Tiểu luận Thực tiễn sự nghiệp công nghiệp hoá hiện đại hoá ở nước ta

uá trình Công nghiệp hóa hiện đại hóa song tình hình thế giới luôn luôn có những diễn biến nhanh chóng, phức tạp và chứa đựng những yếu tố khó lường. Việc tham gia ngày càng sâu rộng vào quá trình toàn cầu hoá đặt nền kinh tế đất nước trước những khó khăn do cạnh tranh gay gắt trong khi sức cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam còn thấp và những ảnh hưởng “mặt trái” khác của kiểu toàn cầu hóa hiện nay. Bên cạnh những thuận lợi, Việt Nam gặp phải những khó khăn của “nước đi sau”. Khó khăn rõ nét là chúng ta thường phải ở thế bất lợi trong cạnh tranh quốc tế, do năng suất thấp, chất lượng sản phẩm thấp, hàm lượng vốn và trí tuệ trong sản phẩm không cao, lại thường bị động trong việc tuân thủ các luật lệ kinh tế quốc tế… Bên cạnh đó, trong quá trình Công nghiệp hóa hiện đại hóa , nước ta phải đối mặt với các vấn đề về tài nguyên- môi trường, dân số và vấn đề việc làm ngày càng gay gắt . Môi trường bị tàn phá , ô nhiễm , dân số trẻ , nguồn lực lao động dồi dào nhưng lại ít lao động có trình độ dẫn đến lượng người trong độ tuổi lao động không có việc làm chiếm tỉ lệ lớn , từ đó dẫn đến các tệ nạn xã hội. Đây thực sự là những vấn đề cần được sự quan tâm của các cấp quản lý . 3.3.Những hoạt đông cụ thể ở nước ta trong quá trình thực hiện công nghiệp hoá hiện đại hoá 3.3.1. TIẾN TRÌNH CỦA CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA Ở VIỆT NAM TỪ NAY ĐẾN NĂM 2020 3.3.1.1.quá trình hình thành đường lối CNH-HDH năm 1994 hội nghị giữa nhiệm kì khoá VII:khởi động quá trình công nghệp hoá với ý tưởng gắn kết CNH-HDH năm 1996 đại hội VIII:hình thành đường lối CNH-HDH thời kì mới năm 2001 đại hội IX :hoàn thiện đường lối CNH-HDH,xây dựng bước đầu chiến lược CNH-HDH. 3.3.1.2.Tiến trình Trong Chiến lược phát triển kinh tế- xã hội 10 năm 2001-2010, Đảng ta đã xác định mục tiêu tổng quát là “Đưa nước ta ra khỏi tình trạng kém phát triển; nâng cao rõ rệt đời sống vật chất, văn hóa, tinh thần của nhân dân; tạo nền tảng để đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại”. Tuy nhiên, hiện nay chúng ta chưa xác định được cụ thể các tiêu chí quan trọng khi nước ta trở thành một nước công nghiệp để làm đích hướng tới. Nếu theo tiêu chí của các nước đã hoàn thành CNH, HĐH thì nước ta khó có thể đạt tới vào năm 2020. Bên cạnh đó, các bước đi của cả quá trình CNH, HĐH cũng chưa được làm rõ. Khi chúng ta chủ trương thực hiện CNH, HĐH “rút ngắn”, thì việc nghiên cứu và hoạch định các chặng đường CNH, HĐH từ nay đến năm 2020 và những năm tiếp theo là đặc biệt cần thiết và có ý nghĩa then chốt. Phần này phác họa một cách đại thể những mục tiêu, nhiệm vụ CNH, HĐH chủ yếu của các chặng đường từ nay đến năm 2010 và từ năm 2010 đến 2020. 3.3.1.2.1. Chặng đường đến năm 2010 Tính đến nay, chúng ta đã thực hiện được gần một nửa chặng đường của Chiến lược phát triển kinh tế- xã hội 10 năm 2001-2010. Tuy chưa có tổng kết cụ thể, nhưng nhìn chung chúng ta có khả năng hoàn thành những mục tiêu kinh tế và xã hội được đề ra tại Phương hướng kế hoạch phát triển kinh tế- xã hội 5 năm 2001-2005. Những kết quả đạt được cho đến nay tạo điều kiện và tiền đề quan trọng cho chặng đường CNH, HĐH đến năm 2010. Trong 5 năm tới, nước ta tập trung tạo chuyển biến cơ bản về năng lực nội sinh về khoa học-công nghệ và công nghiệp của đất nước, tiếp tục nâng cao vị thế trong hội nhập và chủ trương mở rộng hội nhập quốc tế, định hình về cơ bản nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, xây dựng nền tảng cho một nước công nghiệp. Cụ thể hơn, những mục tiêu và nhiệm vụ chủ yếu là: - Thứ nhất: Tiếp tục duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững, nâng cao tích lũy trong nước. Đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế, theo đó cơ cấu ngành và lĩnh vực tạo được hiệu quả cao và bền vững, cơ cấu kinh tế theo vùng tạo được sự hài hòa giữa vùng động lực phát triển và các vùng khác, các vùng khó khăn có thể tự lực phát triển và cơ bản hết đói nghèo. Trong nền kinh tế, hình thành một số ngành, lĩnh vực chủ lực, mũi nhọn; khoa học và công nghệ có cơ sở tốt để chủ động tiếp nhận chuyển giao công nghệ từ bên ngoài và tự tạo được đáng kể công nghệ tiên tiến của nước ta; giáo dục và đào tạo phát triển hình thành đội ngũ lao động và quản lý có trình độ đáp ứng yêu cầu cạnh tranh và hội nhập kinh tế quốc tế ở mức cao hơn. - Thứ hai: Định hình về cơ bản nền kinh tế thị trường định hướng XHCN với cơ cấu, thể chế đồng bộ, hoàn chỉnh. Tiếp tục đẩy mạnh hội nhập kinh tế khu vực ở một vị thế tốt hơn, cân bằng lợi ích và mở rộng hội nhập ngoài khu vực. Hoàn chỉnh đồng bộ các kết cấu hạ tầng kinh tế và xã hội để đáp ứng yêu cầu phát triển của chặng đường tiếp theo. - Thứ ba: Tạo sự chuyển biến rõ rệt về đời sống vật chất và văn hóa của nhân dân: no đủ, lành mạnh, yên vui, có nhiều yếu tố văn minh, hiện đại; chỉ số phát triển con người (HDI) đạt mức trung bình cao trong so sánh quốc tế. Giải quyết tốt hơn, toàn diện hơn các vấn đề xã hội; cơ bản xóa nghèo, tạo nhiều việc làm, tạo điều kiện để đi tới thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng và khoảng cách về mức sống giữa các tầng lớp dân cư. Nói chung, kết thúc chặng đường này, quá trình CNH, HĐH đất nước đã định hình nên cơ sở vật chất, kỹ thuật, kinh tế, để nước ta đi nhanh hơn, mạnh hơn, vững chắc hơn trong chặng đường tiếp theo (2010-2020). 3.3.1.2.2. Chặng đường từ năm 2010 đến 2020 Trong chặng đường này, nước ta đã hội đủ nhiều điều kiện mang tính tiền đề về kết cấu hạ tầng, khung thể chế, nguồn nhân lực, năng lực nội sinh, sức cạnh tranh và khả năng hội nhập quốc tế để tiếp tục đẩy mạnh CNH, HĐH, thực hiện thành công các mục tiêu phát triển đất nước đến năm 2020. Cụ thể, những mục tiêu và nhiệm vụ chủ yếu là: - Thứ nhất: Tiếp tục duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh. Đẩy mạnh chuyển dịch và nâng cấp cơ cấu kinh tế theo hướng CNH, HĐH có hiệu quả và bền vững. Tỷ trọng nông nghiệp trong GDP và tỷ trọng lao động nông nghiệp giảm; ở nông thôn có nền nông nghiệp và kết cấu hạ tầng cơ bản hiện đại, phát triển đa dạng các ngành công nghiệp và dịch vụ, thực hiện sự chuyển biến căn bản bộ mặt nông thôn Việt Nam phù hợp với một xã hội công nghiệp. Công nghiệp có đủ khả năng hợp tác và cạnh tranh ngang bằng với các nước trong khu vực, có chỗ đứng vững chắc trên thị trường quốc tế. Khu vực dịch vụ phát triển đa dạng, trong đó dịch vụ tài chính, ngân hàng, viễn thông phát triển hiện đại, tiếp cận trình độ quốc tế. - Thứ hai: Hình thành hoàn chỉnh thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN tương hợp với trình độ quốc tế. Mở rộng hội nhập quốc tế ở mức độ sâu hơn trong các lĩnh vực đầu tư, tài chính, tiền tệ, lao động, công nghệ, thông tin. Tham gia có hiệu quả vào WTO và các tổ chức quốc tế khác, về kinh tế có vị thế của một nước có trình độ phát triển trung bình trên thế giới. - Thứ ba: Tiếp tục phát triển và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực theo kịp trình độ quốc tế. Hình thành đội ngũ các nhà quản lý nhà nước tinh thông nghiệp vụ, trung thành, trung thực và tận tụy với công việc; đội ngũ doanh nhân giỏi, năng động, nhạy bén và sáng tạo; đội ngũ trí thức có trình độ cao, tâm huyết; và đội ngũ công nhân kỹ thuật lành nghề theo kịp yêu cầu phát triển đất nước đi dần tới hiện đại hóa và nền kinh tế tri thức. Chỉ số HDI đạt mức trên trung bình trên thế giới. - Thứ tư: Tạo dựng và phát huy năng lực công nghệ nội sinh, kể cả các lĩnh vực công nghệ cao như công nghệ thông tin, công nghệ sinh học, công nghệ vật liệu mới, chế tạo máy, tự động hóa, hóa dầu, năng lượng,… và sự kết hợp các công nghệ đó; có chỗ đứng vững chắc trên thị trường công nghệ, đạt trình độ tiên tiến về công nghệ trong khu vực. Tăng cường ứng dụng và nâng cao hiệu quả ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ vào phát triển kinh tế- xã hội, tạo điều kiện cho sự “rút ngắn” trong một số ngành, lĩnh vực, tiến thẳng đến trình độ hiện đại. - Thứ năm: Hình thành lối sống và đạo đức trong xã hội lành mạnh, văn minh, hiện đại, gắn kết cá nhân với cộng đồng và dân tộc; nền dân chủ được mở rộng, mọi người dân có điều kiện tiếp cận và hưởng thụ công bằng các thành quả phát triển; Quản lý xã hội có hiệu quả; các tệ nạn xã hội không còn là điều suy tư, lo lắng của gia đình và xã hội; môi trường tự nhiên và sinh thái được giữ gìn, hài hòa với cuộc sống con người. An ninh chính trị, xã hội luôn luôn được củng cố vững chắc. Đối với các tiêu chí cụ thể đánh giá nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020, trên cơ sở tham khảo các chỉ tiêu phát triển kinh tế- xã hội được coi là đã hoàn thành CNH, có thể sơ bộ nêu ra một số tiêu chí chủ yếu sau đây: - Về cơ cấu kinh tế: Tỷ trọng công nghiệp và dịch vụ trong GDP đạt 90% trở lên, trong đó tỷ trọng công nghiệp đạt khoảng 40-45% GDP, tỷ trọng nông nghiệp còn khoảng 10% trở xuống; tổng đầu tư xã hội/GDP đạt trên dưới 40%; kết cấu hạ tầng đáp ứng đầy đủ cho phát triển kinh tế và đời sống xã hội. - Về hội nhập kinh tế quốc tế: Đạt trình độ cao (độ mở cửa nền kinh tế đạt trên 90%; tốc độ tăng xuất khẩu gấp 2-3 lần tốc độ tăng GDP; hội nhập với thị trường thế giới về nhiều lĩnh vực; hội nhập với thông lệ quốc tế về các thể chế,…). - Về trình độ hiện đại hóa: Năng suất lao động xã hội đạt khoảng 10.000 USD/lao động/năm; áp dụng công nghệ hiện đại khoảng 60% trở lên; tỷ trọng lao động phi nông nghiệp đạt 70-75% trở lên; tỷ trọng lao động có trình độ cao đạt khoảng 30% trở lên; áp dụng rộng rãi công nghệ thông tin trong quản lý nhà nước và quản lý nền kinh tế (100% công sở và doanh nghiệp sử dụng công nghệ thông tin),… - Về mức sống và văn hóa- xã hội: Chỉ số HDI đạt nhóm 30-40 số nước trên cùng của thế giới; GDP bình quân đầu người đạt khoảng 4.000 USD; tỷ lệ lao động được đào tạo đạt trên 70%; hoàn thành phổ cập trung học cơ sở trongphạm vi cả nước; tuổi thọ bình quân là 75; nhà ở đô thị đạt trên 20m2/người; cả nước không còn hộ nghèo; hệ số GINI nhỏ hơn 0,4. Nói chung, sau khi kết thúc chặng đường CNH, HĐH 2010-2020, trình độ “cơ bản là một nước công nghiệp của Việt Nam” hiện ra tương đối rõ. Những năm sau đó, Việt Nam tiếp tục phát triển trên con đường hiện đại hóa trong bối cảnh của thế giới đương đại, mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh” dần dần trở thành hiện thực. 3.3.2. Thành quả sau 10 năm đổi mới Qua 10 năm thục hiện đến nay đã đạt được những két quả quan trọng sau - Công nghiệp phát triển liên tục với tốc độ khá cao (trên 10% mỗi năm) kể cả công nghiệp khai thác chế biến và chế tác - Nông nghiệp phát triển theo hướng CNH-HDH.Vấn đề CNH-HDH nông nghệp và nông thôn đã được đề cập nhiều lần và đang tiếp tục nghiên cứu giải pháp - Chính sách khoa học và công nghệ : đã tì hướng đổi mới quản lí khoa học ,công nghệ và tìm hiểu kinh tế tri thức,dọn đường đưa khoa học công nghệ và giáp dục đào tạo đóng vai trò nền tảng và đọng lực của CNH-HDH - Các mặt hoạt động khác (cải cách hành chính ,cải cách thể chế kinh tế ,xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa vv …) đang được triển khai và có những kết quả rõ rệt Tuy nhiên nếu so sánh với chiến lược “ năm 2010 tạo được nền tảng đẻ năm 2020 nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại” thì phần việc mấy năm qua htực hiện còn chậm trễ và thiếu đồng bộ - Đã qua 1/2 thời kì chiến lược kể từ khi dề xuất nhiệm vụ CNh-HDH từ năm 1994 đến nay đã hơn 10 năm nhưng một số vấn đề CNH-HDH vẫn chưa được nghiên cứu đầy đủ - Cơ cấu kinh tế chuyển dicchj chậm hơn dự kiến kể cả cơ cấu ngành ,cơ cấu công nghệvv…Những chuyển dịch cơ cấu này cũng chính là thước đo tổng hợp của kết quả thực hiện CNH-HDH.Hiện còn những vấn đang lung tungd ,mới chỉ rõ về phương hướng ,chưa cụ thể về phương pháp triển khai thực hiện.Ví dụ như công nghiệp hoá nông nghiệp và nông thôn ,gắn kết công nghệ mới ,công nghệ cao vào phát triển công nghiệp ,mở rộng và nâng cao chất lương các ngành dịch vụvv… - Nói chung trong tổ chức và thực hiện vẫn thiếu một caí nhìn bao quát về các khía cạnh liên quan dến nhau trong quá trình CNH-HDH .Tuy trong chủ trương có nêu cá điều kiện để thực hiện CNH-HDH ta vẫn chua hội đủ,vì vậy phải vừ tiến hành CNH-HDH vừa phải tiếp tục tạo các tiền đề cần thiết tương ứng cho từng giai đoạn phát triển ,son gtrong thực tế không có biện pháp cụ thể,Những mối quan hệ giưũa CNH và HDH,giữa kinh tế và công nghệ,giữa kinh tế ,công nghệ và các mắt của văn hoá xã hội khác,giữa CNH-HDH và hội nhậo quốc tế vv… chưa dược tổ chức nghiên cứu và có vhín sách tích cực để hoàn chỉnh và thực hiện .Nói chung các bước đi của cả quá trình CNH-HDH vẫnchưa được làm rõ để có thể trong mỗi bước đi gắn kết CNH và HDH,kinh tế với công nghệ,vừa thực hiện thêm các tiên đề vv…Công việc mang tính chiến lược và quy hoạch này cần phải tiếp tục nghiên cứu,nhất là trong điều kiện chúng ta vừa thiếu các điều kiện thuận lợi vừa chủ trương CNH-HDH rút ngắn thời gian 3.3.3. MỘT SỐ CHỦ TRƯƠNG, BIỆN PHÁP ĐẨY MẠNH CÔNG NGHIỆP HOÁ, HIỆN ĐẠI HOÁ CÁC NGÀNH, CÁC LĨNH VỰC KINH TẾ Ở VIỆT NAM TRONG THỜI GIAN TỚI 3.3.3.1.1.. Chủ trương đẩy mạnh CNH, HĐH nông nghiệp và nông thôn - Thứ nhất: Hiện nay trong nền kinh tế nước ta , nông nghiệp vẫn chiếm tỉ trọng lớn trong nền kinh tế . Do đó phải coi công nghiệp hóa hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn là một trong những nội dung quan trọng nhất của toàn bộ quá trình Công nghiệp hóa hiện đại hóa, là bộ phận cấu thành hữu cơ của quá trình này.. - Thứ hai: Phải ưu tiên cho mục tiêu phát triển chất lượng lao động , tăng việc làm đồng thời xây dựng quan hệ sản xuất phù hợp; trong đó, đặc biệt chú trọng phát huy nguồn lực con người và ứng dụng các thành tựu khoa học, công nghệ hiện đại; đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng phát huy lợi thế của từng vùng, gắn với thị trường. Hiện đại hoá kết cấu hạ tầng kinh tế-xã hội nông thôn, bảo vệ môi trường sinh thái. - Thứ ba: Dựa chủ yếu vào các nguồn nội lực, khơi dậy và huy động các nguồn sức mạnh tiềm tàng của tất cả các lực lượng, thành phần kinh tế; kết hợp và tranh thủ tối đa các nguồn lực từ bên ngoài. - Thứ tư: Phát triển kinh tế phải đi liền và kết hợp chặt chẽ với việc giải quyết các vấn đề xã hội ở nông thôn, nhanh chóng cải thiện đời sống của người dân nông thôn trên tất cả các mặt. - Thứ năm: Kết hợp chặt chẽ phát triển kinh tế nông thôn với củng cố an ninh trật tự và bảo vệ tổ quốc. 3.3.3.1.2Một số biện pháp quan trọng nhằm đẩy mạnh CNH, HĐH nông nghiệp và nông thôn - Thứ nhất: Hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường ở nông thôn và đổi mới các chính sách phát triển nông nghiệp, nông thôn. Theo đó, cần mở rộng các điều kiện tiếp cận của các chủ thể kinh tế nông thôn đến các thị trường, coi sự vận hành của cơ chế thị trường trong việc phân bổ nguồn lực và cạnh tranh thị trường là động lực kinh tế quan trọng thúc đẩy phát triển nông thôn. Các chính sách phát triển nông nghiệp, nông thôn cần tập trung giải quyết những khó khăn của các chủ thể kinh tế nông thôn về các vấn đề đất đai, thị trường tiêu thụ, nguồn vốn, khoa học và công nghệ, lao động, v.v. Trong đó, chính sách đất đai có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, cần được đổi mới theo hướng khuyến khích việc lưu chuyển đất đai từ người sử dụng này tới người sử dụng khác, từ mục đích sản xuất này tới mục đích sản xuất khác theo quy hoạch và quy định của pháp luật; không nên hạn chế việc tích tụ đất đai vào tay những người sử dụng có hiệu quả cao, tạo điều kiện áp dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật và công nghệ vào nông nghiệp và tạo mặt bằng sản xuất cho các hoạt động công nghiệp ở nông thôn. Chính sách tài chính, tín dụng cần hướng tới việc tăng tỷ lệ vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước cho nông nghiệp, nông thôn phù hợp với yêu cầu CNH, HĐH, trong đó chú trọng đổi mới cơ cấu vốn đầu tư của nhà nước phục vụ cho chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn. - Thứ hai: Phát triển mạnh mẽ nền kinh tế nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần, đa dạng hoá các loại hình tổ chức sản xuất- kinh doanh trong nông nghiệp và nông thôn trên cơ sở bình đẳng trước pháp luật. Muốn vậy, trước hết cần tạo lập và hoàn thiện hành lang pháp lý điều chỉnh tổ chức và hoạt động của các loại hình tổ chức sản xuất- kinh doanh ở nông thôn như các hộ gia đình, các trang trại, các hợp tác xã, và các loại hình doanh nghiệp khác trên cơ sở bình đẳng. Về lâu dài, cần có một đạo luật duy nhất điều chỉnh tất cả các loại hình tổ chức này. Cần khuyến khích phát triển rộng rãi các doanh nghiệp dân doanh ở nông thôn, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, coi đây là lực lượng chủ lực tạo việc làm mới, thực hiện xoá đói, giảm nghèo, chuyển dịch cơ cấu ngành, nghề và cơ cấu lao động ở nông thôn. Bên cạnh đó, khuyến khích đầu tư trực tiếp nước ngoài vào nông nghiệp và nông thôn. - Thứ ba: Làm tốt công tác quy hoạch phát triển nông nghiệp, nông thôn. Theo đó, cần đẩy nhanh và nâng cao chất lượng quy hoạch phát triển ngành và vùng theo nguyên tắc xác định các hướng sản xuất- kinh doanh trên cơ sở lợi thế so sánh của ngành và vùng. Cần có kế hoạch phối hợp giữa các ngành chuyên môn ở từng vùng, đồng thời có kế hoạch phối hợp hoạt động của các ngành chuyên môn với các cấp chính quyền ở nông thôn liên quan đến lĩnh vực quản lý nhà nước về tài chính công. Quy hoạch ngành và vùng cần được xây dựng gắn kết và đồng bộ với các quy hoạch khác ở nông thôn như: quy hoạch xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế- xã hội; quy hoạch phát triển khu dân cư, làng, xã, thị trấn; quy hoạch xây dựng các trung tâm th - Thứ tư: Đẩy mạnh việc nghiên cứu ứng dụng và chuyển giao công nghệ vào phát triển nông nghiệp và kinh tế nông thôn, nâng cao năng suất của từng người lao động nông nghiệp, nâng cao thu nhập của từng hécta đồng ruộng, của từng hộ nông dân. Nhà nước cần tăng cường đầu tư cho việc nhập khẩu các công nghệ hiện đại, các loại giống tốt, đầu tư cho việc hiện đại hoá các cơ sở nghiên cứu, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ khoa học phục vụ cho việc nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ mới vào thực tiễn sản xuất- kinh doanh trong nông nghiệp, nông thôn. Xây dựng một số khu nông nghiệp công nghệ cao dựa vào công nghệ sinh học, công nghệ thông tin như các cơ sở sản xuất giống mới dựa vào công nghệ gen, các cơ sở trồng trọt, chăn nuôi sử dụng các giống mới cùng với những công nghệ mới tự động điều khiển quá trình sản xuất. Nhà nước có chính sách khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia nghiên cứu phát triển khoa học, công nghệ phục vụ nông nghiệp, nông thôn và thực hiện xã hội hoá để mở rộng hệ thống khuyến nông đến cơ sở. - Thứ năm: Nâng cao trình độ và đảm bảo tính đồng bộ của nguồn lao động nông thôn thông qua đổi mới chính sách đào tạo và dạy nghề. Trong thời kỳ đầu CNH, HĐH, cần điều chỉnh cơ cấu đào tạo đại học, cao đẳng và giáo dục chuyên nghiệp theo hướng tăng đào tạo nghề nghiệp và trung học chuyên nghiệp, nâng cao chất lượng giáo dục đại học. Nhà nước cần tăng cường đầu tư để nâng cấp các cơ sở dạy nghề của Nhà nước, đồng thời có chính sách khuyến khích xã hội hoá, phát triển các hình thức dạy nghề đa dạng và khuyến khích thu hút những người được đào tạo về làm việc ở nông thôn, nhất là miền núi, vùng sâu, vùng xa. 3.3.3.2. Chủ trương, biện pháp phát triển các ngành công nghiệp 3.3.32.1. Chủ trương phát triển các ngành công nghiệp Có thể phân biệt ba nhóm ngành công nghiệp chính sau đây: - Các ngành công nghiệp thế hệ thứ nhất, bao gồm những ngành phụ thuộc nhiều vào tài nguyên thiên nhiên và công nghệ nước ngoài như: nông-lâm sản, thuỷ-hải sản, may mặc, da giầy, v.v. Những ngành công nghiệp này dễ dàng xây dựng, nhu cầu vốn không lớn, nhưng ít sáng tạo và giá trị gia tăng thấp. Tuy nhiên, việc xuất khẩu các sản phẩm thuộc những ngành này có thể tạo nguồn ngoại tệ quý giá để phát triển các ngành khác, tạo nhiều việc làm, khởi động quá trình CNH đất nước, đồng thời phát huy được những lợi thế so sánh về nguồn tài nguyên và nguồn lao động. thương mại, chợ, khu, cụm công nghiệp, làng nghề,… ở nông thôn. - Các ngành công nghiệp thế hệ thứ hai, bao gồm những ngành đòi hỏi công nghệ cao hơn như: công nghiệp dệt, cơ khí chế tạo, sản xuất hàng tiêu dùng cao cấp, điện tử, công nghệ thông tin, tự động hoá, v.v. Các sản phẩm thuộc những ngành này có độ chính xác, chất lượng và giá trị gia tăng cao. Chúng được xây dựng trên cơ sở các ngành công nghiệp thế hệ thứ nhất, có mối liên kết và tạo đầu vào cho các ngành công nghiệp thế hệ thứ nhất. Việc phát triển các ngành công nghiệp thế hệ thứ hai có tác động lan toả, nâng cao năng suất lao động của nhiều ngành công nghiệp và ngành kinh tế khác, là một mục tiêu quan trọng để thu hút công nghệ từ nước ngoài, đồng thời phát huy những lợi thế so sánh về nguồn nhân lực có chất lượng cao. - Các ngành công nghiệp thế hệ thứ ba, bao gồm những ngành sản xuất ra nguyên vật liệu đòi hỏi vốn lớn và công nghệ cao như: công nghiệp hoá dầu, công nghiệp hoá chất quy mô lớn, công nghiệp luyện kim, v.v. Các loại nguyên liệu này sẽ có nhu cầu lớn về số lượng và ngày càng cao về chất lượng khi nền công nghiệp nước ta phát triển mạnh mẽ, nhưng hiện nay hầu hết hoặc phần lớn phải nhập khẩu. Tuy vậy, trong bối cảnh tự do hoá quốc tế hiện nay, việc phát triển những ngành công nghiệp có nhiều tính chất thay thế nhập khẩu này cần được cân nhắc cẩn trọng, và nhìn chung cần một khoảng thời gian tương đối dài để có thể tạo điều kiện đầy đủ cho sự phát triển có hiệu quả, nhất là về nguồn vốn và công nghệ. Dựa trên sự phân loại khái quát ba nhóm ngành công nghiệp như trên, việc phát triển và chuyển dịch cơ cấu các ngành công nghiệp trong thời gian tới cần quán triệt những quan điểm sau đây: Việc phát triển và chuyển dịch cơ cấu các ngành công nghiệp phải dựa trên lợi thế so sánh của đất nước, trong đó phải chú ý đến sự dịch chuyển từ những ngành công nghiệp dựa trên lợi thế so sánh tĩnh (nguồn lao động và tài nguyên) sang những ngành dựa trên lợi thế so sánh động (những thế mạnh lâu dài của đất nước, con người và xã hội Việt nam, cho phép phát triển những ngành công nghiệp có mức độ chế biến sâu ). Việc phát triển các ngành công nghiệp phải đảm bảo tính hiệu quả, nhất là đối với những ngành thuộc thế hệ thứ ba. Chúng ta đề ra 5 tiêu chuẩn để lựa chọn phát triển những cơ sở thuộc các ngành công nghiệp ấy. Đó là: có thị trường, có nguồn vốn, có công nghệ đích đáng, có thị trường, có bước đi thích hợp, có hiệu quả cao. Tiêu chuẩn chất lượng và hiệu quả phải được coi là tiêu chí hàng đầu khi ra quyết định đầu tư, có tính tới hiệu quả tổng hợp cả về mặt xã hội, quốc phòng, an ninh, cả trước mắt và lâu dài, tránh quan điểm phải làm bằng bất cứ giá nào. Việc phát triển các ngành công nghiệp kế tiếp sau các ngành công nghiệp ban đầu phải đảm bảo sự liên kết chặt chẽ và bền vững, tạo nên một cơ cấu có hiệu quả, năng động. Trong đó, cần chú ý đến việc nâng dần trình độ công nghệ của các ngành công nghiệp từ trình độ thấp lên trình độ cao, tranh thủ đi thẳng hoặc đi nhanh và công nghệ hiện đại, công nghệ cao.,có thể diễn ra một cách tuần tự hoặc tuỳ thuộc vào các điều kiện tạo được mà một số ngành có thể phát triển nhanh và mạnh. Trong thời kỳ đầu Công nghiệp hóa , có thể phát triển ngay những ngành công nghiệp đòi hỏi công nghệ cao trên cơ sở xác định có trọng tâm những ngành mũi nhọn. 3.3.3.2.2. Một số biện pháp quan trọng nhằm đẩy mạnh phát triển các ngành công nghiệp - Thứ nhất: Việt Nam cần nhanh chóng xây dựng Chiến lược phát triển công nghiệp đến năm 2020. Chiến lược này phải giải quyết thoả đáng các vấn đề lớn như phương pháp luận và công cụ để xây dựng chiến lược; tiêu chí cụ thể để xây dựng chiến lược; xác định vị trí nền công nghiệp Việt Nam trong khu vực và trên thế giới; tư tưởng chiến lược chủ đạo phát triển toàn bộ nền công nghiệp; phân nhóm các ngành hoặc chuỗi các ngành công nghiệp đi kèm với chính sách phát triển ở mọi khía cạnh và các vấn đề về thể chế, tổ chức thực hiện, giám sát, điều chỉnh trong từng bước đi. Trong đó, cần xác định tư tưởng chiến lược mang tính chủ đạo là: (i) ưu tiên phát triển các ngành mũi nhọn và các ngành hướng mạnh về xuất khẩu dựa trên năng lực cạnh tranh; (ii) đẩy nhanh tốc độ hiện đại hoá, đổi mới công nghệ; (iii) đẩy mạnh CNH, HĐH nông thôn; và (iv) tăng cường sự tham gia của khu vực tư nhân vào phát triển công nghiệp, đặc biệt khuyến khích sự phát triển của các doanh nghiệp nhỏ và vừa. - Thứ hai: Cải thiện vai trò của Nhà nước trong việc chỉ đạo thực hiện chiến lược, quy hoạch, chính sách phát triển công nghiệp hướng tới việc huy động hữu hiệu các nguồn lực và khai thác tốt các tiềm năng của đất nước. Nhà nước có vai trò rất quan trọng trong việc thực hiện các tư tưởng chiến lược chủ đạo phát triển công nghiệp thông qua việc tạo môi trường thích hợp và các chính sách ưu tiên, khuyến khích, cả đối với các ngành và đối với các doanh nghiệp (được trình bày cụ thể hơn ở các phần dưới đây). Đầu tư của Nhà nước cho phát triển công nghiệp đóng vai trò rất quan trọng, giải pháp cần quan tâm là nâng cao hiệu quả đầu tư của Nhà nước, và có tính toán kỹ lưỡng đến hiệu quả trước khi đưa ra các quyết định đầu tư mới. - Thứ ba: Các biện pháp phát triển các ngành công nghiệp cần chú trọng phát huy lợi thế so sánh và dựa trên năng lực cạnh tranh của các ngành trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Năng lực cạnh tranh của các ngà