Luận văn Hoạt động mua bán và sáp nhập các ngân hàng thương mại Việt Nam: Nghiên cứu thương vụ ngân hàng TMCP Phương Nam và ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín

Trước hết , tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến PGS.TS. Nguyêñ Việt Khôi, người đa ̃trưc̣ tiếp hướng dâñ và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình hoc̣ tâp̣ , thưc̣ hiêṇ nghiên cứu đề tài và hoàn thành luâṇ văn này . Tôi xin trân troṇg gửi lời cảm ơn đến các thầy cô giáo khoa Sau đaị hoc̣ – trường Đaị hoc̣ Kinh tế – Đaị hoc̣ Quốc gia Hà Nôị đa ̃giúp đỡ tôi hoàn thành quá trình học tập và thực hiện luâṇ văn của mình. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Lañh đaọ , các cán bộ đang công tác tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín đa ̃giúp đỡ , tạo điều kiện thuận lợi và cung cấp thông tin cần thiết cho tôi trong quá trình nghiên cứu thưc̣ hiêṇ luâṇ văn. Tôi xin cảm ơn gia đình , bạn bè , đồng nghiêp̣ đa ̃đôṇg viên và giúp đỡ tôi hoàn thành chương trình học tập và thực hiện luâṇ văn này. Tác giả luận văn Nguyễn Phƣơng Linh MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ...........................................Error! Bookmark not defined. DANH MỤC BẢNG .....................................................................Error! Bookmark not defined. DANH MỤC HÌNH ......................................................................Error! Bookmark not defined. PHẦN MỞ ĐẦU.............................................................................................................................1 CHƢƠNG 1 .....................................................................................................................................5 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ HOẠT ĐỘNG MUA BÁN VÀ SÁP NHẬP CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI5 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu về hoạt động mua bán và sáp nhập các ngân hàng thƣơng mại .............................................................................................................................5 1.2. Cơ sở lý luận về hoạt động mua bán và sáp nhập các ngân hàng thƣơng mại ..........9 1.2.1. Khái niệm và bản chất về mua bán và sáp nhập ........................................ 9 1.2.2. Phân loại hình thức mua bán và sáp nhập ... Error! Bookmark not defined. 1.2.3. Các phương thức thực hiện mua bán và sáp nhậpError! Bookmark not defined. 1.2.4. Quy trình thực hiện mua bán, sáp nhập ....... Error! Bookmark not defined. 1.2.5. Một số chỉ tiêu đánh giá trước – sau M&A .. Error! Bookmark not defined. 1.2.6. Lợi ích của mua bán, sáp nhập ..................... Error! Bookmark not defined. 1.2.7. Hạn chế của mua bán, sáp nhập ................... Error! Bookmark not defined. 1.2.8. Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động mua bán, sáp nhập ngân hàngError! Bookmark not defined. 1.3. Kinh nghiệm M&A ngân hàng trên thế giới và bài học kinh nghiệm cho Việt NamError! Bookmark not defined. 1.3.1. Mua bán sáp nhập ngân hàng tại các nước . Error! Bookmark not defined. 1.3.2. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam .............. Error! Bookmark not defined. CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ THIẾT KẾ LUẬN VĂNError! Bookmark not defined. 2.1. Thiết kế quy trình luận văn ..................................................Error! Bookmark not defined. 2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu .....................................................Error! Bookmark not defined. 2.2.1. Phương pháp thu thập dữ liệu. ..................... Error! Bookmark not defined. 2.2.2. Phương pháp phân tích, xử lý dữ liệu .......... Error! Bookmark not defined. CHƢƠNG 3 ....................................................................................Error! Bookmark not defined. PHÂN TÍCH HOẠT ĐỘNG MUA BÁN VÀ SÁP NHẬP CÁC NHTM VIỆT NAM – THƢƠNG VỤ ĐIỂN HÌNH NGÂN HÀNG TMCP PHƢƠNG NAM VÀ NGÂN HÀNG TMCP SÀI GÒN THƢƠNG TÍN ..............................Error! Bookmark not defined. 3.1. Phân tích hoạt động mua bán và sáp nhập ngân hàng thƣơng mại Việt NamError! Bookmark not defined. 3.1.1. Tổng quan hoạt động M&A ngân hàng giai đoạn trước 2011Error! Bookmark not defined. 3.1.2. Tổng quan hoạt động M&A ngân hàng giai đoạn từ 2011 đến 2015Error! Bookmark not defined. 3.1.3. Thực trạng hoạt động M&A ngân hàng thương mại Việt NamError! Bookmark not defined. 3.2. Trƣờng hợp sáp nhập NHTMCP Phƣơng Nam và NHTMCP Sài Gòn Thƣơng Tín .....................................................................................................Error! Bookmark not defined. 3.2.1. Giới thiệu chung về ngân hàng TMCP Phương Nam và ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín. ................................... Error! Bookmark not defined. 3.2.2. Tình hình hoạt động của ngân hàng TMCP Phương Nam và ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín trước khi sáp nhập ... Error! Bookmark not defined. 3.2.3. Lí do sáp nhập ................................................ Error! Bookmark not defined. 3.2.4. Lộ trình, diễn biến trong khi thực hiện sáp nhậpError! Bookmark not defined. 3.2.5. Những kết quả đạt được sau khi sáp nhập ... Error! Bookmark not defined. CHƢƠNG 4 ....................................................................................Error! Bookmark not defined. BÀI HỌC KINH NGHIỆM VÀ ĐỀ XUẤT CHO HOẠT ĐỘNG MUA BÁN VÀ SÁP NHẬP CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM .Error! Bookmark not defined. 4.1. Bài học rút ra từ trƣờng hợp sáp nhập của NHTMCP Phƣơng Nam và NHTMCP Sài Gòn Thƣơng Tín .....................................................................Error! Bookmark not defined. 4.1.1. Thời gian chuẩn bị sáp nhập kĩ lưỡng, lộ trình công khaiError! Bookmark not defined. 4.1.2. Tổ chức chương trình đào tạo “Hợp nhất để phát triển” trước và sau khi sáp nhập cho quản lý và nhân viên ......................... Error! Bookmark not defined. 4.2. Định hƣớng cho hoạt động mua bán và sáp nhập các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam giai đoạn 2017 – 2020. .........................................................Error! Bookmark not defined. 4.3. Một số đề xuất cho hoạt động mua bán và sáp nhập các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam giai đoạn 2017 - 2020 ..................................................Error! Bookmark not defined. 4.3.1. Về phía cơ quan quản lí nhà nước ................ Error! Bookmark not defined. 4.3.2. Về phía các ngân hàng thương mại Việt NamError! Bookmark not defined. KẾT LUẬN.....................................................................................Error! Bookmark not defined. TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC 1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Sự cần thiết của đề tài Để tăng khả năng cạnh tranh cho các ngân hàng thương mại Việt Nam, ổn định tình hình tài chính, phát triển kinh tế trong nước và lành mạnh hóa hệ thống ngân hàng, tạo điều kiện cho các ngân hàng phát triển trong bối cảnh hội nhập ngày càng sâu rộng, thủ tướng chính phủ đã ban hành đề án cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng giai đoạn 2011 - 2015, trong đó mua bán và sáp nhập (M&A) ngân hàng được coi là một trong những phương thức quan trọng trong quá trình tái cấu trúc với mục tiêu tăng cường năng lực tài chính, nâng cao chất lượng dịch vụ, khả năng quản lý, tiết kiệm chi phí, giảm bớt số lượng các ngân hàng và tổ chức tín dụng yếu kém, ổn định nền kinh tế. Từ khi đề án tái cấu trúc được thực hiện tính đến hết năm 2015 đã có 19 tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài đã giảm thông qua việc mua bán, sáp nhập và thu hồi giấy phép, trong đó có 9 ngân hàng, 2 TCTD phi ngân hàng và 8 chi nhánh ngân hàng nước ngoài. Trong năm 2015, bốn thương vụ sáp nhập ngân hàng và năm thương vụ NHTM mua lại công ty tài chính đã diễn ra, số lượng NHTM Việt Nam còn lại 33 so với 42 ngân hàng năm 2010. Hoạt động M&A ngân hàng điển hình năm 2015 là thương vụ sáp nhập đình đám giữa ngân hàng TMCP Phương Nam (Southern Bank) vào ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín (Sacombank), đây là thương vụ tiêu biểu của việc ngân hàng yếu kém sáp nhập vào ngân hàng lớn, việc sáp nhập này mang theo một sự kỳ vọng về sự tăng trưởng, lớn mạnh và phát triển của ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín nói riêng và toàn ngành ngân hàng nói chung. Mặc dù thương vụ sáp nhập này đã hoàn tất và đi vào hoạt động được một thời gian nhưng nghiên cứu tổng thể và quá trình thực hiện, động lực thúc đẩy và nguyên nhân các ngân hàng tham gia vào sáp nhập chỉ được đề cập rời rạc. Bên cạnh đó là do mới sáp nhập nên vẫn còn nhiều hạn chế tồn tại ảnh hưởng đến hoạt động của ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín hậu sáp nhập, sau sáp nhập quy mô ngân hàng được mở rộng nhưng hiệu quả kinh doanh bị thách thức lớn, đặc biệt là những khoản nợ xấu của ngân hàng sau sáp nhập, áp lực sụt giảm lợi nhuận. Do đó, nghiên cứu sẽ làm rõ các lí do, 2 động lực của hoạt động sáp nhập giữa hai ngân hàng, tìm ra những lợi ích, hạn chế, phân tích các nhân tố gây ảnh hưởng đến hoạt động sáp nhập này rồi từ đó rút ra bài học qua thương vụ sáp nhập của 2 ngân hàng và đưa ra những đề xuất cho hoạt động mua bán sáp nhập các ngân hàng thương mại Việt Nam. Xuất phát từ lý do nêu trên, tác giả chọn đề tài nghiên cứu là: “Hoạt động mua bán và sáp nhập các ngân hàng thương mại Việt Nam: Nghiên cứu thương vụ ngân hàng TMCP Phương Nam và ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín” 2. Câu hỏi nghiên cứu Để thực hiện đề tài nghiên cứu trên, luận văn trả lời các câu hỏi nghiên cứu: - Tại sao cần phải thực hiện mua bán và sáp nhập (M&A) các ngân hàng thương mại? - Thực trạng hoạt động M&A trong ngành ngân hàng Việt Nam đã diễn ra như thế nào? - Hoạt động sáp nhập ngân hàng TMCP Phương Nam vào ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín diễn ra như thế nào (trước và sau khi sáp nhập)? - Kết quả đạt được của ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín sau khi sáp nhập là gì? - Cần đưa ra những đề xuất nào cho hoạt động mua bán sáp nhập các NHTM Việt Nam? 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Đánh giá toàn cảnh M&A ngân hàng Việt Nam giai đoạn trước 2011 và từ 2011 đến nay. Đi sâu vào phân tích đánh giá kết quả sáp nhập ngân hàng TMCP Phương Nam vào ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín. Từ đó rút ra bài học và đưa ra những đề xuất cho hoạt động M&A của ngân hàng thương mại Việt Nam trong giai đoạn 2017 - 2020. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu (1) Hệ thống hóa cơ sở lý luận về hoạt động mua bán và sáp nhập ngân hàng. 3 (2) Đánh giá thực trạng hoạt động mua bán sáp nhập ngân hàng thương mại Việt Nam hiện nay. (3) Phân tích đánh giá thực trạng về quy mô hoạt động, mạng lưới hoạt động, kết quả hoạt động kinh doanh, các chỉ tiêu sinh lời và an toàn tài chính của ngân hàng TMCP Phương Nam và ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín trước và sau khi sáp nhập. (4) Chỉ ra những lợi ích và hạn chế còn tồn tại trong hoạt động M&A của ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín sau sáp nhập, chỉ ra những nhân tố tác động đến hoạt động mua bán sáp nhập của ngân hàng này. (5) Rút ra bài học kinh nghiệm giữa thương vụ sáp nhập giữa NHTMCP Phương Nam và NHTMCP Sài Gòn Thương Tín và đưa ra một số đề xuất cho hoạt động M&A của ngân hàng Việt Nam trong giai đoạn 2017 - 2020. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu: Hoạt động mua bán và sáp nhập các ngân hàng thương mại Việt Nam. 4.2. Phạm vi nghiên cứu: - Không gian: Thương vụ M&A ngân hàng Việt Nam, đặc biệt phân tích thương vụ M&A của ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín và ngân hàng TMCP Phương Nam. - Thời gian nghiên cứu: Đối với số liệu thứ cấp: Từ 2011 – 30/09/2016 Đối với số liệu sơ cấp: Điều tra qua phiếu khảo sát từ 01/10/2016 – 30/10/2016 5. Cấu trúc luận văn Ngoài các phần mở đầu, kết luận, các bảng biểu, phụ lục, mục lục, danh mục các tài liệu tham khảo, luận văn gồm 4 chương: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu, cơ sở lý luận và thực tiễn về hoạt động mua bán và sáp nhập các ngân hàng thương mại Chương 2: Phương pháp nghiên cứu và thiết kế luận văn 4 Chương 3: Phân tích hoạt động mua bán và sáp nhập các NHTM Việt Nam – Thương vụ điển hình ngân hàng TMCP Phương Nam và ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín Chương 4: Bài học kinh nghiệm và đề xuất cho hoạt động mua bán và sáp nhập các ngân hàng thương mại Việt Nam. 5 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ HOẠT ĐỘNG MUA BÁN VÀ SÁP NHẬP CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu về hoạt động mua bán và sáp nhập các ngân hàng thƣơng mại Trong bối cảnh khủng hoảng tài chính Hoa Kỳ, giai đoạn đỉnh điểm năm 2007 đến năm 2009 hàng loạt các ngân hàng hàng đầu của Mỹ bị phá sản, khủng hoảng nợ từ khu vực đồng EURO, năm 2015 Trung Quốc thực hiện phá giá đồng nhân dân tệ ở mức thấp nhất trong vòng 4 năm trở lại đây, nền kinh tế Trung Quốc không ngừng biến độngđã làm cho nền kinh tế tài chính thế giới bị ảnh hưởng trầm trọng thì việc thực hiện việc sáp nhập và mua bán ngân hàng thương mại là yêu cầu cấp thiết của hệ thống ngân hàng trên toàn thế giới và cả Việt Nam. Hoạt động mua bán – sáp nhập (Mergers and Acquistions, M&A) các ngân hàng thương mại là vấn đề đang rất được nhiều người quan tâm và nghiên cứu. Hoạt động mua bán và sáp nhập ngân hàng đang được khá nhiều người trên thế giới quan tâm và nghiên cứu. Theo Elena Beccalli và Pascal Frantz (2009), 2 tác giả đã thực hiện nghiên cứu 714 thương vụ M&A ngân hàng tại Châu Âu trong giai đoạn từ năm 1991 đến năm 2005 để xem xét tác động, sự thay đổi mà hoạt động M&A ngân hàng đem lại cho các ngân hàng tại Châu Âu trước và sau khi thực hiện các thương vụ mua bán sáp nhập ngân hàng, và họ cũng đã chỉ ra sự khác biệt trong lợi nhuận hoạt động của các ngân hàng tại Châu Âu khi thực hiện hoạt động M&A. Nghiên cứu của họ đã chỉ ra rằng việc các ngân hàng này thực hiện hoạt động M&A đã dẫn đến sự suy giảm nhẹ đến lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu, hiệu quả dòng tiền và tỷ suất lợi nhuận, tuy nhiên bên cạnh đó hoạt động M&A này lại cải thiện đáng kể đến hiệu quả chi phí của ngân hàng. Tại quốc gia Việt Nam cũng đã có nhiều người làm nghiên cứu kinh tế trải nghiệm qua thực tiễn đã nghiên cứu tìm ra hướng đi, bài học kinh nghiệm, các 6 phương pháp,để M&A ở Việt Nam phát triển theo chiều hướng ngày càng tốt hơn. Các nghiên cứu về M&A doanh nghiệp Nghiên cứu của Trịnh Thị Phan Lan và Nguyễn Thùy Linh (2010) đã chỉ ra rằng yếu tố văn hóa là một yếu tố quan trọng trong việc quyết định thành bại của một thương vụ M&A và dung hòa văn hóa các tổ chức sau M&A. Đây là nhân tố quyết định sự tồn tại, phát triển của tổ chức đó, việc dung hòa văn hóa sẽ góp phần tới 36% sự thành công của một thương vụ M&A. Do hạn chế của một bài báo nên họ mới chỉ dừng ở việc nghiên cứu yếu tố văn hóa mà không tổng quan hết được các yếu tố ảnh hưởng đến thành công hay thất bại của một thương vụ M&A. Nghiên cứu của Vũ Anh Dũng và các cộng sự (2012) đã nêu lên bức tranh toàn cảnh về hoạt động mua bán và sáp nhập tại Việt Nam, họ phân tích, dự báo xu hướng M&A, chỉ ra việc tránh bẫy cộng hưởng mà các thương vụ M&A đem lại. Cộng hưởng trong lĩnh vực M&A được hiểu là “sự tăng lên khả năng cạnh tranh và dẫn đến dòng tiền vượt quá những gì hai doanh nghiệp tạo ra một cách độc lập” theo Vũ Anh Dũng và các cộng sự (2012). Các doanh nghiệp thực hiện M&A mới chỉ dưới góc độ tài chính, lợi ích dự kiến mà nó đem lại vì thế cần phải có một chiến lược M&A cụ thể và đặc biệt là kế hoạch cho việc hợp nhất hậu M&A. Các nghiên cứu về M&A ngân hàng Nghiên cứu của Nguyễn Thị Hải Yến (2012) về cơ sở lý luận đã làm rõ được bản chất của M&A, tổng quan được hoạt động M&A ngân hàng Việt Nam từ năm 2000 đến năm 2012, bên cạnh đó nghiên cứu đã phân tích trường hợp cụ thể về thương vụ hợp nhất giữa 3 ngân hàng Sài Gòn – Đệ Nhất – Tín Nghĩa. Nghiên cứu đã sử dụng phân tích SWOT 3 ngân hàng khi tiến hành hoạt động M&A để từ đó đề xuất ra kiến nghị và giải pháp nhằm phát triển hoạt động M&A tại ngân hàng Việt Nam, chính vì vậy mà giải pháp sẽ không được mang tính toàn diện. Nghiên cứu của Phan Diên Vỹ (2013) đã khái quát được cơ sở lý luận, làm rõ bản chất về mua bán và sáp nhập các NHTM làm cơ sở cho việc nghiên cứu. Nghiên cứu đã phân tích đánh giá thực trạng mua bán sáp nhập của các ngân hàng 7 thương mại Việt Nam qua hai giai đoạn là trước tái cấu trúc năm 1990 – 2003 và sau tái cấu trúc năm 2004 – 2012, chỉ ra những kết quả đạt được, nguyên nhân và hạn chế còn tồn tại trong quá trình mua bán sáp nhập ngân hàng Việt Nam đến năm 2012 từ đó nêu lên sự cần thiết phải thúc đẩy quá trình sáp nhập, hợp nhất và mua bán ngân hàng thương mại cổ phần ở Việt Nam, nêu lên định hướng và đề xuất một số giải pháp để phát triển hoạt động mua bán sáp nhập ngân hàng. Nghiên cứu của Nguyễn Thị Diệu Chi (2014) làm rõ những vấn đề cơ bản về hoạt động mua bán và sáp nhập và sự phát triển của hoạt động này trong lĩnh vực tài chính ngân hàng, các phương thức, quy trình thực hiện và một số nhân tố tác động tới hoạt động này trong lĩnh vực tài chính ngân hàng. Nghiên cứu phân tích và đánh giá mối liên hệ mật thiết giữa kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp và khả năng, xác suất doanh nghiệp tài chính sẽ thực hiện các thương vụ mua bán sáp nhập, tập trung vào 3 nhóm tổ chức là ngân hàng thương mại, công ty chứng khoán và công ty bảo hiểm. Nghiên cứu đã vận dụng mô hình hồi quy định lượng Probit để tiến hành đánh giá và chứng minh hoạt động mua bán sáp nhập có ảnh hưởng tích cực tới kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp tài chính, và mối quan hệ giữa tình hình kinh doanh hiện tại của doanh nghiêp tới xác suất doanh nghiệp sẽ tiến hành các thương vụ mua bán sáp nhập, đánh giá được một số vấn đề còn tồn tại trong quá trình mua bán sáp nhập ngân hàng Việt Nam giai đoạn 2007 - 2013 và đưa ra đề xuất và khiến nghị tới Nhà nước, Bộ Tài Chính, Ngân hàng nhà nước và Ủy ban chứng khoán tạo nền tảng để phát triển hoạt động mua bán và sáp nhập trong lĩnh vực tài chính ngân hàng Việt Nam đến năm 2020. Theo Trần Thị Thu Hường và Nguyễn Bích Ngọc (2014) đã nghiên cứu thực trạng M&A ngân hàng trong 3 giai đoạn: giai đoạn một từ năm 1991 - 2005, giai đoạn hai từ năm 2005 - 2010 và giai đoạn ba từ năm 2010 - 2014, để chỉ ra động cơ cho các thương vụ M&A ngân hàng, hoạt động M&A đã đem lại việc thúc đẩy tăng trưởng, giảm chi phí và giảm sự cạnh tranh, thu hút thêm được nguồn vốn, mua sắm trang thiết bị, thúc đẩy các ngân hàng tìm kiếm đối tác phù hợp để tham gia vào các hoạt động mua bán và sáp nhập. Đồng thời Trần Thị Thu Hường và Nguyễn Bích 8 Ngọc (2014) cũng nêu ra các thách thức M&A ngân hàng phải đối mặt là các cổ đông ngân hàng nhỏ sáp nhập với ngân hàng lớn sẽ chịu nhiều thiệt thòi, hậu M&A làm cho một lượng nhân viên bị sa thải do áp lực từ việc cắt giảm nhân viên, tâm lý khách hàng không ổn định vì sự thay đổi về lãi suất tiền gửi và các chi phí phát sinh khác, quản trị rủi ro hậu sáp nhập đặc biệt là rủi ro thanh khoản và rủi ro tín dụng. Mới đây nhất có nghiên cứu của Nguyễn Xuân Thành (2016), đã nêu lên những thay đổi về luật, chính sách và diễn biến kinh tế vĩ mô của Việt Nam trong giai đoạn 2006 – 2010 dẫn tới tình hình tài chính khó khăn của các NHTM vào cuối năm 2011, và tổng hợp các sự kiện tái cơ cấu, mua bán và sáp nhập ngân hàng giai đoạn 2011 – 2015. Tuy nhiên nghiên cứu mới chỉ tổng quan các thương vụ sáp nhập ngân hàng mà chưa phân tích sâu cụ thể thương vụ nào. Khoảng trống nghiên cứu: Vấn đề tái cấu trúc ngân hàng, hoạt động trước và sau mua bán sáp nhập ngân hàng thương mại đang được khá nhiều người quan tâm và nghiên cứu. Qua tìm hiểu của tác giả thấy rất ít nghiên cứu phân tích sâu cụ thể từng thương vụ M&A và đến nay chưa có công trình nghiên cứu nào về hoạt động sáp nhập của NHTMCP Phương Nam vào NHTMCP Sài Gòn Thương Tín. Bài nghiên cứu này sẽ tổng quan các thương vụ M&A ngân hàng thương mại Việt Nam trong giai đoạn trước 2011 và giai đoạn tái cấu trúc từ năm 2011 đến năm 2015, đi sâu vào phân tích thương vụ ngân hàng TMCP Phương Nam sáp nhập vào ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín, đây là một thương vụ lớn có ý nghĩa đặc trưng trong số thương vụ M&A giữa ngân hàng lớn và ngân hàng yếu kém. Kết quả nghiên cứu này nhằm phân tích đánh giá thực trạng hoạt động sáp nhập của 2 ngân hàng, lợi ích kết quả đạt được và hạn chế tồn tại của ngân hàng Sài Gòn Thương Tín sau sáp nhập. Bên cạnh đó tác giả tiến hành khảo sát để đánh giá nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động M&A của ngân hàng Sài Gòn Thương Tín. Từ phân tích và nghiên cứu thương vụ này sẽ có cái nhìn nhận rõ ràng và cụ thể hơn nữa tình trạng mua bán sáp nhập nhập các NHTM Việt Nam để từ đó rút ra bài học và đưa ra một số đề xuất cho hoạt động M&A ngân hàng tại Việt Nam. 9 1.2. Cơ sở lý luận về hoạt động mua bán và sáp nhập các ngân hàng thƣơng mại 1.2.1. Khái niệm và bản chất về mua bán và sáp nhập Mergers and Acquisitions viết tắt là M&A, thường được dịch ra Tiếng Việt là sáp nhập và mua lại, hay mua bán và sáp nhập hoặc thâu tóm và hợp nhất, dùng để chỉ các hoạt động mua bán, sáp nhập hay hợp nhất của doanh nghiệp. Ngân hàng là một loại hình doanh nghiệp, vì vậy ngân hàng cũng bị điều chỉnh bởi các quy định chung của pháp luật về hoạt động M&A đối với doanh nghiệp. Theo Donald M. DePamphilis (2012) thì sáp nhập là sự kết hợp của hai hay nhiều công ty, trong đó chỉ có một công ty được tồn tại hợp pháp, các công ty còn lại phải chấm dứt sự tồn tại và công ty kết hợp sẽ tiếp tục hoạt động dưới cái tên của công ty được tồn tại. Trong khi đó, mua lại là việc một công ty mua lại quyền kiểm soát của công ty khác. Tại Việt Nam, khái niệm M&A được định nghĩa trong Luật Doanh nghiệp 2014 như sau: Sáp nhập doanh nghiệp là “Một hoặc một số công ty (sau đây gọi là công ty bị sáp nhập) có thể sáp nhập vào một công ty khác (sau đây gọi là công ty nhận sáp nhập) bằng cách chuyển toàn bộ tài sản, quyền, nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp sang công ty nhận sáp nhập, đồng thời chấm dứt sự tồn tại của công ty bị sáp nhập” (Điều 195). Hợp nhất doanh nghiệp là “Hai hoặc một số công ty (sau đây gọi là công ty bị hợp nhất) có thể hợp nhất thành một công ty mới (sau đây gọi là công ty hợp nhất), đồng thời chấm dứt tồn tại của các công ty bị hợp nhất” (Điều 194). Trong điều 17 Luật cạnh tranh: “Mua lại doanh nghiệp là việc một doanh nghiệp mua toàn bộ hoặc một phần tài sản của doanh nghiệp khác đủ để kiểm soát, chi phối toàn bộ hoặc một ngành nghề của doanh nghiệp bị mua lại”. Theo Vũ Anh Dũng và cộng sự (2011) về bản chất M&A thì việc phân biệt giữa khái niệm sáp nhập và thâu tóm hay mua lại khá hẹp, đặc biệt khi các thuật ngữ này được sử dụng một cách đồng nghĩa hay có cùng ý nghĩa. Trên thực tế, sáp TÀI LIỆU THAM KHẢO A. Tiếng Việt 1. Nguyễn Thị Diệu Chi, 2014. Phát triển hoạt động mua bán và sáp nhập trong lĩnh vực tài chính ngân hàng Việt Nam. Luận án tiến sỹ. Trường đại học Kinh tế Quốc dân. 2. Chính phủ, 2012. Đề án cơ cấu lại hệ thống các TCTD giai đoạn 2011 – 2015 ban hành kèm theo QĐ số 254/QĐ – TT ngày 01/03/2012. Hà Nội, tháng 3 năm 2012. 3. Vũ Anh Dũng và cộng sự, 2011. Một số vấn đề về lý luận và thực tiễn về sáp nhập và mua lại (M&A). Tạp chí Những vấn đề kinh tế và chính trị thế giới, số 10, trang 15 - 26. 4. Vũ Anh Dũng và cộng sự, 2012. Vietnam M&A Review 2011 - 2012. Hà Nội: Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội. 5. Trần Thị Thu Hường và Nguyễn Bích Ngọc, 2014. M&A ngân hàng tại Việt Nam: Thực trạng, động cơ và thách thức trong thời gian tới. Tạp chí Thị trường - Tài chính - Tiền tệ, số 9, trang 18. 6. Nguyễn Minh Kiều, 2010. Tài chính doanh nghiệp căn bản. Hồ Chí Minh: Nhà xuất bản Thống kê. 7. Trịnh Thị Phan Lan và Nguyễn Thùy Linh, 2010. M&A và tác động của yếu tố văn hóa. Tạp chí khoa học, số 26, trang 256 - 261. 8. Lê Văn Luyện, 2016. Sắp xếp lại hệ thống ngân hàng Việt Nam trong bối cảnh tái cơ cấu. Tạp chí ngân hàng, số 3+4, trang 86 – 90. 9. Michael E.S. Frankel, 2005. M&A căn bản - các bước quan trọng trong quá trình mua bán doanh nghiệp và đầu tư. Dịch từ tiếng Anh. Người dịch Minh Khôi và Xuyến Chi, 2009. Hà Nội: Nhà xuất bản Tri Thức. 10. Ngân hàng nhà nước, 2010. Thông tư quy định việc sáp nhập, hợp nhất, mua lại tổ chức tín dụng ban hành kèm theo thông tư số 04/2010/TT-NHNN ngày 11 tháng 02 năm 2010. Hà Nội, tháng 2 năm 2010. 11. Ngân hàng nhà nước, 2015. Thông tư quy định việc tổ chức lại tổ chức tín dụng ban hành kèm theo thông tư số 36/2015/TT- NHNN ngày 31 tháng 12 năm 2015. Hà Nội, tháng 12 năm 2015. 12. Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín, 2012 - 2015. Báo cáo tài chính. Hồ Chí Minh. 13. Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín, 2012 - 2015. Báo cáo thường niên. Hồ Chí Minh. 14. Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín, 2015. Tóm tắt đề án sáp nhập Ngâ