Tóm tắt Luận án Pháp chế xã hội chủ nghĩa trong đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới của lực lượng hải quan Việt Nam hiện nay

hống buôn lậu qua biên giới của lực lượng Hải quan là một đề tài nghiên cứu hoàn toàn mới, chưa từng được phân tích sâu trong các công trình nghiên cứu về pháp chế XHCN và các công trình nghiên cứu về phòng, chống buôn lậu trước đây. Do vậy, vấn đề đặt ra trước tiên là phải nghiên cứu, xây dựng được một hệ thống lý luận đảm bảo tính khoa học chặt chẽ với các nội dung cụ thể, rõ ràng, gồm: khái niệm, nội dung, vai trò và những yếu tố bảo đảm của pháp chế XHCN trong đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới của lực lượng Hải quan. Vấn đề tiếp theo là cần nghiên cứu so sánh, đối chiếu các quy định pháp luật về buôn lậu và phòng, chống buôn lậu của nước ta với quan điểm, quy định của quốc tế và pháp luật của các nước khác. Đồng thời cũng cần nghiên cứu thực trạng đấu tranh phòng, chống buôn lậu của nước ta, so sánh với kinh nghiệm tổ chức đấu tranh phòng, chống buôn lậu và việc bảo đảm cho công tác đấu tranh phòng, chống buôn lậu của một số nước khác trên thế giới. Trong tình hình hội nhập quốc tế diễn ra ngày càng sâu với tốc độ ngày càng nhanh chóng, thì đây là một vấn đề nghiên cứu rất thiết thực, nhằm mục tiêu đưa công tác đấu tranh phòng, chống buôn lậu của nước ta bắt kịp và qua đó hội nhập, hợp tác chặt chẽ, có hiệu quả với hoạt động phòng, chống buôn lậu của thế giới. Bên cạnh việc nghiên cứu về cơ sở lý luận, thì thực trạng của pháp chế xã hội chủ nghĩa trong đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới của lực lượng Hải quan hiện nay cũng là một nội dung quan trọng cần phải được phân tích làm rõ. Khi được đánh giá một cách khách quan, sẽ thấy được đầy đủ toàn diện cơ sở thực tiễn của vấn đề pháp chế XHCN trong đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới của lực lượng Hải quan. Chương 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁP CHẾ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA TRONG ĐẤU TRANH PHÒNG, CHỐNG BUÔN LẬU QUA BIÊN GIỚI CỦA LỰC LƯỢNG HẢI QUAN 2.1. KHÁI NIỆM VÀ VAI TRÒ PHÁP CHẾ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA TRONG ĐẤU TRANH PHÒNG, CHỐNG BUÔN LẬU QUA BIÊN GIỚI CỦA LỰC LƯỢNG HẢI QUAN 2.1.1. Khái niệm pháp chế xã hội chủ nghĩa trong đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới của lực lượng Hải quan * Khái quát chung về hoạt động phòng, chống buôn lậu qua biên giới của lực lượng Hải quan Hoạt động phòng, chống buôn lậu qua biên giới của Hải quan có những đặc điểm chính sau đây: 9 - Hoạt động phòng, chống buôn lậu qua biên giới của Hải quan là hoạt động thực thi, áp dụng pháp luật; mọi hoạt động đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới của cơ quan Hải quan đều được tiến hành trong khuôn khổ quy định của pháp luật. - Đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới của lực lượng Hải quan là hoạt động có tính chất chuyên nghiệp cao; áp dụng tổng hợp các phương pháp và hình thức đấu tranh bằng những nghiệp vụ chuyên sâu. - Đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới của lực lượng Hải quan là một trong những hành động thực hiện cam kết hội nhập với quốc tế, cùng liên kết chặt chẽ, đấu tranh vì mục tiêu chung, ngăn chặn những hiểm hoạ mà buôn lậu gây ra cho cộng đồng. * Khái niệm pháp chế xã hội chủ nghĩa Có thể định nghĩa về pháp chế XHCN như sau: Pháp chế xã hội chủ nghĩa là một chế độ đặc biệt của đời sống chính trị - xã hội, trong đó có một hệ thống pháp luật hoàn thiện, đồng bộ làm cơ sở cho sự tồn tại trật tự pháp luật và kỷ luật xã hội; tất cả các cơ quan nhà nước, các tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội, đơn vị vũ trang nhân dân, nhân viên nhà nước và mọi công dân đều phải tôn trọng và thực hiện pháp luật một cách nghiêm chỉnh, triệt để, chính xác; mọi hành động vi phạm pháp luật, xâm phạm lợi ích của nhà nước, quyền, lợi ích của tập thể, của công dân đều bị xử lý nghiêm minh theo pháp luật. * Khái niệm pháp chế xã hội chủ nghĩa trong đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới của lực lượng Hải quan Pháp chế XHCN trong hoạt động đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới của lực lượng Hải quan là chế độ pháp lý, quản lý của nhà nước, trong đó hiện diện một hệ thống các quy phạm pháp luật về hoạt động phòng, chống buôn lậu của hải quan hoàn thiện, đồng bộ, phù hợp với yêu cầu khách quan của lĩnh vực công tác đấu tranh phòng, chống buôn lậu; Cơ quan hải quan, nhân viên hải quan phải tích cực, tự giác tổ chức thực hiện nhiệm vụ, chấp hành nghiêm chỉnh các quy định của pháp luật về đấu tranh phòng, chống buôn lậu; Mọi hoạt động thực thi nhiệm vụ đấu tranh phòng, chống buôn lậu của hải quan phải được giám sát, kiểm soát chặt chẽ để ngăn ngừa và phòng chống vi phạm, tiêu cực, vụ lợi, lạm dụng quyền hạn nhằm đảm bảo kỷ cương, kỷ luật và hiệu lực quản lý nhà nước, đảm bảo hiệu quả của công tác đấu tranh phòng, chống buôn lậu. 2.1.2. Vai trò của pháp chế xã hội chủ nghĩa trong đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới của lực lượng Hải quan Một là, pháp chế xã hội chủ nghĩa trong đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới của lực lượng Hải quan góp phần hoàn thiện, củng cố nền 10 pháp chế, xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở nước ta trong giai đoạn hiện nay. Hai là, pháp chế xã hội chủ nghĩa trong đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới của lực lượng Hải quan góp phần đảm bảo cho mục tiêu xây dựng lực lượng Hải quan chuyên nghiệp, trong sạch, vững mạnh thông qua việc hoàn thiện chế độ quản lý, đào tạo cán bộ công chức Hải quan và các chế độ chính sách khác Ba là, pháp chế xã hội chủ nghĩa trong đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới của lực lượng Hải quan tạo lập và duy trì trật tự, kỷ cương, kỷ luật trong hoạt động đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới của Hải quan. Bốn là, pháp chế xã hội chủ nghĩa trong đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới của lực lượng Hải quan có ảnh hưởng đến việc nâng cao trách nhiệm, nhận thức, ý thức nghiệp vụ của cán bộ, công chức Hải quan trong hoạt động đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới. 2.2. NỘI DUNG CỦA PHÁP CHẾ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA TRONG ĐẤU TRANH PHÒNG, CHỐNG BUÔN LẬU QUA BIÊN GIỚI CỦA HẢI QUAN 2.2.1. Pháp chế xã hội chủ nghĩa trong đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới của Hải quan đòi hỏi sự hoàn thiện, đồng bộ của hệ thống các quy định pháp luật về hoạt động phòng, chống buôn lậu qua biên giới của Hải quan; đảm bảo cho cơ quan Hải quan có đủ cơ sở, địa vị pháp lý thích hợp để thực hiện nhiệm vụ đấu tranh phòng, chống buôn lậu mạnh mẽ, hiệu quả Các quy định pháp luật về địa vị pháp lý của Hải quan trong đấu tranh phòng chống buôn lậu qua biên giới trước hết phải dựa trên những nguyên tắc chung về tổ chức, cơ cấu và hoạt động của cơ quan Nhà nước. Quá trình thực thi nhiệm vụ đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới của Hải quan làm phát sinh nhiều mối quan hệ xã hội. Những quan hệ xã hội này cần phải được điều chỉnh một cách hợp lý, vừa đảm bảo phù hợp với Hiến pháp và pháp luật, vừa đảm bảo tạo ra những điều kiện thuận lợi, không gây cản trở khó khăn cho công tác đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới của Hải quan. 2.2.2. Pháp chế xã hội chủ nghĩa trong đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới của Hải quan đòi hỏi cơ quan Hải quan phải được tổ chức theo pháp luật, các cán bộ, công chức Hải quan phải tích cực, tự giác tổ chức thực hiện nhiệm vụ, thực hiện nghiêm chỉnh các quy định của pháp luật về đấu tranh phòng, chống buôn lậu Pháp chế XHCN được thể hiện thông qua việc chấp hành, thực hiện pháp luật một cách đầy đủ, đúng đắn và hợp lý của các chủ thể, từ cơ quan nhà nước đến mọi tổ chức, cá nhân trong xã hội. 11 Đấu tranh phòng, chống tội phạm nói chung và phòng, chống buôn lậu nói riêng có thể coi là một trận tuyến quyết liệt, giữa một bên là lực lượng chức năng của Nhà nước, còn bên kia là những đối tượng vi phạm pháp luật các loại với nhiều thủ đoạn che giấu và thường xuyên thay đổi phương thức hoạt động. Vì vậy, muốn đấu tranh phòng, chống buôn lậu có hiệu quả, cơ quan Hải quan phải tiến hành nhiệm vụ của mình một cách tích cực, chủ động và sáng tạo. 2.2.3. Pháp chế xã hội chủ nghĩa trong hoạt động phòng, chống buôn lậu qua biên giới của Hải quan đòi hỏi mọi hoạt động thực thi nhiệm vụ đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới của Hải quan phải được giám sát, kiểm soát chặt chẽ để ngăn ngừa và phòng chống vi phạm, tiêu cực, vụ lợi, lạm dụng quyền hạn nhằm đảm bảo kỷ cương, kỷ luật và hiệu lực quản lý nhà nước Đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới của Hải quan có tính chất rất dễ xảy ra các hiện tượng tiêu cực, vụ lợi hoặc lạm dụng quyền hạn. Việc giám sát, kiểm soát hoạt động phòng, chống buôn lậu qua biên giới của Hải quan trước hết phải được tiến hành thường xuyên trong nội bộ lực lượng Hải quan với cơ chế tự kiểm tra, kiểm soát hữu hiệu. Giám sát hoạt động phòng, chống buôn lậu qua biên giới của Hải quan còn có các cơ quan chức năng của nhà nước khác, như: Hội đồng nhân dân, Thanh tra, Viện kiểm sát Các cơ quan này giám sát thông qua chương trình, kế hoạch hoặc thông qua từng vụ việc cụ thể. Ngoài ra phải đảm bảo và tạo điều kiện để nhân dân thực hiện việc giám sát đối với hoạt động phòng, chống buôn lậu qua biên giới của Hải quan. 2.2.4. Pháp chế xã hội chủ nghĩa trong hoạt động phòng, chống buôn lậu qua biên giới của Hải quan đòi hỏi mọi việc làm sai trái, mọi chủ thể có hành vi vi phạm quy định của pháp luật về hoạt động phòng, chống buôn lậu qua biên giới của Hải quan đều phải được xử lý nghiêm minh, đúng quy định của pháp luật Sẽ không thể có pháp chế XHCN nếu như những việc làm sai trái, vi phạm pháp luật không được xử lý nghiêm minh. Vi phạm pháp luật trong lĩnh vực phòng, chống buôn lậu qua biên giới của Hải quan chủ yếu thể hiện ở các dạng cơ bản sau: - Cơ quan Hải quan, nhân viên Hải quan không làm hết trách nhiệm, để xảy ra các vụ việc tiêu cực, lạm dụng quyền hạn, tiếp tay, bỏ lọt đối tượng, hàng hoá buôn lậu; không tuân thủ đúng quy trình, thủ tục, biện pháp nghiệp vụ làm xâm phạm tới quyền, lợi ích hợp pháp của công dân. 12 - Cá nhân, tổ chức không hỗ trợ hoạt động của cơ quan Hải quan, không cung cấp thông tin, tài liệu cần xác minh cho cơ quan Hải quan; thực hiện các việc làm gây khó khăn cho hoạt động phòng, chống buôn lậu qua biên giới của Hải quan. - Các đối tượng vi phạm và cá nhân, tổ chức khác chống đối việc làm của cơ quan Hải quan, nhân viên Hải quan; hoặc không chấp hành quyết định ngăn chặn, xử lý của cơ quan Hải quan, cản trở đối với công tác đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới của Hải quan. 2.3. NHỮNG ĐIỀU KIỆN BẢO ĐẢM CỦA PHÁP CHẾ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA TRONG ĐẤU TRANH PHÒNG, CHỐNG BUÔN LẬU QUA BIÊN GIỚI CỦA LỰC LƯỢNG HẢI QUAN 2.3.1. Bảo đảm về pháp lý Với sự quan tâm của Quốc hội, Chính phủ, hệ thống pháp luật về đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới của Hải quan không ngừng được hoàn thiện, đồng bộ, ngày càng đáp ứng được với những yêu cầu, đòi hỏi của công tác đấu tranh phòng, chống buôn lậu theo từng thời kỳ, từng giai đoạn phát triển của nền kinh tế - xã hội. 2.3.2. Bảo đảm về sự lãnh đạo của Chính phủ đối với công tác phòng, chống buôn lậu qua biên giới của Hải quan Vai trò lãnh đạo của Chính phủ là hết sức quan trọng, có ý nghĩa quyết định đến sự phát triển toàn diện về mọi mặt của công tác đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới của Hải quan. Đặc biệt trong giai đoạn hiện nay, theo yêu cầu của Tổ chức Hải quan thế giới, các quốc gia thành viên phải nhanh chóng tiến hành cải cách Hải quan, nâng cao năng lực phòng, chống buôn lậu qua biên giới và đảm bảo hoạt động Hải quan minh bạch, liêm chính. Toàn bộ những yêu cầu đó đều phải được cam kết thực hiện ở cấp lãnh đạo cao nhất là Chính phủ của các nước. 2.3.3. Bảo đảm về sự tổ chức, quản lý và xây dựng lực lượng Hải quan chuyên nghiệp, trong sạch, vững mạnh Xây dựng lực lượng Hải quan chuyên nghiệp, trong sạch, vững mạnh vừa là mục tiêu, vừa là yêu cầu cấp thiết đặt ra cho ngành Hải quan. Trong điều kiện phát triển nền kinh tế thị trường, mở rộng giao lưu, hội nhập với thế giới, vấn đề tổ chức, xây dựng lực lượng Hải quan có nhiều nội dung mới và đã nhận được sự quan tâm thật sự sâu sắc của Đảng và Nhà nước. Lực lượng Hải quan được quan tâm xây dựng, không ngừng phát triển cả về số lượng và chất lượng, ngày càng chuyên nghiệp, tinh nhuệ và hiện đại là điều kiện cần thiết để nâng cao năng lực, hiệu quả mọi hoạt động Hải quan. Qua đó bảo đảm cho việc tăng cường, củng cố pháp chế XHCN trong hoạt động phòng, chống buôn lậu qua biên giới của Hải quan. 13 2.3.4. Bảo đảm về tài chính, cơ sở vật chất, trang bị phương tiện, kỹ thuật và chế độ chính sách đối với cán bộ, công chức Hải quan Vấn đề tài chính, cơ sở vật chất, phương tiện kỹ thuật luôn luôn được coi là một vấn đề cơ bản, quan trọng đối với sự phát triển, nâng cao khả năng, sức chiến đấu trong phòng, chống buôn lậu qua biên giới của lực lượng Hải quan. 2.3.5. Bảo đảm về sự hợp tác, phối hợp chặt chẽ của các cơ quan chức năng và sự tham gia, ủng hộ, giúp đỡ của quần chúng nhân dân đối với công tác đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới của Hải quan Việc các cơ quan chức năng ngày càng tăng cường phối hợp chặt chẽ với cơ quan Hải quan trong đấu tranh phòng, chống buôn lậu và ý thức tham gia, ủng hộ của quần chúng nhân dân ngày càng được nâng cao đã làm tăng thêm sức mạnh và hiệu quả cho hoạt động phòng, chống buôn lậu qua biên giới của lực lượng Hải quan, giúp cho cơ quan Hải quan quản lý cán bộ công chức được tốt hơn. Điều này chính là một yếu tố vô cùng cần thiết bảo đảm cho pháp chế XHCN trong đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới của Hải quan được củng cố và tăng cường. 2.3.6. Bảo đảm từ sự phối hợp của các tổ chức quốc tế và các quốc gia có liên quan đến hoạt động phòng chống buôn lậu qua biên giới của Hải quan Hợp tác quốc tế về phòng, chống buôn lậu qua biên giới của lực lượng Hải quan Việt Nam đã được pháp luật nước ta quy định. Hải quan Việt Nam cũng đã tham gia đầy đủ và là một thành viên có trách nhiệm, hoạt động tích cực trong khuôn khổ của công ước quốc tế về hợp tác đấu tranh phòng, chống buôn lậu. Sự hợp tác, hỗ trợ, phối hợp của các tổ chức quốc tế và các quốc gia có liên quan là một yếu tố bảo đảm rất cần thiết cho việc nâng cao năng lực hoạt động và tăng cường pháp chế XHCN trong phòng, chống buôn lậu qua biên giới của lực lượng Hải quan Việt Nam. 2.4. PHÁP CHẾ TRONG ĐẤU TRANH PHÒNG, CHỐNG BUÔN LẬU QUA BIÊN GIỚI CỦA HẢI QUAN MỘT SỐ NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI VÀ NHỮNG KINH NGHIỆM GỢI MỞ ĐỐI VỚI HẢI QUAN VIỆT NAM 2.4.1. Pháp chế trong đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới của Hải quan một số nước Một là, quy định pháp luật liên quan đến đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới của Hải quan một số nước - Quy định về buôn lậu, tội phạm và các vi phạm pháp luật khác trong lĩnh vực Hải quan. - Quy định về địa vị pháp lý của cơ quan Hải quan trong đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới. - Quy định về biện pháp đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới. 14 Hai là, về việc tổ chức thực hiện và bảo đảm thực hiện pháp luật trong hoạt động đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới. - Quan hệ phối hợp và hỗ trợ của các cơ quan khác cho Hải quan trong hoạt động đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới. - Những bảo đảm về tài chính, cơ sở vật chất và chế độ chính sách đối với lực lượng Hải quan. - Những đảm bảo về quản lý, xây dựng lực lượng, phòng, chống tiêu cực, tham nhũng của Hải quan một số nước. 2.4.2. Những kinh nghiệm gợi mở đối với Hải quan Việt Nam Một là, xây dựng chính sách pháp luật phòng, chống buôn lậu tập trung, thống nhất. Hai là, cần có quan điểm, nhận thức mới về vị trí, vai trò và thẩm quyền của lực lượng Hải quan trong phòng, chống buôn lậu qua biên giới. Ba là, học tập kinh nghiệm về xây dựng lực lượng, phòng, chống tiêu cực, tham nhũng trong lực lượng Hải quan. Bốn là, học tập kinh nghiệm về cải cách, hiện đại hoá, đảm bảo cơ sở vật chất kỹ thuật cho hoạt động phòng, chống buôn lậu qua biên giới của Hải quan. Chương 3 THỰC TRẠNG PHÁP CHẾ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA TRONG ĐẤU TRANH PHÒNG, CHỐNG BUÔN LẬU QUA BIÊN GIỚI CỦA LỰC LƯỢNG HẢI QUAN VIỆT NAM 3.1. KHÁI QUÁT VỀ TÌNH HÌNH BUÔN LẬU Ở VIỆT NAM VÀ CHỨC NĂNG ĐẤU TRANH PHÒNG, CHỐNG BUÔN LẬU QUA BIÊN GIỚI CỦA HẢI QUAN VIỆT NAM 3.1.1. Khái quát về tình hình buôn lậu ở Việt Nam từ năm 2001 đến nay Tình hình buôn lậu ở Việt Nam hiện nay được đánh giá là cực kỳ nghiêm trọng, nóng bỏng và phức tạp, đang là một trong những vấn đề gây bức xúc nhất đối với an ninh trật tự và sự phát triển của nền kinh tế - xã hội nước ta. Từ năm 2001 đến nay (2014), tệ nạn buôn lậu có những biểu hiện chủ yếu sau đây: Về tình trạng hàng nhập lậu, hiện nay hàng hoá nhập lậu đủ loại đang tràn ngập thị trường trong nước. Về tình hình xuất lậu hàng hoá, khoáng sản. Song song với hoạt động nhập lậu thì hoạt động xuất lậu hàng hoá, khoáng sản cũng diễn ra nghiêm trọng không kém. Về tình hình buôn lậu dưới hình thức trung chuyển hàng hoá qua lãnh thổ Việt Nam. Những năm gần đây, lợi dụng chính sách mở cửa của nước ta và sự thông thoáng trong việc làm thủ tục Hải quan, các đối tượng 15 buôn lậu quốc tế đã gia tăng các hoạt động vận chuyển những loại hàng cấm qua lãnh thổ Việt Nam. Hiện nay tình hình buôn lậu đang cực kỳ nghiêm trọng, phức tạp và nóng bỏng; những nỗ lực đấu tranh ngăn chặn của Nhà nước ta chưa cho thấy được hiệu quả như mong muốn; các giải pháp hiện nay đều đang bế tắc không giải quyết được tình hình. Quy mô của những vụ buôn lậu ngày càng lớn hơn; nhiều đường dây, ổ nhóm lớn vẫn tồn tại và hoạt động mạnh, nhiều đối tượng cầm đầu chưa bị phát hiện, bắt giữ và xử lý nghiêm minh. Điều đó cho thấy đã đến lúc cần phải có những chính sách mới, những chính sách đột phá để có thể giải quyết, đẩy lùi được tệ nạn này, nhằm mang lại sự lành mạnh cho nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa mà Nhà nước ta đang xây dựng. 3.1.2. Lịch sử hình thành, phát triển và chức năng đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới của Hải quan Việt Nam Ngày 10 tháng 9 năm 1945, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Võ Nguyên Giáp thừa uỷ quyền của Chủ tịch Chính phủ lâm thời Việt Nam dân chủ cộng hoà ký Sắc lệnh số 27 - SL thành lập "Sở thuế quan và thuế gián thu" khai sinh Hải quan Việt Nam. - Giai đoạn 1945 - 1954: Trong tình hình cả nước bước vào cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược; Hải quan Việt Nam đã phối hợp cùng các lực lượng thực hiện chủ trương bao vây kinh tế và đấu tranh kinh tế với địch. Nhiệm vụ chính là tạo nguồn thu cho Ngân sách quốc gia, kiểm soát hàng hoá xuất nhập khẩu, đấu tranh chống buôn lậu giữa vùng tự do và vùng tạm chiếm. - Giai đoạn 1954 - 1975: Đây là giai đoạn xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, chống Mỹ xâm lược, giải phóng miền Nam thống nhất đất nước. Giai đoạn này Hải quan Việt Nam được xác định là công cụ bảo đảm thực hiện đúng đắn chế độ Nhà nước độc quyền ngoại thương, ngoại hối, thi hành chính sách thuế quan (thu thuế hàng hoá phi mậu dịch) tiếp nhận hàng hoá viện trợ và chống buôn lậu qua biên giới. - Giai đoạn 1975 - 1986: Sau khi thống nhất đất nước Hải quan triển khai hoạt động trên địa bàn cả nước từ tuyến biên giới phía Bắc đến tuyến biên giới phía Tây Nam, các cảng biển, Sân bay quốc tế, Bưu cục ngoại dịch, Trạm chở hàng. Hải quan Việt Nam được xác định là "Công cụ chuyên chính nửa vũ trang của Đảng và Nhà nước có chức năng kiểm tra và quản lý hàng hoá, hành lý, ngoại hối và các công cụ vận tải xuất nhập qua biên giới nước CHXHCN Việt Nam, thi hành chính sách thuế xuất nhập khẩu, ngăn ngừa chống các hoạt động buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hoá, tiền tệ qua biên giới” - Giai đoạn 1986 - 2000: Năm 1986, Đại hội Đảng cộng sản Việt Nam lần thứ VI đề ra đường lối đổi mới đất nước, chủ trương mở cửa, phát 16 triển nền kinh tế nhiều thành phần theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng XHCN. Ngày 24/2/1990, Chủ tịch Hội đồng Nhà nước ký lệnh công bố Pháp lệnh Hải quan, xác định chức năng của Hải quan Việt Nam là "Quản lý Nhà nước về Hải quan đối với hoạt động xuất nhập khẩu, xuất nhập cảnh, quá cảnh Việt Nam, đấu tranh chống buôn lậu hoặc vận chuyển trái phép hàng hoá, ngoại hối hoặc tiền Việt Nam qua biên giới". - Giai đoạn 2001 đến nay: Đây là thời kỳ thực hiện chủ trương công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và đẩy mạnh hội nhập kinh tế quốc tế. Ngày 29/06/2001, Quốc Hội khóa X đã thông qua Luật Hải quan. Theo đó, Hải quan Việt Nam có nhiệm vụ thực hiện kiểm tra, giám sát hàng hoá, phương tiện vận tải; phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới; tổ chức thực hiện pháp luật về thuế đối với hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu; thống kê hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu. Chức năng phòng, chống buôn lậu là một chức năng gốc, một chức năng cơ bản gắn với bản chất hoạt động của Hải quan Việt Nam. Trải qua các giai đoạn lịch sử, chức năng phòng, chống buôn lậu ngày càng trở lên quan trọng trong toàn bộ hoạt động của Hải quan Việt Nam. Trong xu thế hiện đại hóa Hải quan hiện nay, trình độ kiểm soát hàng hóa, phương tiện vận tải xuất nhập của Hải quan mỗi nước được phản ánh chính xác nhất qua việc thực hiện chức năng phòng, chống buôn lậu này. Do đó, chức năng phòng, chống buôn lậu qua biên giới của Hải quan Việt Nam ngày càng được chú trọng hơn và là lĩnh vực nghiệp vụ đang được ưu tiên tiến hành hiện đại hóa trước một bước. 3.2. THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT ĐẤU TRANH PHÒNG, CHỐNG BUÔN LẬU QUA BIÊN GIỚI CỦA LỰC LƯỢNG HẢI QUAN VIỆT NAM HIỆN NAY 3.2.1. Thành tựu và mức độ hoàn thiện Một là, vai trò, trách nhiệm của lực lượng Hải quan trong đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới. Hai là, thẩm quyền, biện pháp đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới của lực lượng Hải quan. Ba là, quy định về tổ chức bộ máy, xây dựng lực lượng và điều kiện đảm bảo hoạt động của lực lượng Hải quan chuyên trách thực hiện nhiệm vụ phòng, chống buôn lậu. Có thể nói, pháp luật về phòng, chống buôn lậu qua biên giới của lực lượng Hải quan Việt Nam hiện hành đã xác định được tương đối đầy đủ nội hàm và những vấn đề pháp lý cơ bản về công tác phòng, chống buôn lậu qua biên giới của lực lượng Hải quan. Hệ thống các quy định của pháp luật này là cơ sở quan trọng đảm bảo cho việc tăng cường pháp chế XHCN 17 trong đấu tranh phòng, chống buôn lậu, nâng cao được hiệu quả ngăn chặn, phát hiện, bắt giữ và xử lý các hành vi buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới của lực lượng Hải quan. 3.2.2. Hạn chế, bất cập Bên cạnh những thành tựu đạt được nêu trên, pháp luật về phòng, chống buôn lậu qua biên giới của lực lượng Hải quan còn có những hạn chế, chưa phù hợp, thể hiện ở những điểm chính sau đây: Một là, quy định về vai trò, trách nhiệm của lực lượng Hải quan trong đấu tranh phòng, chống buôn lậu chưa tương xứng với năng lực và bản chất hoạt động quản lý đặc thù của lực lượng Hải quan; gây khó khăn cho việc triển khai các biện pháp nghiệp vụ phòng, chống buôn lậu. Hai là, quy định còn thiếu các biện pháp cần thiết đảm bảo cho sức mạnh trấn áp của lực lượng Hải quan đối với các đối tượng buôn lậu. Ba là, chưa quy định cho lực lượng kiểm soát Hải quan được áp dụng nghiệp vụ tình báo Hải quan. Bốn là, thẩm quyền điều tra hình sự còn hạn chế, dẫn đến việc tiến hành các hoạt động điều tra vụ án buôn lậu của cơ quan Hải quan trong thực tế rất khó khăn. Năm là, thiếu các quy định cụ thể về tổ chức, bộ máy, tiêu chuẩn, tuyển chọn và chế độ đối với cán bộ công chức kiểm soát; quy chế, điều lệnh công tác của lực lượng kiểm soát Hải quan. Sáu là, thiếu các quy định cụ thể về chế độ kiểm tra, giám sát, đôn đốc việc chấp hành pháp luật trong hoạt động phòng, chống buôn lậu qua biên giới của lực lượng Hải quan. 3.3. THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT TRONG HOẠT ĐỘNG ĐẤU TRANH PHÒNG, CHỐNG BUÔN LẬU QUA BIÊN GIỚI CỦA LỰC LƯỢNG HẢI QUAN 3.3.1. Ưu điểm, kết quả Những ưu điểm chính trong việc triển khai thực hiện pháp luật phòng, chống buôn lậu qua biên giới của lực lượng Hải quan được thể hiện ở các nội dung sau: - Việc tổ chức, chỉ đạo thi hành nhiệm vụ phòng, chống buôn lậu qua biên giới của ngành Hải quan. - Việc triển khai xây dựng văn bản cụ thể hóa quy trình nghiệp vụ trong phòng, chống buôn lậu qua biên giới của Hải quan. - Việc kiện toàn tổ chức bộ máy lực lượng kiểm soát Hải quan. - Hoạt động tổ chức triển khai áp dụng các biện pháp nghiệp vụ kiểm soát trong toàn ngành Hải quan. - Kết quả đạt được của lực lượng Hải quan Việt Nam trong thực hiện pháp luật đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới. 18 3.3.2. Những hạn chế, thiếu sót của lực lượng Hải quan Việt Nam trong thực hiện pháp luật nhằm đấu tranh phòng, chống buôn lậu qua biên giới Bên cạnh những yếu tố tích