Luận văn Hoàn thiện công tác quản lý thuế xuất nhập khẩu của Việt Nam

µ nh÷ng mÆt hµng ®­îc quy ®Þnh cô thÓ trong tho¶ thuËn. * ThuÕ suÊt th«ng th­êng: ¸p dông cho hµng ho¸ nhËp khÈu cã xuÊt xø tõ n­íc kh«ng cã tho¶ thuËn vÒ ®èi xö tèi huÖ quèc trong quan hÖ th­¬ng m¹i víi ViÖt Nam, th­êng cao h¬n 50% so víi thuÕ suÊt ­u ®·i vµ ®­îc tÝnh nh­ sau: ThuÕ suÊt th«ng th­êng = ThuÕ suÊt ­u ®·i + ThuÕ suÊt ­u ®·i x 50% C¨n cø ¸p thuÕ suÊt: Ph©n lo¹i hµng ho¸ vµ x¸c ®Þnh m· sè hµng ho¸ ®óng quy ®Þnh trong biÓu thuÕ. Sö dông ®óng biÓu thuÕ suÊt hiÖn hµnh, chó ý nh÷ng møc thuÕ suÊt ®· ®­îc söa ®æi, ®iÒu chØnh trong c¸c v¨n b¶n cña Bé Tµi chÝnh quy ®Þnh trong tõng thêi kú, ph¶i c¨n cø vµo xuÊt xø hµng ho¸ ®Ó thùc hiÖn thuÕ suÊt ­u ®·i. Muèn ¸p thuÕ suÊt ®óng m· hµng, tªn hµng, lo¹i hµng th× kiÓm ho¸ hoÆc gi¸m ®Þnh lµ c¨n cø ph¸p lý, khoa häc. KiÓm ho¸, gi¸m ®Þnh ph¶i ®­îc thùc hiÖn bëi c¬ quan, c¸n bé cã chøc n¨ng chuyªn m«n, lµm viÖc trung thùc, kh¸ch quan, cã tr¸ch nhiÖm. KÕt qu¶ kiÓm ho¸ ph¶i ghi râ: tªn hµng, m« t¶ cÊu t¹o, ®Æc ®iÓm, th«ng sè kü thuËt, tÝnh chÊt, møc ®é chÕ biÕn, c¸ch sö dông,... ®Ó khi ¸p m· sè hµng ho¸ cã thÓ ®èi chiÕu ®­îc phÇn m« t¶ hµng ho¸ trong biÓu thuÕ, x¸c ®Þnh m· sè hµng ho¸ cho phï hîp nhÊt. Tr­êng hîp lµ l« hµng, kiÖn hµng ph¶i cã c«ng cô ph­¬ng tiÖn kü thuËt ®Ó kiÓm ho¸. Nguyªn t¾c ¸p thuÕ suÊt: Ph¶i c¨n cø vµo m· sè hµng ho¸ sau khi kiÓm ho¸ vµ ph©n lo¹i hµng ho¸. NÕu kÕt qu¶ kiÓm ho¸ kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc chÊt l­îng hµng ho¸ mét c¸ch chÝnh x¸c ®Ó ph©n lo¹i hµng ho¸ th× yªu cÇu c¬ quan gi¸m ®Þnh chÊt l­îng hµng ho¸ gi¸m ®Þnh, kÕt qu¶ cña c¬ quan gi¸m ®Þnh chÊt l­îng lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh m· hµng. Trªn c¬ së kÕt qu¶ kiÓm ho¸ vµ gi¸m ®Þnh, x¸c ®Þnh m· sè hµng, ®èi chiÕu víi biÓu thuÕ ®Ó x¸c ®Þnh thuÕ suÊt. 1.4 Nh÷ng quy ®Þnh kh¸c: §èi t­îng chÞu thuÕ xuÊt nhËp khÈu lµ mäi hµng ho¸ ®­îc phÐp xuÊt nhËp khÈu qua cöa khÈu biªn giíi ViÖt Nam. §èi t­îng nép thuÕ xuÊt nhËp khÈu lµ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n cã hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu thuéc lo¹i hµng ho¸ chÞu thuÕ xuÊt nhËp khÈu. Tr­êng hîp hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu thùc hiÖn theo ph­¬ng thøc uû th¸c th× tæ chøc, c¸ nh©n nhËn uû th¸c ph¶i nép thuÕ xuÊt nhËp khÈu. §èi víi nh÷ng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu theo §iÒu ­íc quèc tÕ mµ ChÝnh phñ ViÖt Nam ký kÕt th× viÖc nép thuÕ xuÊt nhËp khÈu theo c¸c ®iÒu ­íc ®ã. C¨n cø tÝnh thuÕ vµ biÓu thuÕ xuÊt nhËp khÈu: C¨n cø tÝnh thuÕ xuÊt nhËp khÈu lµ sè l­îng hµng ho¸ thùc tÕ xuÊt, nhËp khÈu vµ ®­îc ghi trong tê khai hµng xuÊt, nhËp khÈu; gi¸ tÝnh thuÕ vµ thuÕ suÊt cña mÆt hµng. Danh môc mÆt hµng chÞu thuÕ vÒ c¬ b¶n ®­îc x©y dùng dùa trªn c¬ së b¶ng danh môc hµng ho¸ xuÊt, nhËp khÈu cña héi ®ång hîp t¸c h¶i quan thÕ giíi, ®ång thêi cã biÕn ®æi mét sè néi dung cho phï hîp víi ho¹t ®éng xuÊt, nhËp khÈu cña ViÖt Nam. Hµng ho¸ trong b¶ng danh môc biÓu thuÕ xuÊt, nhËp khÈu hiÖn hµnh ®­îc ph©n thµnh 21 phÇn, 97 ch­¬ng. Trong mçi ch­¬ng cña biÓu thuÕ chia ra c¸c nhãm hµng (cÊp ®é 4 ch÷ sè), trong mçi nhãm hµng ®­îc chia thµnh c¸c ph©n nhãm hµng (cÊp ®é 6 ch÷ sè) vµ trong mçi ph©n nhãm hµng cã thÓ ph©n chia thµnh c¸c mÆt hµng (cÊp ®é 8 ch÷ sè). Tuú theo ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt, cÊu t¹o cña tõng ch­¬ng, nhãm, ph©n nhãm vµ mÆt hµng mµ mét ch­¬ng cã thÓ ®­îc chia thµnh mét hay nhiÒu nhãm hµng; mét ph©n nhãm hµng cã thÓ ®­îc chia thµnh nhiÒu mÆt hµng. Gi¸ tÝnh thuÕ ®èi víi hµng xuÊt khÈu lµ gi¸ b¸n cho kh¸ch t¹i cöa khÈu n­íc xuÊt (gi¸ FOB), kh«ng bao gåm chi phÝ vËn t¶i vµ chi phÝ b¶o hiÓm theo hîp ®ång b¸n hµng phï hîp víi c¸c chøng tõ kh¸c cã liªn quan tíi viÖc b¸n hµng. Gi¸ tÝnh thuÕ ®èi víi mÆt hµng nhËp khÈu lµ gi¸ mua hµng t¹i cöa khÈu n­íc nhËp (gi¸ CIF), bao gåm chi phÝ mua hµng, chi phÝ vËn t¶i vµ phÝ b¶o hiÓm theo hîp ®ång mua b¸n phï hîp víi c¸c chøng tõ kh¸c cã liªn quan tíi viÖc mua hµng. ThuÕ suÊt ®èi víi hµng nhËp khÈu gåm thuÕ suÊt th«ng th­êng, thuÕ suÊt ­u ®·i vµ thuÕ suÊt ­u ®·i ®Æc biÖt. ThuÕ suÊt th«ng th­êng ¸p dông cho hµng ho¸ nhËp khÈu cã xuÊt xø tõ n­íc kh«ng cã tho¶ thuËn ®èi xö tèi huÖ quèc trong quan hÖ th­¬ng m¹i víi ViÖt Nam. ThuÕ suÊt th«ng th­êng ®­îc quy ®Þnh cao h¬n kh«ng qu¸ 70% so víi thuÕ suÊt ­u ®·i cña tõng mÆt hµng t­¬ng øng. ThuÕ suÊt ­u ®·i ¸p dông cho hµng ho¸ nhËp khÈu cã xuÊt xø tõ n­íc cã tho¶ thuËn ®èi xö tèi héi quèc trong quan hÖ th­¬ng m¹i víi ViÖt Nam. ThuÕ suÊt ­u ®·i ®Æc biÖt ¸p dông cho hµng ho¸ nhËp khÈu cã xuÊt xø tõ n­íc mµ ViÖt Nam vµ n­íc ®ã ®· cã tho¶ thuËn ­u ®·i ®Æc biÖt vÒ thuÕ nhËp khÈu. Ngoµi c¸c lo¹i thuÕ trªn, hµng ho¸ nhËp khÈu trong mét sè tr­êng hîp cßn ph¶i chÞu thuÕ bæ sung, ®ã lµ: Hµng ho¸ ®­îc nhËp khÈu vµo ViÖt Nam víi gi¸ b¸n cña hµng ®ã qu¸ thÊp so víi gi¸ th«ng th­êng do ®­îc b¸n ph¸ gi¸, g©y khã kh¨n cho sù ph¸t triÓn ngµnh s¶n xuÊt hµng ho¸ t­¬ng tù cña ViÖt Nam; Hµng ho¸ ®­îc nhËp khÈu vµo ViÖt Nam víi gi¸ b¸n qu¸ thÊp so víi gi¸ th«ng th­êng do cã sù trî cÊp cña n­íc xuÊt khÈu; Hµng ho¸ ®­îc nhËp khÈu vµo ViÖt Nam cã xuÊt xø tõ n­íc mµ n­íc ®ã cã sù ph©n biÖt ®èi xö vÒ thuÕ xuÊt, nhËp khÈu. Sè thuÕ xuÊt, nhËp khÈu ®­îc tÝnh b»ng (=) Sè l­îng tõng mÆt hµng thùc tÕ xuÊt, nhËp khÈu nh©n (x) Gi¸ tÝnh thuÕ nh©n (x) ThuÕ suÊt cña tõng mÆt hµng ghi trong biÓu thuÕ. MiÔn, gi¶m, hoµn thuÕ xuÊt nhËp khÈu - Hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ®­îc miÔn thuÕ trong c¸c tr­êng hîp sau: + Hµng viÖn trî kh«ng hoµn l¹i theo Dù ¸n viÖn trî hoÆc HiÖp ®Þnh gi÷a ChÝnh phñ ViÖt Nam víi c¸c tæ chøc cña n­íc ngoµi hoÆc v¨n b¶n tho¶ thuËn viÖn trî hoÆc th«ng b¸o viÖn trî. + Hµng t¹m nhËp - t¸i xuÊt; hµng t¹m xuÊt - t¸i nhËp ®Ó tham dù héi chî, triÓn l·m. + Hµng ho¸ lµ tµi s¶n di chuyÓn ®­îc miÔn thuÕ theo c¸c ®Þnh møc: ®èi víi tµi s¶n di chuyÓn cña tæ chøc, c¸ nh©n ng­êi n­íc ngoµi khi ®­îc phÐp vµo c«ng t¸c, lµm viÖc t¹i ViÖt Nam; ®èi víi hµng lµ tµi s¶n di chuyÓn cña tæ chøc, c¸ nh©n ViÖt Nam ®­îc phÐp ®­a ra n­íc ngoµi ®Ó kinh doanh vµ lµm viÖc khi hÕt thêi h¹n chuyÓn vÒ n­íc ®­îc miÔn thuÕ ®èi víi nh÷ng tµi s¶n ®· ®­a ra n­íc ngoµi nay ®­a trë vÒ n­íc; mét sè mÆt hµng lµ hµng tiªu dïng cña gia ®×nh c¸ nh©n ng­êi ViÖt Nam, ng­êi n­íc ngoµi ®­îc phÐp ®Þnh c­ t¹i ViÖt Nam ®­îc miÔn thuÕ nhËp khÈu mçi thø 1 chiÕc cho mçi hé gia ®×nh (hoÆc c¸ nh©n). + Hµng ho¸ xuÊt, nhËp khÈu trong tiªu chuÈn hµnh lý miÔn thuÕ cña kh¸ch xuÊt nhËp c¶nh t¹i c¸c cöa khÈu ViÖt Nam theo ®Þnh møc. + §èi víi hµng xuÊt, nhËp khÈu cña tæ chøc, c¸ nh©n n­íc ngoµi ®­îc h­ëng quyÒn ­u ®·i, miÔn trõ t¹i ViÖt Nam ®· ký kÕt hoÆc tham gia ®­îc thùc hiÖn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam, vµ phï hîp víi c¸c C«ng ­íc quèc tÕ mµ ViÖt Nam ®· ký kÕt hoÆc tham gia. + §èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu ®Ó phôc vô gia c«ng cho phÝa n­íc ngoµi råi xuÊt khÈu theo hîp ®ång ®· ký. + M¸y mãc, thiÕt bÞ, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i do c¸c nhµ thÇu n­íc ngoµi mang vµo ViÖt Nam theo ph­¬ng thøc t¹m nhËp t¸i xuÊt ®Ó phôc vô thi c«ng c«ng tr×nh, dù ¸n sö dông nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) ®­îc miÔn thuÕ nhËp khÈu vµ thuÕ xuÊt khÈu khi t¸i xuÊt. - Gi¶m thuÕ: Hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn, bèc xÕp (hµng ho¸ cßn n»m trong sù gi¸m s¸t, qu¶n lý cña c¬ quan h¶i quan) bÞ h­ háng, mÊt m¸t cã lý do x¸c ®¸ng, do c¬ qu¶n h¶i quan tØnh, thµnh phè ra quyÕt ®Þnh xö lý c¨n cø vµo møc ®é tæn thÊt, h­ háng ®· ®­îc gi¸m ®Þnh, ®èi chiÕu hå s¬ cã liªn quan sÏ ®­îc gi¶m thuÕ t­¬ng øng ®èi víi tõng tr­êng hîp cô thÓ. - Hoµn thuÕ: C¸c tr­êng hîp ®­îc xÐt hoµn thuÕ bao gåm: + C¸c doanh nghiÖp nhËp nguyªn liÖu, vËt t­ råi trùc tiÕp s¶n xuÊt hoÆc tæ chøc ®­a gia c«ng vµ nhËn s¶n phÈm vÒ xuÊt khÈu (kÓ c¶ tr­êng hîp liªn kÕt s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu). + C¸c doanh nghiÖp nhËp khÈu nguyªn liÖu, vËt t­ ®Ó s¶n xuÊt hµng ho¸ tiªu thô trong n­íc sau ®ã t×m ®­îc thÞ tr­êng xuÊt khÈu vµ ®­a sè nguyªn liÖu, vËt t­ nµy vµo s¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt khÈu, ®· thùc xuÊt khÈu s¶n phÈm ra n­íc ngoµi. + C¸c doanh nghiÖp nhËp khÈu nguyªn liÖu, vËt t­ ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu thuéc phÇn vèn gãp ®Çu t­ cña bªn n­íc ngoµi trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc thµnh lËp theo LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, sau ®ã xuÊt khÈu cho kh¸ch hµng n­íc ngoµi hoÆc cho c«ng ty chÝnh (C«ng ty mÑ) ë n­íc ngoµi. 2/ Thùc tr¹ng c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam 2.1 Tæ chøc thùc hiÖn luËt thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu hiÖn hµnh 2.1.1 Tuyªn truyÒn, phæ biÕn luËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan Cã thÓ nãi, c«ng t¸c tuyªn truyÒn, phæ biÕn luËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan ®­îc thùc hiÖn ch­a ®­îc tèt. C¸c v¨n b¶n míi chñ yÕu ®­îc in ë c¸c tËp tin néi bé vµ ®¨ng trªn mét sè b¸o chuyªn ngµnh, mµ ch­a ®­îc phæ biÕn réng r·i tíi c¸c doanh nghiÖp - c¸c ®èi t­îng nép thuÕ. Ch­a cã c¸c h×nh thøc tuyªn truyÒn, phæ biÕn v¨n b¶n míi nh­ héi th¶o, ®¨ng t¶i trªn c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng ®¹i chóng; website cña ngµnh h¶i quan tuy ®· cã nh­ng th«ng tin l¹i ch­a cËp nhËt. V× vËy c¸c doanh nghiÖp ph¶i tèn rÊt nhiÒu thêi gian vµ tiÒn b¹c ®Ó cËp nhËt c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan, chñ yÕu d­íi h×nh thøc "tù nghiªn cøu, tù trang bÞ kiÕn thøc". §iÒu nµy dÉn ®Õn viÖc mét sè doanh nghiÖp bÞ thiÖt h¹i nh­ ¸p nhÇm m· sè cò, cã thuÕ suÊt cao h¬n cho mÆt hµng nhËp khÈu cña m×nh. 2.1.2 Tæ chøc qu¶n lý thu thuÕ 2.1.2.1 §Æc ®iÓm cña quy tr×nh qu¶n lý thu thuÕ xuÊt nhËp khÈu - §èi t­îng chÞu sù qu¶n lý: c¸c ®èi t­îng ®­îc phÐp xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ c¸c lo¹i hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu. - C¬ quan chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý: Côc H¶i quan tØnh, thµnh phè vµ c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc (c¸c cöa khÈu, ®iÓm th«ng quan, c¶ng,...) Tr­íc khi thùc hiÖn nghÜa vô nép thuÕ, mäi ®èi t­îng xuÊt nhËp khÈu vµ hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ®Òu ph¶i lµm ®Çy ®ñ c¸c b­íc thñ tôc h¶i quan. TÊt c¶ hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ®Òu ph¶i qua kiÓm ho¸ (kiÓm tra trong th«ng quan). H¶i quan thùc hiÖn viÖc kiÓm tra gi¸m s¸t hµng ho¸ tr­íc, trong vµ sau th«ng quan. Bªn c¹nh nh÷ng ®iÓm gièng quy tr×nh qu¶n lý thu thuÕ cña c¸c lo¹i thuÕ kh¸c nh­ ®¨ng ký tê khai, thu thuÕ, thanh tra thuÕ,... do tÝnh phøc t¹p vµ tÇm quan träng cña hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu víi t×nh h×nh kinh tÕ chÝnh trÞ x· héi cña mét quèc gia, quy tr×nh qu¶n lý thu thuÕ xuÊt nhËp khÈu cßn cã nh÷ng tÝnh chÊt kh¸c biÖt. D­íi ®©y lµ néi dung quy tr×nh qu¶n lý thu thuÕ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam. 2.1.2.2 Néi dung quy tr×nh qu¶n lý thu thuÕ xuÊt nhËp khÈu VÊn ®Ò qu¶n lý thu thuÕ xuÊt nhËp khÈu cã ý nghÜa v« cïng quan träng. Qu¸ tr×nh thùc hiÖn luËt thuÕ cã hiÖu qu¶ hay kh«ng phô thuéc chñ yÕu vµo c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ. Tõ n¨m 1998, TCHQ tiÕn hµnh c¶i c¸ch thñ tôc h¶i quan, ®¶m b¶o thùc hiÖn ®óng quy tr×nh th«ng quan tèi ®a lµ 8 tiÕng, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. ViÖc c¶i c¸ch thñ tôc h¶i quan lµ nh©n tè thóc ®Èy c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ xuÊt nhËp khÈu. Néi dung quy tr×nh: quy tr×nh hµnh thu gåm 4 b­íc, tr×nh tù nh­ sau: B­íc 1: Khai b¸o h¶i quan (Do doanh nghiÖp tù thùc hiÖn viÖc kª khai, ¸p m·, tÝnh thuÕ) - Bé hå s¬ khai b¸o víi h¶i quan gåm c¸c lo¹i giÊy tê ph¶i nép hoÆc xuÊt tr×nh khi lµm thñ tôc h¶i quan theo quy ®Þnh bao gåm: + §èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu: Tê khai h¶i quan Hîp ®ång th­¬ng m¹i B¶n kª chi tiÕt (víi hµng kh«ng ®ång nhÊt) C¸c giÊy tê kh¸c + §èi víi hµng nhËp khÈu: Tê khai h¶i quan Hîp ®ång th­¬ng m¹i B¶n kª chi tiÕt (víi hµng kh«ng ®ång nhÊt) Ho¸ ®¬n th­¬ng m¹i VËn ®¬n (b¶n sao) C¸c giÊy tê kh¸c - Ng­êi khai b¸o h¶i quan tù kª khai ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c néi dung nh÷ng tiªu thøc ghi trªn tê khai hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu. - Dùa vµo c¨n cø tÝnh thuÕ ®· kª khai vµ x¸c ®Þnh m· sè, thuÕ suÊt, gi¸ tÝnh thuÕ theo quy ®Þnh ®Ó tù tÝnh to¸n sè thuÕ ph¶i nép. B­íc 2: TiÕp nhËn ®¨ng ký tê khai (Do c¬ quan h¶i quan thùc hiÖn) - Doanh nghiÖp tù ph©n lo¹i hå s¬ hµng ho¸ theo luång (luång xanh, luång vµng, luång ®á) - TiÕp nhËn hå s¬ - KiÓm tra bé hå s¬ vµ tê khai h¶i quan ®· ®Çy ®ñ chÝnh x¸c ®¶m b¶o hîp ph¸p, hîp lÖ - NÕu bé hå s¬ ®ñ ®iÒu kiÖn th× cho ®¨ng ký tê khai - ChuyÓn bé hå s¬ cho bé phËn thuÕ - ChuyÓn nh÷ng nghi vÊn, lËp biªn b¶n vi ph¹m ®Õn c¸c bé phËn cã liªn quan ®Ó xö lý. B­íc 3: Thu thuÕ - KiÓm ho¸ - Gi¶i phãng hµng (Do c¬ quan h¶i quan thùc hiÖn) - C¨n cø c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ thêi gian nép thuÕ, trªn c¬ së sè thuÕ ph¶i nép do ng­êi khai b¸o h¶i quan tù tÝnh, c¬ quan H¶i quan ra th«ng b¸o thuÕ vµ yªu cÇu ®èi t­îng nép thuÕ thùc hiÖn theo ®óng quy ®Þnh. - Bé hå s¬ ®­îc chuyÓn ®Õn bé phËn kiÓm ho¸ vµ tiÕn hµnh kiÓm ho¸. - ChuyÓn c¸c nghi vÊn, biªn b¶n vi ph¹m ®Õn c¸c bé phËn liªn quan ®Ó xö lý. - Gi¶i phãng hµng sau khi ®·: 1) Nép thuÕ hoÆc b¶o l·nh nép thuÕ ®­îc chÊp nhËn ®èi víi hµng ph¶i nép thuÕ ngay; 2) Cã th«ng b¸o thuÕ ®èi víi hµng ®­îc ©n h¹n vÒ thêi gian nép thuÕ. - Gi¸m s¸t viÖc gi¶i phãng hµng - ChuyÓn hå s¬ tíi bé phËn thuÕ B­íc 4: KiÓm tra xö lý vi ph¹m (Do c¬ quan h¶i quan thùc hiÖn) - KiÓm tra kÕt qu¶ tÝnh thuÕ, tù kª khai tÝnh thuÕ cña ng­êi khai h¶i quan. - C¨n cø kÕt qu¶ kiÓm ho¸, c¸c nguyªn t¾c x¸c ®Þnh m· sè, thuÕ suÊt, gi¸ tÝnh thuÕ vµ khai b¸o cña ng­êi khai h¶i quan, x¸c ®Þnh ®óng sè thuÕ ph¶i nép - Xö lý c¸c vi ph¹m vÒ thuÕ - Ra quyÕt ®Þnh ®iÒu chØnh sè thuÕ ph¶i nép - KÕ to¸n thu nép thuÕ - Phóc tËp hå s¬ ph¶i kiÓm tra tiÕp c¸c kh©u liªn quan sau khi th«ng quan. - S¾p xÕp l­u tr÷ hå s¬. Khi c¸c doanh nghiÖp tiÕn hµnh xuÊt nhËp khÈu mét lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã, doanh nghiÖp sÏ tù tÝnh thuÕ, ¸p m· hµng theo mÆt hµng vµ sè l­îng mµ doanh nghiÖp thùc xuÊt, nhËp. Sau ®ã t¹i c¬ quan h¶i quan míi lµm thñ tôc tiÕp nhËn hå s¬ vµ ®¨ng ký tê khai. T¹i ®©y, c¸n bé h¶i quan sÏ tiÕn hµnh ph©n lo¹i hå s¬. NÕu mÆt hµng ®¬n gi¶n, møc ®é tû lÖ kiÓm tra thÊp, hµng sÏ ®­îc gi¶i phãng sau khi kiÓm ho¸ xong, kh«ng ph¶i chê tÝnh thuÕ vµ th«ng b¸o thuÕ cña c¬ quan h¶i quan. Lo¹i hµng nµy ®­îc gäi lµ "luång xanh". NÕu mÆt hµng ph¶i kiÓm tra víi tû lÖ cao, ph¶i xem xÐt kü h¬n vÒ mét sè lo¹i hå s¬ kÌm theo cã v­íng m¾c thuéc cÊp ®é cÊp cöa khÈu gi¶i quyÕt th× hµng sÏ ®­îc gi¶i phãng ngay sau khi tÝnh xong thuÕ vµ th«ng b¸o thuÕ. Lo¹i hµng nµy ®­îc gäi lµ "luång vµng". NÕu hµng ho¸ theo khai b¸o cã v­íng m¾c ph¶i xin ý kiÕn cÊp Côc H¶i quan tØnh, thµnh phè, ph¶i chÞu sù kiÓm tra gi¸m s¸t chÆt chÏ, hoµn tÊt mäi thñ tôc míi ®­îc gi¶i phãng hµng. Lo¹i hµng nµy ®­îc gäi lµ "luång ®á". TÊt c¶ nh÷ng luång hµng trªn khi tiÕp nhËn hå s¬, c¸n bé h¶i quan ph¶i tiÕn hµnh theo tr×nh tù: B­íc 1: KiÓm tra ®Ó x¸c ®Þnh c¸c tr­êng hîp bÞ c­ìng chÕ do nî ®äng thuÕ. B­íc 2: X¸c ®Þnh hå s¬ hîp lÖ vµ thêi gian ®¨ng ký kiÓm ho¸ cña chñ hµng. B­íc 3: Vµo sæ ®¨ng ký B­íc 4: ChuyÓn giao cho ®éi kiÓm ho¸ ¦u ®iÓm: - C«ng t¸c c¶i c¸ch thñ tôc h¶i quan t¹o cho doanh nghiÖp sù tù chñ trong theo dâi thuÕ, gi¶i phãng hµng nhanh ®ång thêi thùc hiÖn tèt c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ xuÊt nhËp khÈu. - Theo quy tr×nh hµnh thu nµy, doanh nghiÖp kh«ng ph¶i chÞu sù ¸p ®Æt cña c¬ quan h¶i quan, mµ chñ ®éng vÒ sè thuÕ ph¶i nép cho l« hµng xuÊt nhËp khÈu cña m×nh. §©y lµ c¬ së ®Ó rµng buéc tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp tõ kh©u khai b¸o ®Õn kh©u nép thuÕ, gióp ph©n biÖt râ tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp vµ c¸n bé h¶i quan trong viÖc xö lý sai ph¹m vÒ thuÕ. ViÖc kª khai tÝnh thuÕ hoµn toµn dùa vµo tinh thÇn tù gi¸c vµ ý thøc chÊp hµnh nghiªm chØnh ph¸p luËt vÒ thuÕ cña doanh nghiÖp. - ChuyÓn viÖc tÝnh thuÕ sang cho doanh nghiÖp, h¶i quan ®· gi¶m bít mét sè l­îng lín c¸c c«ng viÖc sù vô, cã c¬ héi thùc hiÖn ®óng chøc n¨ng, nhiÖm vô cña m×nh lµ ng­êi kiÓm tra gi¸m s¸t. ViÖc kiÓm tra tÝnh chÝnh x¸c trong kh©u khai b¸o sÏ ®­îc thùc hiÖn sau khi doanh nghiÖp ®· nép thuÕ (kiÓm tra sau th«ng quan). Nh­îc ®iÓm: - ViÖc kª khai tÝnh thuÕ th­êng kh«ng chÝnh x¸c do doanh nghiÖp kh«ng hiÓu biÕt ®Çy ®ñ, kh«ng n¾m b¾t ®­îc kÞp thêi th«ng tin, dÉn tíi viÖc ra th«ng b¸o thuÕ lÇn ®Çu chØ lµ tÝnh h×nh thøc. Sau khi kiÓm ho¸, nÕu ph¸t hiÖn sai sãt míi ®iÒu chØnh l¹i sè thuÕ doanh nghiÖp ph¶i nép (ra th«ng b¸o thuÕ lÇn 2), t­¬ng øng lµm t¨ng khèi l­îng hå s¬ qu¶n lý, h¹n chÕ hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c phóc tËp hå s¬, hoÆc ph¶i lµm thñ tôc hoµn thuÕ. - Kh«ng ph¸t huy vai trß kiÓm tra cña c¸n bé kiÓm ho¸. Vai trß cña kiÓm ho¸ viªn chØ lµ kiÓm tra tÝnh trung thùc cña ng­êi khai b¸o trong viÖc kª khai tªn hµng, sè l­îng, chñng lo¹i. Theo kinh nghiÖm c¸c n­íc th× ph­¬ng ph¸p qu¶n lý thu thuÕ tù tÝnh - tù khai - tù nép thuÕ ®· ®­îc ¸p dông tõ rÊt l©u. Môc tiªu cña c¸c n­íc trong khu vùc lµ tiÕn hµnh c¶i c¸ch thñ tôc h¶i quan tiÕn tíi tiªu chuÈn ho¸, ®¬n gi¶n ho¸, thèng nhÊt vµ hiÖn ®¹i ho¸ nh»m x©y dùng mét quy tr×nh lµm thñ tôc h¶i quan thèng nhÊt gi÷a c¸c n­íc trong khèi ASEAN. Do vËy, khi ViÖt Nam gia nhËp ASEAN, tiÕn tíi lµ thµnh viªn cña Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO ®ßi hái h¶i quan ViÖt Nam ph¶i cã sù thay ®æi, c¶i tiÕn quy tr×nh lµm thñ tôc h¶i quan phï hîp theo th«ng lÖ quèc tÕ. Bªn c¹nh ®ã, viÖc chuyÓn sang h×nh thøc ®èi t­îng nép thuÕ tù kª khai vµ trùc tiÕp nép tiÒn thuÕ vµo kho b¹c lµ mét trong nh÷ng môc tiªu khi ViÖt Nam thùc hiÖn c¶i c¸ch thuÕ b­íc 2. ChÝnh v× vËy, ®æi míi quy tr×nh qu¶n lý thu thuÕ xuÊt nhËp khÈu còng chÝnh lµ c¶i c¸ch thñ tôc h¶i quan. 2.1.2.3 KiÓm tra sau th«ng quan * Tr­íc tiªn, chóng ta cÇn hiÓu kh¸i niÖm kiÓm tra sau th«ng quan lµ g×? NghÞ ®Þnh sè 102/2001/N§-CP quy ®Þnh ho¹t ®éng kiÓm tra sau th«ng quan ®èi víi hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu lµ: - Ho¹t ®éng kiÓm tra cña c¬ quan h¶i quan nh»m thÈm ®Þnh tÝnh chÝnh x¸c, trung thùc nh÷ng néi dung ®· ®­îc kª khai trªn tê khai h¶i quan, c¸c chøng tõ ®· xuÊt tr×nh nép cho c¬ quan h¶i quan. - KiÓm tra thùc tÕ hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ®· ®­îc th«ng quan. - KiÓm tra viÖc chÊp hµnh c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ thuÕ ®èi víi hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, chÝnh s¸ch qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu. * Néi dung vµ ph­¬ng ph¸p kiÓm tra sau th«ng quan: 1. KiÓm tra, phóc tËp hå s¬ t¹i c¬ quan h¶i quan: - §èi chiÕu, so s¸nh khi kiÓm tra, phóc tËp hå s¬ h¶i quan - KiÓm tra träng t©m, träng ®iÓm - Chøng tõ kiÓm tra: ho¸ ®¬n th­¬ng m¹i; vËn ®¬n; chøng tõ b¶o hiÓm; phiÕu ®ãng gãi. 2. KiÓm tra sau th«ng quan t¹i trô së doanh nghiÖp (kiÓm tra tÝnh hîp ph¸p, hîp lÖ): - KiÓm tra x¸c ®Þnh tªn hµng, ¸p m· thuÕ suÊt - KiÓm tra xuÊt xø hµng ho¸ - KiÓm tra l­îng hµng ho¸ - KiÓm tra quyÕt to¸n c¸c hîp ®ång gia c«ng - KiÓm tra trÞ gi¸ cña hµng ho¸ nhËp khÈu - KiÓm tra chøng tõ th­¬ng m¹i - KiÓm tra c¸c chøng tõ giao dÞch ng©n hµng * T¸c ®éng cña kiÓm tra sau th«ng quan ®Õn ho¹t ®éng h¶i quan: Tr­íc n¨m 1999, khi ch­a cã chÕ ®Þnh kiÓm tra sau th«ng quan, mäi hµng ho¸ nhËp khÈu ®Òu ph¶i ®­îc kiÓm tra chi tiÕt t¹i cöa khÈu hoÆc ®Þa ®iÓm ®­îc c¬ quan cã thÈm quyÒn cho phÐp. Hµng khi ®· rêi khái vÞ trÝ nµy, c¬ quan h¶i quan kh«ng cã quyÒn kiÓm tra. Quy ®Þnh cò g©y nhiÒu ¸ch t¾c ®èi víi cöa khÈu cã l­u l­îng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu lín vµ kh«ng ®¶m b¶o chÊt l­îng cña viÖc kiÓm tra v× trong thêi gian ng¾n viÖc ®Ó x¶y ra sai sãt khi kiÓm tra lµ ®iÒu khã tr¸nh khái. H¬n n÷a, ®Ó ®èi phã víi thñ ®o¹n gian lËn th× viÖc kiÓm tra ngay t¹i cöa khÈu lµ rÊt khã ph¸t hiÖn. Tr­íc thùc tÕ nµy, ®ång thêi còng lµ ®Ó t¹o th«ng tho¸ng cho doanh nghiÖp lµm ¨n ch©n chÝnh, gi¶m bít phiÒn hµ, LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu ngµy 20/5/1998 vµ mét sè v¨n b¶n ph¸p quy kh¸c quy ®Þnh cho phÐp c¬ quan thu thuÕ cã quyÒn kiÓm tra t¹i doanh nghiÖp. Ho¹t ®éng nghiÖp vô kiÓm tra sau th«ng quan lµ b­íc ph¸t triÓn míi cña H¶i quan ViÖt Nam. Dï ch­a thËt hoµn chØnh, nh­ng ®Õn gi÷a n¨m 2002, ®éi ngò kiÓm tra sau th«ng quan cña ngµnh h¶i quan ®· ®­îc h×nh thµnh tõ Trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng. Toµn ngµnh h¶i quan hiÖn cã 477 c«ng chøc lµm c«ng t¸c kiÓm tra sau th«ng quan, trong ®ã cã 385 ng­êi cã tr×nh ®é ®¹i häc. Trong n¨m 2002, ngµnh h¶i quan ®· phóc tËp h¬n 1 triÖu bé hå s¬ h¶i quan. Toµn ngµnh ®· thùc hiÖn 6 cuéc kiÓm tra sau th«ng quan t¹i doanh nghiÖp. Tæng sè thuÕ ph¶i truy thu kho¶ng 68 tû ®ång, trong ®ã sè thuÕ ph¶i truy thu qua 6 cuéc kiÓm tra sau th«ng quan t¹i doanh nghiÖp lµ h¬n 25 tû ®ång. (Nguån: Tæng côc H¶i quan) 2.2 Thanh tra thuÕ xuÊt nhËp khÈu BiÓu 2: KÕt qu¶ c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra N¨m Sè vô kiÓm tra (thanh tra TCHQ thùc hiÖn) KiÕn nghÞ thu håi (Tû ®ång) 1994 33 7,12 1995 66 4,70 1996 62 3,00 1997 35 2,00 1998 99 6,69 1999 95 3,50 2000 15 5,85 2001 20 1,02 2002 34 3,60 Nguån: B¸o c¸o kÕt qu¶ c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra cña TCHQ 2.2.1 C«ng t¸c gi¸m s¸t, qu¶n lý c¸n bé c«ng chøc h¶i quan Theo sè liÖu thèng kª cña ngµnh H¶i quan, n¨m 2000, toµn ngµnh ®· ph¶i xö lý kû luËt 119 tr­êng hîp víi c¸c h×nh thøc tõ khiÓn tr¸ch ®Õn buéc th«i viÖc; n¨m 2001 cã 174 tr­êng hîp. Mét ®iÓm ®¸ng l­u ý lµ trong 2 n¨m 2000 vµ 2001 cã tíi 84 tr­êng hîp c¸n bé c«ng chøc h¶i quan bÞ c¬ quan ph¸p luËt khëi tè, ®iÒu tra. Cã nhiÒu nguyªn nh©n dÉn tíi viÖc vi ph¹m ph¸p luËt cña sè c¸n bé c«ng chøc h¶i quan nãi trªn, trong ®ã cã thÓ kÓ ®Õn c¸c nguyªn nh©n c¬ b¶n sau: 1 - V× vô lîi; 2 - Tr×nh ®é nghiÖp vô non kÐm; 3 - TiÒn l­¬ng kh«ng ®¶m b¶o cuéc sèng; 4 - V¨n b¶n ph¸p lý cã liªn quan cßn thiÕu, hoÆc ®· cã nh­ng kh«ng chÆt chÏ; vµ 5 - C«ng t¸c qu¶n lý c¸n bé c«ng chøc cña c¬ quan chñ qu¶n yÕu kÐm. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, Tæng côc H¶i quan ®· th«ng qua ch­¬ng tr×nh c«ng t¸c Thanh tra, theo ®ã tËp trung x©y dùng vµ ban hµnh mét sè v¨n b¶n chØ ®¹o vÒ c«ng t¸c qu¶n lý ®¬n khiÕu n¹i, tè c¸o; gi¶i quyÕt ®¬n khiÕu n¹i, tè c¸o; tiÕp c«ng d©n; phèi hîp ho¹t ®éng thanh tra vµ qu¶n lý c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra cña ngµnh H¶i quan. Mét trong nh÷ng nhiÖm vô träng t©m cña Thanh tra ngµnh H¶i quan lµ tËp trung thanh tra, kiÓm tra néi bé vÒ mét sè lÜnh vùc c«ng t¸c cña ngµnh nh­ thanh tra, kiÓm tra viÖc sö dông b»ng cÊp cña c¸n bé c«ng chøc; c«ng t¸c tuyÓn dông, ®µo t¹o, ®iÒu ®éng, lu©n chuyÓn, bæ nhiÖm c¸n bé; c«ng t¸c xö lý kû luËt, khen th­ëng. Cô thÓ, tæ chøc n¾m th«ng tin, cËp nhËt th«ng tin ®Ó cã biÖn ph¸p, ph­¬ng ph¸p cô thÓ tr×nh l·nh ®¹o chØ ®¹o kiÓm tra ®ét xuÊt nh÷ng n¬i träng ®iÓm, nh÷ng vô viÖc träng ®iÓm. §ång thêi th­êng xuyªn chñ ®éng cö c¸n bé thanh tra, kiÓm tra viÖc thùc thi chøc tr¸ch cña c¸n bé c«ng chøc nh»m phßng ngõa tiªu cùc néi bé, chèng c¸c biÓu hiÖn th«ng ®ång, mãc ngoÆc t¹o nªn c¸c ®­êng d©y lµm ¨n sai tr¸i, vi ph¹m ph¸p luËt. TËp trung gi¶i quyÕt ®¬n th­ khiÕu n¹i, tè c¸o tån ®äng vÒ nh÷ng tiªu cùc trong qu¸ tr×nh thùc thi nhiÖm vô cña c¸n bé c«ng chøc h¶i quan. C¸c néi dung tè c¸o ®· ®­îc lµm râ, cã c¨n cø th× kiªn quyÕt xö lý nghiªm tóc. Bªn c¹nh ®ã, t¨ng c­êng c«ng t¸c kiÓm tra tµi chÝnh, mua s¾m tµi s¶n nh»m chÊn chØnh viÖc thùc hiÖn c«ng t¸c nµy mét c¸ch nghiªm tóc, cã hiÖu qu¶. Trong thêi gian tíi, Thanh tra H¶i quan sÏ tiÕn hµnh kiÓm tra c«ng t¸c xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh vÒ H¶i quan, tËp trung vµo kh©u quy tr×nh thñ tôc xö lý c¸c hµnh vi vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc qu¶n lý cña h¶i quan; viÖc t¹m gi÷ vµ xö lý hµng vi ph¹m; viÖc thanh lý vµ b¸n hµng tÞch thu; viÖc trÝch lËp vµ sö dông quü; viÖc øng dông c¸c ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc h¶i quan. Cã thÓ nãi, c«ng t¸c gi¸m s¸t, qu¶n lý c¸n bé c«ng chøc h¶i quan lµ mét vÊn ®Ò phøc t¹p. XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ trªn, vÊn ®Ò "liªm chÝnh h¶i quan", ng¨n chÆn tham nhòng vµ t¨ng c­êng liªm chÝnh h¶i quan sÏ lµ gi¶i ph¸p h÷u hiÖu cho c«ng t¸c thanh tra h¶i quan. 2.2.2 C«ng t¸c ®iÒu tra chèng bu«n lËu vµ gian lËn th­¬ng m¹i BiÓu 3: KÕt qu¶ c«ng t¸c chèng bu«n lËu vµ gian lËn th­¬ng m¹i N¨m Sè vô bu«n lËu ph¸t hiÖn TrÞ gi¸ hµng lËu (Tû ®ång) 1991 4.000 35 1992 7.207 63 1993 8.350 92 1994 8.500 290 1995 11.412 189 1996 12.500 370 1997 16.700 530 1998 11.600 270 1999 9.500 270 2000 6.463 237 2001 8.603 173,5 2002 7.319 201 Nguån: B¸o c¸o kÕt qu¶ c«ng t¸c chèng BL vµ GLTM cña TCHQ Nh÷ng sè liÖu trªn cho thÊy sè vô bu«n lËu vÉn t¨ng qua c¸c n¨m vµ kh«ng hÒ cã giÊu hiÖu suy gi¶m. TrÞ gi¸ hµng lËu vÉn ë møc cao. §iÒu ®ã cho thÊy c«ng t¸c ®iÒu tra chèng bu«n lËu vµ gian lËn th­¬ng m¹i vÉn cßn nhiÒu tån t¹i. Bªn c¹nh ®ã, c¸c h×nh thøc gian lËn th­¬ng m¹i vÉn tiÕp tôc cã diÔn biÕn phøc t¹p, ®¸ng chó ý lµ gian lËn qua gi¸ tÝnh thuÕ, mÉu m·, xuÊt xø hµng ho¸; lîi dông s¬ hë trong thùc hiÖn chÝnh s¸ch hµng ®æi hµng, c«ng t¸c gi¸m ®Þnh chÊt l­îng hµng ho¸, kiÓm tra gi¸m s¸t ®Þnh møc hµng gia c«ng; tr¸o ®æi hµng khi h¶i quan niªm phong kÑp ch×; khai b¸o sai vÒ träng t¶i ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn ®Ó trèn thuÕ,... §Ó ®i s©u t×m hiÓu c¸c h×nh thøc gian lËn th­¬ng m¹i vµ trèn thuÕ, cÇn xem xÐt c¸c yÕu tè c¬ së ®Ó tÝnh thuÕ. Cô thÓ nh­ sau: 2.3.2.1 Thùc tÕ thùc hiÖn ë kh©u kiÓm ho¸ Trong thùc tÕ, c¸n bé kiÓm ho¸ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n bëi hµng ho¸ rÊt ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i, xuÊt xø vµ gi¸ trÞ kinh tÕ. Mét sè thùc tÕ th­êng gÆp lµ: Khai b¸o sè l­îng hµng ho¸ sai: chøng tõ trong tê khai do chñ hµng kª khai vµ thùc tÕ kiÓm ho¸ chªnh lÖch nhau nhiÒu. Lý do lµ do chñ hµng khai gi¶m so víi thùc tÕ, hoÆc cã tr­êng hîp chñ hµng th«ng ®ång víi c¸n bé h¶i quan chØ x¸c nhËn l­îng hµng ho¸ b»ng l­îng kª khai. Khai b¸o tÝnh chÊt hµng ho¸ sai: Do hµng ho¸ rÊt ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i nªn c¸n bé kiÓm ho¸ nÕu kh«ng th«ng th¹o c¸c lo¹i hµng sÏ khã ph©n biÖt chÝnh x¸c, ®«i khi cßn g©y khã kh¨n cho chñ hµng. Còng cã khi chñ hµng khai sai thùc tÕ, hµng cã gi¸ trÞ cao khai thµnh gi¸ trÞ thÊp, hµng thuéc chñng lo¹i cÊm nhËp vµo hoÆc xuÊ