Tóm tắt Luận án Dạy học tích hợp lịch sử, địa lí địa phương trong môn lịch sử và địa lí cho học sinh tiểu học tỉnh Phú Yên

từ lớp 4 bao gồm những kiến thức về Lịch sử Việt Nam từ buổi đầu dựng nước (khoảng năm 700 TCN) đến buổi đầu thời Nguyễn và lớp 5 gồm những kiến thức từ thực dân Pháp xâm lược nước ta (1858) đến những năm sau 1975. Mỗi bài học là một sự kiện, hiện tượng hay nhân vật lịch sử tiêu biểu, điển hình của một giai đoạn nhất định trong một bối cảnh cụ thể và liên quan tới rất nhiều sự kiện, hiện tượng và các nhân vật lịch sử trong bối cảnh đó. - Phần Địa lí 4 chủ yếu nhằm cung cấp biểu tượng địa lí và bước đầu hình thành một số khái niệm và mối quan hệ địa lí đơn giản. Những kiến thức được đưa vào nội dung về các vùng miền lãnh thổ khác nhau của Việt Nam dựa theo đặc trưng nổi bật của vùng đó. Mỗi miền chọn “trường hợp mẫu” nhằm tập trung vào một số biểu tượng tiêu biểu của địa lí đất nước. Chương trình Địa lí lớp 5 trình bày kiến thức địa lí tương đối hệ thống theo trật tự từ 8 đặc điểm tự nhiên dân cư, tới đặc điểm kinh tế Việt Nam, sơ lược địa lí các châu lục, các quốc gia tiêu biểu của các châu lục đó, các đại dương. Nội dung lịch sử và địa lí ở trường phổ thông có mối quan hệ, gắn kết với nhau và tác động qua lại lẫn nhau. Các sự kiện, quá trình lịch sử đều diễn ra trong không gian địa lí và chịu tác động bởi các yếu tố địa lí và ngược lại, các hoạt động lịch sử cũng chịu tác động không nhỏ đến các yếu tố địa lí. Ở tiểu học, nội dung lịch sử và địa lí ở tiểu học được thể hiện tích hợp trong môn Lịch sử và Địa lí (chương trình hiện hành và chương trình mới). 1.3.3. Vai trò và ý nghĩa của dạy học tích hợp lịch sử, địa lí địa phương ở tiểu học Tài liệu của Nguyễn Thị Côi, Lâm Quang Dốc, cho rằng, dạy học LSĐLĐP có vai trò và ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với dạy học ở trường phổ thông nói chung và nhà trường tiểu học nói riêng. LSĐLĐP là nguồn tri thức quan trọng giúp HS hiểu biết về lịch sử địa phương mình, về đặc điểm tự nhiên, kinh tế, xã hội, công cuộc xây dựng và phát triển của địa phương. Qua dạy học LSĐLĐP, HS có những nhận thức cụ thể và sinh động về những truyền thống tốt đẹp của quê hương đất nước của cha ông, những đặc trưng tiêu biểu của địa phương mình và những thành tựu mà quê hương mình đạt được. Không những vậy, dạy học LSĐLĐP còn giúp các em hiểu biết sâu sắc hơn không những về lịch sử, địa lí của dân tộc mà còn thấy được mối liên hệ chặt chẽ giữa LSĐLĐP và LSĐL của dân tộc, khám phá được những nét đặc trưng của quê hương mình. Từ những hiểu biết về LSĐLĐP, HS ý thức trong việc giữ gìn và bảo vệ những di sản văn hóa, những truyền thống tốt đẹp của địa phương mà cha ông để lại. Đồng thời, HS thể hiện lòng say mệ, hứng thú; rèn luyện kĩ năng phân tích, tổng hợp, năng lực khái quát trong học tập môn Lịch sử và Địa lí. 1.3.4. Khả năng dạy học tích hợp lịch sử, địa lí địa phương trong môn Lịch sử và Địa lí ở tiểu học 1.3.4.1. Một số văn bản chỉ đạo Công văn 5982/BGDĐT-GDTH V/v Hướng dẫn thực hiện nội dung giáo dục địa phương các môn học ở Tiểu học ban hành ngày 7 tháng 7 năm 2008. Đối với địa phương tỉnh Phú Yên, Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Phú Yên đã dựa vào công văn của Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chỉ đạo việc tổ chức dạy học Lịch sử và Địa lí địa phương ở tiểu học qua công văn số : 1159/GD- ĐT ngày 19 tháng 08 năm 2008 V/v Hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ Năm học 2008 - 2009 đối với cấp GDTH”. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành công văn số 3536/BGDĐT-GDTH V/v biên soạn, thẩm định nội dung giáo dục của địa phương cấp tiểu học trong Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 và tổ chức thực hiện từ năm học 2020 -2021, ban hành ngày 19 tháng 8 năm 2019. 1.3.4.2. Môn Lịch sử và Địa lí với việc dạy học tích hợp lịch sử, địa lí địa phương Chương trình môn Lịch sử và Địa lí được xây dựng mở rộng dần về phạm vi không gian địa lí và không gian xã hội. Kiến thức LSĐLĐP được tích hợp trong các chủ đề về địa phương, vùng miền, đất nước và thế giới qua việc mở rộng về không gian địa lí và xã hội. Ngoài ra chương trình môn học cũng đã kết nối kiến thức, kĩ năng của các môn học và hoạt động giáo dục ở trường học, qua đó, HS được vận dụng kiến thức, kĩ năng của nhiều môn 9 học khác vào giải quyết các vấn đề trong hoạt động và áp dụng vào thực tiễn phù hợp với lứa tuổi. Về nội dung, môn Lịch sử và Địa lí ở tiểu học theo chương trình hiện hành có các tiết lịch sử, địa lí dành cho địa phương và nội dung địa phương cũng được tích hợp qua các chủ đề vùng miền và đất nước; chương trình mới có cấu trúc thành các mạch nội dung, các chủ đề, có nhiều không gian/nội dung để có thể đưa nội dung LSĐLĐP vào tổ chức dạy học, cụ thể đó là mạch nội dung Địa phương em và Duyên hải miền Trung. Đây là cơ hội thuận lợi để GV có thể khai thác nội dung địa phương và tổ chức dạy học LSĐLĐP trong môn học cho HS. Đồng thời, môn học chú trọng đến việc hình thành và phát triển các kĩ năng học tập như: quan sát, nêu nhận xét, thắc mắc, thảo luận, đặt câu hỏi, trình bày..... hiểu biết của bản thân về các sự kiện lịch sử, các biểu tượng địa lí đơn giản của đất nước nói chung và địa phương Phú Yên nói riêng. Đặc biệt, việc dạy học tích hợp LSĐLĐP trong môn Lịch sử và Địa lí ở tiểu học tạo sự hứng thú, thu hút sự tham gia tích cực của HS, từ đó GV có thể tổ chức các hoạt động dạy học tích cực nhằm giúp HS chủ động hơn trong việc tìm kiếm tri thức, nâng cao năng lực học tập bộ môn cũng như thể hiện tình yêu mảnh đất nơi mình sinh ra và lớn lên. Có thể khẳng định rằng: Môn Lịch sử và Địa lí là môn học phù hợp và có tiềm năng để GV có thể khai thác các nội dung địa phương không chỉ giáo dục LSĐLĐP cho HS địa phương Phú Yên nói riêng mà cũng phù hợp cho HS cả nước nói chung và thông qua 2 cách tiếp cận cơ bản: khai thác nội dung môn học và tổ chức, sử dụng kết hợp các phương pháp và hình thức tổ chức dạy học tích cực. 1.4. Đặc điểm tâm sinh lí của học sinh tiểu học và việc dạy học tích hợp lịch sử, địa lí địa phương trong môn Lịch sử và Địa lí ở tiểu học - Đặc điểm hệ thần kinh trực quan hành động và trí nhớ trực quan chiếm ưu thế nên học tập qua thực địa, trải nghiệm thực tế và tổ chức các hoạt động dự án các nội dung LSĐLĐP với các biểu tượng cụ thể sẽ tạo hứng thú học tập, phù hợp với HS lớp 4,5. - Hoạt động nhận thức mang tính cụ thể và xúc cảm của các em HS thuận lợi cho GV khi đưa ra những định hướng cho nội dung học tập, tổ chức các hoạt động trải nghiệm, xây dựng chủ đề tích hợp nội dung LSĐLĐP. Tuy nhiên, vì sự chú ý và ý chí của các em chưa bền vững nên GV cần lưu ý, kiểm soát việc thực hiện các hoạt động học tập của HS, khuyến khích các em thực hiện các nhiệm vụ đã đề ra. 1.5. Thực trạng dạy học tích hợp lịch sử, địa lí địa phƣơng trong môn Lịch sử và Địa lí ở các trƣờng tiểu học tỉnh Phú Yên Chúng tôi đã tiến hành điều tra 20 trường Tiểu học trên địa bàn tỉnh Phú Yên với 4340 HS và 153 GV. Kết quả thu được qua phiếu điều tra như sau - GV tiểu học hiện nay đã có nhận thức đúng đắn về vai trò, mục đích về dạy học LSĐLĐP ở trường tiểu học, bước đầu có ý thức sử dụng phối hợp nhiều hình thức tổ chức các hoạt động học tập về LSĐLĐP trong công tác giảng dạy của mình tuy nhiên hiệu quả chưa được như mong muốn. GV còn gặp nhiều khó khăn trong việc lựa chọn nội dung và cách thức tổ chức các hoạt động dạy học LSĐLĐP. - GV gặp nhiều khó khăn trong việc lựa chọn nội dung và tài liệu hướng dẫn cách thức tổ chức dạy học tích hợp LSĐLĐP. Ở nhiều trường tiểu học, các tiết học LSĐL, ĐLĐP còn mang tính hình thức, đối phó, không lôi cuốn hứng thú của HS. Vì vậy, cần có sự hướng dẫn 10 về qui trình tổ chức DHTH các nội dung về LSĐLĐP và các gợi ý về chủ đề, các nội dung về LSĐLĐP phù hợp với đối tượng HS tiểu học để GV có cơ sở để lựa chọn và những biện pháp để tổ chức các hoạt động nhằm đem lại hiệu quả tốt nhất, nhằm phát huy năng lực học tập của HS. - HS rất muốn tìm hiểu về lịch sử, địa lí của địa phương mình, tuy nhiên các em ít được tham gia vào các hoạt động do GV tổ chức. Các tiết Lịch sử địa phương, Địa lí địa phương GV thường xem nhẹ hoặc chỉ tổ chức qua loa; các kiến thức địa phương không được đưa vào nội dung ôn tập, kiểm tra nên các em thường coi nhẹ, thậm chí không quan tâm đến nội dung này. CHƢƠNG 2. QUI TRÌNH VÀ BIỆN PHÁP DẠY HỌC TÍCH HỢP LỊCH SỬ, ĐỊA LÍ ĐỊA PHƢƠNG TRONG MÔN LỊCH SỬ VÀ ĐỊA LÍ CHO HỌC SINH TIỂU HỌC TỈNH PHÚ YÊN 2.1. Nguyên tắc dạy học tích hợp lịch sử, địa lí địa phƣơng LSĐLĐP môn Lịch sử và Địa lí 2.1.1. Đảm bảo mục tiêu chương trình môn Lịch sử và Địa lí 2.1.2. Đảm bảo tính vừa sức với học sinh 2.1.3. Đảm tính xác thực với thực tiễn 2.1.4. Đảm bảo tính linh hoạt và sáng tạo 2.1.5. Đảm bảo tính khả thi và hiệu quả 2.2. Xây dựng qui trình dạy học tích hợp lịch sử, địa lí địa phƣơng trong môn Lịch sử và Địa lí cho học sinh tiểu học tỉnh Phú Yên Dạy học tích hợp LSĐLĐP vào môn Lịch sử và Địa lí ở tiểu học có thể được tiến hành theo các giai đoạn sau: Giai đoạn 1: Xây dựng kế hoạch dạy học tích hợp - Bước 1: Xác định mục tiêu, nội dung tích hợp LSĐLĐP trong chương trình môn Lịch sử và Địa lí ở tiểu học - Bước 2: Lựa chọn các hình thức, phương pháp, phương tiện dạy học để tổ chức dạy học tích hợp kiến thức LSĐLĐP - Bước 3: Thiết kế các hoạt động dạy học tích hợp Giai đoạn 2: Tổ chức dạy học tích hợp Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập Bước 2: Tổ chức các hoạt động dạy học tích hợp cho HS Bước 3: Tổ chức HS báo cáo kết quả hoạt động học tập Giai đoạn 3: Đánh giá học sinh Bước 1: Đánh giá thường xuyên Bước 2: Đánh giá cải tiến 2.3. Một số biện pháp dạy học tích hợp lịch sử, địa lí địa phƣơng trong môn Lịch sử và Địa lí cho học sinh tiểu học tỉnh Phú Yên 2.3.1. Xác định nội dung lịch sử, địa lí tỉnh Phú Yên Dựa vào các tài liệu với nội dung về LSĐLĐP tỉnh Phú Yên được xuất bản, chúng tôi lựa chọn các kiến thức về LSĐLĐP đảm bảo tính khoa học, cập nhật các vấn đề thời đại 11 phù hợp với nội dung chương trình, đảm bảo tính kế thừa và phát triển. Tạo điều kiện cho HS được thực hành, trải nghiệm, khám phá tri thức, hình thành kĩ năng và các năng lực cần thiết trong học tập bộ môn. Bảng địa chỉ tích hợp nội dung lịch sử địa phương Bài học Nội dung tích hợp Mức độ Phần Lịch sử lớp 4 Bài 22: Cuộc khẩn hoang ở Đàng Trong - Năm 1597, Chúa Nguyễn Hoàng giao trọng trách cho Lương Văn Chánh đưa các hộ dân đến các cứ Cù Mông, Bà Đài, Đà Diễn, Đà Nông nơi có nhiều con sông lớn, đất đai tươi tốt, sông nước hài hòa, vũng vịnh gần kề; khai khẩn đất hoang lập làng, lập ấp Lồng ghép Bài 24: Nghĩa quân Tây Sơn tiến ra Thăng Long - Nhân dân Phú Yên đã hưởng ứng cuộc khởi nghĩa Tây Sơn ngay từ đầu. Tạo điều kiện thuận lợi cho khởi nghĩa giành thắng lợi. Liên hệ Bài 25: Quang Trung đại phá quân Thanh - Lỗ Chảo, Ngân Điền, Sơn Xuân,... ở Phú Yên là nơi chế tạo ra các loại vũ khí: hỏa cầu, hỏa nổ, hỏa long,và mở những xưởng đúc rèn vũ khí lớn cho quân đội Tây Sơn, góp phần không nhỏ làm nên đại thắng quân Thanh. Liên hệ Bài 26: Những chính sách về kinh tế và văn hóa của vua Quang Trung - Khoa đầu tiên mở vào năm 1789 gọi là khoa Minh Kinh. Phan Văn Biên, người huyện Tuy Hòa, phủ Phú Yên đỗ hạng ưu. Sau khi đỗ, Phan Văn Biên được bổ làm Huấn đạo ở Phú Yên. Liên hệ Lịch sử địa phương - Lịch sử hình thành đất Phú - Văn hóa truyền thống của địa phương Toàn phần Phần Lịch sử lớp 5 Bài 7: Đảng Cộng sảnViệt Nam ra đời - Ngày 5/10/1930, Phan Lưu Thanh thành lập chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên tại Phú Yên tại thôn Đồng Bé, xã Xuân Long, huyện Đồng Xuân. Liên hệ Bài 9: Cách mạng mùa thu Ngày 24/8/1945, nhân dân Phú Yên dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và Mặt trận Việt Minh đã vùng lên khởi nghĩa giành chính quyền về tay nhân dân, phá tung gông xiềng 80 năm nô lệ, thoát khỏi ách áp bức của đế quốc, thực dân phong kiến. Liên hệ Bài 12: Vượt qua tình thế hiểm nghèo - Tình hình giặc ngoại xâm sau 1945. - Biện pháp chống lại 3 loại giặc của tỉnh Phú Yên. Liên hệ Bài 13: “Thà hi sinh tất cả chứ nhất định không chịu mất nước” Ngày 26/6/1946, quân dân Tuy Hòa vẫn giữ vững thế trận và lập nhiều chiến công xuất sắc và chi viện tích cực cho chiến trường Nam Trung Bộ. Liên hệ Bài 17: Chiến Từ ngày 20/1/1954 đến tháng 6/1954, quân dân Phú Yên Liên hệ 12 thắng lịch sử Điện Biên Phủ đập tan chiến dịch Át-Lăng của giặc Pháp, chia lửa cùng chiến trường chính Điện Biên Phủ. Bài 19: Nước nhà bị chia cắt - Ngày 7/9/1954, chính quyền Ngô Đình Diệm xả súng vào đoàn biểu tình của nhân dân Tuy An, gây ra vụ thảm sát Ngân Sơn - Chí Thạnh làm 64 người chết, 76 người bị thương tại Nhà Thương và khu Nhà hát Nhân dân huyện Liên hệ Bài 20: Bến Tre “đồng khởi” “Cuộc Đồng khởi Hòa Thịnh - điểm mở đầu phong trào giải phóng các tỉnh đồng bằng khu V” vào ngày 22/12/1960. Liên hệ Bài 22: Đường Trường Sơn - Vũng Rô là một vùng nước sâu nằm ở chân Đèo Cả, nước rất sâu, tàu 100 tấn có thể vào dễ dàng. Từ tháng 7/ 1964, theo chỉ thị của Trung ương Đảng, Vũng Rô được chọn để làm bến tiếp nhận vũ khí miền Bắc chi viện cho Phú Yên và liên tỉnh. - Từ ngày 28/11/1964 đến 2/2/1965, tàu 41 đã ba lần đưa vũ khí chi viện theo đường Hồ Chí Minh trên biển từ miền Bắc vào bến Vũng Rô an toàn với gần 200 tấn vũ khí, thuốc men, hàng quân sự, đem lại cho quân và dân Phú Yên một tiềm lực mới. Đến chuyến tàu thứ 4 mang số hiệu 143 bị địch phát hiện vào ngày 16/02/1965. Liên hệ Bài 23: Sấm sét đêm giao thừa - Trong đêm 29 rạng sáng 30/01, các đơn vị vũ trang nổ súng mở màn cuộc tiến công và nổi dậy xuân Mậu Thân 1968 tất cả các huyện lị, chi khu, thị trấn trong tỉnh đều bị ta tấn công. Cuộc tiến công và nổi dậy chia làm 2 đợt: + Đợt 1: Bắt đầu từ 30/01 đến 05/02/1968. + Đợt 2: Bắt đầu từ tháng 3/1968. Liên hệ Bài 26: Tiến vào Dinh Độc lập - Ngày 1/4/1975, thị xã Tuy Hòa được hoàn toàn giải phóng, cờ Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam tung bay trên đỉnh núi Nhạn Tháp. Liên hệ Lịch sử địa phương - Tìm hiểu tiếng quê em - Những người con anh hùng đất Phú Toàn phần Bảng địa chỉ tích hợp nội dung địa lí địa phương Bài Nội dung tích hợp Mức độ Phần Địa lí lớp 4 Bài 2,3: Làm quen Bản đồ - Khái niệm bản đồ, lược đồ - Làm quen các yếu tố của bản đồ (giới thiệu bản đồ tỉnh Phú Yên) - Cách sử dụng bản đồ Liên hệ Bài 24: Dải đồng bằng duyên hải miền Trung - Xác định đồng bằng Phú Yên thuộc dải đồng bằng Bình Phú - Đặc điểm khí hậu địa phương Phú Yên - Đặc điểm địa hình Liên hệ 13 Bài 25: Người dân và hoạt động sản xuất ở đồng bằng Duyên hải miền Trung - Dân cư, dân tộc có ở địa phương - Điều kiện để phát triển các hoạt động sản xuất của địa phương Liên hệ Bài 26: Người dân và hoạt động sản xuất ở đồng bằng Duyên hải miền Trung (tt) - Hoạt động du lịch, công nghiệp của địa phương - Kể tên, thuyết trình, sưu tầm tranh ảnh một số lễ hội - Qui trình sản xuất đường Liên hệ Bài 29: Biển, đảo, quần đảo - Mô tả vùng biển địa phương, (sử dụng bản đồ) - Vai trò của biển, đảo ở địa phương Liên hệ Bài 30: Khai thác khác khoáng sản, hải sản ở vùng biển Việt Nam - Khai thác khoáng sản ở địa phương: tài nguyên, sản phẩm, vai trò - Đánh bắt và nuôi trồng hải sản: hoạt động ở địa phương, sản phẩm, giá trị hải sản đối với nền kinh tế địa phương - Nguyên nhân gây cạn kiệt, giải pháp Liên hệ Phần Địa lí lớp 5 Bài 2: Địa hình, khoáng sản - Địa hình ở địa phương em (đồi núi hay đồng bằng; tên các dãy núi; đặc điểm địa hình). - Các loại khoáng sản ở địa phương. Liên hệ Bài 3: Khí hậu - Khí hậu địa phương: nhiệt độ, loại khí hậu, ảnh hưởng của khí hậu đến đời sống và hoạt động sản xuất của con người Liên hệ Bài 4: Sông ngòi - Sông ngòi địa phương (phân bố, tên các con sông, đặc điểm sông ngòi; nhận xét nước sông ở địa phương) - Giải thích vì sao sông miền Trung thường ngắn và dốc - Ảnh hưởng của nước sông đến đời sống và sản xuất của người dân Liên hệ Bài 5: Vùng biển nước ta - Vùng biển ở địa phương (địa phương tiếp giáp với biển; đặc điểm, vai trò, tên một số hải sản đặc trưng của địa phương) - Tên các bãi biển của địa phương - Những điểm thuận lợi và khó khăn của người dân vùng biển của địa phương Liên hệ Bài 6: Đất và rừng - Tên, đặc điểm các loại đất chính ở địa phương - Đặc điểm rừng địa phương, vai trò của rừng Liên hệ Bài 8: Dân số nước ta - Số liệu dân số ở địa phương (so với các địa phương khác trong tỉnh) - Tình hình gia tăng dân số - Hậu quả của việc gia tăng dân số - Các biện pháp kế hoạch hóa ở địa phương Liên hệ 14 Bài 9: Các dân tộc và sự phân bố dân cư - Tên các dân tộc ở địa phương - Mật độ dân số ở địa phương(sự thay đổi về mật độ dân số theo thời gian) - Sự phân bố dân cư Liên hệ Bài 10: Nông nghiệp - Tìm hiểu các ngành sản xuất nông nghiệp ở địa phương - Các loại cây trồng, vật nuôi; đặc điểm; giá trị Liên hệ Bài 11: Lâm nghiệp và thủy sản - Tìm hiểu các hoạt động chính của ngành lâm nghiệp của địa phương; so sánh, nhận xét diện tích rừng, thủy sản hiện nay với những năm trước. Liên hệ Bài 12, 13: Công nghiệp - Tìm hiểu các ngành công nghiệp, thủ công; sản phẩm của ngành. - Vai trò, vị trí, giá trị của sản phẩm của địa phương - Các làng nghề truyền thống Liên hệ Bài 14: Giao thông vận tải - Các loại hình giao thông vận tải ở địa phương - Tình hình, vai trò của các loại hình giao thông vận tải ở địa phương - Sự phát triển hệ thống giao thông vận tải ở địa phương. Liên hệ Bài 15: Thương mại và du lịch - Hoạt động, sản phẩm của ngành thương mại ở địa phương - Điều kiện để phát triển du lịch; hoạt động, địa điểm du lịch ở địa phương Liên hệ Địa lí địa phương - Thiên nhiên Phú Yên - Hoạt động kinh tế Toàn phần 2.3.2. Vận dụng một số phương pháp dạy học trong dạy học tích hợp lịch sử, địa lí địa phương trong môn Lịch sử và Địa lí cho học sinh tiểu học tỉnh Phú Yên 2.3.2.1. Phương pháp dự án Phương pháp dự án được sử dụng vào những bài học có mức độ tích hợp toàn phần: lịch sử địa phương, địa lí địa phương. Ngoài ra, ở các dạng bài có mức độ lồng ghép, liên hệ. Giai đoạn 1. Lập kế hoạch Bước 1. Lựa chọn chủ đề Bước 2. Xây dựng các tiểu chủ đề Bước 3. Lập kế hoạch các nhiệm vụ cần thực hiện Giai đoạn 2. Thực hiện dự án Bước 1. Thu thập thông tin Bước 2. Xử lí thông tin Bước 3. Tổng hợp thông tin Giai đoạn 3. Tổng hợp, báo cáo kết quả Bước 1. Xây dựng sản phẩm Bước 2. Báo cáo trình bày sản phẩm Bước 3. Đánh giá 15 2.3.2.2. Phương pháp giải quyết vấn đề - Phương pháp giải quyết vấn đề được sử dụng vào những bài học có mức độ tích hợp toàn phần: lịch sử địa phương, địa lí địa phương; những bài học này thường có nội dung học tập về địa phương tương đối rộng, dễ xây dựng những tình huống có vấn đề. Bước 1. Xây dựng các vấn đề học tập - GV nghiên cứu kĩ mục tiêu và nội dung bài học và nội dung LSĐLĐP tỉnh Phú Yên có liên quan. - GV xây dựng các vấn đề trong dạy học LSĐLĐP tỉnh Phú Yên - Dự kiến các hướng giải quyết của HS Bước 2. Tổ chức cho HS giải quyết vấn đề - GV đưa ra vấn đề có liên quan đến nội dung bài học - HS tiếp nhận tình huống, phân tích vấn đề, nội dung của tình huống - HS huy động kiến thức có liên quan và đưa ra các giả thuyết để giải quyết tình huống/ vấn đề học tập mà GV đưa ra. - Dựa vào các kiến thức đã học để có thể lập luận, trình bày giải pháp - HS các nhóm trình bày các cách giải quyết vấn đề đặt ra Bước 3. Kiểm tra kết quả, kết luận vấn đề - GV tổ chức cho HS các nhóm đưa ra ý kiến, nhận xét, bổ sung các thông tin của các nhóm trình bày; đặt câu hỏi chất vấn cho các nhóm khác (nếu có) - GV kết luận (nội dung kiến thức của bài học), đưa ra các hướng nghiên cứu tiếp theo (nếu có) 2.3.2.3. Phương pháp thảo luận Phương pháp thảo luận được sử dụng vào tất cả các bài học ở các mức độ toàn phần, lồng ghép, liên hệ. Bước 1. Chuẩn bị - GV xác định chủ đề, nội dung về LSĐLĐP tỉnh Phú Yên cần được thảo luận. .- Lập kế hoạch cho HS thảo luận Bước 2. Tổ chức cho HS thảo luận nhóm - GV giao nhiệm vụ thảo luận - GV tổ chức cho HS thảo luận nhóm Bước 3. Báo cáo kết quả thảo luận GV tổ chức cho các nhóm trình bày kết quả thảo luận. Bước 4. Tổng kết - GV nhận xét kết quả làm việc của các nhóm, tổng kết và đưa ra kết luận cho nội dung thảo luận. - GV có thể gợi ý, đưa ra các nhiệm vụ tìm tòi có liên quan. 2.3.2.4. Phương pháp trò chơi Phương pháp trò chơi thường được sử dụng trong các bài học với mức độ lồng ghép, liên hệ; qua các trò chơi, HS không những dễ dàng tìm hiểu về địa phương mình. Bước 1. Chuẩn bị - GV xác định chủ đề, nội dung về LSĐLĐP tỉnh Phú Yên để tổ chức cho HS - Xác định mục tiêu trò chơi - Lập kế hoạch tổ chức trò chơi 16 Bước 2. Tổ chức cho HS thực hiện các trò chơi học tập - GV phố biến trò chơi - GV tổ chức HS chơi Bước 3. Tổng kết trò chơi - GV dựa vào yêu cầu, nội dung, kết quả để đánh giá (HS đánh giá) - GV có thể “thưởng” hoặc “phạt” người thắng hoặc người thua, nhận xét thái độ của người tham dự và rút kinh nghiệm. GV tổng kết lại những gì cần học qua trò chơi 2.3.3. Tăng cường sử dụng các phương tiện dạy học Để nâng cao hiệu quả dạy học tích hợp LSĐLĐP trong môn Lịch sử và Địa lí ở Tiểu học, GV cần tăng cường sử dụng các lược đồ, biểu đồ, tranh ảnh, sơ đồ, videp clip, Những phương tiện dạy học (PTDH) này đóng vai trò quan trọng vừa là công cụ để GV tổ chức các hoạt động học tập (dự án, quan sát, tình huống vấn đề,...) đồng thời kích thích sự hứng thú cho HS. PTDH vừa là phương tiện vừa là nguồn tri thức để HS chủ động tìm hiểu, phân tích, so sánh, tổng hợp để khai thác các PTDH nhằm giải quyết nhiệm vụ học tập được giao. Bên cạnh đó, các PTDH còn giải thích, minh họa các thông tin HS vừa được cung cấp, tìm hiểu, đồng thời giúp GV củng cố, ôn tập lại những kiến thức về LSĐLĐP mà HS vừa học. 2.3.4. Đổi mới đánh giá trong dạy học tích hợp lịch sử, địa lí địa phương Để đánh giá kiến thức về LSĐLĐP trong môn Lịch sử và Địa lí ở tiểu học, chúng tôi sử dụng các công cụ đánh giá sau: * Đánh giá qua sản phẩm học tập Phương pháp đánh giá này được sử dụng cho các dự án học tập, vở bài tập, hoặc sản phẩm hoạt động học tập của HS,. Đây là những minh chứng có giá trị, cụ thể, qua sản phẩm, GV đánh giá được năng lực của HS. * Đánh giá qua quan sát hoạt động học của HS Qua quan sát các hoạt động HS của HS, GV sẽ thu thập được những thông tin về HS về những hoạt động, thái độ, của HS trong những hoàn cảnh cụ thể. Nhờ đó, GV đánh giá được các thao tác, kĩ năng giải quyết vấn đề,.. từ đó có thể đưa ra những nhận xét về kết quả học tập của HS được công bằng, khách quan hơn. * Đóng vai, xử lí tình huống Đóng vai, xử lí tình huống là kĩ thuật đánh giá quá trình dạy học tích hợp LSĐLĐP. Qua đóng vai, HS được sáng tạo, xây dựng đoạn đối thoại có cấu trúc chặt chẽ, dựa trên việc vận dụng những kiến thức đã học, kinh nghiệm của bản thân để đưa ra các cách xử lí những tình huống thực tiễn của cuộc sống. * Đánh giá qua hỏi đáp Đánh giá qua hỏi đáp (kiểm tra miệng) là phương pháp GV nhận được câu trả lời trực tiếp của HS có liên quan đến nội dung học tập. Hỏi đáp thường được sử dụng trong kiểm tra bài cũ, bài mới hoặc củng cố kiến thức vào cuối tiết học. * Đánh giá qua bài kiểm tra Các câu hỏi kiểm tra các kiến thức về LSĐLĐP qua môn Lịch sử và Địa lí cho HS tiểu học ở Phú Yên gồm câu hỏi trắc nghiệm và câu hỏi tự luận. Các câu hỏi được thiết kế theo các mức sau: 17 Mức 1: Nhận biết, nhắc lại kiến thức, kĩ năng đã học; Mức 2: Hiểu kiến thức, kĩ năng đã học, trình bày, giải thích được kiến thức theo cách hiểu của cá nhân; Mức 3: Biết vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học để giải quyết những vấn đề quen thuộc, tương tự trong học tập, đời sống; Mức 4: Vận dụng các kiến thức, kĩ năng đã học để giải quyết vấn đề mới hoặc đưa ra những phản hồi hợp lí trong học tập, cuộc sống một cách linh hoạt. CHƢƠNG 3. KHẢO NGHIỆM VÀ THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM 3.1. Khảo nghiệm về qui trình và biện pháp dạy học tích hợp lịch sử, địa lí địa phƣơng 3.1.1. Mục đích khảo nghiệm - Xác định tính khả thi của qui trình và các biện pháp dạy học tích hợp LSĐLĐP trong môn Lịch sử và Địa lí ở tiểu học. - Lấy ý kiến góp ý để điều chỉnh qui trình và các biện pháp đã đề xuất để phục vụ cho thực nghiệm sư phạm. 3.1.2. Đối tượng khảo nghiệm Thành phần các chuyên gia tham gia khảo nghiệm, góp ý cho qui trình và các biện pháp tổ chức dạy học đã đề xuất bao gồm: - Hiệu trưởng, hiệu phó một số trường tiểu học trên địa bàn tỉnh Phú Yên: 17 người. - Các chuyên gia về khoa học giáo dục: 10 người. - Giáo viên giảng dạy ở một số trường tiểu học: 75 GV 3.1.3. Phương pháp khảo nghiệm Quá trình khảo nghiệm được thực hiện bằng cách lấy