3 3.289 1 Thuế GTGT 3.866 794 40 64 690 688 2 2.384 2 Thuế TNDN 18 18 18 3 Thuế TTĐB 4 Thuế Tài nguyên 5 Thuế Môn bài 69 39 30 8 1 1 30 6 Tiền thuê đất 7 Phí, lệ phí 8 Phạt khác 579 579 579 NĂM 2007 TỔNG CỘNG 4.582 608 121 6 481 652 56 292 304 3.322 1 Thuế GTGT 3.065 107 73 34 169 43 91 35 2.789 3 Thuế TNDN 757 32 28 4 481 13 200 268 244 2 Thuế TTĐB 34 34 4 Thuế Tài Nguyên 41 41 5 Thuế Môn Bài 93 60 20 2 38 2 1 1 31 6 Tiền thuê đất 18 18 7 Phí, lệ phí 120 120 8 TPhạt và nợ khác 454 409 409 45 NĂM 2008 TỔNG CỘNG 9.419 471 109 26 336 634 317 180 91 46 8.314 1 Thuế GTGT 5.366 326 82 17 227 234 117 29 42 46 4.806 2 Thuế TTĐB 3 Thuế TNDN 800 83 9 4 70 320 160 150 10 397 4 Thuế Tài Nguyên 96 96 5 Thuế Môn Bài 170 58 17 5 36 70 35 1 34 42 6 Tiền thuê đất 1.619 1.619 7 Thuế TN cá nhân 51 51 8 Phí, lệ phí 141 141 9 TPhạt và nợ khác 1.176 4 1 3 10 5 5 1.16274 Trư ờng Đạ i họ c K inh tế H uế 75 Bảng 2.9. Bảng phân loại nợ thuế qua ba năm 2006-2008 (Nguồn: Cục thuế Quảng Bình và tính toán của tác giả) Qua số liệu về nợ thuế 3 năm, ta có thể thấy công tác quản lý nợ thuế của Cục Thuế dựa trên các chỉ tiêu sau đây: Số nợ thuế của lĩnh vực DNNQD chiếm bình quân khoảng 20% - 23% số nợ thuế của toàn Cục Thuế. Tỷ lệ nợ thuế trên số thuế thu được: Bình quân 3 năm có tỷ lệ 9,7%, trong đó 2 năm 2006 và 2008 có tỷ lệ nợ trên tổng số thu cao hơn 10%. Tuy nhiên, số nợ có khả năng thu chiếm tỷ lệ khá cao, bình quân 3 năm chiếm đến 74,73% trên tổng số nợ, khó thu và chờ xử lý chỉ chiếm 25,27%. Đặc biệt năm 2008 số nợ có khả năng thu chiếm đến 90,87% tổng số nợ, Trong các khoản nợ thuế thì thuế GTGT là loại thuế có số nợ chiếm tỷ trọng lớn nhất. Năm 2006 chiếm 76,5% trên tổng số nợ; năm 2007 chiếm 66,8 % trên tổng số nợ; năm 2008 chiếm 57,6% trên tổng nợ. Về nguyên nhân, ngoài việc các doanh nghiệp gặp khó khăn trong SXKD, công nợ thu hồi chậm và một số do