Tham luận "Đổi mới phương pháp dạy học môn sinh học bậc THCS ở trường THCS Thới An Hội huyện Kế Sách”

THAM LUẬN " ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN SINH HỌC BẬC THCS Ở TRƯỜNG THCS THỚI AN HỘI HUYỆN KẾ SÁCH” Nguyễn Thị Anh Thy * GV Trường THCS Thới An Hội huyện Kế Sách Xuất phát từ mục tiêu của giáo dục là đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực ở tất cả các môn học nói chung và môn Sinh học nói riêng đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo triển khai trong toàn ngành nhiều năm nay đã thực sự tạo ra những chuyển biến khá tích cực và đạt được những kết quả đáng ghi nhận trong hoạt động dạy và học ở các trường THCS Đổi mới phương pháp dạy học trong dạy học môn sinh học là hết sức cần thiết và cấp bách, nhưng đổi mới phương pháp dạy học không có nghĩa là người giáo viên phải từ bỏ phương pháp dạy học truyền thống, hoặc độc tôn một phương pháp nào đó. Đổi mới phương pháp dạy học chính là vận dụng các phương pháp dạy học đó một cách phù hợp, đúng lúc, đúng chỗ, nhằm phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong học tập ở tất cả các đối tượng. Chủ trương đổi mới phương pháp dạy học trong dạy học hiện nay là nhiệm vụ cấp bách trong tiến trình phát triển của ngành giáo dục. Tuy nhiên để thực hiện điều này chúng ta đang gặp nhiều khó khăn trước hết là điều kiện đảm bảo cho việc đổi mới phương pháp dạy học. I. THỰC TRẠNG ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN SINH HỌC Ở TRƯỜNG THCS THỚI AN HỘI Qua thực tế dạy học môn Sinh học ở trường Trung học cơ sở Thới An Hội tôi nhận thấy việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy học đã và đang thực hiện có nhiều chuyển biến, học sinh đã làm quen với phương pháp mới như: Dạy học nêu vấn đề và giải quyết vấn đề, tổ chức học tập theo nhóm nhỏ, cách kiểm tra đánh giá kết quả... Như vậy đổi mới phương pháp dạy và học không có nghĩa là phủ nhận hoàn toàn hệ thống phương pháp dạy học truyền thống mà là phát huy điểm mạnh của phương pháp dạy học phối hợp hợp lý các phương pháp dạy học khác nhau. Cốt lõi của đổi mới phương pháp dạy học là hướng tới hoạt động học tập chủ động tích cực sáng tạo và hứng thú của người học. Tuy nhiên việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy học còn những mặt hạn chế nhất định: 1. Đối với giáo viên và nhà trường - Việc tiếp cận đổi mới phương pháp dạy học của một bộ phận giáo viên còn hạn chế; - Vai trò chủ đạo của giáo viên trong giờ giảng chưa thể hiện rõ; - Một số giáo viên còn hạn chế về năng lực sử dụng công nghệ thông tin nên còn chậm đổi mới, hoặc hiểu chưa thật đúng về bản chất của phương pháp dạy học tích cực, nên khi đi vào vận dụng trong dạy học còn nhiều lúng túng; - Cơ sở vật chất (bàn ghế, phòng chức năng, phòng thực hành còn thiếu, máy chiếu còn quá ít ỏi ...) chưa phù hợp cho việc áp dụng một số hình thức học tập tích cực. 2. Về phía học sinh Học sinh trên địa bàn nhà trường có mặt bằng chưa đồng đều, một số học sinh điều kiện học tập còn thiếu thốn, chưa thật sự chăm học ở nhà, do đó độ nhanh nhạy trong học tập chưa cao. Từ học tập thụ động chuyển sang tiếp cận với phương pháp và hình thức học tập tích cực, chủ động còn nhiều hạn chế, bỡ ngỡ, vướng mắc. Các em không quen hình thức học tập hợp tác, tư duy, suy luận, phân tích, liên tưởng còn chậm, kĩ năng tự học, tự nghiên cứu còn yếu. Đó là một nguyên nhân hạn chế sự đổi mới phương pháp dạy học của giáo viên. Từ những thực trạng trên qua thực tiễn giảng dạy để khắc phục tồn tại hạn chế và thực hiện có hiệu quả việc đổi mới phương pháp dạy học ở môn Sinh học cần thực hiện một số giải pháp sau: II. GIẢI PHÁP THỰC HIỆN 1. Đối với Giáo viên bộ môn - Giáo viên phải nắm vững nội dung trong SGK; - Chuẩn bị tốt bài giảng; - Xác định mục tiêu bài học theo chuẩn kiến thức kỹ năng; - Đặt học sinh trước tình huống có vấn đề và tìm cách giải quyết vấn đề; - Biết kết hợp nhiều phương pháp, biện pháp dạy học; - Sử dụng thiết bị dạy học, ứng dụng CNTT có hiệu quả; - Tham khảo tài liệu liên quan đến bài dạy; - Xây dựng hệ thống câu hỏi hợp lý, vừa sức với trình độ và yêu cầu của học sinh; - Muốn đổi mới phương pháp dạy học trước hết người giáo viên phải có trình độ chuyên môn sâu rộng, có trình độ sư phạm lành nghề, có đầu óc sáng tạo và nhạy cảm. Giáo viên phải đầu tư nhiều công sức và thời gian mới có thể thực hiện bài lên lớp với vai trò là người gợi mở, xúc tác, động viên, cố vấn, trọng tài trong các hoạt động tìm tòi hào hứng tranh luận sôi nổi của học sinh để từ đó học sinh tự lực chiếm lĩnh kiến thức mới; - Giáo viên phải vận dụng và phối hợp các phương pháp dạy học một cách phù hợp theo hướng phát huy các yếu tố tích cực và những ưu điểm của các phương pháp dạy học truyền thống và các phương pháp dạy học hiện đại nhằm tăng cường tính tích cực của học sinh trong học tập, từ đó giáo viên tạo điều kiện tối ưu để học sinh suy nghĩ, tìm tòi nhiều hơn, thực hành nhiều hơn; - Chú trọng vận dụng triệt để và hiệu quả các phương pháp dạy học đặc thù của bộ môn như: phương pháp thí nghiệm thực hành, hoạt động nhóm, tham quan thiên nhiên ... - Hướng dẫn học sinh rèn luyện phương pháp tự học và tính tích cực học tập môn Sinh học: giúp học sinh biết sử dụng SGK, SBT và các tư liệu tham khảo một cách có ý thức và hiệu quả; - Vận dụng các hình thức tổ chức học tập kết hợp giữa học tập cá nhân với học tập hợp tác; giữa hình thức học cá nhân với hình thức học theo nhóm, tạo dựng không khí học tập thích hợp để học sinh có thể tranh luận với nhau, với giáo viên và tự đánh giá kết quả học tập của bản thân, của bạn; - Tăng cường sử dụng đồ dùng dạy học theo phương chăm thiết thực nhất như: bảng phụ, tranh ảnh, phiếu học tập, máy chiếu ... tránh tình trạng dạy chay, đọc chép; - Tăng cường sử dụng phương pháp dạy học kết hợp với phương tiện trực quan, có liên hệ thực tế, ứng dụng vào cuộc sống hàng ngày nhằm giúp học sinh thấy được ý nghĩa của môn học; - Không áp đặt gò bó giờ học theo quy trình cứng nhắc. Cho phép giáo viên bộ môn chủ động, sáng tạo trong thiết kế giờ dạy trên cơ sở căn cứ vào mục tiêu cụ thể của bài học. Cho phép giáo viện bộ môn chủ động về thời lượng mỗi tiết, bài trên cơ sở thời lượng của từng tuần miễn sao phải đảm bảo mục tiêu bài học; - Tăng cường cải tiến kiểm tra đánh giá bằng nhiều hình thức theo chuẩn kiến thức kĩ năng, coi đó là một biện pháp để kích thích học sinh học tập môn Sinh học; - Khi soạn giảng phải theo chuẩn kiến thức kĩ năng, theo hướng dẫn giảm tải, khi soạn cần nắm đối tượng học sinh của từng lớp học, để đưa học sinh vào vị trí trung tâm, từ đó lựa chọn và phối hợp các phương pháp dạy học phù hợp. 2. Đối với học sinh. - Cã ®Çy ®ñ s¸ch gi¸o khoa; - Cã tinh thÇn say mª, høng thó bé m«n; - Ph¶i tËp trung ph¸t huy n¨ng lùc häc tËp, chñ ®éng s¸ng t¹o, tÝch cùc x©y dùng bµi; - VÒ nhµ ph¶i tù häc vµ tù nghiªn cøu; - BiÕt vËn dông kiÕn thøc ®· häc vµo lµm thÝ nghiÖm, thùc hµnh vµ vËn dông vµo cuéc sèng; - TËp trung cao ®é vµo quan s¸t thùc hµnh, thÝ nghiÖm m« h×nh tranh, ¶nh ®Ó hiÓu bµi ngay t¹i líp; - Cã kü n¨ng ph©n tÝch, so s¸nh, kü n¨ng quan s¸t, kü n¨ng sö dông ®å dïng, s­u tÇm tranh ¶nh, vËt mÉu ®Ó phôc vô bµi häc; - BiÕt tù kiÓm tra ®¸nh gÝa vµ so s¸nh; Trên đây là những biện pháp nhằm tích cực đổi mới phương pháp dạy học. Mỗi giáo viên cần đầu tư chuyên môn để đổi mới phương pháp dạy học để chất lượng của học sinh được năng lên, góp phần năng cao chất lượng giáo dục của nhà trường. III. KIẾN NGHỊ, ĐỀ XUẤT - Cần tăng cường tập huấn giáo viên về phương pháp dạy học tích cực, giảng dạy theo chuẩn kiến thức kỹ năng, thường xuyên kiểm tra việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy học của giáo viên; - Tăng cường trang bị về cơ sở vật chất, phương tiện, thiết bị, có tác dụng hỗ trợ hiệu quả, thiết thực cho việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn sinh học ở trường THCS như: máy tính, máy chiếu, tranh ảnh gắn với nội dung trong SGK... - Hỗ trợ cho học sinh SGK và các tài liệu tham khảo gắn với chương trình học tập; - Giáo viên phải là người làm chủ được kiến thức, tích cực học và tự bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn, nắm vững các phương pháp dạy học và kĩ thuật dạy học, phải biết cách vận dụng và phối hợp đa dạng các phương pháp dạy học; - Thường xuyên trao đổi với đồng nghiệp để tích luỹ thêm kinh nghiệm. - Hướng dẫn cho học sinh phương pháp học và tự học bộ môn. Thường xuyên động viên, khuyến khích kịp thời khi các em có tiến bộ; - Luôn an tâm công tác, yêu nghề mến trẻ tận tuỵ với công việc; Trên đây là tham luận “Đổi mới phương pháp dạy học môn Sinh học bậc THCS” Những giải pháp nêu trên tôi vừa chia sẻ với Hội nghị đã có tác dụng thiết thực đối với việc đổi mới phương pháp dạy học môn Sinh học trong thời gian qua ở đơn vị. Rất mong nhận được nhiều ý kiến quý báu từ quý đại biểu, quý thầy cô để góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của tỉnh nhà tạo ra những chuyển biến khá tích cực và đạt được những kết quả đáng ghi nhận trong hoạt động dạy và học ở các trường THCS./