Luận văn Quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ ở các trường tiểu học huyện Lâm Bình, tỉnh Tuyên Quang

học, giáo dục thế hệ, đưa giáo dục tiến đến mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái mới về chất. Từ những quan niệm trên, chúng ta có thể khái quát, QLGD là hoạt động điều hành, phối hợp các lực lượng giáo dục nhằm đẩy mạnh công tác đào tạo, giáo dục thế hệ trẻ theo yêu cầu phát triển của xã hội. Trong hệ thống giáo dục, con người giữ vai trò trung tâm trong mọi hoạt động. Con người vừa là chủ thể,vừa là khách thể quản lý. Mọi hoạt động giáo dục và QLGD đều hướng vào việc đào tạo và phát triển nhân cách của thế hệ trẻ. Bởi vậy con người là nhân tố quan trọng nhất trong QLGD. * Đặc điểm của QLGD bao giờ cũng có những đặc điểm chung và đặc riêng của lĩnh vực QLGD. - Đặc điểm chung của quản lý: Quản lý bao giờ chia thành chủ thể và đối tượng của quản lý; quản lý bao giờ cũng liên quan đến trao đổi thông tin và đều có mối liên hệ ngược; quản lý bao giờ cũng có khả năng thích nghi; quản lý vừa là khoa học vừa là nghệ thuật; quản lý gắn liền với quyền lực, lợi ích và danh tiếng; - Đặc điểm riêng của lĩnh vực QLGD: + QLGD gắn liền với quá trình giáo dục và đào tạo con người, đặc biệt là lao động sư phạm của các nhà giáo; + QLGD gắn liền với quyền lực của nhà nước trong việc điều hành, điều chỉnh các hoạt động giáo dục, thông qua việc xây dựng, ban hành và chấp hành các văn bản như luật, điều lệ, các quy trình, quy chế chuyên môn sư phạm; + Sản phẩm của giáo dục có tính chất đặc thù là hình thành và phát triển nhân cách cho người học, nên QLGD phải chú ý phòng ngừa, ngăn chặn 13 những sai sót trong công việc tạo ra sản phẩm, cũng như không được tạo ra những “phế phẩm” trong giáo dục. 1.2.3. Quản lý nhà trường * Khái niệm nhà trường: Nhà trường là một thiết chế riêng biệt của xã hội, thực hiện chức năng kiến tạo những kinh nghiệm xã hội cần thiết cho mọi nhóm dân cư của xã hội đó. Nhà trường được tổ chức sao cho việc kiến tạo nói trên đạt được mục đích xã hội đó đặt ra cho các nhóm dân cư, được huy động vào sự kiến tạo này một cách tối ưu theo quan niệm của xã hội đó. Quá trình sư phạm là quá trình kiến tạo các điều kiện và cơ hội để các cá nhân lĩnh hội, chiếm lĩnh kinh nghiệm xã hội, thực hiện xã hội hóa nhân cách của mình. Nhà trường kiến tạo các kinh nghiệm xã hội thông qua quá trình sư phạm, hay nói cách khác nhà trường là thiết chế chủ yếu để thực hiện quá trình sư phạm. Trong bối cảnh hiện đại, nhà trường được thừa nhận rộng rãi như một thiết chế chuyên biệt của xã hội để giáo dục và đào tạo thế hệ trẻ thành những công dân có ích cho tương lai. Thiết chế đó có mục đích rõ ràng, có tổ chức chặt chẽ, được cung ứng những nguồn lực cần thiết cho việc thực hiện những chức năng của mình mà không một thiết chế nào có thể thay thế được. * Quản lý nhà trường: Bản chất của việc quản lý nhà trường là quản lý hoạt động dạy - học, tức là làm sao đưa được hoạt động đó từ trạng thái này sang trạng thái khác để dần tiến tới mục tiêu giáo dục. Nguyễn Ngọc Quang cho rằng: Quản lý nhà trường là nhũng tập hợp tối ưu (cộng tác, tham gia, hỗ trợ, phối hợp, huy động, can thiệp) của chủ thể quản lý đến tập thể giáo viên, học sinh và các cán bộ khác. Nhằm tận dụng các nguồn dự trữ do nhà nước đầu tư, xã hội đóng góp, do lao động xây dựng và vốn lao động tự có hướng vào việc đẩy mạnh mọi hoạt động của nhà trường, mà điểm hội tụ là quá trình đào tạo thế hệ trẻ. Thực hiện có chất lượng mục tiêu và có kế hoạch đưa nhà trường tiến lên trạng thái mới. 14 Theo Phạm Viết Vượng: Quản lý nhà trường là hoạt động của các cơ quan quản lý nhằm tập hợp và tổ chức các hoạt động của giáo viên, học sinh và các lực lượng giáo dục khác, huy động tối đa các nguồn lực giáo dục để nâng cao giáo dục và đào tạo trong nhà trường. * Quản lý nhà trường bao gồm hai tác động sau: - Tác động của những chủ thể quản lý bên trên và bên ngoài nhà trường: Đó là tác động quản lý của cơ quan QLGD cấp trên nhằm hướng dẫn và tạo điều kiện cho hoạt động giảng dạy, học tập, giáo dục của nhà trường, hoặc những chỉ dẫn, những quyết định của các thực thế bên ngoài nhà trường, nhưng có liên quan trực tiếp đến hoạt động của nhà trường, như cộng đồng được đại diện dưới hình thức hội đồng giáo dục, nhằm định hướng cho sự phát triển của nhà trường và hỗ trợ, tạo điều kiện cho việc thực hiện phương hướng phát triển đó; - Tác động của những chủ thể quản lý bên trong nhà trường: Bao gồm các hoạt động quản lý giáo viên, quản lý học sinh, quản lý quá trình dạy học - giáo dục, quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị trường học, quản lý tài chính trường học, quản lý mối quan hệ giữa trường học và cộng đồng. Như vậy quản lý nhà trường chính là QLGD trong một phạm vi xác định đó là nhà trường (đơn vị quản lý giáo dục). Quản lý nhà trường là một hoạt động được thực hiện trên cơ sở những quy luật chung của quản lý, đồng thời có những nét riêng mang tính đặc thù của giáo dục. Vì vậy quản lý nhà trường cần vận dụng tất cả các nguyên lý chung của QLGD để đẩy mạnh mọi hoạt động của nhà trường theo mục tiêu đào tạo. Tóm lại, nhà trường là một thành tố cơ bản của hệ thống giáo dục, nên quản lý nhà trường cũng được hiểu như là một bộ phận của QLGD. Thực chất của quản lý nhà trường, suy cho cùng là tạo điều kiện cho các hoạt động trong nhà trường vận hành theo đúng mục tiêu, tính chất của nhà trường XHCN Việt Nam. 15 1.3. Kiểm tra, thanh tra Giáo dục và Đào tạo 1.3.1. Kiểm tra * Khái niệm Kiểm tra là một trong các chức năng của quy trình quản lý. Thông qua chức năng kiểm tra mà chủ thể quản lý nắm bắt và điều chỉnh kịp thời các hoạt động để thực hiện tốt các mục tiêu đã định. Có nhiều quan niệm khác nhau về kiểm tra trong quản lý: - Harold Koontz: Kiểm tra là đo lường, chấn chỉnh các hoạt động của bộ phận cấp dưới, để tin chắc rằng các mục tiêu và các kế hoạch thực hiện mục tiêu đó đang được hoàn thành; - Robert J.Mockler: Kiểm tra là quản trị, là một nỗ lực có hệ thống, nhằm thiết lập những hệ thống, những phản hồi thông tin, nhằm so sánh những kết quả thực hiện với định mức đã đề ra, và để đảm bảo rằng các nguồn lực đang được sử dụng có hiệu quả nhất, để đạt được mục tiêu của tổ chức; - Kenneth A.Merchant: Kiểm tra bao gồm tất cả các hoạt động mà nhà quản trị thực hiện để đảm bảo chắc chắn rằng các kết quả thực tế sẽ đúng như kết quả dự kiến trong kế hoạch; - Theo Nguyễn Hữu Luận (Khoa Nhà nước và Pháp luật - Học viện Hành chính Quốc gia), kiểm tra là một khái niệm rộng, được thể hiện ở nhiều góc độ như: + Kiểm tra là hoạt động thường xuyên của từng cơ quan, tổ chức nhằm đảm bảo thực hiện nhiệm vụ của chính mình. Qua kiểm tra các cơ quan, tổ chức đánh giá đúng mực việc làm của mình từ đó đề ra chủ trương, biện pháp, phương hướng hoạt động tiếp theo một cách hợp lý hơn. Trong trường hợp này, kiểm tra mang ý nghĩa xem xét, nhìn lại việc làm của chính mình để tự điều chỉnh, hay tìm biện pháp thực hiện nhiệm vụ tốt hơn, hiệu quả hơn; + Kiểm tra là hoạt động của cơ quan, tổ chức, thủ trưởng cấp trên với cấp dưới của mình nhằm đánh giá mọi mặt hoặc từng vấn đề do cấp dưới đã thực hiện. Trong trường hợp này, kiểm tra thực hiện trong quan hệ trực thuộc, vì thế cơ quan hoặc thủ trưởng cấp trên sau khi kiểm tra có quyền áp dụng các 16 biện pháp như biểu dương, khen thưởng khi cấp dưới làm tốt hoặc các biện pháp cưỡng chế để xử lý đối với cấp dưới khi họ có khuyết điểm hoặc vi phạm pháp luật; + Kiểm tra là hoạt động của các cơ quan Đảng, các tổ chức xã hội, các tổ chức quần chúng tham gia hoạt động giám sát công việc hành chính nhà nước. Trong trường hợp này, kiểm tra hầu như không mang tính quyền lực nhà nước; không trực tiếp áp dụng các biện pháp cưỡng chế mà chỉ tác động đến hoạt động quản lý nhà nước bằng những biện pháp mang tính xã hội. Từ những quan niệm trên có thể thấy kiểm tra được hiểu là việc xác lập các tiêu chuẩn, đo lường các kết quả để phát hiện ưu điểm, nhược điểm, từ đó đề ra các giải pháp để phát huy ưu điểm, sửa chữa, điều chỉnh những lệch lạc, sai lầm, nhằm đảm bảo tổ chức vận hành theo đúng mục tiêu. * Đặc điểm của kiểm tra trong quản lý - Kiểm tra là một quá trình; - Kiểm tra là một chức năng của quy trình quản lý; - Kiểm tra thể hiện quyền hạn và trách nhiệm của nhà quản lý đối với hiệu lực và hiệu quả của tổ chức; - Kiểm tra là một quy trình mang tính phản hồi. * Vai trò của kiểm tra trong quản lý Kiểm tra đóng vai trò quan trọng trong quản lý. Cụ thể: - Thông qua kiểm tra mà nhà quản lý nắm được tiến độ, mức độ thực hiện công việc của các thành viên trong một bộ phận của tổ chức và của các bộ phận trong một tổng thể của cơ cấu tổ chức; - Thông qua kiểm tra người quản lý nắm và kiểm soát được chất lượng các công việc được hoàn thành, từ đó phát hiện những ưu điểm và hạn chế trong toàn bộ hoạt động của tổ chức và quy trình quản lý, từ đó đưa ra các giải pháp phù hợp hướng tới mục tiêu. * Các loại hình kiểm tra: Gồm kiểm tra trước khi hoạt động xảy ra, kiểm tra trong khi thực hiện và kiểm tra sau khi thực hiện. - Kiểm tra lường trước: Kiểm tra từ trước khi hoạt động xảy ra, bằng 17 cách tiên liệu những vấn đề có thể xảy ra để ngăn chặn trước. Giúp cho tổ chức thực hiện kế hoạch chính xác, dự liệu được những vấn đề có thể ảnh hưởng từ thời điểm lên kế hoạch cho đến khi thực hiện. Kiểm tra lường trước dựa vào dự báo, dự đoán về sự biến đổi của môi trường; - Kiểm tra trong khi thực hiện: Bằng cách theo dõi trực tiếp diễn biến trong quá trình thực hiện kế hoạch. Mục đích là nhằm kịp thời tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn trở ngại khi thực hiện để đảm bảo tiến độ dự kiến; - Kiểm tra sau khi thực hiện: Bằng cách đối chiếu kết quả thực hiện với kế hoạch và mục tiêu ban đầu. Mục đích nhằm đánh giá toàn bộ quá trình thực hiện kế hoạch, rút kinh nghiệm. Nhược điểm của loại hình kiểm tra này là độ trễ về thời gian. 1.3.2. Kiểm tra, thanh tra giáo dục 1.3.2.1. Thanh tra giáo dục * Khái niệm: Là thanh tra chuyên ngành về giáo dục, thực hiện quyền thanh tra trong phạm vi quản lý nhà nước về giáo dục nhằm bảo đảm việc thi hành pháp luật, phát huy nhân tố tích cực, phòng ngừa và xử lý vi phạm, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân trong lĩnh vực giáo dục. * Nhiệm vụ của thanh tra giáo dục - Thanh tra việc thực hiện chính sách và pháp luật về giáo dục; - Thanh tra việc thực hiện mục tiêu, kế hoạch, chương trình, nội dung, phương pháp giáo dục; qui chế chuyên môn, qui chế thi cử, cấp văn bằng, chứng chỉ; việc thực hiện các qui định về điều kiện cần thiết bảo đảm chất lượng giáo dục ở các cơ sở giáo dục; - Thực hiện nhiệm vụ giải quyết các khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực giáo dục theo qui định của pháp luật về khiếu nại, tố cáo; - Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực giáo dục theo qui định của pháp luật về xử lý vi phạm hành chính; - Thực hiện nhiệm vụ phòng ngừa và đấu tranh chống tham nhũng trong lĩnh vực giáo dục theo qui định của pháp luật về chống tham nhũng; 18 - Kiến nghị các biện pháp bảo đảm thi hành pháp luật về giáo dục; đề nghị sửa đổi, bổ sung các chính sách và qui định của Nhà nước về giáo dục; - Thực hiện các nhiệm vụ khác theo qui định của pháp luật. * Vai trò, chức năng của Thanh tra Giáo dục: Thanh tra Giáo dục là một bộ phận trong ba bộ phận hợp thành tổ chức quản lý nhà nước của Bộ GD&ĐT (Điều 99 Luật giáo dục 2005). Thanh tra Giáo dục được tổ chức ở Trung ương thuộc Bộ GD&ĐT và ở địa phương thuộc Sở GD&ĐT tạo tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Thanh tra Giáo dục thực hiện chức năng thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành trong phạm vi quản lý nhà nước về giáo dục và đào tạo theo quy định của pháp luật. 1.3.2.2. Mối quan hệ giữa kiểm tra và thanh tra giáo dục Từ những luận điểm trên về kiểm tra và thanh tra giáo dục cho thấy: * Kiểm tra và thanh tra giáo dục giống nhau về mục đích là tạo lập kênh thông tin phản hồi trong quản lí; phát hiện, phân tích, đánh giá thực tiễn một cách chính xác, khách quan, trung thực, làm rõ đúng sai, nguyên nhân dẫn đến sai phạm nhằm phát huy nhân tố tích cực, phòng ngừa, xử lí vi phạm, góp phần thúc đẩy hoàn thành nhiệm vụ, hoàn thiện cơ chế quản lí. * Kiểm tra và thanh tra giáo dục có những điểm khác nhau: Nội dung so sánh Kiểm tra Thanh tra Tính chất Tổ chức quản lý trong nội bộ Là của cấp trên đối với cấp dưới Tổ chức Do thủ trưởng cơ quan trực tiếp (Hiệu trưởng) quyết định thành lập Là hệ thống tổ chức nhà nước do pháp luật quy định Hoạt động Theo kế hoạch nội bộ; Hoạt động trong hệ Chỉ tuân theo pháp luật; Hoạt động từ ngoài hệ Đối tƣợng Tập thể, cá nhân trong nội bộ với các hoạt động diễn ra trong cơ quan, đơn vị (trong trường) và mối quan hệ giữa chúng Cơ quan, tổ chức, cá nhân cấp dưới với những công việc và hoạt động của cấp Thanh tra Xử lý Xem xét, phát hiện, điểu chỉnh. Khen thưởng, trách phạt Có tính chất và hiệu lực pháp lí cao. Đề nghị cấp trên khen thưởng hoặc xử lí theo pháp luật. Giúp đỡ, điều chỉnh 19 Qua so sánh trên có thể thấy, sự phân biệt giữa thanh tra và kiểm tra chỉ là tương đối. Khi tiến hành thanh tra, thường thực hiện nhiều hoạt động kiểm tra. Khi tiến hành kiểm tra, có thể chọn nội dung thanh tra. Chính từ quan hệ qua lại giữa hai khái niệm này nên trong thực tế người ta hay sử dụng cả hai từ thanh tra, kiểm tra. 1.3.3. Kiểm tra nội bộ, kiểm tra nội bộ trường học * Kiểm tra nội bộ là một trong những chức năng cơ bản của quản lý. Đó là hoạt động nghiệp vụ mà người quản lý ở bất kỳ cấp nào cũng phải thực hiện để biết rõ những kế hoạch, mục tiêu đề ra trên thực tế đã đạt được đến đâu và như thế nào. Từ đó đề ra những biện pháp động viên, giúp đỡ, uốn nắn và điều chỉnh nhằm thúc đẩy các cá nhân và tổ chức phát triển. * Kiểm tra nội bộ trường học là hoạt động xem xét và đánh giá các hoạt động giáo dục, điều kiện dạy – học, giáo dục trong phạm vi nội bộ nhà trường nhằm mục đích phát triển sự nghiệp giáo dục nói chung, phát triển nhà trường, phát triển người giáo viên và học sinh nói riêng. * Kiểm tra nội bộ trường học, về thực chất gồm hai hoạt động: - Hiệu trưởng tiến hành kiểm tra công việc, hoạt động, mối quan hệ của các thành viên, bộ phận và những điều kiện, phương tiện phục vụ dạy học và giáo dục trong nhà trường; - Việc tự kiểm tra của các bộ phận, cá nhân trong trường và tự kiểm tra công tác quản lý của hiệu trưởng. 1.4. Trƣờng Tiểu học 1.4.1. Trường Tiểu học: Vị trí, nhiệm vụ, quyền hạn Tiểu học là một bậc trong hệ thống giáo dục ở Việt Nam, dưới bậc Trung học cơ sở, kéo dài 5 năm từ lớp 1 đến lớp 5. * Vị trí trường tiểu học trong hệ thống giáo dục quốc dân: Trường Tiểu học là cơ sở giáo dục phổ thông của hệ thống giáo dục quốc dân, có tư cách pháp nhân, có tài khoản và con dấu riêng. 20 (Điều 2. Điều lệ trường Tiểu học) * Nhiệm vụ và quyền hạn của trường Tiểu học: - Tổ chức giảng dạy, học tập và hoạt động giáo dục đạt chất lượng theo mục tiêu, chương trình giáo dục phổ thông cấp Tiểu học do Bộ Trưởng Bộ GD&ĐT ban hành; - Huy động trẻ em đi học đúng độ tuổi, vận động trẻ em khuyết tật, trẻ em bỏ học đến trường, thực hiện phổ cập giáo dục và chống mù chữ trong cộng đồng. Nhận bảo trợ và giúp các cơ quan có thẩm quyền quản lý các hoạt động giáo dục của các cơ sở giáo dục khác thực hiện chương trình giáo dục tiểu học theo sự phân công của cấp có thẩm quyền. Tổ chức kiểm tra và công nhận hoàn thành chương trình tiểu học cho học sinh trong nhà trường và trẻ em trong địa bàn trường được phân công phụ trách; - Xây dựng, phát triển nhà trường theo các quy định của Bộ GD&ĐT và nhiệm vụ giáo dục đào tạo của địa phương; - Thực hiện kiểm định chất lượng giáo dục; - Quản lý cán bộ, giáo viên, nhân viên, học sinh; - Quản lý, sử dụng đất đai, cơ sở vật chất, trang thiết bị và tài chính theo quy định của pháp luật; - Tổ chức cho cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên, học sinh tham gia các hoạt động xã hội trong cộng đồng; - Phối hợp với gia đình, các tổ chức và cá nhân trong cộng đồng thực hiện hoạt động giáo dục; - Thực hiện các nhiệm vụ và quyền hạn khác theo quy định của pháp luật. (Điều 3. Điều lệ trường Tiểu học). 1.4.2. Hiệu trưởng trường Tiểu học (Điều 20 Điều lệ trường Tiểu học) * Hiệu trưởng trường Tiểu học là người chịu trách nhiệm tổ chức, quản lí các hoạt động và chất lượng giáo dục của nhà trường. Hiệu trưởng do Trưởng Phòng GD&ĐT bổ nhiệm đối với trường Tiểu học công lập, công 21 nhận đối với trường Tiểu học tư thục theo quy trình bổ nhiệm hoặc công nhận Hiệu trưởng của các cấp có thẩm quyền; * Người được bổ nhiệm hoặc công nhận làm Hiệu trưởng trường Tiểu học phải đạt chuẩn Hiệu trưởng trường Tiểu học; * Nhiệm vụ và quyền hạn của Hiệu trưởng: - Xây dựng quy hoạch phát triển nhà trường; lập kế hoạch và tổ chức thực hiện kế hoạch dạy học, giáo dục; báo cáo, đánh giá kết quả thực hiện trước Hội đồng trường và các cấp có thẩm quyền; - Thành lập các tổ chuyên môn, tổ văn phòng và các hội đồng tư vấn trong nhà trường; bổ nhiệm tổ trưởng, tổ phó; - Phân công, quản lí, đánh giá, xếp loại; tham gia quá trình tuyển dụng, thuyên chuyển; khen thưởng, thi hành kỉ luật đối với giáo viên, nhân viên theo quy định; - Quản lý hành chính; quản lý và sử dụng có hiệu quả các nguồn tài chính, tài sản của nhà trường; - Quản lý học sinh và tổ chức các hoạt động giáo dục của nhà trường; tiếp nhận, giới thiệu học sinh chuyển trường; quyết định khen thưởng, kỉ luật, phê duyệt kết quả đánh giá, xếp loại, danh sách học sinh lên lớp, ở lại lớp; tổ chức kiểm tra, xác nhận việc hoàn thành chương trình tiểu học cho học sinh trong nhà trường và các đối tượng khác trên địa bàn trường phụ trách; - Dự các lớp bồi dưỡng về chính trị, chuyên môn, nghiệp vụ quản lí; tham gia giảng dạy bình quân 2 tiết trong một tuần; được hưởng chế độ phụ cấp và các chính sách ưu đãi theo quy định; - Thực hiện quy chế dân chủ cơ sở và tạo điều kiện cho các tổ chức chính trị - xã hội trong nhà trường hoạt động nhằm nâng cao chất lượng giáo dục; - Thực hiện xã hội hoá giáo dục, phối hợp tổ chức, huy động các lực lượng xã hội cùng tham gia hoạt động giáo dục, phát huy vai trò của nhà trường đối với cộng đồng. 22 1.5. Một số vấn đề cơ bản về quản lý hoạt động KTNB ở trƣờng Tiểu học * Khái niệm: KTNB trường học là hoạt động nghiệp vụ quản lý của người Hiệu trưởng nhằm điều tra theo dõi, xem xét, kiểm soát, phát hiện, kiểm nghiệm sự diễn biến và kết quả các hoạt động giáo dục trong phạm vi nội bộ nhà trường hay trong nội bộ cơ sở giáo dục và đánh giá kết quả các hoạt động giáo dục đó có phù hợp với mục tiêu, kế hoạch, chuẩn mực, quy chế đề ra không? Qua đó kịp thời động viên, khích lệ các mặt tốt, điều chỉnh, uốn nắn những mặt chưa đạt chuẩn nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả Giáo dục - Đào tạo của nhà trường. 1.5.1. Chức năng, nhiệm vụ KTNB trường học 1.5.1.1. Chức năng KTNB trường học - KTNB là chức năng quản lý cơ bản, là khâu đặc biệt quan trọng trong chu trình quản lý đảm bảo tạo lập mối liên hệ ngược thường xuyên, kịp thời giúp Hiệu trưởng hình thành cơ chế điều chỉnh hướng đích trong quá trình quản lý nhà trường. KTNB trường học là một công cụ sắc bén góp phần tăng cường hiệu lực quản lý trường học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo trong nhà trường; đồng thời KTNB trường học còn giúp Hiệu trưởng có thông tin chính xác về thực trạng của đơn vị mình, từ đó xác định được nguyên nhân và biện pháp khắc phục những hạn chế cũng như phát huy những điểm tích cực của đối tượng quản lý. Mặt khác kiểm tra cũng chính là để nhà quản lý nhìn nhận được ưu điểm, hạn chế của công tác quản lý, chỉ đạo, điều hành có khoa học hay khả thi không. Theo đó có biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý. 1.5.1.2. Nhiệm vụ của KTNB trường học KTNB trường học thực hiện các nhiệm vụ cơ bản sau: * Kiểm tra: Xem xét việc thực hiện nhiệm vụ của đối tượng kiểm tra so với các qui định trong các văn bản qui phạm pháp luật và các hướng dẫn của các cấp quản lý. Yêu cầu của kiểm tra là phải tỉ mỉ, rõ ràng, chỉ rõ những điều 23 làm được, chưa làm được của đối tượng kiểm tra. Còn đối với người được kiểm tra thì cảm thông, hợp tác, chấp nhận việc làm của ban kiểm tra. * Đánh giá: Xác định mức độ đạt được trong việc thực hiện các nhiệm vụ theo qui định, phù hợp với bối cảnh và đối tượng để xếp loại đối tượng kiểm tra. Yêu cầu của đánh giá là khách quan, chính xác, công bằng đồng thời định hướng, khuyến khích tạo cơ sở cho sự tiến bộ của đối tượng kiểm tra. * Tư vấn: Nêu được những nhận xét, gợi ý giúp cho đối tượng kiểm tra thực hiện ngày càng tốt hơn nhiệm vụ của mình. Yêu cầu của tư vấn là các ý kiến tư vấn phải sát thực, khả thi giúp cho đối tượng kiểm tra nâng cao chất lượng công việc của mình. * Thúc đẩy: Là hoạt động kích thích, phát hiện, phổ biến các kinh nghiệm tốt, những định hướng mới và kiến nghị với các cấp quản lý nhằm hoàn thiện dần hoạt động của đối tượng kiểm tra, góp phần phát triển hệ thống giáo dục quốc dân. Yêu cầu của thúc đẩy là người kiểm tra phải phát hiện, lựa chọn được kinh nghiệm (của đối tượng kiểm tra, của người khác, của mình); phổ biến được kinh nghiệm tốt, những định hướng mới cho đối tượng kiểm tra và có những kiến nghị xác đáng đối với các cấp quản lý nhằm phát triển tổ chức, phát triển cá nhân trong đơn vị. 1.5.2. Nội dung KTNB trường học * Nội dung KTNB trường học: Hoạt động dạy học và giáo dục trong nhà trường rất phong phú, phức tạp và nhiều mặt. Hiệu trưởng có trách nhiệm kiểm tra toàn bộ công việc, hoạt động, mối quan hệ, kết quả của toàn bộ quá trình dạy học - giáo dục và những điều kiện phương tiện của nó, không loại trừ mặt nào. * Nội dung KTNB trường phổ thông được xác định cụ thể như sau: - Về xây dựng đội ngũ, bao gồm: Số lượng và cơ cấu; chất lượng (nguồn đào tạo, trình độ tay nghề, thâm niên); các hoạt động phối hợp của tập thể sư phạm trong việc thực hiện nhiệm vụ giáo dục, giảng dạy của trường; nền nếp hoạt động (tổ chức, trật tự kỷ cương, kế hoạch); công tác bồi dưỡng và tự bồi dưỡng; 24 - Về cơ sở vật chất, trang thiết bị, tài chính:Việc xây dựng, sử dụng và bảo quản cơ sở vật chất (đất đai, phòng ốc, thư viện, thiết bị dạy học, đồ dùng dạy học, dụng cụ thể dục thể thao, sân chơi, bãi tập, khu vực vệ sinh, khu để xe, khu bán trú (nếu có) ); việc xây dựng cảnh quan trường học, vệ sinh học đường, môi trường sư phạm; công tác tài chính (chế độ kế toán, tài chính, công khai các nguồn thu chi trong ngân sách và các nguồn huy động khác); - Về kế hoạch phát triển giáo dục: Thực hiện chỉ tiêu số lượng học sinh từng khối lớp và toàn trường; phổ cập giáo dục; qui chế tuyển sinh; duy trì sĩ số, chống lưu ban bỏ học; hiệu quả đào tạo; - Về hoạt động và chất lượng giáo dục, đào tạo: Hoạt động và chất lượng giáo dục đạo đức học sinh; hoạt động và chất lượng giảng dạy, học tập các bộ môn văn hóa và các mặt giáo dục khác; - Tự kiểm tra công tác quản lý của hiệu trưởng: Xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch (kế hoạch năm học, học kỳ, kế hoạch tháng của nhà trường và các bộ phận); việc phân công, sử dụng, quản lý đội ngũ; công tác KTNB trường học; chỉ đạo công tác hành chính, tài chính, tài sản của nhà trường; thực hiện chế độ chính sách của Nhà nước đối cán bộ, giáo viên, học sinh; việc thực hiện quy chế dân chủ trong hoạt động của nhà trường; công tác tham mưu, xã hội hóa giáo dục; quản lý và tổ chức giáo dục học sinh; quan hệ phối hợp công tác giữa nhà trường và các đoàn thể; tổ chức khoa học lao động quản lý nhà trường. Ngoài ra, hiệu trưởng còn cần tự kiểm tra, đánh giá lề lối làm việc, phong cách tổ chức và quản lý của chính mình, tự đánh giá khách quan phẩm chất, năng lực và uy tín của mình để tự điều chỉnh cho phù hợp với yêu cầu, chuẩn mực của người cán bộ quản lý trường học. * Cũng có thể phân chia nội dung KTNB trường học bao gồm: - Kiểm tra toàn diện nhà trường; - Kiểm tra thực hiện quy chế chuyên môn của giáo viên; 25 - Kiểm tra hoạt động của tổ, khối chuyên môn; - Kiểm tra hoạt động của bộ phận thư viện, thiết bị; - Kiểm tra công tác bán trú (nếu có); - Kiểm tra tài chính; - Kiểm tra hoạt động của bộ phận văn thư hành chính; - Kiểm tra hoạt động học tập, rèn luyện của học sinh; - Tự kiểm tra công tác quản lý của hiệu trưởng. 1.5.3. Nguyên tắc kiểm tra nội bộ trường học KTNB trường học cần quán triệt các nguyên tắc cơ bản sau: - Kiểm tra phải chính xác, khách quan. Đây là nguyên tắc hàng đầu của kiểm tra; - Kết quả kiểm tra phải phản ánh đúng thực trạng về đối tượng kiểm tra. Tránh định kiến, suy diễn cũng như tránh làm hình thức, giả tạo; - Kiểm tra phải có tác dụng đôn đốc thúc đẩy việc thực hiện được tốt hơn. Kiểm tra phải giúp cho nhà quản lý nâng cao hiệu quả quản lý nhờ những thông tin xác thực v