MỞ ĐẦU 6
CHƯƠNG 1: NHỮNG NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN CẠNH TRANH MỸ - NGA TẠI MỸ LATINH
NHỮNG NĂM ĐẦU THẾ KỶ XXI 15
1.1. Nhân tố ngoại sinh tác động đến cạnh tranh Mỹ – Nga tại Mỹ Latinh 15
1.1.1 Nhân tố thế giới .15
1.1.2. Nhân tố khu vực .21
1.2. Nhân tố nội sinh tác động đến cạnh tranh Mỹ – Nga tại Mỹ Latinh
1.2.1. Nhân tố từ phía Mỹ .
1.2.1.1 Lợi ích của Mỹ đối với Mỹ Latinh .
1.2.1.2. Chính sách của Mỹ đối với Mỹ Latinh .
1.2.2. Nhân tố từ phía Nga .
1.2.2.1 Lợi ích của Nga đối với Mỹ Latinh .
1.2.2.2. Chính sách của Nga đối với Mỹ Latinh .
1.3. Tiểu kết chương 1
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CẠNH TRANH MỸ-NGA TẠI MỸ LATINH NHỮNG NĂM ĐẦU THẾ KỶ
XXI
2.1. Thực trạng cạnh tranh Mỹ - Nga trong lĩnh vực chính trị
2.1.1. Giai đoạn 2000 – 2008 .
2.1.2. Giai đoạn 2008 – nay .
2.2. Thực trạng cạnh tranh Mỹ - Nga trong lĩnh vực an ninh – quốc phòng
2.2.1. Giai đoạn 2000 – 2008 .
2.2.2. Giai đoạn 2008 – nay .
2.3. Tiểu kết chương 2
CHƯƠNG 3: ĐÁNH GIÁ VÀ TÁC ĐỘNG CỦA CẠNH TRANH MỸ-NGA TẠI MỸ LATINH ĐỐI VỚI
QUAN HỆ QUỐC TẾ NHỮNG NĂM ĐẦU THẾ KỶ XXI
48 trang |
Chia sẻ: anan10 | Lượt xem: 631 | Lượt tải: 1
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Quan hệ quốc tế - Cạnh tranh Mỹ - Nga tại Mỹ La tinh những năm đầu thế kỷ XXI, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
tư, làm đình trệ cung cầu trên thị trường
toàn cầu, gây ra suy giảm tăng trưởng, gia tăng thất nghiệp và nghèo đói, đẩy các
quốc gia và các doanh nghiệp vào tình trạng nợ nần, làm đóng băng thị trường
bất động sản, gia tăng các hoạt động đầu cơ vàng, dầu mỏ,...Khủng hoảng kinh tế
dẫn tới bất ổn về chính trị - xã hội, chủ nghĩa dân tộc cực đoan gia tăng, làm cho
môi trường quốc tế trong xu thế hợp tác và cạnh tranh ngày càng có nhiều điểm
nóng.4
Sự suy giảm về vị thế kinh tế và chính trị của Mỹ trên thế giới cùng
với sự nổi lên các quốc gia như: Nga, Trung Quốc, Ấn Độ, EU, Nhật Bản
được cho là những ứng cử viên sáng giá trong trật tự thế giới đa cực.
Nga muốn khẳng định mình là một cực trong trật tự thế giới đa cực, sau
khi phục hồi vị thế một cường quốc kinh tế, chính trị và quân sự sau hai
nhiệm kỳ cầm quyền của Tổng thống Vladimir Putin (2000-2008).5 Trật tự
thế giới đa cực không phải là khái niệm mới đối với những nhà hoạch
4
Nguyễn An Hà (2013), Điều chỉnh chính sách phát triển của một số quốc gia chủ chốt châu Âu giai đoạn khủng
hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu, NXB KHXH, Hà Nội, tr.11.
5
Lê Thế Mẫu, Nhận thức về quan điểm cục diện thế giới đa cực trong Báo cáo Chính trị tại Đại hội Đảng toàn
quốc lần thứ XI, Tạp chí cộng sản,
hoi-dang-XI/Noi-dung-co-ban-van-kien/2011/12102/Nhan-thuc-ve-quan-diem-cuc-dien-the-gioi-da-cuc-
trong.aspx, ngày truy cập: 19/11/2016.
định chính sách của Nga. Trong nửa sau của những năm 1990, một
nhóm các nhà nghiên cứu và hoạch định chính sách làm việc dưới sự chỉ
huy của Bộ trưởng ngoại giao Nga (sau này là Thủ tướng Chính phủ Nga
từ năm 1998-1999) Yevgeny Primakov, đã phát triển một luận thuyết
chính sách ngoại giao mới dựa trên ý tưởng nước Nga sẽ đóng vai trò
lãnh đạo trong “liên minh đa cực” gồm những cường quốc cùng chung lý
tưởng muốn loại bỏ trật tự thế giới đơn cực do Mỹ thiết lập.6
Trong khi Mỹ vẫn muốn giữ vững vị thế siêu cường thế giới của mình thì
Nga và các quốc gia khác lại không hài lòng với trật tự thế giới mà Mỹ và các
nước đồng minh tại Châu Âu đang xây dựng. Bài diễn văn của Tổng thống Nga
Vladimir Putin tại Hội nghị về chính sách an ninh tại Munich ngày 10/2/2007 đã
đánh dấu một bước ngoặt trong chính sách đối ngoại của Nga.7 Nước Nga đang
trỗi dậy không bằng lòng với trật tự thế giới hiện tại, nhất là trật tự này phản ánh
những đặc điểm như vai trò ngày càng lớn của Mỹ trong các tiến trình ra quyết
định quốc tế chủ chốt. Bài diễn văn của Tổng thống Nga Putin cũng phản đối
việc đưa khái niệm thế giới đơn cực vào quan hệ quốc tế, trong khi thực tế đã
chứng minh mô hình đơn cực Mỹ theo đuổi đang không có hiệu quả. Cuộc chiến
tranh tại Iraq mà Mỹ và các nước đồng minh đơn phương phát động là hành
động coi thường các nguyên tắc cơ bản của luật quốc tế, làm suy giảm vị thế
chính trị của Mỹ.
Ngay sau khi lên làm tổng thống nước Nga, Putin đã ban hành Sắc lệnh số
24 ―Về tổng quan an ninh quốc gia Liên bang Nga‖. Trong phần 1 về ―Nước Nga
trong cộng đồng quốc tế‖, đường lối ―đa cực‖ đã được nhắc đến khá rõ: ―Tình
6
Elena Jurado (2008), ―Russia’s role in a multi-polar world between change and stability‖, Foresight Project.
7
Bài diễn văn của V. Putin công bố trên website Lenta.ru ngày 2/10/2007,
http:lenta.ru/articles/2007/asymmetry.
hình thế giới hiện nay có sự chuyển đổi năng động hệ thống quan hệ quốc tế. Sau
khi kết thúc kỷ nguyên đối đầu hai cực đã xuất hiện hai xu thế trái ngược nhau:
Xu thế thứ nhất là củng cố địa vị kinh tế và chính trị của một số quốc gia và các
tổ chức hội nhập của họ, hoàn thiện cơ chế quản lý đa phương các tiến trình quốc
tế. Trong đó, tất cả các nhân tố kinh tế, chính trị, khoa học kỹ thuật, sinh thái và
thông tin đóng vai trò quan trọng. Nước Nga sẽ thúc đẩy việc hình thành hệ tư
duy về thiết lập một thế giới đa cực trên nền tảng này‖. Xu thế thứ hai theo đuổi
ý đồ xây dựng cấu trúc quan hệ quốc tế dựa trên sự thống trị của các nước phát
triển phương tây đứng đầu là Mỹ, dựa trên những quyết sách đơn phương, giải
quyết các vấn đề quan trọng của chính trị thế giới theo cách ―lách‖ các chuẩn
mực của luật pháp quốc tế‖8.
Nga là quốc gia duy nhất vừa là thành viên của khối G8, vừa là
thành viên của BRICS - nói cách khác Nga vừa là thành viên của khối
các cường quốc lẫn thành viên của khối các quốc gia mới trỗi dậy có sức
tăng trưởng mạnh. Nhưng kể từ khi diễn ra cuộc khủng hoảng Ukraine,
Nga đã bị loại khỏi G8. Bởi vậy, Nga có ý đồ lớn hơn là biến khối BRICS
thành một "đối trọng với G8”, và là phương tiện để Nga đạt được mục
tiêu hình thành một trật tự thế giới đa cực. Trong bối cảnh khả năng của
Mỹ và nước phương Tây trong việc giải quyết các vấn đề toàn cầu ngày
càng giảm dần, nhu cầu cần những định chế khác, nguồn tài chính khác,
hợp tác chính trị, quân sự và kinh tế cũng ngày càng tăng, vai trò của
khối BRICS cũng sẽ có khả năng ngày càng phát triển.
8
О Концепции Национальной безопасности Российской Федерации. — www.businesspravo.ru. 2001.
[Электронный ресурс] URL:
(20.09.2010.)
Trong bối cảnh quan hệ quốc tế chịu tác động của nhiều xu hướng như xu
hướng tăng cường hợp tác trên toàn cầu, xu hướng đa cực, xu hướng chuyển
dịch trật tự thế giới và cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, nước Nga thể hiện
quan điểm ủng hộ xây dựng một thế giới đa cực trên cơ sở tôn trọng các lợi ích
của nhau và bình đẳng trong quan hệ quốc tế còn Mỹ vẫn muốn duy trì trật tự
thế giới đơn cực. Những xu hướng này tác động mạnh mẽ đến cạnh tranh Mỹ -
Nga trên thế giới, đặc biệt là những cạnh tranh lợi ích tại khu vực Mỹ Latinh vốn
được coi là “sân sau” của Mỹ.
1.1.2. Nhân tố khu vực
Mỹ Latinh nằm ở Tây Bán cầu, bao gồm hầu hết các quốc gia ở Trung và
Nam Châu Mỹ. Đây là một khu vực đông dân số, diện tích rộng, tài nguyên thiên
nhiên phong phú và sở hữu đường bờ biển dài. Khu vực này bao gồm 33 quốc
gia với tổng diện tích hơn 20 triệu km2 (chiếm khoảng 14,7% diện tích thế giới)
và trên 550 triệu dân (chiếm khoảng 8% dân số thế giới).
Mỹ Latinh hiện đang có nhiều bước chuyển mình về kinh tế. Với vị trí địa
chiến lược của mình, khu vực này vốn được coi là ―sân sau‖ của Mỹ. Hơn 150
năm qua, Học thuyết Monroe chi phối chính sách ngoại giao của Mỹ đối với khu
vực Mỹ Latinh.9 Theo Học thuyết, những nỗ lực trong tương lai của các quốc gia
Châu Âu để thiết lập thuộc địa hay can thiệp vào nội bộ của các nước ở Bắc hay
Nam Mỹ sẽ bị xem là những hành động xâm lược, và như vậy đòi hỏi sự can
thiệp của Mỹ. Mục đích đầu tiên của học thuyết này là để cho các quốc gia Mỹ
Latinh mới giành được độc lập không bị can thiệp bởi các nước Châu Âu, tránh
9
U.S. – Latin America Relations: ―A New Direction for a New Reality‖, Report of an Independent Task Force,
the Councils on Foreign Relations, 2008.
tình trạng Châu Mỹ trở thành chiến trường của các cường quốc Châu Âu. Tuy
nhiên sau đó, Học thuyết này được Mỹ sử dụng như một công cụ để gây ảnh
hưởng lên khu vực này. Từ góc nhìn của Mỹ Latinh, Học thuyết Monroe vẫn
được coi là cái cớ để Mỹ tùy ý can thiệp vào công việc nội bộ của các nước
thuộc khu vực Mỹ Latinh. Trong nhiều năm, Mỹ Latinh là nguồn cung ứng dầu
mỏ lớn nhất cho Mỹ và là một đối tác mạnh trong lĩnh vực phát triển năng lượng
thay thế. Mỹ Latinh còn là một trong những đối tác có nền kinh tế phát triển
nhanh nhất, khu vực này đồng thời sở hữu nguồn dân nhập cư vào Mỹ lớn nhất.
Có thể nói, Mỹ Latinh có một vai trò nhất định đối với nước Mỹ, có mối quan hệ
mật thiết cả về chiến lược, chính trị, kinh tế, và văn hóa.10
Sau khủng hoảng năm 2008 – 2009, các nước Mỹ Latinh và Caribe đã dần phục
hồi và tăng trưởng kinh tế trở lại nhanh chóng trong khi các nước Châu Âu và
Mỹ vẫn đang tìm cách khắc phục hậu quả. Xu thế liên kết và hội nhập trong khu
vực Mỹ Latinh tiếp tục được đẩy mạnh cả về chiều rộng lẫn chiều sâu, điển hình
là Khối thị trường chung Nam Mỹ (Mercosur) đang dần lấy lại đà tăng tốc, Liên
minh các quốc gia Nam Mỹ (UNASUR), và Liên minh Bolivar dành cho các dân
tộc Châu Mỹ (ALBA) ngày càng phát triển. Trong khi Mỹ đang tìm cách khắc
phục khủng hoảng thì quan hệ giữa Mỹ Latinh và Nga lại đang phát triển mạnh
mẽ, cạnh tranh trực tiếp với Mỹ. Sự quan tâm ngày càng tăng của các nước lớn
đến khu vực Mỹ Latinh trong thập niên đầu của thế kỷ XXI, đặc biệt là sau
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU 6
CHƯƠNG 1: NHỮNG NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN CẠNH TRANH MỸ - NGA TẠI MỸ LATINH
NHỮNG NĂM ĐẦU THẾ KỶ XXI 15
10
U.S. – Latin America Relations: ―A New Direction for a New Reality‖, Report of an Independent Task
Force, the Councils on Foreign Relations, 2008. \
1.1. Nhân tố ngoại sinh tác động đến cạnh tranh Mỹ – Nga tại Mỹ Latinh 15
1.1.1 Nhân tố thế giới ..................................................................................................................15
1.1.2. Nhân tố khu vực .................................................................................................................21
1.2. Nhân tố nội sinh tác động đến cạnh tranh Mỹ – Nga tại Mỹ Latinh Error! Bookmark not
defined.
1.2.1. Nhân tố từ phía Mỹ ............................................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.1.1 Lợi ích của Mỹ đối với Mỹ Latinh .................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.1.2. Chính sách của Mỹ đối với Mỹ Latinh ............................ Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Nhân tố từ phía Nga .............................................................. Error! Bookmark not defined.
1.2.2.1 Lợi ích của Nga đối với Mỹ Latinh ................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.2.2. Chính sách của Nga đối với Mỹ Latinh ........................... Error! Bookmark not defined.
1.3. Tiểu kết chương 1Error! Bookmark not defined.
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CẠNH TRANH MỸ-NGA TẠI MỸ LATINH NHỮNG NĂM ĐẦU THẾ KỶ
XXI Error! Bookmark not defined.
2.1. Thực trạng cạnh tranh Mỹ - Nga trong lĩnh vực chính trị Error! Bookmark not
defined.
2.1.1. Giai đoạn 2000 – 2008 ........................................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Giai đoạn 2008 – nay ............................................................. Error! Bookmark not defined.
2.2. Thực trạng cạnh tranh Mỹ - Nga trong lĩnh vực an ninh – quốc phòng Error!
Bookmark not defined.
2.2.1. Giai đoạn 2000 – 2008 ........................................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Giai đoạn 2008 – nay ............................................................. Error! Bookmark not defined.
2.3. Tiểu kết chương 2Error! Bookmark not defined.
CHƯƠNG 3: ĐÁNH GIÁ VÀ TÁC ĐỘNG CỦA CẠNH TRANH MỸ-NGA TẠI MỸ LATINH ĐỐI VỚI
QUAN HỆ QUỐC TẾ NHỮNG NĂM ĐẦU THẾ KỶ XXI Error! Bookmark not defined.
3.1. Một số đánh giá về cạnh tranh Mỹ - Nga tại Mỹ Latinh những năm đầu thế kỷ XXI
Error! Bookmark not defined.
3.2. Tác động của cạnh tranh Mỹ - Nga tại Mỹ Latinh những năm đầu thế kỷ XXI
Error! Bookmark not defined.
3.2.1. Đối với thế giới ....................................................................... Error! Bookmark not defined.
3.2.2. Đối với khu vực Mỹ Latinh ..................................................... Error! Bookmark not defined.
3.3. Tiểu kết chương 3Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO 42
Tiếng Việt ......................................................................................................................................42
Ngoại ngữ ......................................................................................................................................43
BẢNG CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Từ viết tăt́ Tiếng Anh Tiếng Việt
EU European Union Liên minh châu Âu
BRICS
Brazil – Russia – India – China – South
Africa
Khối bao gồm các nền kinh tế mới nổi,
Brazil – Nga - Ấn Độ - Trung Quốc –
Nam Phi
ALBA
The Bolivarian Alliance for the Peoples
of Our America
Liên minh Bolivar dành cho các dân tộc
Châu Mỹ
UNASUR The Union of South American Nations Liên minh các quốc gia Nam Mỹ
MERCOSUR Southern Common Market Khối thị trường chung Nam Mỹ
USD United States Dollar Đô la Mỹ
GDP Gross Domestic Product Tổng sản phẩm quốc dân
OAS Organization of American States Tổ chức các quốc gia Châu Mỹ
FARC
The Revolutionary Armed Forces of
Colombia
Lực lượng vũ trang Cách mạng
Colombia
CELAC
The Community of Latin American and
Caribbean States
Cộng đồng các quốc gia Mỹ Latinh và
Caribbean
UNSC United Nations Security Council Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc
NATO
The North Atlantic Treaty
Organization
Khối Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương
FTA Free Trade Agreement Hiệp định thương mại tự do
NED National Endowment for Democracy Tổ chức yểm trợ dân chủ quốc gia
OTI Office of Transition Initiatives Văn phòng các sáng kiến chuyển tiếp
APEC Asia-Pacific Economic Cooperation
Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái
Bình Dương
RIMPAC the Rim of the Pacific Exercise Tập trận Vành đai Thái Bình Dương
SEAL Sea, Air and Land Lực lượng đặc nhiệm SEAL
USAID
The United States Agency for
International Development
Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ
COP21 Conference of the Parties
Hội nghị về Biến đổi khí hậu của Liên
Hiệp Quốc
27
MỞ ĐẦU
1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Mỹ Latinh là một khu vực đông dân số, diện tích rộng, tài nguyên
thiên nhiên phong phú và sở hữu đường bờ biển dài. Khu vực này bao
gồm 33 quốc gia với tổng diện tích hơn 20 triệu km2 (chiếm khoảng 14,7%
diện tích thế giới) và trên 550 triệu dân (chiếm khoảng 8% dân số thế giới).
Mỹ Latinh hiện đang có nhiều bước chuyển mình về kinh tế; với vị trí địa
chiến lược của mình, khu vực này vốn được coi là “sân sau” của Mỹ. Tuy
nhiên trong những thập niên đầu của thế kỷ XXI, đặc biệt là sau sự kiện
11/9/2001 và cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, vị thế của
Mỹ ở Mỹ Latinh đang dần suy giảm. Trong khi đó, Nga đã bắt đầu chú ý
đến khu vực này và đang gia tăng hợp tác với Mỹ Latinh ngay từ những
năm đầu thế kỷ XXI.
Giờ đây Mỹ Latinh đã trở thành khu vực hấp dẫn rất nhiều nước lớn
như Trung Quốc, Nga, EU và Nhật Bản. Trước những thay đổi về tình hình
khu vực và thế giới trong những năm đầu thế kỷ XXI, Nga đã và đang nỗ
lực nối lại hợp tác với các nước khu vực Mỹ Latinh. Những thay đổi trong
chính sách của Nga đối với Mỹ Latinh và sự cạnh tranh lợi ích Mỹ - Nga tại
khu vực này có ý nghĩa rất lớn đối với quan hệ quốc tế nói chung và khu
vực Mỹ Latinh nói riêng.
Luận văn tập trung nghiên cứu về cạnh tranh lợi ích giữa Mỹ và Nga
tại Mỹ Latinh những năm đầu thế kỷ XXI, có ý nghĩa cấp thiết trong bối
cảnh những nghiên cứu về khu vực này còn nhiều hạn chế. Hơn nữa,
chưa có nhiều công trình nghiên cứu về cạnh tranh Mỹ - Nga tại khu vực
28
Mỹ Latinh đầy tiềm năng; sự canh tranh lợi ích giữa hai cường quốc này
không chỉ có tác động đơn thuần đối với những nước liên quan mà còn có
ảnh hưởng nhất định đến cục diện quan hệ quốc tế.
2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI
Cạnh tranh Mỹ - Nga ở Mỹ Latinh là đề tài vẫn còn khá mới ở cả trong nước
lẫn nước ngoài. Những thập niên đầu của thế kỷ XXI, nhiều nhà khoa học lịch sử
và quan hệ quốc tế đã có những nghiên cứu về mối quan hệ cạnh tranh này nhưng
chủ yếu vẫn tập trung vào chính sách của Nga và Mỹ đối với khu vực Mỹ latinh
chứ chưa chú trọng vào mối quan hệ cạnh tranh giữa hai cường quốc này.
2.1. Nghiên cứu nước ngoài
Đề tài này cũng được các học giả nước ngoài chú ý đến, nhưng những công
trình chủ yếu phân tích mối quan hệ giữa Nga và Mỹ Latinh, sự thay đổi chính
sách của Nga đối với khu vực này, và sự suy giảm quyền lực của Mỹ tại Mỹ
Latinh.
- Nghiên cứu của tác giả Stephen Blank (2009), Russia in Latin America:
Geopolitical Games in the US’s Neighborhood, Russia/NIS Center. Bài nghiên cứu
này của ông chủ yếu phân tích các chính sách và mục tiêu của Nga ở Mỹ Latinh,
những chiến thuật của Nga để giành ảnh hưởng tại khu vực này và chỉ ra mối quan
hệ của Nga với một số các quốc gia có vấn đề với Mỹ trong khu vực Mỹ Latinh, cụ
thể là Cuba và Venezuela. Đây là công trình nghiên cứu sát với đề tài ―cạnh tranh
Mỹ - Nga tại khu vực Mỹ Latinh đầu thế kỷ XXI‖ nhất, tuy nhiên tác giả vẫn chưa
làm rõ cạnh tranh trên một số lĩnh vực, chủ yếu vẫn chỉ phân tích chính sách và
mối quan hệ của Nga tại Mỹ Latinh – khu vực được coi là sân sau của Mỹ.
- Nghiên cứu của Stephan Blank (2010), Russia and Latin America: Motives
and Consequences, Challenges to Security in the Hemisphere Task Force, Center
for Hemisphere Policy, University of Miami. Nghiên cứu đã chỉ ra những tác động
29
của việc Nga can thiệp vào khu vực Mỹ Latinh. Đồng thời, ông cũng đưa ra các
chính sách, mục tiêu của Nga khi xâm nhập vào khu vực này. Trong đó, Venezuela
và Cuba là hai quốc gia nhận được nhiều sự quan tâm của chính quyền Nga nhất.
Nghiên cứu của Stephen Blank cũng đã đề cập đến yếu tố chính trị nội bộ của Nga
trong vấn đề ngoại giao với Mỹ Latinh, đây là điểm ít khi được đề cập đến trong
những nghiên cứu về quan hệ giữa Nga và khu vực Mỹ Latinh.
- Một nghiên cứu khác của tác giả Stephen Blank (2014), Russia’s Goals,
Strategy and Tactics in Latin America, LACC/ARC/US Southern Command Policy
Roundtable Series. Với nội dung cập nhật hơn, tác giả Stephen Blank chỉ ra rằng
dù cả thế giới đang tập trung vào vấn đề giữa Nga và Ukraine vào thời điểm năm
2014, Nga vẫn đồng thời mở rộng tầm ảnh hưởng của mình lên khu vực Mỹ
Latinh. Bài nghiên cứu này chỉ rõ những mục tiêu, chiến lược tổng thể tới chi tiết
và các biện pháp thông qua chính sách mà Nga thực hiện đối với khu vực Mỹ
Latinh.
- Nghiên cứu của tác giả J. Samuel Fitch (1993), ―The Decline of US
Military Influence in Latin America, Journal of Interamerican Studies and World
Affairs‖, số 2 (35), Center for Latin American Studies at the University of Miami.
Công trình nghiên cứu này phân tích sự suy giảm quyền lực của Mỹ ở khu vực Mỹ
Latinh, nhất là trong hai thập niên đầu tiên của thế kỷ XXI.
- U.S. – Latin America Relations: A New Diretion for a New Reality, Report
of an Independent Task Force, the Councils on Foreign Relations, 2008. Báo cáo
này đánh giá tổng quan về mối quan hệ giữa Mỹ và khu vực này, đồng thời phân
tích sâu tình hình hiện nay c ủa các quốc gia ở khu vực Mỹ Latinh và những cơ
hội, cũng như thách thức chính trong mối quan hệ giữa Mỹ - Mỹ Latinh hiện nay.
Bản báo cáo chỉ ra bốn vấn đề then chốt và mối quan hệ của Mỹ với bốn quốc gia
chính trong khu vực là Mexico, Brazil, Venezuela, Cuba.
30
- Nghiên cứu của tác giả Pablo Telman Sasnchez Ramírez (2010), Is a New
Climate of Confrontation between Russia and the United States Possible in Latin
America?, Latin American Policy, Volume 1, Issue 2. Bài viết chỉ ra quá trình Nga
tiến gần hơn tới các nước Mỹ Latin, trên mục tiêu chính là mục đích song phương.
Các lĩnh vực hợp tác mà nghiên cứu phân tích bao gồm thương mại, năng lượng và
quân sự, và đặc biệt là sự hiện diện quân sự của Nga ở Mỹ Latinh. Nghiên cứu
cũng kết luận đây là nước đi chiến lược của Nga, và là câu trả lời chính xác đối với
Mỹ, trong bối cảnh Mỹ và các đồng minh thân cận trong NATO đang tiến sâu hơn
vào gần biên giới Nga tại Châu Âu.
- Nghiên cứu của Gabriel Marcella (2007), American Grand Strategy For
Latin America In the Age Of Resentment, Carlisle Barracks, PA: Strategic Studies
Institute, US Army War College đã thể hiện rõ mối quan ngại của nước Mỹ trước
làn sóng bài Mỹ ngày càng cao tại Mỹ Latinh. Nghiên cứu cũng khẳng định trong
lúc này, Mỹ chính là sức mạnh mà Mỹ Latinh cần để phát triển đúng hướng, giúp
tránh được những mối lo đã từng hiển hiện trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh. Nghiên
cứu tập trung vào chiến lược tổng thể của Mỹ với Mỹ Latinh nhằm giải quyết
những vấn đề trong khu vực theo quan điểm của Mỹ.
2.2. Nghiên cứu trong nước
Trong nước đã có một số công trình nghiên cứu, bài báo về chính sách của
Nga với khu vực Mỹ Latinh, sự suy giảm quyền lực của Mỹ ở khu vực này một
cách riêng rẽ. Tuy nhiên vẫn chưa có nghiên cứu toàn diện nào về cạnh tranh Mỹ –
Nga tại khu vực Mỹ Latinh trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị - an ninh trong
những năm đầu thế kỷ XXI.
- Báo cáo đề tài cấp Bộ (2012) của tác giả Nguyễn Ngọc Mạnh, Viện nghiên
cứu Châu Mỹ, Sự điều chỉnh chiến lược của Hoa Kỳ đối với các nước Mỹ Latinh
sau khủng hoảng tài chính toàn cầu và tác động tới Việt Nam, chủ yếu đề cập đến
những thay đổi trong chính sách đối ngoại của Mỹ đối với các nước Mỹ Latinh sau
31
khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008. Mặc dù nghiên cứu có đề cập đến sự nổi
lên của những nền kinh tế mới và sự gia tăng ảnh hưởng của nhóm BRIC thuộc
khối BRICS (trong đó có Nga) đối với Mỹ Latinh nói riêng và chính trị toàn cầu
nói chung, nhưng mối quan hệ cạnh tranh Mỹ - Nga tại khu vực Mỹ Latinh vẫn
chưa được làm rõ một cách toàn diện.
- Bài viết của tác giả Lê Khương Thùy (2009), Chính sách đối ngoại tự chủ
đa dạng hóa đa phương hóa của các nước Mỹ Latinh, Hội thảo quốc tế ―Việt Nam
- Mỹ Latinh: hướng tới hợp tác và phát triển bền vững, Viện Nghiên cứu Châu Mỹ.
Nghiên cứu đã đưa ra và phân tích chính sách đối ngoại mới, tự chủ hơn trong
quan hệ quốc tế của các nước Mỹ Latinh. Sự thay đổi từ chính các quốc gia Mỹ
Latinh đã tạo điều kiện cho các quốc gia ngoài Mỹ tiếp cận khu vực, dẫn đến quan
hệ cạnh tranh.
Tóm lại, những nghiên cứu về mối quan hệ cạnh tranh Mỹ - Nga tại khu vực
Mỹ Latinh, đặc biệt là đánh giá tác động của mối quan hệ cạnh tranh này tới quan
hệ quốc tế vẫn còn khá hạn chế. Vì vậy rất cần một nghiên cứu cụ thể về cạnh
tranh Mỹ - Nga tại khu vực Mỹ Latinh những năm đầu thế kỷ XXI.
Nhìn chung, có thể nói hiện chưa có một công trình nghiên cứu nào mang
tính hệ thống và toàn diện về cạnh trạnh Mỹ - Nga tại Mỹ Latinh những năm đầu
thế kỷ XXI.
3. MỤC TIÊU VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI
- Mục tiêu tổng quát: Làm rõ nhân tố ảnh hưởng, thực trạng và tác động của
cạnh tranh ảnh hưởng Mỹ và Nga ở Mỹ Latinh những năm đầu thế kỷ XXI.
- Mục tiêu cụ thể:
+ Làm rõ nhân tố nội sinh và ngoại sinh ảnh hưởng đến cạnh tranh Mỹ –
Nga tại Mỹ Latinh những năm đầu thế kỷ XXI.
32
+ Làm rõ thực trạng cạnh tranh Mỹ – Nga tại Mỹ Latinh trong lĩnh vực
chính trị và an ninh quốc phòng những năm đầu thế kỷ XXI.
+ Đánh giá và tác động của cạnh tranh Mỹ - Nga tại Mỹ Latinh đến quan hệ
quốc tế những năm đầu thế kỷ XXI.
4. ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI NGHIÊN CỨU VÀ CÁCH TIẾP CẬN CỦA ĐỀ
TÀI
4.1 Đối tượng nghiên cứu: Cạnh tranh Mỹ - Nga tại Mỹ Latinh trên các
lĩnh vực chính trị và an ninh quốc phòng. Tác giả không đưa lĩnh vực kinh tế vào
trong bài viết sở dĩ là do cạnh tranh Mỹ - Nga tại Mỹ Latinh trong lĩnh vực này còn
rất hạn chế so với chính trị và an ninh quốc phòng.
Khung phân tích đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu là cạnh tranh Mỹ - Nga tại Mỹ Latinh những năm đầu
thế kỷ XXI. Theo định nghĩa, cạnh tranh là hành động ganh đua, đấu tranh chống
lại các cá nhân hay các nhóm, các loài vì mục đích giành được sự tồn tại, sống còn,
giành được lợi nhuận, địa vị, sự kiêu hãnh, các phần thưởng hay những thứ khác.
Cạnh tranh Mỹ - Nga tại Mỹ Latinh những năm đầu thế kỷ XXI là hành động ganh
đua với nhau nhằm giành lợi ích và địa vị. Trong luận văn, tác giả phân tích cạnh
tranh Mỹ - Nga tại Mỹ Latinh những năm đầu thế kỷ XXI thông qua việc làm rõ
những nhân tố tác động, thực trạng cạnh tranh trong lĩnh vực chính trị và an ninh
quốc phòng.
4.2. Phạm vi nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu cạnh tranh của
Nga và Mỹ tại khu vực Mỹ Latinh những năm đầu thế kỷ XXI, trong đó:
- Phạm vi không gian sẽ là trên địa bàn Mỹ Latinh. Mỹ Latinh là một phần
của Châu Mỹ. Đây là một khu vực đông dân số, diện tích rộng, tài nguyên thiên
nhiên phong phú và sở hữu đường bờ biển dài. Khu vực này bao gồm 33 quốc gia
với tổng diện tích hơn 20 triệu km2 với hơn 550 triệu dân. Đây là khu vực có vị trí
33
địa chiến lược, được coi là ―sân sau‖ truyền thống của Mỹ. Khu vực này hiện cũng
đang thu hút rất nhiều các cường quốc lớn như Trung Quốc, Nga, Nhật,
- Phạm vi thời gian sẽ là từ năm 2000 đến 2015.
- Phạm vi nội dung là trên một số lĩnh vực chính trị, an ninh - quốc
phòng.
4.3. Cách tiếp cận
Luận văn chủ yếu sử dụng cách tiếp cận của chủ nghĩa hiện thực về cạnh
tranh ảnh hưởng giữa các nước lớn. Chủ nghĩa hiện thực cho rằng mục tiêu của các
quốc gia là tìm cách nâng cao quyền lực nhằm tự đảm bảo an ninh và sự tồn tại của
mình trong hệ thống bằng việc cố gắng giành được càng nhiều nguồn lực càng tốt.
Điều này dẫn tới việc các quốc gia luôn ở trong thế cạnh tranh và đối đầu lẫn nhau.
5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Luận văn sử dụng các phương pháp chung trong Khoa học Xã hội Nhân văn
như phương pháp lịch sử, phân tích
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- 02050004628_8295_2006150.pdf