Tóm tắt Luận văn Đặc điểm biến động địa hình các vùng ven biển Bắc Trung Bộ

thành, phát triển và xu thế biến ộng a hình ở các VCSVB B c Trung Bộ. Ý nghĩa thực tiễn: Kết quả kh học củ uận án sẽ góp phần nâng c năng ực t chức quản ãnh th ch các phương ề quy h ch sử dụng hợp t i nguyên ãnh th bả ệ ôi trường ở các VCSVB. 8. Cấu trúc luận án Chương 1. Phương pháp uận phương pháp nghiên cứu ề biến ộng hình ùng cử sông en biển; Chương 2. Đặc iể i trò yếu tố tác ộng ến biến ộng hình ùng cử sông en biển c Trung ộ; Chương 3. Đặc iể các VC V c Trung ộ; Chương . Đánh giá biến ộng hình ấn ề sử dụng hợp t i nguyên ãnh th ở các VC V c Trung ộ. ƯƠ 1. P ƯƠ P P ẬN À P ƯƠ PHÁP NGHIÊN CỨU VỀ BI A HÌNH VÙNG C A SÔNG VEN BI N 1. . hững ấn đề ch ng 1.1.1. Khái niệm về cửa sông “Cửa sông (hay vùng cử sông) nơi dòng sông ra biển, ược ặc trưng bởi quá trình chuyển hoá dần từ chế ộ thuỷ ăn ục a sang chế ộ thuỷ ăn biển; ở ây xảy ra các biến ộng rất lớn về tính chất lý - hoá của các khối nước, các ặc trưng sinh học cũng như quá trình phát triển lục a và hình thành châu th ”. 1.1.2 ử ực ngh Trong công trình này, NCS sử dụng cách phân lo i VCSVB theo tiêu chí t ng hợp các dấu hiệu a chất - a m o: - Cửa sông lồi (delta) có cử Hới với ặc trưng phát triển các bãi ngầ trước cửa sông; 5 - Cửa thẳng (liman) có cửa Việt và Thuận An với ặc trưng ít bồi tích, phát triển val cát song song với bờ t o thành lagun. 1.2. Khái quát về t nh h nh nghi n cứ 1 Các kết quả nghiên cứu ch thấy các phương pháp nghiên cứu VC V ng y c ng ược t ng hợp, hoàn thiện các công nghệ kĩ thuật hiện i ược ứng dụng, các kết quả nghiên cứu ược nh ượng hóa. 1.2.2. Ở ệ Phần lớn các công trình ã phân tích ánh giá các quá trình a m ộng lực hiện i và mối liên quan với một số tai biến tự nhiên iển hình ở các VCSV ; xác nh nguyên nhân phát sinh các tai biến, dự bá nguy cơ t i biến ề xuất giải pháp phòng chống giảm nhẹ thiệt h i do tai biến gây ra. 1.2.3. Ở Hiện n y ấn ề nghiên cứu ộng ực ùng cử sông en biển phục ụ ch các công tác quy h ch, t chức ãnh th phục ụ phát triển kinh tế còn chư có nhiều, cần phải nghiên cứu chi tiết, cụ thể ối với từng VCSVB. Chư có công trình n có nội dung nghiên cứu iên qu n tới hướng nghiên cứu củ uận án. 1.3. Cách tiếp cận hương h nghi n cứ 1 1 1.3.2.1. Phương pháp khả sát c, nghiên cứu thực a 1.3.2.2. Phương pháp phân tích iễn thá 1.3.2.3. Phương pháp bản ồ và hệ thông tin a lý (GIS) 1.3.2. . Phương pháp phân tích a m o 1.3.2. . Phương pháp phân tích a chất 1.3.2. . Phương pháp phân tích t ng hợp 6 ƯƠ 2. VÀ VAI TRÒ Y U TỐ TÁC NG 2.1 Khái quát chung về khu vực nghiên cứu Các vùng cửa sông ven biển B c Trung Bộ nằm trên dải ồng bằng ven biển thuộc các tỉnh Thanh Hoá, Nghệ An, H Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Tr và tỉnh Thừa Thiên Huế, có những ặc iểm tự nhiên rất phong phú và d ng; thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH) ở khu vực B c Trung Bộ nói riêng, nước ta nói chung. 2.2 Yế tố nội sinh Trên khu vực nghiên cứu phân bố các th nh t chất rất phong phú d ng; chủ yếu có tu i từ Pr ter i trên ến hiện i. 2.2.2 C u trúc tân ki n t o Kiến trúc nâng yếu trong phần ất liền như kiến trúc Thanh Hóa, Tân Kỳ, thuận lợi phát triển các d ng a hình bóc mòn - xâm thực, thề i òn biển phân bố ở phía tây và ho t ộng tích tụ tiến ra phía biển của các sông của VCSVB sông Mã; Kiến trúc h lún phát triển the phương T -ĐN, s ng s ng ới bờ biển hiện i Quảng Tr - Huế: t o lợi thế hình thành và phát triển các d ng a hình tích tụ nguồn gốc ở VCSVB sông Th ch Hãn và sông Hương 2.2.3 Ho ng củ t gẫy tân ki n t o và hiệ i Các n bờ sông, bờ biển b xói lở m nh và rất m nh chủ yếu phân bố ở những iểm giao nhau củ các ứt gẫy tích cực. 2.3 Yếu tố ngoại sinh D ng mự c bi n trong Holocen Khu vực B c Trung Bộ nói chung không nằm ngoài phông chung củ d ộng mực nước biển ở Việt Nam và các vùng lân cận. 2.3.2 Ch khí h u Khu vực nghiên cứu nằm trong vùng khí hậu nhiệt ới gió mùa 7 với 2 mùa rõ rệt: ù ư ù khô, s ng i nằm ở dải ven biển nên ảnh hưởng của khí hậu biển rất rõ. 2.3.3 Ch Lượng nước và bùn cát củ dòng sông Mã có ộ ục khá lớn, lớn hơn rất nhiều so với sông Th ch Hãn sông Hương. i trò củ sông tác ộng ến hình VC V sông Mã ớn hơn nhiều VC V sông Th ch Hãn sông Hương tr ng hình th nh biến ộng a hình hiện i. 2.3.4 Sóng, triề ờ Hướng sóng chính ù ông ở các VCSVB sông Mã, Th ch Hãn sông Hương, nên ường bờ biển b tác ộng khá m nh mẽ, gây mài mòn, xói lở bờ biển. Yếu tố thuỷ triều tác ộng m nh hơn t i VCSVB sông Mã so với sông Th ch Hãn sông Hương. Ở VC V sông Mã tác ộng củ dòng triều các d ng hinh khá ớn. Trái i, ối ới khu ực en biển sông Th ch Hãn sông Hương dòng triều có biên ộ triều nhỏ, ã óng i trò không ớn tr ng h t ộng th y i hình tr ng khu ực. 5 c bi n dâng hiệ i do bi ổi khí h u Yếu tố nước biển dâng có vai trò lớn, tác ộng trực tiếp ến biến ộng i hình các VC V c Trung Bộ 2.4 Yếu tố nhân sinh 2.4.1 Xây dựng các công trình hồ ch , , è, p, cống thoát c Trên khu vực B c Trung Bộ ã ng xây dựng hàng nghìn hồ chứa lớn nhỏ, làm biến ộng m nh mẽ a hình hiện i. 2.4.2 Ho ng nuôi trồng thủy, h i s n, khai hoang l n bi n Các ho t ộng nuôi trồng thủy, hải sản ng i nguồn ợi kinh tế c , nhưng chính iệc gi tăng diện tích nuôi trồng thủy, hải sản, chuyển i cơ cấu trông ú s ng nuôi trồng ở ùng ặn hó en 8 biển, không những biến ộng hình, còn gi tăng xâ nhập ặn ở VCSVB B c Trung Bộ. 2.4.3 Ho ng xây dựng các khu t , Đ a hình b biến ộng m nh mẽ do sức ép về xây dựng các công trình an sinh xã hội (trường học, bệnh viện, trụ sở hành chính, v.v), các khu tập trung dân cư, . . ƯƠ 3. Ạ 3. h i t đ a h nh, đ a mạo khu vực Trên khu vực nghiên cứu, cấu trúc a hình phát triển theo phương tây b c - ông n (T -ĐN) phương á ĩ tuyến, bao gồm cả hình núi, ồi, ồng bằng và các bãi biển. 3.2 ặc điể đ a mạo một số vùng cửa sông 3.2.1 Xây dựng b ồ a m o vùng cửa sông ven bi n - Nguyên tắc xây dựng bản đồ : NC ự chọn xây dựng bản ồ a m o t ng hợp the nguyên t c “ ề ặt ồng nguồn gốc tu i” ể xây dựng bản ồ ở các VCSVB sông Mã, sông Th ch Hãn và sông Hương. - ội d ng của bản đồ: Các kiểu hình có cùng nguồn gốc tu i ược s p xếp th nh từng nhó riêng biệt. Tr ng ó, các d ng hình có tu i khác nh u ược ặt từ tr ến c , i k ới nó hình thái củ hình. 3.2.2 a m ử - a h nh n i s t ka st: D ng hình n y gồm các núi sót trên ồng bằng cao trên 30m, phân bố rải rác ở phí b c tây n th nh phố Th nh Hó , tây b c H ồng. - a h nh do t nh b c n: Đ hình d quá trình bóc òn phân bố rải rác tr ng khu ực nghiên cứu. Đó các núi, ồi sót, có ộ c trên 20 , hình th nh trên các á có nguồn gốc khác nh u. 9 - a h nh do s ng: Đ hình tích tụ d sông phân bố dọc the sông Mã, gồ 3 ợn : bãi cát en òng có tu i Holocen muộn, cao 1-2m; bãi bồi thấp tu i Holocen muộn, cao 1-2m; bãi bồi c tu i Holocen muộn, cao 1-2m. Hình 3.1. ản ồ ùng cử sông en biển sông Mã - a h nh do biển: D ng a hình này gồ 3 ơn : ề ặt tích tụ biển tu i H cen uộn, cao 2-3m ược phân bố khá rộng t i H ằng Hó , Quảng Xương th nh phố ầ ơn. ề ặt tích tụ tu i H cen sớ – giữ tập trung ở phí tây huyện H ằng Hó , Đông ơn, Quảng Xương, Thiệu Hó th nh phố Th nh Hó , có ộ cao 3-4m. Bãi biển hiện i ch y dọc các huyện Hậu Lộc, H ằng Hó , Quảng Xương th nh phố ầ ơn. - a h nh c ng ồn gốc h n hợ do s ng, biển, đầm lầy và gió: D ng a hình này bao gồ 7 ơn là: ề ặt tích tụ sông - ầ ầy Holocen muộn, cao 1-2m, phân bố nhỏ hẹp, rải rác ở các xã ở Quảng Xương, th nh phố Th nh Hó (như các phường H ồng, Đông ơn, N Ng n, v.v). ề ặt tích tụ sông - biển - ầ ầy có tu i H cen uộn, cao 1-2m, phân bố dọc các trũng thấp ven sông 10 thuộc b n các huyện H ằng Hó , Quảng Xương, Hậu Lộc th nh phố ầ ơn. ề ặt tích tụ biển - ầ ầy H cen uộn, cao 1-2m, phân bố chủ yếu ở Quảng Xương. ề ặt tích tụ sông - biển H cen uộn, cao 2-5m, phân bố the hướng á kinh tuyến, trên b n huyện H ằng Hó th nh phố ầ ơn. Bề mặt hình tích tụ hỗn hợp sông - biển H cen sớ -–giữ , cao 2-5m, phân bố rộng rãi trên b n các huyện H ằng Hó , Quảng Xương, Đông ơn th nh phố Th nh Hó . ề ặt hình cồn cát tích tụ biển ược gió t i t (biển - gió) H cen uộn các cồn cát nhỏ, phân bố có d ng k d i dọc bờ biển từ phí b c cử L ch Trường ến phí n huyện Quảng Xương. 3.2.3 a m ử - a h nh do n i ửa: Bề mặt a hình phát triển quá trình bóc mòn - xâm thực trên các dải ồi cấu t o bởi á phun tr b s t Đệ tứ phân bố ở phía b c, tây b c của khu vực nghiên cứu thuộc a phận huyện Gio Linh, nằm ở ộ cao từ 10-30m. - a h nh do t nh b c n: Đ hình d quá trình bóc òn phân bố ở phía tây, tây nam khu vực nghiên cứu, với 2 bề mặt có tu i Pleistocen muộn và Pleistocen sớm-giữa nằ tương ứng ở ộ cao trên 20m và từ 40-80m. - a h nh do s ng: Đ hình d sông gồ ơn : bãi cát en òng Holocen muộn, cao 1-2m; bãi bồi thấp Holocen giữa-muộn, cao 2-3m; bãi bồi cao Holocen sớm-giữa, cao 3-5m; bề ặt thề tích tụ bậc Pleistocen muộn cao 10-15m; thề tích tụ bậc Pleistocen giữa-muộn cao trên 20m òng sông c Holocen muộn. Đ a hình tích tụ sông chủ yếu phân bố dọc các sông Cam Lộ (sông Hiếu) và sông Th ch Hãn. 11 Hình 3.10. Bản ồ ùng cử sông en biển sông Th ch Hãn - a h nh do biển: ãi biển hiện i phát triển iên tục dọc bờ biển, ề ặt tích tụ biển tu i H cen sớ -giữ phân bố ở Gio Quang, Gi Việt, H Tây, th trấn Ái Tử. Đ hình thề i òn Pleistocen uộn, c 12-20 thề i òn P eist cen giữ - uộn, c 2 - 3 ược phân bố ở phí tây khu ực nghiên cứu, en rì ồng bằng tích tụ. - a h nh c ng ồn gốc h n hợ do s ng, biển, đầ ầy gi : Bề ặt tích tụ sông-biển H cen sớ - giữ , cao 2-6m có diện phân bố rộng ớn nhất, chiế phần ớn diện tích củ VC V sông Th ch Hãn. Đồng bằng tích tụ có tu i H cen giữ - uộn, cao 2-4m và H cen uộn, cao 1-2m, có diện tích nhỏ hẹp, chủ yếu gặp ở Gi M i, Tường Vân, Cao Ly. Bề ặt tích tụ sông - biển P eist cen uộn, cao 6-15m, ới diện tích nhỏ ở tây Gi Qu ng, Đ i Áng, Còn các bề ặt tích tụ biển- ầ ầy H cen uộn, c 1-2m và sông- biển- ầ ầy H cen giữ - uộn, c 1-3m phân bố dải giác tr ng 12 khu ực nghiên cứu ới diện tích nhỏ hẹp thường xuyên b ngập nước. Đ hình biển - gió hình th nh dãy cồn cát en biển, kéo dài iên tục dọc bờ biển hiện thời. ử - a h nh do t nh b c n: Các d ng a hình bóc òn t ng hợp, c trên 20 ược phân bố ở Hương Hồ, phí n thôn Ki Ngọc, Gi Khô, Nguyệt iểu, Dương Xu, Ân H . - a h nh do s ng: ề ặt tích tụ òng sông nử cuối H cen uộn phát triển rộng rãi ở khu ực nghiên cứu. ề ặt tích tụ bãi bồi c nử cuối H cen uộn, cao 3-5m, phân bố dọc sông Hương, ở Phú Xuân, dưới gầ cầu ường s t, Triệu ơn Đông. ề ặt thề sông bậc có tu i H cen giữ - uộn, cao 3-6m phân bố rải rác dọc sông Hương, ở Ngọc Hồ, ph Tuần, N H . ề ặt tích tụ thề sông bậc H cen sớ - giữ , cao 10-25m, phân bố th nh các dải hẹp dọc sông Hương, sông Tả Tr ch Hữu Tr ch. - a h nh do biển: ãi biển hiện i dải cát ngập nước ch y dọc bờ biển. ề ặt tích tụ biển H cen giữ - uộn, cao 3-5m, phân bố kéo d i từ Thái Dương Thượng ến K ung. ề ặt tích tụ biển H cen sớ - giữ , cao 4- ược phân bố rộng rãỉ dọc bờ biền, dài 15km. ề ặt thề biển i òn P eist cen uộn c từ 1 - 30 , tương ối bằng phẳng. - a h nh c ng ồn gốc h n hợ : ề ặt tích tụ sông - biển H cen giữ - uộn phân bố ở sông Ô Lâu, sông ồ, sông Hương k d i ề phí n ồng bằng. ề ặt tích tụ sông – biển – ầ ầy H cen giữ - uộn phân bố ở Quảng Vinh, Ph ng Hiền, Phú Đ . ề ặt tích tụ biển - ầ ầy H cen giữ - uộn phân bố ở dọc h i bờ củ phá T Gi ng, ụng Th nh L ề ặt tích tụ biển – sông H cen giữ - uộn phân bố ở h i bên phá T Gi ng, Đầ H , Đầ Thủy Tú, ề ặt tích tụ sông – biển H cen sớ - giữ phân bố ở huyện Hương Thủy. ề ặt tích tụ sông – biển – ầ ầy 13 H cen sớ - giữ phân bố diện hẹp ở Phú i ới ộ c 10-15m, ới th nh phần s t bột ph cát u xá x nh, x nh en. Đ hình tích tụ biển - gió H cen uộn phân bố ở dọc en biển dưới d ng cồn, d i, ụn cát có ộ c từ 10 - 30m. Hình 3.17. ản ồ ùng cử sông en biển sông Hương ƯƠ . À Ấ Ề P Ý À Y . ch sử h t t iển đ a h nh ùng cửa s ng en biển ắc ng bộ ờ ỳ ữ - : Tr ng thời kỳ n y, chuyển ộng kiến t phân d , h ún ở phí ông, nâng ên ở phí tây các VC V c Trung ộ. iển tiến sâu ục , t iều kiện thuận ợi ch quá trình tích tụ trầ tích ở phí ông, hình th nh phát triển các d ng hình thề mài mòn ở phí tây khu ực nghiên cứu. Trên VC V sông Mã, tr ng thời kỳ n y, hình th nh các thề i òn có ộ c từ 1 - 3 phân bố ở các huyện Thọ Xuân, Triệu ơn (tỉnh Th nh Hó ). Đ hình ồi, núi thấp bóc òn, bóc 14 mòn - xâ thực c trên 0 , phân bố ở các huyện Yên Đ nh, Thọ Xuân, Triệu ơn. ên dưới áy phí ông ồng bằng VC V sông Mã, chuyển ộng h ún diễn r , biển tiến sâu ục ã hình th nh các hệ tầng trầ tích có nguồn gốc sông, sông - biển. Trên VC V sông Th ch Hãn sông Hương cũng ậy, các thề i òn có ộ c 1 -35m phân bố ở phí tây. Các quá trình ộng ực diễn r chủ yếu bóc òn, bóc òn - xâ thực mài mòn trong bối cảnh nâng d ng ò khối tảng ở phí tây khu ực nghiên cứu, h ún d ng bậc ới quá trình tích tụ trầ tích ở phần ớn diện tích VC V sông Th ch Hãn sông Hương. Chuyển ộng kiến t nâng ên thúc ẩy sự h t ộng nh ẽ củ các quá trình xâ thực, bóc òn, rử trôi bề ặt, hình th nh các bề ặt sườn bóc mòn, bóc mòn - rử trôi, bóc òn - tích tụ, thề biển i òn sườn kiến t . Núi phát triển triển trên khối nâng tân kiến t b gồ các dãy núi H ng Gáy ở cực tây n ; núi Đồng H ng, núi Khô Qu n ở phí n ; nối Đông Kiều, núi Ki Phụng ở phí tây các núi khác như: núi Ngự ình, núi Động Miêu, . . Ng y trên bề ặt sườn, tồn t i ỏ ph ng h á trầ tích e u i, de u i ỏng; nhiều chỗ ộ á gốc. Ở n QL1A phân bố dải ồi thấp bằng phảng, ược xếp bề ặt thề biển i mòn cao 20 - 30 . Đây ức ường bờ c nhất tr ng thời kỳ n y ể i di tích trên hình. Dưới áy trung tâ các VC V b ấp ầy các trầ tích sông, sông - biển có tu i P eist cen giữ - uộn ới chiều dầy ớn. ờ ỳ - ữ Trên các VC V sông Mã, h t ộng tích tụ trầ tích t nên hệ tầng Thiệu Hó , gồ các d ng hình có nguồn gốc sông, sông - biển, biển có tu i H cen sớ - giữ , phân bố trải rộng trên VC V sông Mã. Chuyển ộng nâng yếu diễn r ở phí tây VC V sông Mã, các quá trình ộng ực bóc òn, bóc òn - xâm thực diễn r trên các d ng hình P eist cen giữ - uộn. Trên các VC V sông Th ch Hãn sông Hương, cũng ậy biển tiến sâu tr ng ục , quá trình ộng ực chủ yếu tích 15 tụ trầ tích biển, sông - biển. Tr ng thời kỳ n y, h t ộng kiến t diễn r nh ẽ, các dòng dung nh b s t từ M nti phun ên bề ặt. H t ộng phun tr núi ử H cen sớ diễn r ở phí b c khu ực nghiên cứu thuộc b n huyện Gi Linh, ã hình th nh hình ồi ò c 20 - 0 , ược cấu t bởi á basalt. Trên VC V sông Hương, ồng bằng tích tụ nguồn gốc sông - biển biển, phân bố th nh dải k d i the phương T -ĐN từ xã Hương Ph ng ến xã Phú Lương - Phú Đ . Ở rì n VC V sông Hương, d ng hình n y phân bố rộng rãi: dọc QL1A, khu th nh nội Huế, Hương Hồ, Hương L ng, Hương An, Hương Thuỷ, b c sân b y Phú i. ề ặt ng bằng có ộ c trung bình từ - 10 , có chỗ t 20 như ở Đ n N Gi , tương ối bằng phẳng, ược cấu t từ cát, s n ẫn bột s t u ng ỏ, kết cấu chặt xít, ôi nơi b lalerit yếu. Đồng bằng tích tụ nguồn gốc sông - biển - ầ phá phân bố rộng rãi chiế phần ớn diện tích củ ồng bằng Huế. Hầu hết diện tích huyện Phú V ng Hương Thuỷ thuộc d ng ồng bằng này. ờ ỳ - ệ Trên VCSVB sông Mã, chuyển ộng h ún cục bộ ở cử sông Mã, trầ tích H cen uộn ược ấp ầy có chiều dầy tới 30 (LK11. ) ở cử L ch Tr . Trên khu ực n y, hình th nh các bề ặt hình có nguồn gốc sông, sông - biển, biển - ầ ầy, . . Các d ng hình tích tụ sông chủ yếu phân bố dọc sông. Các d ng hình nguồn gốc sông - biển, biển - ầ ầy, . phân bố ở dải en biển, cử sông. Quá trình tích tụ trầ tích quyết nh sự hình th nh các bãi, b r, gò n i c , cồn, hiện i ở VC V sông Mã. Trong ó, ở Cử L n, tốc ộ trầ tích ớn, hình th nh các bãi, b r, cồn ng y c ng rộng ớn, tiến x r phí biển ới tốc ộ t ến 0- 0 /nă ; ở Cử Hới, h t ộng tích tụ yếu hơn, nguồn ật iệu củ dòng chảy ít hơn, bồi tụ dọc the bờ biển ở cả phí b c n củ Cử Hới. Tốc ộ bồi tụ t -10 m/năm. Trên VC V sông Th ch Hãn sông Hương, tr ng thời kỳ n y, 16 chuyển ộng kiến t phân d ới h t ộng h ún chủ , hình th nh hình ồng bằng tích tụ biển - ầ ầy - á phá, phân bố th nh các dải hẹp en h i bờ phá T Gi ng, ầ An Truyền. Các dải cồn cát en biển phân bố th nh dải hẹp dọc bờ biển từ Thái Dương Thượng ến K ung. Ng i các d ng hình nói trên, còn có d ng hình khác như các bãi bồi c thấp dọc sông Th ch Hãn sông Hương; hình tích tụ sông - biển - ầ phá b ầy h á phân bố rải rác ở các VC V sông Th ch Hãn sông Hương. Các quá trình ộng ực gây t i biến xói ở bồi tụ ở các VC V sông Th ch Hãn sông Hương. .2 nh gi biến động đ a hình Nghiên cứu ánh giá biến ộng hình, ặc biệt hình hiện i ột nội dung qu n trọng tr ng nghiên cứu ứng dụng. Để xác ập ược xu hướng biến ộng hình các VC V cần phải phân tích t ng hợp các ặc iể , ch sử phát triển hình thiết ập các ường bờ c ở khu ực nghiên cứu. 4.2.1 Bi ử Đ hình VC V sông Mã b biến ộng nh ẽ the thời gi n không gi n phân bố. Trên b n các xã Yên Thái, Yên L c (Yên Đ nh), Xuân L i, Xuân Yên (Thọ Xuân) có tồn t i các dấu hiệu , chất củ ới bờ biển tr ng P eist cen uộn. Như ậy, P eist cen uộn phần ất iền củ ồng bằng Th nh Hó nằ cách x bờ biển hiện n y, thuộc phận các huyện Thọ Xuân, Yên Đ nh Triệu ơn. Tr ng thời gi n H cen giữ ường bờ biển phân bố từ xã Văn Lộc (huyện Hậu Lộc) ch y qu phận các xã H ằng Đ t, H ằng Đức, H ằng Đ i (huyện H ằng Hó ) ến Quảng Phú, Quảng Nhân (huyện Quảng Xương). Tr ng gi i n từ 19 ến nay, diễn biến ường bờ biển ở khu ực nghiên cứu khá phức t p. 17 Hình . . ơ ồ khả năng diễn biến ường bờ biển VCSVB sông Mã ảng 4.2. Tr ng thái phát triển củ bờ biển VCSVB sông Mã Gi i n Đ n bờ phí b c Cử Hới Đ n bờ phí n Cử Hới Tr ng thái phát triển Tốc ộ biến ộng ( /nă ) Nhận x t Tr ng thái phát triển Tốc ộ biến ộng ( /nă ) Nhận x t Lớn nhất Trung bình Lớn nhất Trung bình 1965- 1975 (-) 10.8 3.1 Xói nhẹ (+) 12.1 4 ồi nhẹ 1975- 1990 (-) 18.7 4.2 Xói trung bình (-) 10.5 3.5 Xói nhẹ 1990- 2001 (+) 6.2 3.2 ồi nhẹ (+) 10.7 2 ồi nhẹ 2001- 2017 (-) 7.23 3.75 xói nhẹ (+) 14.2 1 ồi nhẹ Ghi chú: tình tr ng bồi tụ ( ),tình tr ng xói ở (-), tình tr ng bồi xói xen kẽ (+/-) Như ậy, hình VC V sông Mã biến ộng the xu hướng tiến 18 r biển ới biên ộ tốc ộ ớn. Từ cuối P eist cen ến H cen giữ , ất iền ã phát triển tiến ề phí biển ến i chục ki et. Tr ng thời gi n từ cuối H cen giữ , ất iền ã tiến ề phí biển tới 20 k . Tr ng thời gi n hiện i, hình biến ộng nh ẽ t i các cử sông: Cử Hới Cử L ch Trường; ồng thời ch thấy ược khả năng diễn biến ương bờ tr ng tương i (hình . ) 4.2.2 Bi ử ch Hãn Trên cơ sở phân tích các dấu hiệu a m , a chất cho phép xác lập ới bờ biển có tu i Pleistocen muộn. Như ậy, vào Pleistocen muộn, phần ất liền củ ồng bằng Quảng Tr nằm cách xa bờ biển hiện nay. Thời gian này, chuyển ộng kiến t o h lún, biển tiến vào sâu tr ng ất liền và phần lớn diện tích VCSVB sông Th ch Hãn tồn t i dưới biển. Trong Holocen muộn, chuyển ộng nâng lên, biển thoái, hình thành dải ồng bằng ven biển. Trong gi i n từ 1952 ến nay, VCSVB sông Th ch Hãn có những biến ộng khác nhau theo các thời kỳ(bảng 4.4). Bảng 4.4. Biến ộng a hình VCSVB sông Th ch Hãn Gi i n Vùng en biển Cử Việt Đánh giá tình tr ng phát triển ờ phí b c ờ phí nam Đ n bờ trong Cử Việt 1952- 1965 (+) (-) (+/-) ờ biển xói ở, bồi tụ xen kẽ, bờ không n nh. C ng ề phí n , bờ ít biến ộng. Cử sông tương ối n nh. 1965- 1979 (-) (+) (+/-) ờ phí b c xói ở chiế ưu thế, bờ phí n xói ở bồi tụ xen kẽ, tương ối n nh. C ng ề phí n bờ biển ít biến ộng. Khư ực tr ng sông xói ở chiế ưu thế. Cử sông ít biến ộng 19 1979- 1989 (-) (-) (+/-) Đường bờ biến quá trình xói ở chiế ưu thế, n tr ng sông xói ở, bồi tụ xen kẽ nh u ới biên ộ không ớn. Cử sông biến ộng nh. 1989- 1999 (+) (+) (+/-) ờ biến ượng bồi tụ, phần tr ng sông có biến ộng nh. Cử sông không n nh 1999- 2017 (+) (+) (+/-) ờ biển quá trình bồi tụ trung bình, phần tr ng sông xói ở bồi tụ xen kẽ nh u. Cử sông biến ộng nh. Nhận x t chung ờ xói, bồi xen kẽ, ít n nh ờ xói, bồi xen kẽ, ít n nh ồi tụ, xói ở xen kẽ, òng dẫn không n nh ờ biển phí b c có những biến ộng nh, bờ phí n ít biến ộng hơn, c ng dần ề phí n bờ tương ối n nh; òng dẫn n cử sông biến ộng nh. Ghi chú: tình tr ng bồi tụ( ),tình tr ng xói ở(-), tình tr ng bồi xói xen kẽ(+/-) Như ậy, a hình VCSVB sông Th ch Hãn b biến ộng m nh từ cuối Pleistocen muộn ến n y, ất liền ã phát triển có xu hướng tiến về phía biển ến hàng chục kilomet. Hiện n y, a hình biến ộng the xu hướng biển lấn ất liền ở phía b c Cửa Việt, tr ng khi ó, ở phía nam Cửa Việt bình n, ít biến ộng hơn (hình .9). Hình 4.9. ơ ồ khả năng diễn biến ường bờ biển VCSVB sông Th ch Hãn (khu ực Cử Việt) 20 4.2.3 Bi ử iến ộng hình VC V sông Hương diễn r khá nh ẽ trong không gian từ P eist cen uộn ch ến n y. Phân tích các ặc iể , chất ới bờ biển tr ng P eist cen uộn ch thấy, trong P eist cen uộn, phần ất iền củ ồng bằng Thừ Thiên Huế nằ cách x bờ biển hiện n y, thuộc phận các huyện Hương Tr , tây th nh phố Huế, huyện Hương Thủy Phú Lộc. Thời gi n n y, chuyển ộng kiến t h ún, biển tiến sâu tr ng ất iền phần ớn diện tích VC V sông Hương tồn t i dưới biển. Từ ầu H cen uộn ến n y, chuyển ộng nâng ên, biển th ái, hình thành dải ồng bằng en biển. Tr ng gi i n từ 19 ến n y, VC V sông Hương có những biến ộng nhất nh, th y i khác nh u the từng thời kỳ(bảng . ). ảng 4.6. iến ộng hình ở Cử Thuận An Thời gian Đ iểm Đánh giá biến ộng B c cửa Thuận An Nam cửa Thuận An Phí tr ng cử Thuận An 1965-1978 ( - ) ( - ) (+/-) Bờ biển không n nh, thiên về tr ng thái xói lở 1978-1989 (-/+) ( - ) (+/-) Bờ biển ít n nh 1989-1994 (+/-) (-/+) (+/-) Bờ biển ít n nh 1994-1999 (+/-) (+/-) (-/+) Bờ biển ít n nh 11/1999 ( - ) ( - ) ( - ) Bờ biển b xói lở m nh 1999-2005 ( + ) (+/-) (+/-) Bờ biển tương ối n nh 2005-2010 ( - ) (-/+) (+/-) Bờ biển ít n nh Nhận xét Ít n nh Ít n nh Biến ộng do các ho t ộng kinh tế, ít n nh Khu vực cửa Thuận An ít n nh, ch u tác ộng m nh bởi các yếu tố sông - biển, nội sinh và ho t ộng khai thác, chỉnh tr 21 G ú: (+) t t ạ ồ tụ; (-) t t ạ xó lở; (+/-) t t ạ ồ - xó x kẽ Đ hình VC V sông Hương b biến ộng nh từ cuối P eist cen uộn ến n y, phần ất iền ã phát triển có xu hướng tiến ề phí biển ến h ng chục ki et. Hiện n y, hình biến ộng the xu hướng biển ấn ất iền ở Cử Thuận An. iến ộng hình ở Cử Thuận An tr ng hơn 2 nă qu (19 -2017) thể hiện bởi quá trình xói ở. Diện tích biến ộng ở khu ực Cử Thuận An kh ảng 8,12km2. iến ộng xảy r ở dải bờ biển Hải Dương - Thuận An, en bờ ầ phá T Gi ng - Thanh Lam và ven bờ sông Hương (hình 4.14). Hình 4.14. ơ ồ khả năng diễn biến ường bờ biển ùng cử sông en biển sông Hương (khu ực Cử Thuận An) 4.3 Khuyến ngh giải pháp sử dụng hợp lí tài nguyên lãnh thổ , ử ệ ồ nhiên Đối ới các VC V sông Mã, sông Th ch Hãn sông Hương, cần có những quy h ch chi tiết, cụ thể dự trên khả năng biến ộng ường bờ biển tr ng tương i, nhằ giả thiểu những t n h i bới những t i biến tự nhiên có thể gây r . ên c nh ó, t i khu ực các ới bờ biển c có tiề năng s kh áng tit n rất ớn. Nên cần tập trung kh i thác t i các khu ực n y. Xây dựng bản ồ quy h ch phát triển KT-XH từng phương có tiêu chí ề không gi n biến ộng hình ể ả bả hành lang th át ũ ch các VC V sông Mã, sông Th ch Hãn sông Hương. 22 ử ệ ệ ố ồ ủ Trên cơ sở những nghiên cứu ề biến ộng hình òng dẫn củ sông, ch ph p ư r giải pháp nh hướng quy h ch nhằ sử dụng có hiệu quả hệ thống uồng ch gi thông thủy. 4.3.4 Khai thác Trên cơ sở những nghiên cứu ề biến ộng hình tr ng khu ực, giúp ch các nh quản , các nh h ch nh ư r ược những quy h ch chi tiết, giả thiểu ược những tác ộng xấu củ t i biến thiên nhiên, từ ó phục ụ ch iệc phát triển kinh tế bền ững củ t n bộ khu ực c Trung ộ. Ậ Đ hình ở các VC V c Trung ộ ược hình th nh, phát triển tr ng ối tương tác cực kỳ phức t p d ng củ các yếu tố nội, ng i nhân sinh. Tr ng ó, i trò củ yếu tố chuyển ộng tân kiến t - kiến t hiện i h t ộng củ ứt gẫy óng i trò khống chế sự phát triển biến ộng hình ở các VC V c Trung ộ. Tr ng các VC V ở c Trung ộ, VC V sông Mã, sông Th ch Hãn sông Hương ã xây dựng ược bản ồ ới tỷ ệ 1: 0.000 the nguyên t c “ ề ặt ồng nguồn gốc tu i”, bằng iệc ứng dụng công nghệ iễn thá phân giải c G kết hợp ới các phương pháp truyền thống. Các VC V sông Mã, sông Th ch Hãn sông Hương phát triển ới các kiểu “De t ” “Li n”, gồ các