Tiểu luận Công nghiệp hóa ở Hàn Quốc giai đoạn 1980-1990 và một số kinh nghiệm với Việt Nam

ung t©m nghiªn cøu NhËt B¶n. §èi víi c¸c h×nh thøc nhËp khÈu kü thuËt kh¸c còng ®­îc tù do hãa. KÕt qu¶ lµ sè tr­êng hîp nhËp khÈu vµo thËp kû 80 t¨ng nhanh, ®Çu t­ trùc tiÕp còng t¨ng. §¬n cö n¨m 1988, c¸c c«ng ty Hµn Quèc ®· nhËp 353 lo¹i thiÕt bÞ hiÖn ®¹i nhÊt, gÊp 1,5 lÇn so víi thêi kú tr­íc, trong ®ã 181 lo¹i tõ NhËt, 90 tõ Mü, 46 tõ T©y ¢u. NhËp khÈu c¸c nhµ m¸y thiÕt bÞ toµn bé cã sö dông robot vµ kü thuËt vi ®iÖn tö còng t¨ng. N¨m 1988, Hµn Quèc ®· nhËp tíi 36 xÝ nghiÖp lo¹i nµy, nhiÒu gÊp 3 lÇn so víi n¨m tr­íc. §ång thêi víi c¸c biÖn ph¸p nhËp khÈu kü thuËt, Nhµ N­íc cßn triÓn khai nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó hÊp thô kü thuËt c«ng nghÖ, ®Æc biÖt lµ x©y dùng nhiÒu viÖn kü thuËt chuyªn ngµnh ®Ó th«ng tin ®Çy ®ñ cho c¸c c«ng ty t­ nh©n lùa chän vµ më réng hÖ thèng gi¸o dôc ®µo t¹o sau ®¹i häc ®Ó sö dông tèt kü thuËt tiªn tiÕn. Thø hai, nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò c«ng nghÖ cao Hµn Quèc më réng nghiªn cøu ®Ó tù tóc c¸c c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, gi¶m bít kho¶ng c¸ch vÒ tr×nh ®é c«ng nghÖ víi c¸c n­íc tiªn tiÕn. B¾t ®Çu vµo giai ®o¹n nµy, Nhµ N­íc ®· ®­a ra mét ch­¬ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc dµi h¹n. C¸c môc tiªu nghiªn cøu chñ yÕu cho tíi n¨m 2000 lµ lµm chñ kü thuËt vi ®iÖn tö, kü thuËt th«ng tin, hãa chÊt. Ngoµi ra , ch­¬ng tr×nh cßn nghiªn cøu ¸p dông c¸c lo¹i vËt liÖu míi vµ chÕ phÈm sinh häc, më réng nghiªn cøu biÓn, kho¶ng kh«ng vò trô, sinh th¸i vµ b¶o vÖ søc kháe. §i ®«i víi viÖc kÕ ho¹ch hãa nghiªn cøu, Nhµ N­íc vµo n¨m 1981 ®· quyÕt ®Þnh s¸p nhËp 16 viÖn cã quy m« nhá do c¸c tæ chøc kh¸c nhau cña chÝnh phñ tµi trî thµnh 9 viÖn lín ®Æt d­íi sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña Bé khoa häc c«ng nghÖ, ViÖn khoa häc c«ng nghÖ cao cÊp cña Hµn Quèc (Korea Advanced Institute of Science and Technology: KAIST) lµ viÖn ®øng ®Çu víi nhiÖm vô nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn c¸c dù ¸n quèc gia. Ngoµi viÖc lËp c¸c viÖn trùc thuéc, Nhµ N­íc cßn khuyÕn khÝch thµnh lËp c¸c ViÖn nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn c¸c c«ng ty t­ nh©n th«ng qua thuÕ khuyÕn khÝch vµ gióp ®ì vÒ tµi chÝnh. Tíi 1985, 183 ViÖn nghiªn cøu t­ nh©n ®· ®­îc thµnh lËp. §Ó cã ®éi ngò c¸n bé phï hîp víi nhiÖm vô nÆng nÒ míi-nhiÖm vô nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn (kh¸c víi nhiÖm vô øng dông vµ ®Þa ph­¬ng hãa kü thuËt nhËp khÈu), Nhµ n­íc cßn ®Æc biÖt chó ý ph¸t triÓn ®éi ngò c¸n bé nghiªn cøu. NhiÖm vô nµy ®Æt lªn vai ViÖn khoa häc cao cÊp Hµn Quèc. ViÖn nµy ®­îc thµnh lËp tõ 1972. ViÖn ®­îc trang bÞ c¸c ph­¬ng tiÖn hiÖn ®¹i vµ chÕ ®é tr¶ l­¬ng cao ®Ó l«i cuèn c¸c nhµ b¸c häc vµ kü s­ tµi n¨ng nhÊt cña Hµn Quèc ë n­íc ngoµi vÒ gãp søc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy. 2.2. Më réng thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm cña c¸c ngµnh CN kü thuËt cao: Mét lo¹i ho¹t ®éng ®Æc biÖt quan träng kh¸c ®èi víi viÖc ph¸t triÓn c¸c ngµnh CN cã kü thuËt cao lµ ®Èy m¹nh ho¹t ®éng ®èi ngo¹i ®Ó t×m thÞ tr­êng tiªu thô c¸c s¶n phÈm cña c¸c ngµnh nµy-mét lo¹i s¶n phÈm mµ Hµn Quèc ch­a hÒ cã ­u thÕ. NhiÖm vô ®èi ngo¹i cña Nhµ N­íc vµo giai ®o¹n nµy thùc sù nÆng nÒ h¬n so víi thêi kú tr­íc. C«ng t¸c ®èi ngo¹i kh«ng ®­îc xem nh­ mét m¶ng t¸ch rêi ®èi víi ho¹t ®éng kinh tÕ chØ v× môc tiªu chÝnh trÞ mµ nh­ mét c«ng cô hç trî cho ph¸t triÓn kinh tÕ, cô thÓ lµ më réng thÞ tr­êng. ChÝnh phñ Hµn Quèc quyÕt ®Þnh më réng thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm cña c¸c ngµnh CN kü thuËt cao lµ do: *NÒn kinh tÕ phô thuéc vµo xuÊt khÈu ë giai ®o¹n nµy cµng ®ßi hái mét thÞ tr­êng lín h¬n ®Ó xuÊt vµ nhËp khÈu. C¸c c«ng ty Hµn Quèc kh«ng chØ cã nhu cÇu xuÊt khÈu s¶n phÈm cña c¸c ngµnh dïng nhiÒu lao ®éng nh­ tr­íc ®©y, mµ ngµy cµng cã nhu cÇu më r«ng xuÊt khÈu hµng ®iÖn tö, «-t«, m¸y mãc, hãa chÊt cao cÊp ...NhiÒu c«ng ty lín cña Hµn Quèc kh«ng chØ cã nhu cÇu xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm cã dung l­îng khoa häc cao, mµ cßn c¶ XK c«ng nghÖ cña m×nh ra thÞ tr­êng n­íc ngoµi. *Nhu cÇu XK ngµy mét lín, song hµng hãa kü thuËt cao cña Hµn Quèc vÊp ph¶i sù c¹nh tranh gay g¾t trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Sù c¹nh tranh nµy kh«ng chØ víi c¸c n­íc NICs kh¸c ë s¶n phÈm dïng nhiÒu lao ®éng vµ mét sè mÆt hµng mµ cßn c¶ víi c¸c c«ng ty ®a quèc gia hïng m¹nh ë c¸c mÆt hµng cã kü thuËt cao. *Sù lín nhanh cña c¸c c«ng ty Hµn Quèc cïng víi chÝnh s¸ch xuÊt khÈu b»ng mäi gi¸ cña Hµn Quèc ®· lµm cho c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn d©ng cao hµng rµo b¶o hé mËu dÞch ®èi víi hµng hãa cña Hµn Quèc ®ång thêi còng buéc Hµn Quèc ph¶i khai ph¸ thªm thÞ tr­êng míi. *¦u thÕ vÒ lao ®éng rÎ cña Hµn Quèc ®· c¹n, rÊt nhiÒu c«ng ty cña Hµn Quèc cã nhu cÇu ®Çu t­ ra n­íc ngoµi (ë c¸c n­íc cã lao ®éng rÎ h¬n lµ chÝnh). C«ng viÖc nµy tr­íc hÕt ®ßi hái ph¶i xö lý tèt quan hÖ ngo¹i giao, thu thËp th«ng tin nhiÒu mÆt cña n­íc ®Þnh ®Çu t­. TÊt c¶ nh÷ng nguyªn nh©n trªn mang tÝnh phæ biÕn vµ v­ît kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt cña tõng c«ng ty, bëi vËy Nhµ N­íc ph¶i ®øng ra g¸nh v¸c. §Ó cã chÝnh s¸ch ngo¹i giao lµm tèt chøc n¨ng hç trî c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ nãi chung vµ vÊn ®Ò thÞ tr­êng cho c¸c s¶n phÈm kü thuËt cao nãi riªng, Hµn Quèc ®· thay ®æi hoÆc bæ sung c¸c quan niÖm míi cho chÝnh s¸ch ngo¹i giao kÓ tõ nöa sau thËp kû 80. §èi víi c¸c n­íc XHCN vµ B¾c TriÒu Tiªn, Hµn Quèc chñ ch­¬ng chuyÓn tõ ®èi ®Çu sang ®èi tho¹i trªn c¬ së cïng tån t¹i hßa b×nh vµ hîp t¸c cïng cã lîi. Bªn c¹nh ®ã, Hµn Quèc cßn ®Èy nhanh viÖc b×nh th­êng hãa quan hÖ víi tÊt c¶ c¸c d©n téc, kh«ng ph©n biÖt chÕ ®é chÝnh trÞ x· héi, më réng tíi møc cã thÓ quan hÖ víi c¸c n­íc XHCN, t¨ng c­êng quan hÖ víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Cã thÓ nãi, ®©y lµ mét b­íc ®i tiÕn bé cña chÝnh phñ Hµn Quèc, nhÊt lµ trong thêi kú hµng rµo ng¨n c¸ch gi÷a hai hÖ thèng kinh tÕ XHCN vµ TBCN cßn lín. Sau khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®a d¹ng hãa quan hÖ, Hµn Quèc ®· më réng ®­îc thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm CN cña m×nh. Tíi 1990, Hµn Quèc ®· ®­îc nhiÒu n­íc XHCN, kÓ c¶ Liªn X« c«ng nhËn vµ thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao, quan hÖ kinh tÕ trong mét thêi gian ng¾n ®· ®¹t ®­îc nh÷ng tiÕn bé v­ît bËc. Hµn Quèc kh«ng nh÷ng më réng nhanh bu«n b¸n mµ cßn më réng c¶ vÒ ®Çu t­ vµo hÇu hÕt c¸c n­íc XHCN cò. 2.3. Kh¾c phôc t×nh tr¹ng tôt hËu cña CN võa vµ nhá: Trong hai giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh CNH, Hµn Quèc chÞu ¶nh h­ëng nhiÒu vÒ ph­¬ng ph¸p tæ chøc quy m« xÝ nghiÖp cña NhËt B¶n. §ã lµ sù h×nh thahf vµ duy tr× c¸c tæ chøc ®éc quyÒn hay cßn gäi lµ c¸c “chaebol”. C¸c chaebol cña Hµn Quèc kh«ng chØ lµ c¸c c«ng ty cã quy m« lín, kiÓm so¸t nhiÒu ngµnh kinh tÕ then chèt cña Hµn Quèc, cã tÇm ho¹t ®éng kh¾p thÕ giíi mµ cßn lµm chøc n¨ng ph©n phèi, t¸i sö dông n¨ng lùc s¶n xuÊt ®èi víi hÖ thèng c¸c xÝ nghiÖp nhá vµ võa trong n­íc. V× thÕ, nÒn kinh tÕ cña Hµn Quèc d­îc coi lµ “nÒn kinh tÕ cña c¸c c«ng ty lín”.Cã thÓ kÓ ®Õn c¸c c«ng ty nh­ SAMSUNG, LUCKY GOLDSTAR, LG, HUYNDAI, HYOSUNG ... Sù bµnh tr­íng cña c¸c tËp ®oµn kinh tÕ lín cña Hµn Quèc ®· t¹o nªn sù mÊt c©n ®èi nghiªm träng gi÷a c¸c ngµnh, c¸c bé phËn c«ng nghiÖp cã quy m« lín vµ CN cã quy m« võa vµ nhá trong n­íc. Tr­íc t×nh h×nh nµy, vµo ®Çu thËp kû 80, chÝnh phñ ®· tÝch cùc triÓn khai nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó hç trî c«ng nghiÖp võa vµ nhá, gãp phÇn c¶i thiÖn n¨ng suÊt, tr×nh ®é kü thuËt, tr×nh ®é qu¶n lý cña bé phËn nµy. N¨m 1982 Nhµ N­íc th«ng qua kÕ ho¹ch dµi h¹n 10 n¨m ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn cña CN võa vµ nhá. Nh÷ng môc tiªu cô thÓ cña kÕ ho¹ch 10 n¨m lµ ®­a tæng gi¸ trÞ cña bé phËn CN võa vµ nhá tõ 33,4% vµo n¨m 1982 lªn 44,8% vµo n¨m 1991, lao ®éng trong khu vùc nµy t¨ng tõ 47,7% lªn 54,3%, phÇn ®Çu t­ t¨ng tõ 29,7% lªn 43,7%. KÕ ho¹ch 10 n¨m ®Èy nhanh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp võa vµ nhá ®­îc thùc hiÖn qua c¸c biÖn ph¸p: @Thø nhÊt, n¨m 1982, Nhµ N­íc ®­a ra c¸c ch­¬ng tr×nh gióp ®ì vÒ tµi chÝnh, c«ng nghÖ vµ marketing cho c¸c xÝ nghiÖp ®­îc xem lµ cã triÓn väng (dï mét triÓn väng ë møc ®é tèi thiÓu). C«ng viÖc hç trî trªn do c¸c ng©n hµng, c¸c tæ chøc cã chøc n¨ng ®Èy nhanh kinh doanh nhá vµ c¸c ViÖn nghiªn cøu kh¸c nhau ®¶m nhËn. @Thø hai, Nhµ N­íc hç trî triÓn khai ch­¬ng tr×nh hiÖn ®¹i hãa tËp thÓ ®Ó gióp cho c¸c doanh nghiÖp nµy v­ît qua ®­îc h¹n chÕ vÒ quy m« vµ cïng triÓn khai nhiÒu ho¹t ®éng. Ch­¬ng tr×nh nµy khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp cïng sö dông c¸c lo¹i ph­¬ng tiÖn míi kÓ c¶ c¸c ph­¬ng tiÖn ®¾t tiÒn vµ thiÕt bÞ chèng « nhiÔm. C¸ch lµm nµy kh«ng chØ lµm gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm mµ cßn n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. C¸c c«ng ty lùa chän c¸ch ho¹t ®éng chung ®Ó nhËn ®­îc nhiÒu sù gióp ®ì vÒ tµi chÝnh tõ c¸c qòy ®Æc biÖt. @Thø ba, Nhµ n­íc kÝch thÝch ph¸t triÓn c«ng nghÖ, ®Èy nhanh hiÖn ®¹i hãa qu¶n lý. Hµng lo¹t dÞch vô míi ®· ®­îc trao cho kinh doanh nhá. DÞch vô ®Èy nhanh kü thuËt vµ hoµn thiÖn còng nh­ ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o kü thuËt do HiÖp héi ®Èy nhanh ph¸t triÓn CN võa vµ nhá (SMIPE) ®¶m nhiÖm. Th«ng tin kü thuËt do ViÖn kinh tÕ c«ng nghÖ (KIET) ®¶m nhiÖm. C¶ hai tæ chøc nµy g¸nh v¸c viÖc gi÷ c¸c doanh nghiÖp CN võa vµ nhá b¾t kÞp víi tiÕn bé kü thuËt míi vµ ph¸t triÓn tiÒm n¨ng cña hä. @Thø t­, Nhµ N­íc ®Èy m¹nh sù hîp t¸c gi÷a c¸c doanh nghiÖp cã quy m« lín vµ doanh nghiÖp cã quy m« nhá vµ võa, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc s¶n xuÊt phô kiÖn, c¸c bé phËn chi tiÕt. ChÝnh phñ khuyÕn khÝch c¸c c«ng ty lín ký hîp ®ång dµi h¹n víi c¸c c«ng ty nhá ®ang nhËn ®­îc sù hç trî vÒ tµi chÝnh vµ kü thuËt vµ qu¶n lý ®Ó cung cÊp phô kiÖn chi tiÕt cã chÊt l­îng cao. ChÝnh phñ tin t­ëng r»ng c¸ch thiÕt lËp mèi quan hÖ nh­ vËy sÏ lµm t¨ng nhanh hiÖu qu¶ cña toµn ngµnh CN. Thªm n÷a, nh÷ng lÜnh vùc s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh giµnh cho kinh doanh nhá còng ®­îc ®Æt trªn c¬ së hiÖu qu¶ vµ ­u thÕ so s¸nh. @Thø n¨m, Nhµ N­íc khuyÕn khÝch c¸c ®¬n vÞ c«ng nghiÖp nhá t­ nh©n x©y dùng c¸c héi hîp t¸c. C¸c héi hîp t¸c nµy sÏ ®¶m b¶o cho c¸c thµnh viªn c¸c lo¹i dÞch vô kh¸c nhau, kÓ c¶ marketing, mua b¸n vµ trong mét sè tr­êng hîp c¶ dÞch vô tiÕn hµnh c¸c ch­¬ng tr×nh nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn. Nhµ n­íc giµnh tµi trî cho c¸c HiÖp héi nµy. Nhµ n­íc cßn ñng hé nh÷ng cè g¾ng kinh doanh tËp thÓ cña c¸c héi b»ng c¸ch trao mét phÇn quan träng hîp ®ång cung cÊp cho c¸c héi kinh doanh nhá. @Thø s¸u, nhiÒu biÖn ph¸p gióp ®ì kh¸c còng ®­îc bæ sung ®Ó ®¶m b¶o ph¸t triÓn c©n ®èi gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n. Nhµ n­íc cßn ®Þnh râ c¸c lo¹i h×nh CN ë n«ng th«n vµ c¸c c«ng ty tham gia vµo c¸c lo¹i h×nh CN nµy sÏ nhËn ®­îc c¸c h×nh thøc gióp ®ì kh¸c nhau. §Ó ®­a c¸c chÝnh s¸ch vµo ®êi sèng dÔ dµng h¬n, Nhµ n­íc cßn cô thÓ hãa chóng b»ng c¸ch c«ng bè c¸c §¹o luËt sau: *LuËt c¬ së c«ng nghiÖp võa vµ nhá. LuËt nµy chØ râ møc ®é kinh doanh nh­ thÕ nµo gäi lµ kinh doanh võa vµ nhá, kh¼ng ®Þnh tinh thÇn ñng hé tæ chøc ho¹t ®éng kinh doanh võa vµ nhá. LuËt nµy ®ång thêi khuyÕn khÝch ®æi míi d©y chuyÒn s¶n xuÊt s¶n phÈm. *LuËt ®Èy nhanh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp võa vµ nhá (The Small and Medium Industry Promotion Law). LuËt nµy kÝch thÝch thµnh lËp nhanh SMIPC (HiÖp héi ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn cña CN võa vµ nhá). Víi môc ®Ých ñng hé viÖc hiÖn ®¹i ho¸ vµ c¸c ch­¬ng tr×nh hîp t¸c cho khu vùc CN võa vµ nhá. *LuËt ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn cã hÖ thèng cña CN võa vµ nhá. LuËt nµy khuyÕn khÝch c¸c ®¬n vÞ CN lín ký nhiÒu hîp ®ång phô víi c¸c doanh nghiÖp nhá, kÝch thÝch c¸c ho¹t ®éng lµm ¨n trung thùc gi÷a c¸c c«ng ty lín vµ c«ng ty cung cÊp phô tïng linh kiÖn. *LuËt thanh to¸n c¸c s¶n phÈm do SMI cung cÊp (The Law On Payment For The Product Supplied From Small And Medium Industry). LuËt nµy ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng kh«ng ®óng ®¾n khi cã c¸c hîp ®ång thÇu phô, khuyÕn khÝch ®Þnh kú thanh to¸n vµ thanh to¸n l·i suÊt mµ c¸c c«ng ty lín ph¶i tr¶ khi thanh to¸n muén cho c¸c ®¬n vÞ c«ng nghiÖp võa vµ nhá. VËy lµ, cïng nh»m môc tiªu kh¾c phôc nh÷ng vÊn ®Ó c¶n trë qu¸ tr×nh ph¸t triÓn do qu¸ khø ®Ó l¹i còng nh­ xuÊt hiÖn trong hiÖn t¹i, ChÝnh phñ Hµn Quèc ®· triÓn khai tæng hîp c¸c biÖn ph¸p kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña c¸c ®¬n vÞ CN võa vµ nhá, chuÈn bÞ ®ãn luång giã míi cña thÞ tr­êng trong t­¬ng lai (thÞ tr­êng mµ nhiÒu nhµ kinh tÕ dù ®o¸n CN võa vµ nhá dÔ thÝch øng h¬n). 2.4.Tù do hãa cã ®iÒu tiÕt: NÕu nh­ trong nh÷ng n¨m 50, Hµn Quèc triÖt ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch thay thÕ nhËp khÈu mµ thùc chÊt lµ viÖc b¶o hé ë møc cao c¸c ngµnh CN trong n­íc b»ng c¸c hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan; ®ång thêi trî cÊp cho c¸c ngµnh CN nµy víi hy väng ph¸t triÓn chóng ®Ó thay thÕ cho hµng NK. Tuy nhiªn chiÕn l­îc nµy ®· tá ra kh«ng thÝch hîp v× nã ®· kh«ng tËn dông ®­îc nh÷ng lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n­íc mµ cßn t¹o ra sù û l¹i cña c¸c c«ng ty vµ xÝ nghiÖp vµo sù trî cÊp cña Nhµ N­íc. ChÝnh phñ Hµn Quèc ®· sím nhËn thøc ®­îc ®iÒu nµy vµ ®· chuyÓn dÇn tõ chÝnh s¸ch thay thÕ NK sang chÝnh s¸ch tù do hãa mËu dÞch nh»m t¹o ®éng lùc míi cho qu¸ tr×nh CNH. VÒ ngo¹i th­¬ng, trong giai ®o¹n 1980-1990, chÝnh phñ Hµn Quèc ®· ®Ò ra hai ho¹t ®éng cô thÓ vµ rÊt cã hiÖu qu¶ lµ tæ chøc nh÷ng “Héi nghÞ ®Èy m¹nh XK” ®­îc tæ chøc hµng th¸ng vµ “ngµy XK” ®­îc tæ chøc mçi n¨m mét lÇn. Nh÷ng héi nghÞ hµng th¸ng ®Ó ®Èy m¹nh XK cã sù tham gia cña c¸c Bé tr­ëng kinh tÕ, ®¹i diÖn cña ngµnh CN vµ th­¬ng m¹i. ChÝnh phñ còng ®ång thêi thµnh lËp “Tæ chøc xóc tiÕn th­¬ng m¹i Hµn Quèc” (Korean Trade Promotion Corporation) vµo n¨m 1984 vµ cho phÐp HiÖp héi c¸c nhµ th­¬ng m¹i Hµn Quèc thu lÖ phÝ 1% cña tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu ®Ó sö dông vµo c¸c môc tiªu ®Èy m¹nh XK h¬n n÷a. ChÝnh s¸ch tù do hãa mËu dÞch ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c ngµnh CN cña Hµn Quèc nhËp khÈu nguyªn nhiªn liÖu, c«ng nghÖ vÒ ®Ó s¶n xuÊt còng nh­ XK c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp ra thÞ tr­êng thÕ giíi. Tµi chÝnh lµ mét kh©u quan träng trong huy ®éng vèn cho qu¸ tr×nh CNH. ChÝnh v× vËy, ngµnh tµi chÝnh lu«n ®­îc ®Æt d­íi sù kiÓm so¸t cña chÝnh phñ. HÖ thèng tµi chÝnh gåm 3 bé phËn quan träng lµ ng©n hµng TW, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ chuyªn doanh, c¸c tæ chøc tµi chÝnh phi ng©n hµng nh­ ®Çu t­, tiÕt kiÖm, b¶o hiÓm ... TÊt c¶ ®Òu chÞu sù qu¶n lý vµ kiÓm so¸t chÆt chÏ cña chÝnh phñ. ChÝnh s¸ch th¾t chÆt tÝn dông vµ l·i suÊt thÊp cña chÝnh phñ trong mét thêi gian dµi ®· ph¸t huy ®­îc t¸c dông ph¸t triÓn, kÝch thÝch vµ n©ng cao tÝnh hiÖu qu¶ cña c¸c ngµnh CN träng ®iÓm trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÕ giíi. Tuy nhiªn, chÝnh s¸ch nµy chØ cã t¸c dông trong thËp kû 80, cßn sang thËp kû 90 chÝnh s¸ch nµy kh«ng cßn phï hîp vµ ®· ®Èy nÒn kinh tÕ l©m vµo mét cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ nghiªm träng. VÒ ®Çu t­, ®Õn nh÷ng n¨m 1980, do sù th©m hôt trong c¸n c©n th­¬ng m¹i, ChÝnh phñ mét mÆt ®· th¾t chÆt h¬n n÷a c¸c dßng vèn ra n­íc ngoµi, mÆt kh¸c níi láng sù kiÓm so¸t ®èi víi c¸c dßng vèn ®Çu t­ vµo Hµn Quèc. ChÝnh v× thÕ kÓ tõ nh÷ng n¨m nµy, FDI vµo Hµn Quèc cã sù gia t¨ng ®¸ng kÓ. VÝ dô, n¨m 1981, c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc phÐp tham gia vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n cña Hµn Quèc, n¨m 1985 c¸c c«ng ty Hµn Quèc ®­îc phÐp ph¸t hµnh tr¸i kho¸n ë n­íc ngoµi. M«i tr­êng tù do hãa kÕt hîp víi nh÷ng chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt cã hiÖu qu¶ cña chÝnh phñ ®· ph¸t huy t¸c dông, rót ng¾n mét c¸ch tèi ®a qu¸ tr×nh CNH ë Hµn Quèc. §©y lµ mét trong nh÷ng kinh nghiÖm qóy b¸u mµ nh÷ng n­íc ®i sau trong ®ã cã ViÖt Nam cÇn ph¶i häc tËp. 3. Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra sau giai ®o¹n 1980-1990: Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng cã sù h­ng thÞnh vÜnh viÔn vµ còng kh«ng cã sù khñng ho¶ng vÜnh viÔn. Tíi cuèi nh÷ng n¨m 80, Hµn Quèc l¹i gÆp ph¶i nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p trªn con ®­êng ph¸t triÓn. 3.1. Khñng ho¶ng m« h×nh CNH: C«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ c¸c ngµnh CN cã kü thuËt cao cña Hµn Quèc x©y dùng theo m« h×nh “l¾p r¸p”: kÕt hîp sö dông lao ®éng rÎ mét c¸ch cã hiÖu qu¶ víi nhËp khÈu nguyªn liÖu vµ linh kiÖn b¾t ®Çu trë thµnh lçi thêi kh«ng cßn thÝch hîp ®Ó ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn. NÕu nh­ vµo gi÷a nh÷ng n¨m 80 víi tèc ®é t¨ng XK s¶n phÈm ®iÖn tö b×nh qu©n 30%/ n¨m, c¸c quan chøc chÝnh phñ vµ c«ng ty ®· phÊn khëi tin r»ng Hµn Quèc s¾p t¹o mét kú c«ng míi vÒ kinh tÕ víi kü thuËt cao míi th× th× tíi cuèi nh÷ng n¨m 80 sù phÊn khëi ®· biÕn mÊt. N¨m 1989, xuÊt khÈu cña nhãm hµng ®iÖn tö tiªu dïng-nhãm hµng chñ lùc cña mÆt hµng ®iÖn tö lÇn ®Çu tiªn kÓ tõ n¨m 1986 l©m vµo t×nh tr¹ng suy gi¶m ë møc 5,7% vµ toµn ngµnh CN ®iÖn tö còng theo b­íc ch©n cña nhãm hµng nµy, suy gi¶m trong XK ®¹t tíi 4,8%. Sù suy gi¶m cña XK hµng ®iÖn tö vµo giai ®o¹n nµy lµ do chóng bÞ gi¶m bít søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi bëi tiÒn l­¬ng vµ gi¸ ®ång won vµo thêi kú nµy t¨ng. TiÒn l­¬ng t¨ng nhanh lµ do c¸c tæ chøc c«ng ®oµn ngµy mét m¹nh h¬n vµ g©y søc Ðp buéc giíi chñ ph¶i t¨ng l­¬ng cña c«ng nh©n Hµn Quèc trë thµnh cao nhÊt so víi c¸c n­íc NICs §«ng ¸. Cßn ®ång won t¨ng lµ do søc Ðp cña Mü nh»m giakm th©m hôt bu«n b¸n cña Mü ë n­íc nµy. Tuy nhiªn, tiÒn l­¬ng vµ gi¸ ®ång won t¨ng lµ biÓu hiÖn trùc tiÕp lµm gi¶m søc m¹nh c¹nh tranh cña hµng hãa Hµn Quèc, song nguyªn nh©n s©u xa h¬n theo c¸c nhµ ph©n tÝch Hµn Quèc lµ do c«ng nghiÖp kiÓu l¾p r¸p phu thuéc nÆng vµo c«ng nghÖ cña n­íc ngoµi nhÊt lµ NhËt B¶n vµ Mü, kh«ng ®ñ m¹nh ®Ó chÞu sù gia t¨ng dï lµ rÊt nhá cña chi phÝ s¶n xuÊt. Chi phÝ cho lao ®éng trung b×nh chØ chiÕm trªn 8% chi phÝ cho s¶n xuÊt s¶n phÈm ®iÖn tö. NÕu t¨ng l­¬ng lªn, thËm chÝ tíi 20% th× gi¸ thµnh cña s¶n phÈm còng chØ t¨ng 1,6%. MÆc dï chi phÝ cho lao ®éng tíi møc tèi ®a còng chØ lµm gi¸ thµnh s¶n phÈm t¨ng kh«ng nhiÒu nh­ trªn, song c¸c nhµ XK vÉn kh«ng chÞu ®ùng ®­îc v× cßn phô thuéc kh«ng Ýt vµo kü thuËt cao vµ t­ b¶n cña n­íc ngoµi. Do ph¶i tr¶ l·i suÊt vµ tiÒn sö dông c«ng nghÖ nªn c¸c c«ng ty kh«ng cã kh¶ n¨ng gi¶m gi¸ thµnh hoÆc gi÷ gi¸ thµnh cho s¶n phÈm cña m×nh ®Ó duy tr× kh¶ n¨ng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi.VÝ dô nh­ vµo n¨m 1989, mÆc dï Hµn Quèc ®øng hµng thø n¨m trªn thÞ tr­êng thÕ giíi vÒ XK m¸y tÝnh c¸ nh©n víi 2 triÖu chiÕc, song thùc ra lµ chØ cã vá lµ s¶n xuÊt t¹i Hµn Quèc cßn c¸c bé phËn chñ yÕu nh­ hÖ thèng ®Çu vµo vµ ®Çu ra c¬ b¶n (BIOS), bé vi xö lý (Micro-processor), thiÕt bÞ chuyÓn d÷ kiÖn tõ ®Üa vµo bé nhí, bµn phÝm vµ chip sets ®Òu nhËp tõ n­íc ngoµi vµ chiÕm mét nöa gi¸ thµnh. Ngoµi ra, sè tiÒn ph¶i tr¶ cho c¸c c«ng ty n­íc ngoµi ®Ó sö dông c«ng nghÖ cña hä còng chiÕm mét phÇn ®¸ng kÓ. Ngay c¶ phÇn s¶n xuÊt trong n­íc th× phÇn cña t­ b¶n n­íc ngoµi ®Æc biÖt lµ c¸c c«ng ty NhËt còng rÊt lín. Theo sè liÖu cña ViÖn kinh tÕ vµ c«ng nghÖ Hµn Quèc tíi cuèi n¨m 1988, tæng sè ®Çu t­ trùc tiÕp cña n­íc ngoµi vµo ngµnh ®iÖn tö lµ 97,5 tû USD. sè ®Çu t­ nµy (kÓ c¶ toµn phÇn lÉn kinh doanh) t¹o ra 51,3% tæng b« phËn c¸c linh kiÖn ®iÖn tö vµo n¨m 1987. NhËt B¶n tíi cuèi n¨m 1988 dån ®Çu t­ vµo ngµnh ®iÖn tö 44,7 tû USD (45,8% tæng ®Çu t­ cña hä) vµ cung cÊp 54,1% tæng sè c«ng nghÖ ®­a tõ n­íc ngoµi vµo víi 596 tr­êng hîp cho Hµn Quèc. Víi thÕ cung cÊp kü thuËt vµ vèn nh­ vËy, NhËt B¶n cã tiÒm n¨ng “rung tËn gèc” ngµnh c«ng nghiÖp ®iÖn tö cña Hµn Quèc, c¸c c«ng ty NhËt B¶n gi÷ ®éc quyÒn c«ng nghÖ vµ vèn t¹i ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o c¸c bé phËn ®iÖn tö cña Hµn Quèc. Do phô thuéc vµo c«ng nghÖ cao nh­ trªn nªn Hµn Quèc ë mÆt hµng nµy th­êng bÞ th©m hôt trong c¸n c©n bu«n b¸n víi NhËt. Riªng n¨m 1988, Hµn Quèc ®· nhËp siªu tíi 1,98 tû USD ë mÆt hµng ®iÖn tö trong bu«n b¸n víi NhËt. C¸n c©n th­¬ng m¹i trong ngµnh hµng ®iÖn tö cña Hµn Quèc víi NhËt B¶n (triÖu USD) 1980 1985 1986 1987 §iÖn tö tiªu dïng -77 -95 -127 -120 §iÖn tö c«ng nghiÖp -88 -325 -525 -313 C¸c linh kiÖn ®iÖn tö -256 -652 -1477 -1981 Tæng céng -421 -1072 -2109 -2414 Nguån : ViÖn kinh tÕ vµ c«ng nghÖ Hµn Quèc (KIET) Nh­ vËy, cã thÓ nãi Hµn Quèc tíi giai ®o¹n nµy ®ang ®øng tr­íc nhu cÇu c¬ cÊu l¹i nÒn c«ng nghiÖp ®Ó tiÕp tôc ph¸t triÓn. 3.2. Khñng ho¶ng m« h×nh ph©n phèi thu nhËp : KÓ tõ ®Çu nh÷ng n¨m 60 cho tíi thËp kû 80, tõ ®êi tæng th«ng Park Chung Hee ®Õn tæng thèng Roh Tae Woo, ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao trong xuÊt khÈu nh¨m t¨ng tr­ëng nhanh trong qu¸ tr×nh CNH, c¸c chÝnh phñ Hµn Quèc ®· dïng nhiÒu chÝnh s¸ch chi phèi thÞ tr­êng lao ®éng, duy tr× cho gi¸ lao ®éng thÊp. H¹n chÕ d©n chñ vµ sù tån t¹i cña c¸c chÝnh phñ qu©n sù lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc ®Ó duy tr× vµ triÓn khai cã hiÖu qu¶ nh÷ng chÝnh s¸ch nµy trong thùc tÕ. ChÝnh s¸ch nµy mét mÆt t¹o thµnh c«ng liªn tôc cho c¸c c«ng ty Hµn Quèc trong lÜnh vùc xuÊt khÈu, song mÆt kh¸c lµm ¶nh h­ëng tíi phÇn lín ng­êi d©n ®Æc biÖt lµ giai cÊp c«ng nh©n. ChÝnh s¸ch kiÒm chÕ gi¸ lao ®éng céng víi c¸c chÝnh s¸ch t¹o thuËn lîi cho c¸c Chaebol kh«ng nh÷ng ®· t¹o cho c¸c Chaebol tÝch lòy t­ b¶n nhanh chãng trë thµnh nh÷ng c«ng ty cã tÇm cì trªn thÕ giíi mµ cßn t¹o cho ®êi sèng cña tÇng líp nµy cïng gia ®×nh cña hä mé cuéc sèng xa hoa xa c¸ch víi tÇng líp nh©n d©n lao ®éng. Nh­ vËy, thµnh qu¶ cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ nhanh chñ yÕu r¬i vµo tÇng líp Chaebol , Ýt r¬i vµo nh÷ng ng­êi lao ®éng b×nh th­êng. NghÞch c¶nh nµy kh«ng nh÷ng lµm cho ng­êi lao ®éng kh«ng quan t©m tíi søc c¹nh tranh cña hµng hãa Hµn Quèc trªn thÞ tr­êng thÕ giíi mµ cßn lµm hä phÉn uÊt vµ t¨ng tinh thÇn chèng ®èi c¸c Chaebol. VÊn ®Ò ­u tiªn hµng ®Çu cña hä vµo thêi kú nµy lµ ®iÒu chØnh l¹i thu nhËp. Nh÷ng b­íc ®i cña qu¸ tr×nh d©n chñ hãa mu«n m»n còng b¾t ®Çu tõ ®©y. X· héi Hµn Quèc vµo thêi kú nµy thùc sù r¬i vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng cña ph­¬ng ph¸p ph©n phèi thu nhËp cña chiÕn l­îc ph¸t triÓn cò. 3.3. Sù suy tho¸i m«i tr­êng sinh th¸i: §Ó ®Èy nhanh qu¸ tr×nh CNH, trong mét thêi gian dµi, c¸c chÝnh phñ Hµn Quèc ®· khai th¸c qu¸ møc hoÆc lµm ph­¬ng h¹i tíi m«i tr­êng sèng cña m×nh. Víi chiÕn l­îc më r«ng bé m¸y s¶n xuÊt phôc vô cho xuÊt khÈu ®Æc biÖt ®Çu t­ cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng vµ hãa chÊt phôc vô s¶n xuÊt trong n­íc vµ xuÊt khÈu, m«i tr­êng sinh th¸i th­êng chØ ®­îc xem lµ vÊn ®Ò thø yÕu nªn « nhiÔm m«i tr­êng gia t¨ng víi mét tèc ®é “chãng mÆt”. ViÖc Ðp n«ng nghiÖp phôc vô cho sù n¨ng ®éng cña qu¸ tr×nh CNH h­íng vÒ xuÊt khÈu ®· dÉn tíi viÖc sö dông qu¸ nhiÒu hãa chÊt vµ bßn rót nguån n­íc. C¸ch lµm nµy kh«ng nh÷ng lµm mÊt sù n¨ng ®éng cña ngµnh CN mµ cßn lµm ¶nh h­ëng tíi chÊt l­îng l­¬ng thùc thùc phÈm vµ sù trong s¹ch cña nguån n­íc. VËy lµ tíi thêi ®iÓm nµy, Hµn Quèc ®· gÆp ph¶i nh÷ng vÊn ®Ò hãc bóa do nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n lµm nÒn t¶ng cho chiÕn l­îc t¨ng tèc cò ®· thay ®æi g©y ra. §©y kh«ng ®¬n thuÇn chØ lµ nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ mµ cßn lµ vÊn ®Ò x· héi. Bëi vËy ®Ó tiÕp tôc tiÕn lªn, Hµn Quèc cÇn ph¶i cã chiÕn l­îc ph¸t triÓn míi víi néi dung tæng hîp h¬n. 3.4. Qu¸ tr×nh CNH cña Hµn Quèc g¾n liÒn víi møc tiÕt kiÖm thÊp vµ nî n­íc ngoµi cao. Bëi viÖc më réng n¨ng lùc s¶n xuÊt ®· trë nªn qu¸ møc do søc Ðp cña t¨ng tr­ëng, tæng ®Çu t­ lu«n v­ît qu¸ tæng tiÕt kiÖm trong n­íc, h¬n n÷a phÇn lín sè tiÒn tiÕt kiÖm trong d©n c­ ®· ®­îc chuyÓn sang d¹ng bÊt ®éng s¶n hoÆc t­¬ng tù ®Ó tr¸nh l¹m ph¸t. Do ®ã møc tiÕt kiÖm cña Hµn Quèc thÊp h¬n møc b×nh th­êng. §Ó c©n b»ng gi÷a ®Çu t­ vµ tiÕt kiÖm, chÝnh phñ Hµn Quèc ®· ph¶i vay nî n­íc ngoµi vµ chÊp nhËn l¹m ph¸t. §ã lµ nguyªn nh©n chÝnh lµm cho sè nî n­íc ngoµi cña Hµn Quèc t¨ng cao trong mét sè n¨m. §iÒu ®ã lµm cho nguån vèn n­íc ngoµi ch¶y vµo Hµn Quèc t¨ng cao, ®ång thêi còng v× thÕ sè tµi s¶n nî n­íc ngoµi ë c¸c c«ng ty lín cña Hµn Quèc-do ph¶i chÞu søc Ðp cña viÖc më réng s¶n xuÊt vµ t¨ng n¨ng lùc xuÊt khÈu trë nªn cao h¬n so víi chØ sè nµy ë c¸c c«ng ty lín cña c¸c n­íc CN míi kh¸c. Nî n­íc ngoµi cña Hµn Quèc ®Æc biÖt gia t¨ng trong giai ®o¹n 1980-1990 g¾n víi viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu c«ng nghiÖp. Nî n­íc ngoµi cña Hµn Quèc qua mét sè n¨m (TriÖu USD) Nguån : Major Statistical of Korean Economy.National Statistical Office, Korea 1991. Nî n­íc ngoµi cña Hµn Quèc còng th­êng ®i kÌm víi l¹m ph¸t vµ th©m hôt c¸n c©n thanh to¸n. Th©m hôt c¸n c©n thanh to¸n cña Hµn Quèc kÐo dµi ®Õn n¨m 1985 do viÖc cho phÐp nhËp khÈu å ¹t nguyªn liÖu th«, b¸n thµnh phÈm vµ m¸y mãc cho viÖc s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu lµm cho c¸n c©n th­¬ng m¹i lu«n bÞ th©m thñng. §ã chÝnh lµ hËu qu¶ cña chÝnh s¸ch “thay thÕ nhËp khÈu thô ®éng”. MÆc dï vËy, nh­ng tõ 1986, c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña Hµn Quèc ®· trë nªn d­ thõa vµ t×nh tr¹ng th©m hôt ®· ®­îc kh¾c phôc. C«ng nghiÖp hãa ë Hµn Quèc còng kÐo theo sù biÕn ®éng lín cña l¹m ph¸t. §Õn ®Çu thËp kû 80, Hµn Quèc lu«n cã tû lÖ l¹m ph¸t cao nhÊt so víi c¸c NICs Ch©u ¸ kh¸c. Tuy nhiªn, møc l¹m ph¸t cao nµy ®­îc chÝnh phñ Hµn Quèc chÊp nhËn hay cßn gäi lµ “chÝnh s¸ch hy sinh” ®Ó rót ng¾n tíi møc tèi ®a qu¸ tr×nh CNH, nhanh chong ®­a Hµn Quèc gia nhËp vµo hµng ngò c¸c n­íc cã nÒn CN ph¸t triÓn trªn thÕ giíi. PhÇn III: Mét sè kinh nghiÖm tõ chiÕn l­îc CNH cña Hµn Quèc ®èi víi ViÖt Nam. 1. Hµn Quèc-ViÖt Nam mét sè nÐt t­¬ng ®ång: ViÖt Nam vµ Hµn Quèc lµ hai n­íc Ch©u ¸ cã nhiÒu nÐt t­¬ng ®ång vÒ ®Þa lý, lÞch sö vµ v¨n hãa. ViÖt Nam n»m ë §«ng Nam ¸ cßn Hµn Quèc ë §«ng B¾c ¸, c¶ hai n­íc ®Òu ë vÞ trÝ b¸n ®¶o, nèi liÒn víi ch©u lôc vµ nh×n ra ®¹i d­¬ng. Trong lÞch sö tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña m×nh, hai n­íc ®Òu cã nÐt chung lµ ph¶i ®­¬ng ®Çu víi nhiÒu thÕ lùc x©m lùc hïng m¹nh. LÞch sö ViÖt Nam cßn ghi l¹i c©u chuyÖn : N¨m B¶o Kh¸nh BÝnh TuÊt (1226 d­¬ng lÞch), tr­íc m­u ®å lËt ®æ v­¬ng triÒu Lý cña TrÇn Thñ §é, con trai thø b¶y cña Lý Anh T«ng lµ Lý Long T­êng ph¶i rêi bá n¬i ch«n rau c¾t rèn, v­ît biÓn ®Õn mét vïng ®Êt mµ thêi ®ã cßn v« cïng xa x¨m víi ta, ®ã lµ Cao Ly (Hµn Quèc ngµy nay). LÞch sö Hµn Quèc còng ghi nhËn : Hoµng tö Lý Long T­êng b»ng tµi n¨ng cña m×nh ®· chiªu tËp binh m·, tæ chøc tr­êng kú kh¸ng chiÕn gióp Cao Ly thoat khái hiÓm häa M«ng Cæ. Trong chuyÕn viÕng th¨m Hµn Quèc, nguyªn Tæng BÝ Th­ §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam §ç M­êi ®· ®Õn th¨m hËu duÖ Hoµng Tö Lý Long T­êng ë Hµn Quèc. 762 n¨m sau khi Lý Long T­êng lªn thuyÒn v­ît biÓn, ngµy 27-1-1992 mét th­¬ng gia