Tóm tắt Luận án Dạy học môn Giáo dục học cho sinh viên Đại học Sư phạm theo tiếp cận trải nghiệm

trải nghiệm, học tập qua trải nghiệm để lãnh đạo, tổ chức, điều khiển người học bằng những kiến thức, kinh nghiệm sẵn có chủ động sử dụng các giác quan và các thao tác tư duy để tham gia trực tiếp, liên tục vào các hoạt động thực tiễn trong môi trường, điều kiện cụ thể nhằm tạo ra kiến thức, kinh nghiệm mới cho bản thân đáp ứng được mục tiêu dạy học. Đây là hoạt 7 động dạy học có sự phản hồi, đánh giá và điều chỉnh đồng thời luôn đề cao kinh nghiệm chủ quan của người học. 1.2.4. Quy trình tổ chức dạy học theo tiếp cận trải nghiệm Quy trình tổ chức dạy học theo tiếp cận trải nghiệm là quá trình dạy học gồm các giai đoạn, các bước, các thao tác và hành vi của người dạy và người học, được sắp xếp và tiến hành theo quy luật trải nghiệm nhằm tạo cơ hội cho người học chủ động, trực tiếp tham gia vào các hoạt động trải nghiệm để tạo ra kiến thức, kinh nghiệm mới cho bản thân. 1.3. Dạy học theo tiếp cận trải nghiệm ở đại học 1.3.1. Đặc trưng của quá trình dạy học đại học 1.3.2. Đặc điểm dạy học theo tiếp cận trải nghiệm ở đại học 1) Dạy học theo tiếp cận trải nghiệm ở đại học làm thay đổi cách nhìn nhận về vai trò của giảng viên đối với hoạt động dạy và sinh viên đối với hoạt động học. 2) Trong dạy học theo tiếp cận trải nghiệm ở đại học, quá trình học tập của SV liên tục khởi nguồn từ kinh nghiệm sẵn có để tạo ra kinh nghiệm mới. 3) Nội dung dạy học theo tiếp cận trải nghiệm mang tính phân hóa cao. 4) Trong dạy học theo tiếp cận trải nghiệm ở đại học, quá trình học tập của sinh viên là quá trình thích nghi toàn diện. 5) Dạy học theo tiếp cận trải nghiệm ở đại học giúp sinh viên lĩnh hội được kinh nghiệm đối với một số lĩnh vực tri thức mà không có phương thức học tập nào thực hiện được, qua đây họ nhận ra được giá trị của sự trải nghiệm. 6) Trong dạy học theo tiếp cận trải nghiệm ở đại học, sinh viên luôn phải tương tác với tài liệu và môi trường học tập để hoàn thành nhiệm vụ học tập. 7) Trong dạy học theo tiếp cận trải nghiệm ở đại học, GV luôn khuyến khích SV cân bằng giữa những trải nghiệm tích cực và trải nghiệm tiêu cực. 8) Trong dạy học theo tiếp cận trải nghiệm ở đại học, việc đánh giá sinh viên không chỉ cho điểm mà còn tập trung chủ yếu vào việc đánh giá quá trình (Đánh giá cách sinh viên học để tạo ra kiến thức, kinh nghiệm mới) 8 1.3.3. Ưu và nhược điểm của dạy học theo tiếp cận trải nghiệm ở đại học Ưu điểm lớn nhất của dạy học theo tiếp cận trải nghiệm ở đại học là giúp phát triển tối đa năng lực người học. Nhược điểm lớn nhất của dạy học theo tiếp cận trải nghiệm ở đại học là: Kết quả của quá trình học tập qua trải nghiệm dựa chủ yếu vào cách học do SV tự đánh giá; mang tính cá nhân và khiến chúng ta khó hiểu và giải thích được sự thay đổi kiến thức, kinh nghiệm của mỗi SV. 1.3.4. Sự phù hợp của dạy học theo tiếp cận trải nghiệm với đặc điểm hoạt động học tập của sinh viên đại học Việc dạy học theo tiếp cận trải nghiệm hoàn toàn phù hợp với đặc điểm hoạt động học tập của SV đại học 1.4. Dạy học môn Giáo dục học ở Đại học Sƣ phạm 1.4.1. Đặc trưng dạy học ở Đại học Sư phạm. Trường ĐHSP là nơi: - Đào tạo SV trở thành các nhà nghiên cứu khoa học cơ bản, khoa học giáo dục và khoa học ứng dụng đạt trình độ tiên tiến. - Là môi trường dạy học, giáo dục SV thành những người chuyên làm công tác dạy học, quản lí giáo dục trong các cơ sở giáo dục, có trình độ đại học và trên đại học, có lí tưởng, niềm tin, có phẩm chất đạo đức và phẩm chất chính trị tốt đẹp của người giáo viên hiện đại. - Vì đối tượng của người giáo viên là con người nên nội dung dạy học ở ĐHSP không chỉ là hệ thống kiến thức cơ bản, cơ sở, chuyên ngành, kĩ năng nghiệp vụ và thái độ, đạo đức nghề dạy học mà còn tập trung vào những gì người giáo viên cần biết, cần làm để đảm bảo rằng tất cả học sinh của họ đều được học. 1.4.2. Dạy học môn GDH theo tiếp cận trải nghiệm 1.4.2.1. Mục tiêu dạy học môn GDH theo tiếp cận trải nghiệm GDH là môn học nằm trong nội dung khoa học sư phạm, mục tiêu chính của dạy học GDH theo tiếp cận trải nghiệm là nâng cao kết quả học tập môn học, đồng thời phát triển năng lực nghề nghiệp cho SV thông qua tổ chức cho họ học tập trải nghiệm tri thức GDH. Các năng lực cụ thể cần hướng tới phát triển cho sinh viên trong dạy học GDH theo tiếp cận trải nghiệm được xác định là: 1) Năng lực ứng dụng tri thức GDH vào thực tiễn nghề nghiệp như: * Năng lực dạy học: Năng lực vận dụng phương pháp, hình thức tổ chức dạy học bộ môn: Năng lực tổ chức hoạt động học tập của học sinh; Năng lực tổ chức, quản lí lớp học, tạo môi trường học tập hiệu quả 9 * Năng lực giáo dục: Năng lực giáo dục qua giảng dạy môn học; Năng lực xây dựng kế hoạch giáo dục học sinh; Năng lực vận dụng phương pháp giáo dục; Năng lực tổ chức hoạt động giáo dục; Năng lực xử lí các tình huống giáo dục 2) Các năng lực khác như: Năng lực làm việc độc lập; Năng lực hợp tác; Năng lực khám phá và sáng tạo; Năng lực nhận thức và tích cực hóa bản thân 1.4.2.2. Nội dung dạy học môn GDH theo tiếp cận trải nghiệm Để xác định nội dung nào của môn GDH phù hợp với dạy học theo tiếp cận trải nghiệm, GV cần dựa vào những căn cứ sau: * Đặc điểm dạy học theo tiếp cận trải nghiệm ở đại học * Ưu và nhược điểm của dạy học dạy học theo tiếp cận trải nghiệm ở đại học * Mục tiêu dạy học môn GDH theo tiếp cận trải nghiệm ở ĐHSP * Thực tiễn hoạt động dạy học và hoạt động giáo dục trong nhà trường phổ thông. * Căn cứ vào những vấn đề mới, thời sự phục vụ cho việc dạy học, giáo dục * Căn cứ vào cấu trúc nội dung dạy học GDH ở ĐHSP. Với những căn cứ trên, nội dung dạy học môn GDH theo tiếp cận trải nghiệm chính là nội dung của hoạt động dạy và học, ở đó GV thiết kế bài học trong nội dung chương trình môn GDH dưới dạng các bài tập trải nghiệm phục vụ thực tiễn nghề nghiệp như: tình huống, hệ thống Cases, chủ đề dự án... Sau đó, GV tổ chức, lãnh đạo, điều khiển SV tự lập kế hoạch, tự giải quyết bài tập trải nghiệm, tự nhìn nhận, đánh giá vấn đề dưới góc nhìn mới, qua đó đạt được mục tiêu dạy học GDH theo tiếp cận trải nghiệm đã đề ra. 1.4.2.3. Phương pháp dạy học môn GDH theo tiếp cận trải nghiệm Có một số phương pháp điển hình, cốt lõi của dạy học GDH theo tiếp cận trải nghiệm, đó là: 1)Phương pháp dạy học dựa vào dự án; 2) Phương pháp tình huống; 3) Phương pháp giải quyết vấn đề; 4) Phương pháp thảo luận nhóm. 1.4.2.4. Hình thức tổ chức dạy học môn GDH theo tiếp cận trải nghiệm Có nhiều hình thức tổ chức dạy học, song mỗi hình thức lại có những ưu điểm và hạn chế nhất định. Dạy học môn GDH theo tiếp cận trải nghiệm có thể sử dụng những hình thức tổ chức dạy học sau: 1) Hình thức 10 dạy học trên lớp; 2) Hình thức tự học; 3) Hình thức nghiên cứu khoa học; 4) Hình thức tham quan học tập; Hình thức thực hành. 1.4.2.5. Hoạt động dạy học của giảng viên trong dạy học môn GDH theo tiếp cận trải nghiệm GV dạy học môn GDH theo tiếp cận trải nghiệm ở ĐHSP luôn giữ vai trò tổ chức, lãnh đạo, điều khiển hoạt động học tập của SV và được thể hiện thông qua các hoạt động cụ thể đó là: Tạo ra môi trường học tập tương tác; Tổ chức cho SV làm bài tập dự án môn học; Định hướng SV nghiên cứu tình huống gắn với thực tiễn nghề nghiệp; Điều khiển, khuyến khích SV thực hành tri thức GDH ở trên lớp; Tổ chức cho SV xem phim ảnh, băng hình về các vấn đề liên quan đến môn học; Khuyến khích SV viết nhật kí học tập; hướng dẫn SV tự đánh giá và đánh giá chéo 1.4.2.6. Đánh giá kết quả học tập môn GDH theo tiếp cận trải nghiệm Căn cứ vào đặc điểm của dạy học theo tiếp cận trải nghiệm ở đại học, chúng tôi cho rằng: Việc đánh giá kết quả học tập môn GDH theo tiếp cận trải nghiệm cần hướng vào đánh giá quá trình SV tham gia các hoạt động học tập trải nghiệm môn GDH và đánh giá bài kiểm tra định kì và sản phẩm hoạt động giáo dục. 1.4.2.7. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc tổ chức dạy học môn GDH theo tiếp cận trải nghiệm * Các yếu tố khách quan: 1) Nội dung chương trình môn Giáo dục học; 2) Kiến thức, kinh nghiệm sẵn có của sinh viên liên quan đến nội dung môn Giáo dục học; 3) Tính tự giác, tích cực, tự lực học tập qua trải nghiệm của sinh viên; 4) Điều kiện về cơ sở vật chất cần thiết cho giảng dạy theo tiếp cận trải nghiệm trên lớp; 5) Số lượng sinh viên trong lớp học; 6) Tài liệu hướng dẫn và tài liệu tham khảo về dạy học môn Giáo dục học theo tiếp cận trải nghiệm ở nước ta. * Các yếu tố chủ quan: 1) Năng lực dạy học theo tiếp cận trải nghiệm của giảng viên giảng dạy Giáo dục học; 2) Việc áp dụng rộng rãi - phổ biến chiến lược dạy học theo tiếp cận trải nghiệm của giảng viên ĐHSP; 3) Sự đầu tư của giảng viên giảng dạy Giáo dục học đối với việc tìm tòi, nghiên cứu, triển khai thực hiện các chiến lược dạy học hiện đại trong đó có dạy học theo tiếp cận trải nghiệm. Kết luận chƣơng 1 11 1. Dạy học theo tiếp cận trải nghiệm là một chiến lược dạy học tích cực, hiện đại, có tác động rất lớn đối với hiệu quả của quá trình dạy học. 2. Ở Việt Nam, đã có nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu về chiến lược dạy học này, song chủ yếu tập trung vào những môn học có tiềm năng ở trường phổ thông. Đối với bậc đại học, những nghiên cứu về vấn đề này còn rất ít và chưa có nghiên cứu nào về dạy học GDH cho SV ĐHSP theo tiếp cận trải nghiệm. 3. Dạy học môn GDH theo tiếp cận trải nghiệm ở ĐHSP thực chất là dựa vào: quan điểm, triết lí về trải nghiệm; chu trình học tập qua trải nghiệm của Kolb (1984); đặc điểm dạy học theo tiếp cận trải nghiệm ở ĐHSP; mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức dạy học theo tiếp cận trải nghiệm để tổ chức dạy học GDH nhằm nâng cao kết quả học tập, góp phần phát triển năng lực nghề cho SV. 4. Dạy học môn GDH theo tiếp cận trải nghiệm ở ĐHSP là quá trình giảng viên tập trung vào việc định hướng, hỗ trợ sinh viên tạo ra các trải nghiệm và dẫn dắt sinh viên chủ động học tập bằng trải nghiệm thông qua một số phương pháp dạy học hiện đại, qua đó hình thành, phát triển năng lực và giá trị nghề nghiệp cho bản thân, đáp ứng chuẩn đầu ra của trường sư phạm hiện nay. Chƣơng 2. THỰC TRẠNG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC HỌC CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC SƢ PHẠM THEO TIẾP CẬN TRẢI NGHIỆM 2.1. Khái quát về quá trình khảo sát thực trạng 2.1.1. Mục đích khảo sát: Đánh giá thực trạng nhận thức và thực trạng dạy học môn GDH theo tiếp cận trải nghiệm làm cơ sở định hướng cho việc tổ chức dạy học môn GDH theo tiếp cận trải nghiệm ở ĐHSP nhằm nâng cao kết quả học tập, góp phần phát triển năng lực nghề nghiệp cho sinh viên. 2.1.2. Nội dung khảo sát: Tập trung vào những nội dung cơ bản sau: * Thực trạng nhận thức của GV giảng dạy môn GDH về dạy học theo tiếp cận trải nghiệm ở đại học. * Thực trạng tổ chức dạy học môn GDH theo tiếp cận trải nghiệm ở ĐHSP * Điểm mạnh và hạn chế trong dạy học GDH theo tiếp cận trải nghiệm ở ĐHSP * Yếu tố ảnh hưởng đến việc tổ chức dạy học GDH theo tiếp cận TN ở ĐHSP. 12 2.1.3. Đối tượng khảo sát: GV giảng dạy môn GDH là đối tượng khảo sát chính và SV năm thứ 3 các khoa đã học xong chương trình môn GDH ở các trường ĐHSP nêu trên là đối tượng khảo sát phụ. .2.1.4. Phương pháp khảo sát: 1) Điều tra bằng phiếu; 2) Nghiên cứu sản phẩm hoạt động; 3) Quan sát; 4) Phỏng vấn. 2.1.5. Phương pháp xử lí số liệu: Sử dụng phần mềm SPSS để xử lí số liệu. Những câu hỏi yêu cầu người được hỏi lựa chọn một hoặc một số tiêu chí đã xây dựng thì xử lí bằng số ý kiến trả lời và được lượng hóa thành tỉ lệ phần trăm (%). Những câu hỏi khảo sát với 5 mức độ, chúng được sắp xếp theo mức độ giảm dần, tương ứng với chúng là các điểm số 5; 4; 3; 2; 1 được xử lí theo điểm trung bình cộng. Mức độ chênh lệch của điểm trung bình cộng của các câu có thang đo 5 mức độ được tính bằng cách: Lấy điểm cao nhất của thang đo (5 điểm) trừ đi điểm thấp nhất của thang đo (1 điểm) chia ra làm 5 mức để thu được điểm chênh lệch là 0,8. 2.2. Kết quả khảo sát thực trạng 2.2.1. Thực trạng nhận thức của giảng viên giảng dạy môn GDH về dạy học theo tiếp cận trải nghiệm ở đại học. 2.2.1.1. Nhận thức về đặc điểm dạy học theo tiếp cận trải nghiệm ở đại học 2.2.1.2. Nhận thức về ưu và nhược điểm của dạy học theo tiếp cận TN ở đại học 2.2.1.3. Nhận thức về sự phù hợp của dạy học theo tiếp cận trải nghiệm với đặc điểm hoạt động học tập của sinh viên đại học 2.2.1.4. Nhận thức về vai trò của phương pháp và hình thức tổ chức dạy học theo tiếp cận trải nghiệm đối với kết quả học tập của SV đại học 2.2.2. Thực trạng tổ chức dạy học môn GDH theo tiếp cận trải nghiệm ở ĐHSP 2.2.2.1.Về xác định mục tiêu dạy học môn GDH theo tiếp cận trải nghiệm 2.2.2.2. Về thiết kế nội dung dạy học môn GDH theo tiếp cận trải nghiệm 2.2.2.3. Về sử dụng phương pháp dạy học GDH theo tiếp cận trải nghiệm 2.2.2.4. Về sử dụng hình thức tổ chức DH GDH theo tiếp cận trải nghiệm 2.2.2.5. Về sử dụng các hoạt động DH trong DH GDH theo tiếp cận trải nghiệm 2.2.2.6. Về sử dụng PP đánh giá trong DH GDH theo tiếp cận trải nghiệm 2.2.2.7. Thực trạng kết quả học tập môn GDH của sinh viên ĐHSP 2.2.3. Điểm mạnh và hạn chế trong DH GDH theo tiếp cận trải nghiệm ở ĐHSP 13 2.2.4. Những yếu tố khách quan và chủ quan ảnh hưởng đến việc tổ chức dạy học môn GDH theo tiếp cận trải nghiệm ở ĐHSP Nhận định chung về thực trạng + Những mặt đạt được Đa số GV có nhận thức khá đầy đủ về đặc điểm dạy học theo tiếp cận trải nghiệm ở đại học và cho rằng, việc dạy học theo tiếp cận trải nghiệm là hoàn toàn phù hợp với đặc điểm hoạt động học tập của SV đại học. Khi dạy học môn GDH theo tiếp cận trải nghiệm, đa số GV quan tâm đến việc thiết kế nội dung và lựa chọn phương pháp, hình thức tổ chức dạy học; các GV đã có sự gia công sư phạm đối với nội dung môn GDH. Bên cạnh đó, nhiều giảng viên cũng nhận thức khá tốt về vai trò của phương pháp và hình thức tổ chức dạy học theo tiếp cận trải nghiệm, là thành tố quan trọng tác động trực tiếp đến kết quả học tập GDH của sinh viên. Do vậy, sau khi học xong môn học này, phần lớn sinh viên đã nắm vững hệ thống tri thức GDH và yêu thích môn học. Một bộ phận lớn GV nắm được một số phương pháp dạy học mới đã được đưa vào trường ĐHSP để giảm bớt việc dạy học môn GDH bằng phương pháp thuyết trình + Những tồn tại Về nhận thức: Một số GV giảng dạy GDH vẫn chưa thực sự quan tâm đến các PPDH có ưu thế trong dạy học GDH theo tiếp cận trải nghiệm như PPDH tình huống, dự án, thực hành, giải quyết vấn đề. Do đó, việc vận dụng chiến lược dạy học mới chưa phù hợp, việc gắn kết tri thức lí luận vào thực tiễn còn hạn chế. Vì vậy việc đánh giá kết quả học tập của SV vẫn nặng về kết quả trả lời câu hỏi trắc nghiệm khách quan và bài thi tự luận, nhấn mạnh tái hiện kiến thức hơn là đánh giá cách thức, con đường học tập để đi đến kết quả. Đây chính là nguyên nhân dẫn đến những hạn chế về kĩ năng, tình cảm nghề nghiệp của phần lớn SV ĐHSP, khó khăn trong việc đáp ứng được yêu cầu của người giáo viên hiện đại. Cho đến thời điểm này việc áp dụng chiến lược DH này vào DH GDH còn chưa rộng rãi/phổ biến. Về thực trạng DH GDH theo tiếp cận trải nghiệm, nhiều GV luôn đề cao vai trò của bản thân và ít đề cao vai trò của SV, họ thường tập trung giúp SV nắm bắt tri thức GDH bằng cách: tổ chức nghiên cứu giáo trình, thuyết trình kết hợp với sử dụng phương tiện nghe, nhìn để liên hệ kiến thức lí luận với thực tiễn, SV nghe, nhìn và sau đó rút ra kết luận tổng quát. Việc tổ chức cho SV chuyển đổi kiến thức lí luận GDH thành tình cảm và kĩ năng nghề nghiệp thông qua các hoạt động DH như: tổ chức nghiên cứu 14 tình huống; làm dự án; thực hành tri thức GDH; viết nhật kí học tập...còn hạn chế. Có nhiều yếu tố khách quan, chủ quan ảnh hưởng lớn đến việc tổ chức dạy học môn GDH theo tiếp cận trải nghiệm và những yếu tố chủ quan luôn là những ảnh hưởng chủ yếu. Kết luận chƣơng 2 Kết quả khảo sát thực trạng cho thấy, những mặt đạt được trong việc tổ chức DH GDH cho SV ĐHSP là những biểu hiện đáng mừng đánh dấu sự chuyển biến tích cực cho việc đổi mới DH môn GDH nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới công tác đào tạo giáo viên ở ĐHSP hiện nay. Những mặt còn tồn tại như: đa số GV dạy học môn GDH chủ yếu bằng phương pháp thuyết trình, do đó một bộ phận SV nắm vững được tri thức GDH, có tình cảm với môn GDH nhưng lại yếu và thiếu về kĩ năng nghề nghiệp và hạn chế về tình cảm nghề nghiệp để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. Giải pháp cho thực trạng này là GV cần phải phát huy hết ưu thế của dạy học GDH theo tiếp cận trải nghiệm cho SV ĐHSP. Nhiều GV có tâm thế sẵn sàng đổi mới dạy học môn GDH theo tiếp cận trải nghiệm để hình thành năng lực nghề cho SV, nhưng tài liệu tham khảo về vấn đề này còn hạn chế khiến một bộ phận GV lúng túng trong việc xác định đúng, đủ đặc điểm dạy học theo tiếp cận trải nghiệm, hoặc một bộ phận GV đã xác định đúng, đủ đặc điểm của dạy học theo tiếp cận trải nghiệm nhưng do sĩ số lớp học đông, điều kiện cơ sở vật chất phục vụ dạy và học chưa đảm bảonên việc áp dụng chiến lược dạy học này vào thực tiễn dạy học GDH chưa đạt kết quả như mong muốn. Do vậy, việc xây dựng quy trình tổ chức dạy học GDH theo tiếp cận trải nghiệm luôn mang tính cấp thiết vì đây sẽ là nguồn tài liệu quan trọng để GV tham khảo, áp dụng vào dạy học GDH ở ĐHSP góp phần phát triển năng lực nghề nghiệp cho SV. 15 Chƣơng 3. TỔ CHỨC DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC HỌC CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC SƢ PHẠM THEO TIẾP CẬN TRẢI NGHIỆM 3.1. Yêu cầu tổ chức dạy học GDH cho SV ĐHSP theo tiếp cận trải nghiệm Dựa vào đặc điểm dạy học theo tiếp cận trải nghiệm ở trường đại học. Chúng tôi xác định những yêu cầu cụ thể trong việc tổ chức dạy học môn GDH cho sinh viên ĐHSP theo tiếp cận trải nghiệm như sau: 3.1.1. Đảm bảo mục tiêu dạy học môn Giáo dục học theo tiếp cận trải nghiệm 3.1.2. GV cần nhận định đúng và tôn trọng những kinh nghiệm sẵn có của SV, đồng thời tổ chức cho họ học tập môn GDH bắt đầu từ những kinh nghiệm đó. 3.1.3. Dạy và học là một hoạt động xã hội. Vì vậy, cần khơi dậy cảm xúc tích cực cho SV thông qua tạo lập và duy trì mối quan hệ thân thiện, cởi mở giữa GV với SV và SV với nhau trong quá trình dạy học môn Giáo dục học. 3.1.4. Giảng viên cần tạo không gian đàm thoại trong dạy học. 3.1.5. Tạo cơ hội để sinh viên phát huy tính tự lực và khả năng ứng dụng tri thức Giáo dục học vào thực tiễn dạy học, giáo dục. 3.2. Quy trình tổ chức DH môn GDH cho SV ĐHSP theo tiếp cận trải nghiệm Để xây dựng được quy trình tổ chức dạy học GDH theo tiếp cận trải nghiệm ở ĐHSP, việc khai thác vận dụng và phát triển từ mô hình học tập qua trải nghiệm của Kolb là vô cùng quan trọng. Mô hình này đã mô tả chu trình bốn giai đoạn học tập qua trải nghiệm: 1/Kinh nghiệm cụ thể; 2/Quan sát - phản ánh; 3/Khái niệm hóa trừu tượng; 4/Thực hành chủ động. Bốn giai đoạn học tập qua trải nghiệm của Kolb vận hành trong một chu trình tuần hoàn hình xoắn ốc liên tục. Trong phạm vi của luận án, bốn giai đoạn học tập trải nghiệm của Kolb là cốt lõi, là chỗ dựa để đề xuất quy trình tổ chức dạy học môn GDH ở ĐHSP theo tiếp cận trải nghiệm, bao gồm bốn bước mà GV cần phải thực hiện để giúp SV học tập thông qua việc nghiên cứu các bài tập trải nghiệm GDH, đó là: Bước 1: Định hướng SV thu thập thông tin để thiết kế nội dung dạy học GDH thành các bài tập trải nghiệm và yêu cầu SV tự thiết kế bài tập trải nghiệm đồng thời lập kế hoạch giải quyết bài tập trải nghiệm đó. Bước này tương ứng với quá trình học tập chuyển từ “kinh nghiệm cụ thể” sang “quan sát - phản ánh”; Bước 2: Định hướng SV chia sẻ, xử lí, phản biện mang tính xây dựng về những bài tập trải nghiệm đã được thiết 16 kế và tiến hành giải quyết/thực hiện bài tập trải nghiệm. Bước này tương ứng với quá trình học tập chuyển từ “quan sát - phản ánh” sang “khái niệm hóa trừu tượng”; Bước 3: Hướng dẫn, khuyến khích SV tổng kết và báo cáo kết quả thực hiện các yêu cầu, nhiệm vụ trong bài tập trải nghiệm GDH. Bước này tương ứng với quá trình học tập chuyển từ “khái niệm hóa trừu tượng” sang “thực hành chủ động”; Bước 4: Điều khiển SV đánh giá, điều chỉnh quá trình giải quyết bài tập trải nghiệm GDH. Bước này tương ứng với quá trình học tập chuyển từ “thực hành chủ động” sang “kinh nghiệm cụ thể”. Quy trình tổ chức dạy học GDH cho SV ĐHSP theo tiếp cận trải nghiệm được thể hiện như sau: Hình 3.1. Quy trình tổ chức DH GDH cho SV ĐHSP theo tiếp cận trải nghiệm Bước 1: Định hướng sinh viên thu thập thông tin để thiết kế nội dung dạy học Giáo dục học thành các bài tập trải nghiệm và yêu cầu sinh viên tự thiết kế bài tập trải nghiệm đồng thời lập kế hoạch giải quyết bài tập trải nghiệm đó. 1) GV định hướng SV thu thập thông tin để thiết kế nội dung dạy học GDH thành bài tập trải nghiệm: - Quy trình thu thập thông tin để thiết kế bài tập trải nghiệm GDH * SV nghiên cứu nội dung bài học GDH. * SV xác định mục tiêu bài tập trải nghiệm GDH cần thiết kế 17 * SV khai thác kinh nghiệm sẵn có của bản thân liên quan đến nội bài học GDH. * SV thu thập tư liệu từ thực tiễn liên quan đến nội dung bài học * SV viết bài tập trải nghiệm GDH. * SV đánh giá và hoàn thiện bài tập trải nghiệm - Yêu cầu đối với bài tập trải nghiệm GDH: + Bài tập trải nghiệm GDH phải bám sát mục tiêu dạy học GDH. + Bài tập trải nghiệm GDH phải có bối cảnh. + Bài tập trải nghiệm GDH phải đảm bảo tính vừa sức. 2) GV tổ chức cho sinh viên tự thiết kế bài tập trải nghiệm GDH 3) SV lập kế hoạch giải quyết bài tập trải nghiệm GDH. Bước 2: Định hướng SV chia sẻ, xử lí, phản biện mang tính xây dựng về những bài tập trải nghiệm đã được thiết kế và tiến hành giải quyết bài tập trải nghiệm. GV định hướng, tạo cơ hội, khuyến khích SV thực hiện một số việc sau: - Chia nhóm chia sẻ, thảo luận, xác định rõ chức năng của các thành viên - Đặt ra câu hỏi cho GV và bạn học nhằm thỏa mãn những nguyện vọng, mong muốn, thắc mắc của bản thân trong quá trình trải nghiệm. - Phán đoán những tình huống, rủi ro có thể xảy ra trong khi trải nghiệm. - SV tiến hành giải quyết/thực hiện bài tập trải nghiệm theo kế hoạch và nhiệm vụ được phân công. Bước 3: Hướng dẫn, khuyến khích sinh viên tổng kết và báo cáo kết quả thực hiện các yêu cầu, nhiệm vụ trong bài tập trải nghiệm GDH. - Cá nhân hoặc nhóm sinh viên chia sẻ những điều đã trải nghiệm - Sinh viên rút ra ý nghĩa của việc trải nghiệm - Sinh viên báo cáo kết quả trải nghiệm các yêu cầu trong bài tập. Bước 4: Điều khiển SV đánh giá, điều chỉnh quá trình giải quyết bài tập trải nghiệm Giáo dục học - Điều khiển sinh viên tự đánh giá và đánh giá chéo quá trình và sản phẩm thực hiện các yêu cầu, nhiệm vụ trong bài tập trải nghiệm GDH của mình và bạn học nhằm nhận thức rõ kết quả học tập và những trải nghiệm thành công cũng như thiếu sót của mình, từ đó có thể huy động sự hỗ trợ của bạn học và giảng viên để tiến hành thêm một số hoạt động củng 18 cố nhằm điều chỉnh và hoàn thiện kinh nghiệm GDH mới cho bản thân. Khi đánh giá, nhận xét kết quả giải quyết bài tập trải nghiệm GDH, cần sử dụng từ ngữ mang tính tích cực. Đánh giá, nhận xét nên theo quy tắc: 1:1:1 (ưu điểm:1; hạn chế:1; câu hỏi: 1), các ý kiến đánh giá, nhận xét sau không trùng lặp với ý kiến trước. - Khuyến khích sinh viên nhận xét, đánh giá chung về quá trình học tập trải nghiệm bài học GDH - GV chính xác hóa kiến thức, kĩ năng nghề nghiệp cần rèn luyện, phát triển và chuyển sang bài học GDH mới bắt đầu từ bước 1 đến bước cuối cùng của quy trình tổ chức dạy học môn GDH theo tiếp cận trải nghiệm. 3.3. Vận dụng quy trình tổ chức dạy học môn GDH cho sinh viên ĐHSP theo tiếp cận trải nghiệm trong dạy học dự án và dạy học tình huống Kết quả khảo sát thực trạng dạy học môn GDH cho SV ĐHSP theo tiếp cận trải nghiệm trong chương 2 cho thấy: đa số GV sử dụng các phương pháp thuyết trình là chủ đạo trong dạy học môn GDH, dẫn đến kết quả học tập môn học này của sinh viên về kiến thức và thái độ đối với môn GDH thì rất tốt nhưng khả năng vận dụng kiến thức đó vào thực tiễn lại yếu vì thiếu kĩ năng, đặc biệt là kĩ năng mềm. Những phương pháp đặc trưng cho dạy học theo tiếp cận trải nghiệm và có ưu thế trong việc hình thành, phát triển tình cảm cũng như năng lực nghề nghiệp cho SV lại ít được GV GDH sử dụng. Do đó, trong phạm vi của luận án, việc vận dụng quy trình tổ chức dạy học GDH ở ĐHSP theo tiếp cận trải nghiệm trong dạy học dự án và dạy học tình huống không chỉ là nguồn thông tin hữu ích để GV giảng dạy GDH tham khảo và triển khai thực hiện trong quá trình dạy học, nhằm nâng cao kết quả học tập môn GDH của SV mà còn giúp SV tiếp cận với những chiến lược dạy học mới để áp dụng vào dạy học môn mình phụ trách trong quá trình thực tập sư phạm và ra trường công tác tại trường phổ thông hiệu quả. 3.3.1. Vận dụng quy trình tổ chức dạy học môn GDH