Tóm tắt Luận văn Dạy học tích hợp trong môn Địa lí 9 ở trường trung học cơ sở

tích hợp hiệu quả, GV cần bổ sung thêm một số năng lực để đáp ứng yêu cầu DHTH, chú ý đến đối tượng nhận thức, có sự hiểu biết sâu sắc về HS để lựa chọn nội dung, cách thức tổ chức phù hợp, tạo cơ hội cho mọi HS được tham gia vào quá trình nhận thức và đánh giá. - Học sinh cần chủ động, tích cực, độc lập, có tinh thần hợp tác khi thực hiện các nhiệm vụ nhận thức, nhất là các hoạt động làm việc theo nhóm. - Ngoài ra, việc tổ chức dạy học tích hợp cần đặc biệt quan tâm đến vấn đề tăng cường cơ sở vật chất, các điều kiện để tổ chức DHTH đạt kết quả tốt. 8 2.2. Xác định nội dung và chủ đề tích hợp trong dạy học Địa lí 9 ở trường THCS 2.2.1. Xác định nội dung tích hợp lồng ghép/liên hệ Tích hợp kiến thức là sự liên kết, kết hợp, lồng ghép tri thức của các khoa học khác nhau thành một tập hợp kiến thức thống nhất. Đối với Địa lí lớp 9 chủ yếu nghiên cứu các vấn đề kinh tế - xã hội và vùng lãnh thổ của Việt Nam, ở mỗi bài học có thể tích hợp, liên hệ kiến thức của các khoa học khác với mức độ và thời lượng khác nhau, tùy thuộc vào sự gần gũi và mối quan hệ khoa học giữa chúng. Trên cơ sở đó, luận án đề xuất và nghiên cứu một số nội dung cơ bản có thể tổ chức dạy học tích hợp liên hệ trong các bài học Địa lí 9 như sau: Tích hợp biến đổi khí hậu, phòng tránh thiên tai và bảo vệ môi trường; Tích hợp nội dung giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả; Giáo dục quốc phòng và an ninh; Tích hợp nội dung giáo dục hướng nghiệp. Căn cứ vào nội dung các bài học trong SGK, mục tiêu dạy học, đặc điểm đối tượng nhận thức và những định hướng chỉ đạo trong chương trình giáo dục phổ thông nói chung và trong dạy học Địa lí lớp 9 nói riêng, tác giả đề xuất một số địa chỉ tích hợp lồng ghép/liên hệ theo ba mức độ là tích hợp toàn phần, tích hợp bộ phận hay tích hợp lồng ghép, liên hệ. Trong quá trình dạy học tích hợp, giáo viên cần chú ý khai thác một cách hợp lí các cơ hội để thực hiện giáo dục tích hợp lồng ghép, tránh bỏ sót cũng như tránh khiên cưỡng hay làm cho việc tiếp nhận nội dung môn học chính của HS bị quá tải. 2.2.2. Xác định các chủ đề tích hợp trong dạy học Địa lí 9 – THCS 2.2.2.1. Xác định chủ đề tích hợp nội môn trong dạy học Địa lí 9 Tích hợp nội môn là tích hợp trong nội bộ môn học. Ở dạng thức này, GV tập hợp các nội dung kiến thức ở các phần khác nhau trong môn học để xây dựng thành chủ đề. Những nội dung này được tập hợp dựa trên chức năng hoặc ý nghĩa bản chất, khi mà chúng giải quyết tương đối trọng vẹn một lớp các vấn đề có liên quan tới nhau. Căn cứ vào nội dung chương trình và sách giáo khoa môn Địa lí lớp 9 ở trường THCS, GV cùng tổ/nhóm chuyên môn tiến hành rà soát nội dung chương trình, có thể xác định các nội dung kiến thức liên quan với nhau được thể hiện ở một số bài/tiết hiện hành, từ đó xây dựng thành một vấn đề chung để tạo thành một chuyên đề dạy học đơn môn. Trên cơ sở đó, luận án gợi ý đề xuất một số chủ đề tích hợp nội môn cụ thể: Tình hình phát triển và phân bố dân cư nước ta; Nông nghiệp Việt Nam trong thời kì mới; Địa lí công nghiệp Việt Nam; Vùng trung du và miền núi Bắc Bộ; Vùng Bắc Trung Bộ; Vùng Đồng bằng sông Cửu Long; Phát triển tổng hợp kinh tế và bảo vệ tài nguyên, môi trường biển - đảo... 2.2.2.2. Xác định chủ đề tích hợp liên môn trong dạy học Địa lí 9 Dạy học chủ đề tích hợp liên môn là một bản thiết kế quá trình dạy học có áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, có nội dung liên quan đến nhiều môn học, có hoạt động dạy học gắn với thực tiễn đòi hỏi học sinh phải vận dụng kiến thức, kỹ năng của nhiều môn học để giải quyết các vấn đề thực tiễn trong chủ đề. Trên cơ sở rà soát chuẩn kiến thức, kĩ năng, thái độ theo chương trình hiện hành và các hoạt động học dự kiến sẽ tổ chức cho học sinh theo phương 9 pháp dạy học tích cực, xác định các năng lực và phẩm chất có thể hình thành cho học sinh trong mỗi chuyên đề đã xây dựng. Trong khuôn khổ thực hiện luận án, chúng tôi đề xuất và xây dựng một số chủ đề tích hợp liên môn: Lao động và việc làm; Kinh tế Việt Nam trên con đường đổi mới và hội nhập; Tuổi trẻ Việt Nam hướng về biển đảo quê hương; Văn minh sông Hồng và sông Cửu Long; Tìm hiểu nguồn nước sinh hoạt quanh em; Phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường địa phương em... 2.3. Quy trình tổ chức bài học/chủ đề tích hợp trong môn Địa lí 9 ở trường THCS Trên cơ sở nghiên cứu các vấn đề cơ sở lí luận của DHTH, các nguyên tắc và yêu cầu đối với việc tổ chức dạy học tích hợp, căn cứ nội dung chương trình sách giáo khoa và đặc điểm tâm lí, nhận thức của HS lớp 9 và thực tiễn giảng dạy ở trương phổ thông, NCS đề xuất quy trình tổ chức dạy học tích hợp trong môn Địa lí 9 ở trường THCS gồm 3 giai đoạn và 10 bước sau: Hình 2.1. Sơ đồ quy trình tổ chức dạy học tích hợp trong môn Địa lí 9 ở trường THCS Giai đoạn 1. Xây dựng kế hoạch dạy học tích hợp Bước 2. Xác định nội dung, loại hình tích hợp Bước 3. Xác định mục tiêu, phương pháp, hình thức, phương tiện dạy học Bước 4. Thiết kế các hoạt động học tập Bước 5. Lập kế hoạch đánh giá Giai đoạn 2. Tổ chức dạy học tích hợp Bước 1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập cho HS Bước 2. Tổ chức các hoạt động học tập của bài học/chủ đề tích hợp cho HS Bước 3. Tổ chức HS báo cáo kết quả học tập Bước 4. Nhận xét, đánh giá kết quả hoạt động học tập của HS Giai đoạn 3. Đánh giá Bước 1. Đánh giá quá trình Bước 2. Đánh giá định kì Bước 1. Tìm hiểu đối tượng, nội dung chương trình, môn học 10 2.3.1. Xây dựng kế hoạch dạy học Giai đoạn xây dựng kế hoạch dạy học là giai đoạn đầu tiên có vai trò rất quan trọng, quyết định thành công của việc tổ chức dạy học tích hợp. Trong giai đoạn này, giáo viên cần thực hiện các bước cơ bản sau: Bước 1. Tìm hiểu đối tượng, nội dung chương trình, môn học - Khảo sát, tìm hiểu đối tượng học sinh về kiến thức, kĩ năng đã có; nhu cầu cần có về bài học; năng lực, sở trường hay thái độ của học sinh về các vấn đề đặt ra trong bài học tích hợp. Đây là cơ sở quan trọng để giáo viên xác định kiến thức, kĩ năng cần tích lũy, lựa chọn và thiết kế các nhiệm vụ học tập phù hợp, phát huy được sở trường và năng lực của học sinh. Ví dụ, khi tổ chức dạy học chủ đề “Văn minh sông Hồng và sông Cửu Long”, GV dựa vào bảng hỏi KWLH để khảo sát mức độ hiểu biết của HS về vấn đề liên quan đến bài học/chủ đề tích hợp, khảo sát mong muốn, hứng thú tìm hiểu của HS. - Nghiên cứu, tìm hiểu nội dung chương trình môn học để có cái nhìn tổng quát, biết được những nội dung, vấn đề cần tích hợp, lồng ghép vào từng bài học, lựa chọn chủ đề tích hợp đảm bảo yêu cầu và nguyên tắc tích hợp, làm cho quá trình dạy học trở nên có ý nghĩa. Bước 2. Xác định nội dung/chủ đề tích hợp Căn cứ vào trình độ nhận thức của HS, chuẩn kiến thức kĩ năng, tình hình thực tiễn địa phương, GV xác định nội dung cần tích hợp cụ thể trong bài học Địa lí; căn cứ thời lượng của bài học lựa chọn hình thức tích hợp phù hợp. Đối với việc lựa chọn chủ đề tích hợp, GV trong bộ môn và GV các môn học cần rà soát, thống kê lại trong chương trình, SGK để tìm những nội dung kiến thức gần giống nhau, có liên quan đến nhau trong môn học, hoặc giữa các môn học trong chương trình, thống nhất lựa chọn chủ đề tích hợp. Ví dụ, đối với chủ đề liên môn Lao động và việc làm, GV Địa lí và GV môn Giáo dục công dân cần ngồi lại bàn bạc và thống nhất, đề xuất hình thức và nội dung tích hợp cụ thể. Bước 3. Xác định mục tiêu, phương pháp, hình thức, phương tiện dạy học. - Xác định mục tiêu của bài học tích hợp, bao gồm các mục tiêu về: kiến thức, kĩ năng, thái độ, định hướng năng lực hình thành ở HS. Đảm bảo đúng mục tiêu trong chuẩn kiến thức, kĩ năng của môn học và các môn liên quan khác, đồng thời xác định mục tiêu về năng lực của bài học tích hợp. Ví dụ: Khi dạy bài 4. Lao động và việc làm. Chất lượng cuộc sống, GV lựa chọn phương thức dạy học tích hợp lồng ghép/liên hệ. Bên cạnh mục tiêu của môn Địa lí, trong bài học này GV còn tích hợp thêm mục tiêu của việc lồng ghép giáo dục môi trường để HS biết môi trường sống ở nhiều nơi đang bị ô nhiễm gây ảnh hưởng đến sức khỏe người dân, phản ảnh chất lượng cuộc sống chưa cao. Ngoài ra, thông qua tìm hiểu thực trạng việc làm ở nước ta, GV có thể lồng ghép nội dung giáo dục hướng nghiệp, tác động vào ý thức chủ động học tập nâng cao trình độ của HS, định hướng nghề nghiệp của bản thân trong tương lai. Ví dụ, để góp phần vào hoạt động tìm hiểu vấn đề lao động và việc làm nước ta, chủ 11 đề Lao động và việc làm được xây dựng từ các nội dung của các môn học Địa lí, GDCD... trong chương trình địa lí 9. - Xác định các phương pháp, hình thức, phương tiện dạy học: Từ việc xác định mục tiêu, nội dung DHTH, GV sẽ lựa chọn được các PPDH, KTDH phù hợp cho từng bài dạy, chú ý đến các PPDH tích cực góp phần phát triển năng lực cho HS, ví dụ như dạy xem xét, lựa chọn và chuẩn bị các dụng cụ, thiết bị và phương tiện dạy học cần thiết hỗ trợ cho quá trình tổ chức dạy học các bài học/chủ đề tích hợp có ý nghĩa rất quan trọng, quyết định thành công của quá trình dạy học. Bước 4. Thiết kế các hoạt động học tập. Khi thiết kế kế hoạch bài học/chủ đề tích hợp, GV cần chú ý đến việc bố trí thời gian hợp lí cho từng nội dung hoạt động nhưng phải đảm bảo cung cấp cho học sinh những kiến thức, kỹ năng và những năng lực cần phát triển; chú ý đến các kĩ thuật lôi cuốn HS vào hoạt động học tập. Ví dụ, khi tìm hiểu phần Địa lí địa phương trong chương trình Địa lí 9, GV có thể xây dựng chủ đề dạy học “Tìm hiểu nguồn nước sạch quanh em” với dự án “Em được mời tham gia hợp tác với đoàn nghiên cứu tìm hiểu thực trạng tài nguyên nước sinh hoạt ở địa phương. Em cùng các thành viên trong đoàn hãy khảo sát, nghiên cứu lập báo cáo kết quả và đề xuất một số biện pháp đơn giản nhằm xử lí nước sinh hoạt trong quy mô hộ gia đình”. Để thực hiện dự án này, trước tiên GV cần xác định mục tiêu cụ thể của dự án: Về kiến thức, HS tìm hiểu được đặc điểm chất lượng nguồn nước sinh hoạt của địa phương; trên cơ sở đó đề xuất và thử nghiệm một số biện pháp xử lí nước trong quy mô hộ gia đình; Về kĩ năng, HS hoàn thiện và củng cố kĩ năng tìm kiếm, xử lí thông tin, tổng hợp các vấn đề có liên quan đến vấn đề nghiên cứu; Về thái độ, thêm yêu quê hương đất nước, nâng cao ý thức trách nhiệm và thay đổi hành vi trước những vấn đề bảo vệ môi trường của địa phương; Về năng lực, thông qua dự án góp phần hình thành và phát triển ở HS năng lực giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác, năng lực vận dụng kiến thức và kĩ năng đã học, năng lực tìm hiểu địa lí (sử dụng bản đồ, hình ảnh địa lí, số liệu thống kê...). Trên cơ sở bám sát mục tiêu chủ đề, GV xác định các hoạt động nhận thức, lựa chọn phương pháp, kĩ thuật dạy học và phương tiện dạy học, phân bổ thời gian hợp lí. Với dự án trên, căn cứ và nội dung, mục tiêu và hoàn cảnh thực tế địa phương, GV có thể gợi ý tổ chức một số hoạt động cơ bản sau: Nghiên cứu chất lượng nước ở địa phương; Tìm hiểu nguyên nhân, hậu quả của tình hình ô nhiễm nước ở địa phương; Đề xuất và thử nghiệm một số biện pháp xử lí nước ở hộ gia đình một cách đơn giản. Trong mỗi hoạt động, GV cần xây dựng kế hoạch dạy học chi tiết. Cụ thể, với hoạt động 1, nghiên cứu chất lượng nước ở địa phương, GV xác định: + Mục tiêu: Tìm hiểu biểu hiện, nguyên nhân, tác động và giải pháp sử dụng nguồn nước sinh hoạt hợp lí, an toàn. + Phương pháp/kĩ thuật dạy học: Khảo sát địa lí địa phương. 12 + Phương tiện: Dụng cụ lấy mẫu nước, máy chụp ảnh. + Tiến trình hoạt động: Thu thập số liệu: (1) Khảo sát thực tế: HS lên kế hoạch đề xuất tuyến điểm thực tế, lấy mẫu nước (2) Tìm kiếm thu thập thông tin trên internet, sách báo địa phương; Xử lí phân tích số liệu: Xét nghiệm mẫu nước đã thu thập ở một số thành phần cơ bản; Phân tích tổng hợp các tài liệu theo các vấn đề cơ bản đã xác định; Viết báo cáo, trình bày kết quả nghiên cứu; Báo cáo, trình bày và thảo luận. + Đánh giá: Sản phẩm báo cáo và thái độ HS tham gia vào thực hiện nhiệm vụ. Bước 5. Lập kế hoạch đánh giá. Căn cứ vào mục tiêu khi xây dựng bài học, sản phẩm cần đạt, GV lập kế hoạch đánh giá kết quả làm việc của HS theo định hướng phát triển năng lực. Trong một bài học/chủ đề, có thể lựa chọn và đánh giá một hoặc một vài năng lực cụ thể cho HS. Việc đánh giá này có thể được thực hiện thông qua các phiếu quan sát, phiếu hỏi hay các câu hỏi, bài tập, các tình huống thực tiễn dành cho HS. Đánh giá trong dạy học tích hợp cần chú ý một số nội dung sau: Mục đích đánh giá nhằm giúp cả thầy và trò có cơ sở và định hướng điểu chỉnh hoạt động dạy học ngày càng hiệu quả; đánh giá toàn diện cả kiến thức, kĩ năng, thái độ và năng lực cần đạt; nội dung đánh giá bài học/chủ đề tích hợp trong dạy học Địa lí 9 ở trường THCS tập trung chủ yếu vào việc đánh giá khả năng vận dụng kiến thức tổng hợp vào giải quyết các tình huống cụ thể; Phương thức đánh giá: kết hợp đánh giá quá trình và đánh giá kết quả của hoạt động; đối tượng tham gia đánh giá: cá nhân HS, bạn học, GV, gia đình và xã hội. Ví dụ: Sau khi dạy xong Bài 4. Lao động và việc làm. Chất lượng cuộc sống, để đánh giá mức độ nhận thức của HS, GV tổ chức cho HS làm một bài kiểm tra bao gồm hệ thống các câu hỏi trắc nghiệm và tự luận. Trong đó, để đánh giá năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn của HS, GV đưa ra yêu cầu quan sát hình ảnh so sánh năng suất lao động theo giờ năm 2012 giữa các quốc gia. Em có đánh giá gì về vấn đề trên? Là chủ nhân tương lai của đất nước, em sẽ làm gì để góp phần tăng năng suất lao động của đất nước mình? 2.3.2. Tổ chức dạy học tích hợp Trên cơ sở nội dung các bài học/chủ đề tích hợp đã xây dựng, GV tiến hành tổ chức dạy học, nghĩa là thực hiện kế hoạch dạy học đã định hướng trước đó. Quy trình tổ chức thực hiện các bài học/chủ đề dạy học tích hợp trong Địa lí lớp 9 – THCS vừa có những bước chung cơ bản cho tất cả các chủ đề học tập, vừa có đặc trưng riêng căn cứ vào nội dung bài học/chủ đề, thời gian thực hiện, yêu cầu sản phẩm và điều kiện cụ thể của từng trường, từng miền và đối tượng HS... Tổ chức dạy học bài học/chủ đề tích hợp được thực hiện qua các bước cơ bản sau: Bước 1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập cho học sinh. Nhiệm vụ học tập rõ ràng và phù hợp với khả năng của HS, thể hiện ở yêu cầu về sản phẩm mà HS phải hoàn thành khi thực hiện nhiệm vụ; hình thức giao nhiệm vụ sinh động, hấp dẫn, kích thích được hứng thú nhận thức của HS; đảm bảo cho tất cả 13 HS tiếp nhận và sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ. Để chuyển giao nhiệm vụ học tập cho học sinh, giáo viên có thể sử dụng một số cách như trò chơi, tình huống học tập, sử dụng một vấn đề thực tiễn, một tác phẩm văn học hay một sự kiện lịch sử... từ đó giáo viên khéo léo dẫn dắt học sinh vào thực hiện các nhiệm vụ học tập, tạo hứng thú cho người học. Bước 2. Tổ chức các hoạt động học tập bài học/chủ đề tích hợp cho học sinh. Căn cứ vào tiến trình tổ chức các hoạt động đã thiết kế, GV tổ chức cho HS thực hiện các nhiệm vụ, quá trình nhận thức tương ứng. Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, GV cần khuyến khích HS hợp tác với nhau khi thực hiện nhiệm vụ học tập; phát hiện kịp thời những khó khăn của HS và có biện pháp hỗ trợ phù hợp, hiệu quả; không có HS bị "bỏ quên". Ví dụ khi dạy học chủ đề nội môn Địa lí ngành nông nghiệp trong chương trình Địa lí 9, GV tổ chức cho HS thực hiện các nhiệm vụ học tập với kĩ thuật mảnh ghép với nhóm chuyên gia và nhóm mảnh ghép, từ đó hoàn thành sơ đồ thể hiện tác động của các nhân tố tự nhiên và kinh tế xã hội đến sự phân bố và phát triển ngành nông nghiệp. Bước 3. Tổ chức học sinh báo cáo kết quả học tập. Hướng dẫn HS trình bày/báo cáo kết quả góp phần rất lớn đến sự thành công của bài học/chủ đề dạy học tích hợp trong môn Địa lí 9 – THCS. Dựa trên cơ sở về thời gian (ở các giai đoạn trước) và quá trình theo dõi các cá nhân/ nhóm HS thực hiện nhiệm vụ học tập, GV xây dựng cách thức báo cáo. Hình thức báo cáo phù hợp với nội dung học tập và kĩ thuật dạy học tích cực được sử dụng; khuyến khích cho học sinh trao đổi, thảo luận với nhau về nội dung học tập; xử lí những tình huống sư phạm nảy sinh một cách hợp lí. Bước 4. Nhận xét, đánh giá kết quả học tập của học sinh. Ở bước này, giáo viên căn cứ tình hình thực tiễn của việc tổ chức dạy học tích hợp, căn cứ thái độ tham gia và mức độ hoàn thành các nhiệm vụ nhận thức của học sinh để có đánh giá phù hợp, sử dụng hiệu quả các công cụ đánh giá đã lựa chọn và xây dựng, đảm bảo công bằng, khách quan, chính xác. Ngoài ra, GV đánh giá bài học/chủ đề tích hợp ở tính phù hợp thực tế dạy học với thời lượng dự kiến; Mức độ đạt được mục tiêu của HS thông qua kết quả đánh giá các hoạt động học tập; Sự hứng thú của HS với bài học/chủ đề, thông qua quan sát và qua phỏng vấn HS; Mức độ khả thi với điều kiện cơ sở vật chất. Việc đánh giá tổng thể bài học/chủ đề tích hợp có ý nghĩa đối với GV, giúp GV điều chỉnh, bổ sung cho phù hợp hơn. Tùy thuộc vào tình hình cụ thể của từng trường, tùy vào năng lực tổ chức của giáo viên mà có sự linh hoạt trong việc tổ chức các bài học/chủ đề tích hợp khác nhau. 2.3.3. Đánh giá - Đánh giá quá trình: Trong dạy học tích hợp môn Địa lí 9 ở trường THCS, đánh giá định kì thể hiện ở quá trình GV sử dụng đa dạng các công cụ đánh giá khả năng nhận thức của HS, quan sát, đánh giá sự phát triển năng lực của HS sau khi học các bài học/chủ đề tích hợp. Sự tiến bộ của HS phải được thể hiện thông qua quá trình học tập, trải qua quá trình tác động đến nhận thức 14 và thay đổi hành vi của người học. Đánh giá quá trình tập trung vào việc tìm ra những nhân tố tác động đến kết quả giáo dục của HS để có những giải pháp kịp thời, đúng lúc, giúp cải thiện, nâng cao chất lượng giáo dục, dạy học. - Đánh giá định kỳ: thường được tổ chức vào giữa học kỳ, cuối học kỳ và cuối năm học. Ngoài việc đánh giá định kỳ về học tập thì phẩm chất năng lực của học sinh được thể hiện trong câu hỏi vận dụng kiến thức vào giải quyết các vấn đề thực tiễn. Kết quả đánh giá định kỳ cũng sẽ phản ánh mức độ ảnh hưởng của đánh giá quá trình. Trải qua quá trình thiết kế và tổ chức các hoạt động nhận thức trong bài học tích hợp, đánh giá sự phù hợp của các phương pháp, phương tiện dạy học, tính đảm bảo mục tiêu hay đặc điểm nhận thức của HS; từ đó GV có những điều chỉnh, thay đổi nếu thấy cần thiết ở các bước cụ thể như bước xác định mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức và phương tiện dạy học; thiết kế lại tiến trình tổ chức các hoạt động hay tổ chức các hoạt động học tập cho phù hợp hơn với đối tượng nhận thức, với mục tiêu của bài dạy tích hợp và thực tiễn của nhà trường phổ thông. 2.4. Biện pháp tổ chức DHTH trong môn Địa lí 9 ở trường THCS 2.4.1. Vận dụng đa dạng, linh hoạt các hình thức, phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học tích hợp môn Địa lí 9 ở trường THCS - Vận dụng đa dạng các hình thức tổ chức dạy học trên cơ sở tìm hiểu kĩ đặc điểm tâm sinh lí của HS, phù hợp với nội dung của bài học/chủ đề tích hợp: dạy học cả lớp, dạy học cá nhân, dạy học nhóm, dạy học ngoài lớp. - Vận dụng đa dạng và linh hoạt các phương pháp, kĩ thuật dạy học phù hợp với dạy học tích hợp trong môn Địa lí 9 ở trường THCS. Qua nghiên cứu lí thuyết và dựa vào kinh nghiệm giảng dạy ở phổ thông, để dạy học tích hợp đạt hiệu quả, đáp ứng mục tiêu giáo dục, NCS lựa chọn một số phương pháp, kĩ thuật dạy học có hiệu quả nhất trong dạy học tích hợp môn Địa lí 9 ở trường THCS, cụ thể như sau: Phương pháp sử dụng phương tiện trực quan; Phương pháp dạy học giải quyết vấn đề; Phương pháp dạy học theo trạm; Phương pháp dạy học dự án; Phương pháp khảo sát, điều tra; Phương pháp Webquest; Kĩ thuật mảnh ghép; Kĩ thuật khăn trải bàn; Kĩ thuật sử dụng sơ đồ tư duy;... Mỗi phương pháp, kĩ thuật dạy học có những thế mạnh riêng, vì thế giáo viên căn cứ vào mục tiêu bài học/chủ đề tích hợp cụ thể, sử dụng phối hợp linh hoạt các phương pháp, kĩ thuật nhằm đạt hiệu quả cao nhất, tạo cơ hội tốt nhất cho học sinh tham gia các hoạt động nhận thức, phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của các em. 2.4.2. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy học tích hợp môn Địa lí 9 ở trường THCS 2.4.2.1. Ứng dụng công nghệ thông tin trong khâu thiết kế bài học/chủ đề tích hợp Trong quá trình thiết kế bài học/chủ đề tích hợp, GV cần sự hỗ trợ của công nghệ thông tin (CNTT) ở hoạt động tra cứu thông tin phục vụ công tác 15 nghiên cứu, nâng cao kiến thức chuyên môn và lấy tư liệu hỗ trợ soạn giảng thông qua internet; sử dụng các chương trình, phần mềm để chụp hình, cắt, thiết kế phim tư liệu, biểu đồ, sơ đồ hóa kiến thức, chọn lọc tranh ảnh như Paint, Photoshop, Window Movie Maker, Total video Converter, Autoshape, Chart; ứng dụng một số phần mềm tiện ích để khai thác và thiết kế kênh hình như Mapinfo, Excel, Google - earth, Encarta, Mindmap để thiết kế bản đồ, lược đồ, biểu đồ, hình ảnh, sơ đồ tư duy. Ngoài ra, giáo viên có thể sử dụng các phần mềm hỗ trợ soạn giảng để tạo bài giảng điện tử như MS Powerpoint, Violet, và các phần mềm dựng phim, nhạc 2.4.2.2. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quá trình tổ chức bài học/chủ đề tích hợp Công nghệ thông tin hỗ trợ GV trong tổ chức tiến trình dạy học trên lớp: Giáo viên sử dụng máy tính, máy chiếu là công cụ hỗ trợ quan trọng trong việc tổ chức các hoạt động nhận thức cho HS ở trên lớp. Sử dụng máy tính để trình bày bài giảng, cho HS xem các đoạn phim khoa học ngắn, tranh ảnh, sơ đồ, lược đồ, biểu đồ, bảng số liệu... liên quan đến nội dung kiến thức bài học, giúp mang được tính chân thực ngoài cuộc sống vào lớp học; Rèn luyện kĩ năng, phát triển năng lực HS dưới sự trợ giúp đắc lực của CNTT. Công nghệ thông tin hỗ trợ hợp tác nhóm: Một trong những lợi ích chính của dạy học dự án là liên kết nội dung bài học với những ý tưởng thực tế của cuộc sống nhằm lôi cuốn HS vào các hoạt động dạy học. Thông qua việc thực hiện các dự án, HS được làm việc nhóm, trao đổi, thảo luận và hợp tác làm việc với nhau cả ngoài giờ lên lớp, thông qua CNTT giúp HS chia sẻ được nhiều tài liệu, công tác hiệu quả hơn trong quá trình học tập. Thông qua các công cụ như Google Driver, Office 365 giáo viên có thể kiểm tra được kết quả cũng như sự tham gia học tập của HS. Công nghệ thông tin hỗ trợ học sinh hoàn thành các nhiệm vụ nhận thức mà giáo viên giao cho: Trong khi tổ chức bài học/chủ đề tích hợp, GV thường xuyên giao các nhiệm vụ, các dự án học tập cho HS. Căn cứ vào nhiệm vụ, HS có thể sử dụng sự hỗ trợ của CNTT để hoàn thành yêu cầu của GV. Ví dụ, khi dạy học chủ đề tích hợp Tìm hiểu nguồn nước sạch quanh em, GV có thể sử dụng kiểu trạm tùy chọn để tổ chức cho HS ở mỗi trạm thể hiện thông tin bằng các nguồn vật liệu khác nhau về nội dung tìm hiểu vấn đề sử dụng nước sinh hoạt ở địa phương. Để hoàn thành nhiệm vụ các nhóm phải có sự hỗ trợ của CNTT trong việc tìm kiếm thông tin liên quan trên mạng internet, sử dụng phần mềm ProShow Producer để tạo videoclip; sử dụng Power Point để hoàn thành bài trình chiếu; tìm kiến kênh hình trên internet để hoàn thành poster truyên truyền và sử dụng phần mềm Mindjet MindManager để vẽ sơ đồ tư duy. Công nghệ thông tin nâng cao hiệu quả củng cố kiến thức đã học: Công nghệ thông tin hỗ trợ GV thiết kế và tổ chức các hoạt động củng cố kiến thức bằng sơ đồ, bài tập trắc nghiệm, trò chơi ô chữ,... Ngoài giờ học chính khóa thì các hoạt động ngoại khóa cũng luôn cần đến sự hỗ trợ của CNTT như cuộc thi Rung chuông vàng; Đường lên đỉnh Olympia; Dạ hội Địa lí 16 Công nghệ thông tin hỗ trợ GV thiết lập các khảo sát ý kiến và thu thập phản hồi từ HS bằng tính năng Google Forms. Cách thực hiện rất dễ dàng, chỉ cần 3 – 5 phút, GV có thể xây dựng được các Bảng khảo sát dành cho HS. Kết quả trả lời được thống kê tự động và tích hợp ngay trong Driver của người khảo sát. Điều này có nghĩa bạn có thể cộng tác với những người khác để tạo ra các cuộc khảo sát, hoặc chia sẻ các sản phẩm đã hoàn thành với những người được chọn, và sau đó sử dụng sức mạnh của một bảng tính để phân tích các phản hồi. 2.4.2.3. Tăng cường ứng dụng CNTT trong quá trình tổ chức kiểm tra, đánh giá bài học/chủ đề tích hợp Khi tổ chức bài cũ có sự trợ giúp của CNTT, giáo viên nên kết hợp cả câu hỏi trắc nghiệm và tự luận, có thể kèm theo cả hình ảnh để đánh giá toàn diện việc học bài cũ của học sinh. Biện pháp này sẽ giúp HS hào hứng và đem lại hiệu quả cao hơn. Sử dụng các phần mềm hỗ trợ làm đề thi/kiểm tra và đánh giá kết quả học tập của học sinh như Quest, MS Excel 2.4.3. Đổi mới kiểm tra đánh giá trong tổ chức dạy học môn Địa lí 9 Để đánh giá năng lực HS cũng như mức độ hoàn thành các nhiệm vụ học tập của HS sau khi hoàn thành bài học/chủ đề tích hợp trong dạy học môn địa lí 9 ở t