Tóm tắt Luận văn Chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn ở Nam Định - Thực trạng và giải pháp

nước ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân. Hội đồng nhân dân do nhân dân địa phương bầu ra và chịu trách nhiệm trước nhân dân địa phương và trước cơ quan Nhà nước cấp trên. Với vị trí và vai trò như vậy, Hội đồng nhân dân thực hiện những nhiệm vụ sau: + Quyết định những chủ trương và các biện pháp quan trọng để phát huy tiềm năng của địa phương, xây dựng và phát triển địa phương về kinh tế - 13 xã hội, củng cố quốc phòng, an ninh, không ngừng cải thiện đời sống cho nhân dân địa phương. + Nhiệm vụ giám sát, giám sát hoạt động của Thường trực Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân, giám sát việc thực hiện nghị quyết của Hội đồng nhân dân, giám sát việc tuân thủ pháp luật của các cơ quan và nhân dân địa phương; quyết định dự toán và phân bổ ngân sách địa phương theo quy định của cơ quan nhà nước cấp trên, phê chuẩn quyết toán ngân sách của địa phương. + Phối hợp với các tổ chức chính trị, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức thành viên trong việc giám sát thực hành tiết kiệm, chống lãng phí và công khai tài chính ở địa phương. + Hội đồng nhân dân xã quyết định dự toán và phân bổ ngân sách địa phương theo định mức, tiêu chuẩn, chế độ do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định, bảo đảm tiết kiệm, chống lãng phí. Phê chuẩn quyết toán ngân sách địa phương. - Uỷ ban nhân dân: có vị trí, vai trò là cơ quan hành chính ở địa phương, do Hội đồng nhân dân cùng cấp bầu ra trong kỳ họp đầu tiên, là cơ quan chấp hành của Hội đồng nhân dân, chịu trách nhiệm chấp hành hiến pháp, pháp luật của Nhà nước, các văn bản của cơ quan nhà nước cấp trên và nghị quyết của Hội đồng nhân dân cùng cấp. Từ vị trí, vai trò của mình, Uỷ ban nhân dân thực hiện những nhiệm vụ sau: + Tổ chức và chỉ đạo việc thi hành Hiến pháp và pháp luật, các văn bản của các cơ quan Nhà nước cấp trên, nghị quyết của Hội đồng nhân dân cùng cấp, trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình Uỷ ban nhân dân ra các quyết định và tổ chức thực hiện, kiểm tra việc thực hiện các văn bản đó. + Quản lý nhà nước ở địa phương trong lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp, công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, thương mại, dịch vụ, văn hoá, giáo dục, y tế, khoa học, công nghệ, thể dục - thể thao, phát thanh và 14 các lĩnh vực khác; tuyên truyền, giáo dục pháp luật, kiểm tra việc thi hành hiến pháp, pháp luật và các văn bản của cơ quan nhà nước cấp trên: đảm bảo an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn địa phương mình, xây dựng lực lượng vũ trang và xây dựng quốc phòng toàn dân, thực hiện chế độ nghĩa vụ quân sự, nhiệm vụ hậu cần tại chỗ, quản lý hộ tịch, hộ khẩu, quản lý việc cư trú, đi lại của nhân dân trên phạm vi địa phương. + Tuyên truyền, giáo dục pháp luật, kiểm tra việc chấp hành hiến pháp, pháp luật, các văn bản của cơ quan nhà nước cấp trên và nghị quyết của Hội đồng nhân dân cùng cấp trong cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội, đơn vị vũ trang nhân dân và công dân ở địa phương. + Thực hiện nhiệm vụ phòng chống thiên tai, bảo vệ tài sản của Nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội, bảo vệ tài sản và tính mạng, tự do, danh dự, nhân phẩm, tài sản, các quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. + Quản lý công tác chế độ biên chế, lao động tiền lương, đào tạo đội ngũ cán bộ xã, chế độ bảo hiểm xã hội theo sự phân công của Chính phủ. + Tổ chức việc thu, chi ngân sách của địa phương theo quy định của pháp luật, thực hiện việc thu thuế và các khoản thu khác theo quy định. - Vị trí, vai trò của các tổ chức chính trị - xã hội cấp xã: Các tổ chức chính trị - xã hội cấp xã có vi trí là bộ phận cấu thành hệ thống chính trị cấp xã, bao gồm hệ thống các tổ chức cơ bản: Mặt trận Tổ quốc; Hội phụ nữ; Hội nông dân; Đoàn thanh niên xã. Các tổ chức chính trị - xã hội cấp xã có vai trò là nơi thông qua đó nhân dân thực hiện quyền làm chủ của mình, là nơi nhân dân trực tiếp tham gia vào quản lý nhà nước và quản lý xã hội tại địa phương. Các tổ chức chính trị - xã hội trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn là nơi tổ chức động viên, thuyết phục và tuyên truyền các chủ trương của Đảng và chính sách của Nhà nước về công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn đến nhân dân địa phương, giải thích tác 15 dụng và ý nghĩa của công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn cho nhân dân hiểu và tự giác thực hiện. Chúng ta có thể khẳng định rằng: cấp xã là cấp hành chính thấp nhất trong hệ thống cơ quan nhà nước bốn cấp ở nước ta hiện nay, tuy có tổ chức đơn giản nhất. Song thực tế cho thấy, đây là cấp xã, nhất là chính quyền cấp xã lại là cấp gần dân nhất và trực tiếp với nhân dân nhất, là cầu nối để nối liền giữa nhân dân địa phương với các cấp huyện và tỉnh. Cấp xã có vai trò, vị trí quan trọng đối với quá trình phát triển kinh tế - xã hội của từng địa phương và góp phần quyết định đến sự phát triển kinh tế - xã hội chung của cả nước. 1.1.2. Cán bộ cấp xã và vai trò của cán bộ cấp xã - Cán bộ cấp xã: Cấp xã có vị trí và vai trò quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của từng địa phương và của cả nước, hiệu lực, hiệu quả của hoạt động quản lý, điều hành kinh tế và xã hội của hệ thống chính trị của Nhà nước phụ thuộc nhiều vào chất lượng hoạt động của hệ thống chính trị cấp xã. Vị trí, vai trò của cấp xã được bảo đảm thông qua hoạt động của chủ thể của cấp xã đó là đội ngũ cán bộ cấp xã. Nhận thức được tầm quan trọng và vai trò của đội ngũ cán bộ cấp xã nói riêng và cán bộ cơ sở nói chung trong sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội. Trong những năm qua, Đảng và Nhà nước đã rất chú trọng tới việc xây dựng chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã cũng như xây dựng hệ thống chính sách đối với đội ngũ cán bộ cấp xã (cấp cơ sở), trong đó từng bước xây dựng và xác định cụ thể, rõ ràng về đối tượng cán bộ cấp xã. Mặc dù đã nhận thức được vị trí, vai trò to lớn của đội ngũ cán bộ cấp xã và tầm quan trọng của việc xây dựng đội ngũ cán bộ cấp xã có chất lượng cao đáp ứng nhiệm vụ của thời kỳ đổi mới đất nước, nhưng do những điều kiện nhất định việc xác định cụ thể đối tượng là cán bộ xã phải tới 2003 mới được cụ thể hoá. Đội ngũ cán bộ cấp xã lần đầu tiên được nhắc tới trong Pháp lệnh Công chức sửa đổi năm 2003, trong Pháp lệnh này cán bộ, công chức cấp 16 xã được quy định là những người làm việc trong Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân cấp xã, trong các tổ chức chính trị, tổ chức chính trị xã hội ở cấp xã. Trên cơ sở Pháp lệnh Cán bộ, công chức sửa đổi năm 2003, ngày 10 tháng 10 năm 2003, Chính phủ đã ban hành Nghị định 114/2003/NĐ- CP về cán bộ, công chức cấp xã, phường, thị trấn, trong đó đã cụ thể hoá và xác định rõ ai là cán bộ, công chức cấp xã, theo Nghị định 114/2003 thì đội ngũ cán bộ công chức cấp xã bao gồm các đối tượng sau: + Cán bộ chuyên trách cấp xã là những người đảm nhiệm các chức vụ theo nhiệm kỳ, được bầu ra thông qua các kỳ bầu cử ở địa phương bao gồm: Bí thư, Phó bí thư Đảng uỷ xã, Thường trực Đảng uỷ xã (nơi không có Phó bí thư chuyên trách công tác Đảng), Phó bí thư chi bộ (những nơi chưa thành lập Đảng uỷ cấp xã); Chủ tịch, Phó chủ tịch Hội đồng nhân dân; Chủ tịch, Phó chủ tịch uỷ ban nhân dân; Chủ tịch, Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc; Bí thư đoàn thanh niên; Chủ tịch Hội nông dân; Chủ tịch Hội cựu chiến binh. + Cán bộ không chuyên trách cấp xã bao gồm: Trưởng ban Tổ chức đảng, Chủ nhiệm uỷ ban kiểm tra Đảng, Trưởng ban Tuyên giáo và 01 cán bộ văn phòng Đảng uỷ; Phó trưởng công an xã; Phó chỉ huy trưởng quân sự xã; cán bộ lao động - thương binh và xã hội cấp xã; cán bộ dân số - gia đình và trẻ em; Thủ quỹ - văn thư - lưu trữ; cán bộ phụ trách đài phát thanh xã; cán bộ quản lý nhà văn hoá; Phó chủ tịch Uỷ ban mặt trận tổ quốc xã; Phó các đoàn thể như đoàn thanh niên, hội phụ nữ, cựu chiến binh. + Cán bộ được tuyển dụng, giao giữ một chức danh chuyên môn nghiệp vụ thuộc Ủy ban nhân dân xã, được gọi là công chức xã bao gồm 07 chức danh sau: Trưởng công an xã; Xã đội trưởng; văn phòng - thống kê; địa chính - xây dựng; tài chính - kế toán; tư pháp - hộ tịch; văn hoá - xã hội. Những cán bộ này được gọi chung là công chức xã. Như vậy, đội ngũ cán bộ cấp xã là những người được giao giữ các chức vụ theo nhiệm kỳ trong các cơ quan thuộc hệ thống chính trị cấp xã và những 17 người được tuyển dụng giao giữ các chức danh chuyên môn thuộc Uỷ ban nhân dân xã. Đội ngũ cán bộ xã được phân chia làm hai nhóm đó là cán bộ xã (cán bộ chuyên trách và cán bộ không chuyên trách) và công chức xã. - Vị trí, vai trò của cán bộ cấp xã. Đội ngũ cán bộ cấp xã được xác định là chủ thể của hệ thống chính trị cơ sở, chất lượng, hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị cơ sở phụ thuộc chủ yếu vào chất lượng hoạt động của đội ngũ cán bộ cấp xã. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Cán bộ là cái gốc của mọi công việc” [14, tr.269], đồng thời Hồ Chí Minh cùng chỉ rõ: “Mọi việc thành công hay thất bại do cán bộ tốt hay kém” [14, tr.269]. Như vậy có thể khẳng định, đội ngũ cán bộ cấp xã có vị trí, vai trò quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội, đối với sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn. Vị trí, vai trò của đội ngũ cán bộ cấp xã được thể hiện cụ thể: - Vai trò của đội ngũ cán bộ cấp xã đối với sự phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương. + Cán bộ cấp xã khác với các đối tượng là cán bộ, công chức nhà nước ở các cấp huyện, cấp tỉnh, cán bộ cấp xã là một bộ phận của nhân dân ở địa phương, đội ngũ cán bộ xã là những người sinh hoạt, lao động trực tiếp tại địa phương cùng với nhân dân ở địa phương đó, họ là những người được nhân dân tín nhiệm bầu ra, thay mặt nhân dân thực thi quyền lực nhà nước ở địa phương. Do vậy, cán bộ cấp xã là những người gần nhân dân nhất, hiểu những tâm tư nguyện vọng của nhân dân và là cầu nối giữa nhân dân với Nhà nước, là lực lượng trực tiếp chuyển tải những nguyện vọng của nhân dân đến các cơ quan quản lý cấp trên và là lực lượng chủ yếu nhất đưa đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến với nhân dân địa phương. + Cán bộ cấp xã là lực lượng chủ yếu nhất thực hiện việc tiếp thu và chuyển tải đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước cho nhân dân địa phương, là lực lượng trực tiếp giải thích các chủ 18 trương, đường lối, chính sách, pháp luật cho nhân dân hiểu, đồng thời là lực lượng trực tiếp động viên, tổ chức và chỉ đạo nhân dân địa phương thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, khi phát hiện các vi phạm ở địa phương, cán bộ xã là những người trực tiếp xử lý các vi phạm trong phạm vi chức trách, nhiệm vụ, thẩm quyền. Từ thực tế cho thấy việc thực hiện các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước hiệu quả đến đâu phụ thuộc rất nhiều và hoạt động của đội ngũ cán bộ xã. + Vai trò của cán bộ cấp xã còn thể hiện ở chỗ, thông qua hoạt động của cán bộ, công chức cấp xã nhân dân địa phương sẽ đánh giá chất lượng của tổ chức Đảng, đánh giá chất lượng hoạt động của cơ quan Nhà nước, nếu đội ngũ cán bộ công chức xã có phẩm chất đạo đức cách mạng, có trình độ, năng lực chuyên môn nghiệp vụ tốt sẽ đem lại niềm tin cho nhân dân vào Đảng, Nhà nước và sự nghiệp cách mạng, ngược lại sẽ làm giảm niềm tin của nhân dân đối với Đảng, với Nhà nước và sự nghiệp cách mạng. - Vai trò, vị trí của đội ngũ cán bộ cấp xã đối với quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn. Trong quá trình tiến hành các nội dung công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn hiện nay, vai trò của đội ngũ cán bộ cấp xã được thể hiện rõ hơn. Cán bộ xã có vai trò vừa là chủ thể, vừa là đối tượng của quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn. + Vai trò chủ thể của đội ngũ cán bộ xã trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn thể hiện ở chỗ: . Cán bộ cấp xã là những người đầu tiên và trực tiếp tiếp cận với các chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách của Nhà nước về công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn, họ là những người đầu tiên được tiếp thu và nắm vững các nội dung, nhiệm vụ, bước đi và biện pháp tiến hành công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn, từ đó thực hiện nhiệm vụ tuyên truyền, giải thích, thuyết phục nhân dân để nhân dân hiểu được ý 19 nghĩa và lợi ích của việc tiến hành công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn, giúp nhân dân biết được nội dung, việc làm cụ thể của quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá, tạo ra tính tự giác, tích cực của nhân dân trong việc thực hiện các nội dung của quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn. . Vai trò chủ thể của đội cán bộ xã còn thể hiện, họ là lực lượng trực tiếp động viên, tổ chức và chỉ đạo cho nhân dân ở địa phương mình tiến hành các nhiệm vụ của công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn ở địa phương, việc thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở từng địa phương như thế nào phụ thuộc phần lớn vào vai trò của đội ngũ cán bộ xã trong việc lãnh đạo, chỉ đạo tiến hành của đội ngũ này. Đối với đội ngũ cán bộ là cán bộ cấp uỷ, họ những người giữ vị trí, vai trò chủ thể trong việc xây dựng các chủ trương, phương hướng phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, chủ trương và phương hướng xác định đúng thì quá trình phát triển kinh tế - xã hội của địa phương sẽ phát triển mạnh và ngược lại; đối với cán bộ chính quyền xã, nhất là cán bộ chủ chốt (Chủ tịch, Phó chủ tịch, Chủ nhiệm hợp tác xã...) là những người trực tiếp quản lý, tổ chức và điều hành việc thực hiện các nhiệm vụ công nghiệp hoá, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn ở địa phương, kết quả của quá trình này phụ thuộc vào chất lượng quản lý, điều hành của đội ngũ cán bộ chính quyền cấp xã: Cán bộ là trưởng các cơ quan đoàn thể ở cấp xã là những người trực tiếp tuyên truyền, động viên nhân dân thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội và nhiệm vụ của công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn, chất lượng hoạt động của họ có ý nghĩa quan trọng đến giác ngộ và tính tự giác, tích cực, chủ động của nhân dân trong việc tiến hành các nội dung của công nghiệp hoá, hiện đại hoá. . Vai trò của đội ngũ cán bộ cấp xã còn thể hiện ở chỗ, đội ngũ cán bộ xã là những người trực tiếp lắng nghe ý kiến của nhân dân địa phương về 20 những vấn đề khó khăn, những vướng mắc phát sinh trong quá trình tiến hành công nghiệp hoá, hiện đại hoá, nông nghiệp, nông thôn ở địa phương mình trên cơ sở đó, đội ngũ cán bộ xã sẽ thực hiện báo cáo, phản hồi những vấn đề đó lên các cấp có thẩm quyền nghiên cứu, tiến hành điều chỉnh cho phù hợp với tình hình thực tế ở địa phương. Thực tế quá trình tiến hành công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn thời gian qua đã chứng minh vai trò to lớn của đội ngũ cán bộ cấp xã trong việc nắm bắt những vấn đề phát sinh trong thực tiễn, giúp cho các cấp có những điều chỉnh phù hợp và kịp thời, đồng thời những kinh nghiệm của chính đội ngũ cán bộ lại là cơ sở quan trọng để cấp trên đưa ra những giải pháp phù hợp đem lại hiệu quả cao cho quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn những năm qua. + Vai trò là đối tượng của đội ngũ cán bộ xã trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn thể hiện ở chỗ: Đội ngũ cán bộ cấp xã là những người trực tiếp cùng gia đình mình tiến hành hoạt động sản xuất kinh doanh và sinh hoạt tại địa phương, cho nên cán bộ xã trở thành lực lượng đi tiên phong trong việc thực hiện các nội dung của công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong sản xuất nông nghiệp và xây dựng đời sống nông thôn mới, từ những tấm gương đi đầu của các cán bộ xã trong việc áp dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật và công nghệ mới vào trong sản xuất - kinh doanh đạt hiệu quả kinh tế cao, từ sự thành công trong quá trình chuyển đổi cây trồng, vật nuôi và phát triển quy mô sản xuất kinh tế theo hướng sản xuất trang trại quy mô lớn của các cán bộ xã sẽ cổ vũ và tạo ra niềm tin để nhân dân địa phương tin tưởng và làm theo, từ đó thúc đẩy quá trình công nghiệp hoá trong nông nghiệp, nông thôn ở địa phương phát triển. Qua quá trình khảo sát từ thực tế cho thấy các địa phương đạt kết quả cao trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn phần lớn là những xã mà ở đó đội ngũ cán bộ xã và hộ gia đình của họ là những hộ kinh tế đi đầu trong việc tiến hành áp dụng khoa học, kỹ thuật, công nghệ mới và sản xuất, tiến hành chuyển đổi cơ 21 cấu kinh tế hộ gia đình đạt hiệu quả cao và những gia đình có nếp sống văn hoá tiêu biểu của địa phương. Thực tiễn của quá trình phát triển kinh tế - xã hội và thực tiễn của quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn những năm qua đã cho thấy, cấp xã và đội ngũ cán bộ cấp xã có vị trí, vai trò rất lớn, mang tính quyết định đối với quá trình phát triển kinh tế - xã hội nói chung và quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn nói riêng, họ là lực lượng lãnh đạo đã góp phần quan trọng vào kết quả đã đạt được của quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn. Để tiếp tục thực hiện vai trò của đội ngũ cán bộ cấp xã trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn trong thời gian mới, cần tiếp tục nâng cao hơn nữa chất lượng của đội ngũ cán bộ cấp xã nhằm đáp ứng yêu cầu của nhiệm vụ trong điều kiện mới. 1.2. Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn và yêu cầu về chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã 1.2.1. Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng đã khẳng định mục tiêu chiến lược phấn đấu đến năm 2020 nước ta trở thành nước công nghiệp hiện đại, để thực hiện mục tiêu chiến lược đó Đảng ta khẳng định nhất thiết phải tiến hành quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, coi là nhiệm vụ mang tính cấp thiết của nước ta trong giai đoạn hiện nay. Trong quá trình tiến hành công nghiệp hoá, hiện đại hoá, Đảng ta cũng đã khẳng định: phải coi công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn là nhiệm vụ trọng tâm, hàng đầu của quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Cho tới nay Việt Nam vẫn là một nước nông nghiệp với trên 75% dân số nước ta sống ở nông thôn với khoảng 70% lao động trong lĩnh vực nông nghiệp, điều đó cho thấy nông nghiệp, nông thôn là bộ phận lớn, quan trọng ở nước ta cả về kinh tế và xã hội. Vì vậy, phát triển khu vực nông nghiệp, nông 22 thôn có ý nghĩa quyết định đến sự phát triển kinh tế - xã hội của nước ta hiện nay. Nông nghiệp, nông thôn giữ vai trò rất quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội, nhất là đối với các nước đang phát triển như Việt Nam. Nông nghiệp là nơi cung ứng phần lớn các yếu tố đầu vào cho các hoạt động kinh tế như nguồn nguyên liệu cho công nghiệp chế biến, nguồn nhân lực dồi dào cho thành thị và sản xuất công nghiệp Nông nghiệp, nông thôn ở nước ta với trên 75% dân số và 70% lao động của cả nước còn là thị trường tiêu thụ sản phẩm rất lớn, nhiều tiềm năng của các ngành công nghiệp như công nghiệp cơ khí, chế tạo máy, công nghiệp phân bón,... các ngành dịch vụ khác. Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn là yêu cầu tất yếu, khách quan ở nước ta còn xuất phát từ kinh nghiệm thực tế phát triển của các nước trong khu vực như Thái Lan, Inđônêxia và các nước khác trong khu vực khác cũng như trên thế giới, những nước có điều kiện phát triển kinh tế - xã hội giống với nước ta đến nay đã đạt được những kết quả lớn trong phát triển kinh tế - xã hội do đã tiến hành công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước trên cơ sở công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn một cách phù hợp. Từ cơ sở lý luận và thực tiễn đã chứng tỏ công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn ở nước ta trong giai đoạn hiện nay là nhiệm vụ cấp thiết mang tính tất yếu, khách quan. Đại hội Đảng toàn quốc khóa IX và Hội nghị lần thứ 5 Ban chấp hành Trung ương khoá IX đã khẳng định: Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn là quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hoá lớn, gắn với công nghệ chế biến và thị trường; thực hiện cơ khí hoá, điện khí hoá, thuỷ lợi hoá, ứng dụng các thành tựu của khoa học, công nghệ, trước hết là công nghệ sinh học, đưa thiết bị, kỹ thuật và công nghệ hiện đại vào các khâu sản xuất nông nghiệp nhằm nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nông sản hàng hoá trên thị trường. 23 Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn là quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo hướng tăng nhanh tỷ trọng giá trị sản phẩm và lao động các ngành công nghiệp và dịch vụ; giảm dần tỷ trọng sản phẩm và lao động nông nghiệp; xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, quy hoạch phát triển nông thôn, bảo vệ môi trường sinh thái; tổ chức lại sản xuất và xây dựng quan hệ sản xuất phù hợp; xây dựng nông thôn dân chủ, công bằng, văn minh, không ngừng nâng cao đời sống vật chất và văn hoá cho nhân dân ở nông thôn. Như vậy, công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn là quá trình tạo nên sự chuyển biến căn bản về kinh tế, kỹ thuật và những chuyển biến về kinh tế - xã hội. Thực chất của công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn là từng bước xây dựng, phát triển các yếu tố lực lượng sản xuất trong nông nghiệp và nông thôn, chuyển nền sản xuất nông nghiệp lạc hậu dựa vào lao động thủ công với công cụ lao động thô sơ là chủ yếu với quy mô sản xuất nhỏ, manh mún lên nền sản xuất dựa vào máy móc hiện đại với lao động có trình độ cao, tích cực áp dụng thành tựu khoa học, kỹ thuật và công nghệ tiên tiến vào sản xuất - kinh doanh, phát triển sản xuất quy mô lớn theo hướng sản xuất hàng hoá, trên cơ sở đó từng bước xây dựng quan hệ sản xuất trong nông nghiệp, nông thôn phù hợp với lực lượng sản xuất phát triển ở trình độ cao, xây dựng đời sống nông thôn ngày càng văn minh và hiện đại. Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn là quá trình cùng lúc thực hiện bốn nhiệm vụ lớn, đó là: công nghiệp hoá gắn liền với hiện đại hoá nông nghiệp và công nghiệp hoá gắn liền với hiện đại hóa nông thôn với mục tiêu tổng quát và lâu dài là xây dựng một nền nông nghiệp sản xuất hàng hoá lớn, hiệu quả và bền vững, có năng suất, chất lượng, công nghệ tiên tiến, đáp ứng nhu cầu trong nước và xuất khẩu; xây dựng nông thôn ngày càng giàu đẹp, công bằng, dân chủ, văn minh, có cơ cấu kinh tế hợp lý, quan hệ sản xuất phù hợp, kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội phát triển ngày càng hiện đại. 24 Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn là con đường duy nhất đưa nền sản xuất nông nghiệp và nông thôn ở nước ta thoát khỏi tình trạng nghèo nàn và lạc hậu, phát triển lên một trình độ mới, làm cơ sở để chúng ta thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, với tác dụng to lớn đó của công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn, chúng ta phải thực hiện những nội dung cơ bản sau: - Đẩy mạnh phát triển sản xuất hàng hoá, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, phát triển kinh doanh theo quan điểm của kinh tế thị trường, từ đó thúc đẩy quá trình chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, chuyển đổi cơ cấu ngành nghề trên cơ sở phát huy và khai thác lợi thế so sánh của từng vùng, phát triển công nghiệp và dịch vụ nông thôn, đặc biệt là công nghiệp chế biến nông sản nhằm thay đổi căn bản cơ cấu kinh tế nông thôn, cơ cấu lao động, quy mô và cơ cấu thu nhập. - Đẩy mạnh việc ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật và khoa học quản lý trong sản xuất kinh doanh, đẩy nhanh tiến độ thuỷ lợi hoá, cơ giới hoá, điện khí hoá, tự động hoá, tin học hoá và ứng dụng các thành tựu hiện đại của công nghệ sinh học, thay đổi căn bản phương thức quản lý, sản xuất, kinh doanh ở nông nghiệp và nông thôn theo hướng lấy cơ cấu, quy mô nhu cầu thị trường làm căn cứ quyết định cơ cấu, quy mô sản xuất và đổi mới cơ cấu sản phẩm nhằm kết hợp tốt sản xuất và tiêu dùng. - Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho sản xuất nông nghiệp, kể cả nhân lực quản lý trong đó chú trọng chất lượng nguồn lao động sản xuất nông nghiệp, nâng cao tỷ lệ lao động được đào tạo trong nông nghiệp và nông thôn. - Từng bước hiện đại hoá kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội nông nghiệp và nông thôn theo hướng ngày càng hiện đại, nâng cao trình độ văn minh của xã hội nông thôn, từng bước hình thành nông thôn mới văn minh, hiện đại. Để thực hiện thành công quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn ở nước ta trong giai đoạn hiện nay, đòi hỏi cùng lúc phải 25 thực hiện đồng thời bốn nội dung trên của quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá; nội dung thứ nhất phản ánh quá trình tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế, đây là nội dung quan