Tóm tắt Luận văn Tội khủng bố trong luật hình sự Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT VŨ THỊ HƢƠNG LAN TỘI KHỦNG BỐ TRONG LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM Chuyên ngành : Luật hình sự Mã số : 60 38 40 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Người hướng dẫn khoa học: TS. Trần Quang Tiệp Hµ néi - 2007 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong luận văn đảm bảo độ tin cậy, chính xác và trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Vũ Thị Hƣơng Lan MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Mở đầu 1 Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ TỘI KHỦNG BỐ TRONG LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM 6 1.1. Nhận thức chung về tội khủng bố 6 1.1.1. Khái niệm khủng bố, chủ nghĩa khủng bố 6 1.1.2. Các hình thức khủng bố 14 1.1.3. Khái niệm tội khủng bố và ý nghĩa của việc ghi nhận tội khủng bố trong luật hình sự Việt Nam 19 1.2. Khái lược lịch sử hình thành và phát triển của các quy phạm pháp luật hình sự Việt Nam về tội khủng bố 23 1.2.1. Các quy phạm pháp luật hình sự Việt Nam về tội khủng bố trong thời kỳ phong kiến đến trước thời kỳ Pháp thuộc 23 1.2.2. Các quy phạm pháp luật hình sự Việt Nam về tội khủng bố trong thời kỳ Pháp thuộc 26 1.2.3. Các quy phạm pháp luật hình sự Việt Nam về tội khủng bố thời kỳ từ sau Cách mạng tháng Tám cho đến trước khi Bộ luật hình sự năm 1985 được ban hành 27 1.2.4. Các quy phạm pháp luật hình sự Việt Nam về tội khủng bố từ khi Bộ luật hình sự năm 1985 được ban hành cho đến nay 31 1.3. Những quy định về tội khủng bố trong pháp luật hình sự một số nước trên thế giới và trong pháp luật quốc tế 33 Chương 2: TỘI KHỦNG BỐ TRONG BỘ LUẬT HÌNH SỰ 1999 VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG 39 2.1. Những quy định của Bộ luật hình sự năm 1999 về tội khủng bố 39 2.1.1. Những dấu hiệu pháp lý hình sự về tội khủng bố 42 2.1.2. Hình phạt đối với tội khủng bố 57 2.2. Thực tiễn áp dụng những quy định của pháp luật hình sự về tội khủng bố 61 Chương 3: NÂNG CAO HIỆU QUẢ VIỆC ÁP DỤNG NHỮNG QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VỀ TỘI KHỦNG BỐ 69 3.1. Sự cần thiết khách quan phải nâng cao hiệu quả áp dụng những quy định của pháp luật hình sự về tội khủng bố 69 3.2. Các giải pháp nâng cao hiệu quả việc áp dụng những quy định của pháp luật hình sự về tội khủng bố 75 3.2.1. Hoàn thiện những quy định của pháp luật về phòng, chống khủng bố 75 3.2.2. Cán bộ tư pháp không ngừng nâng cao trình độ nghiệp vụ, bản lĩnh chính trị và đạo đức cách mạng 84 3.2.3. Mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế về lập pháp hình sự đối với tội khủng bố 86 KẾT LUẬN 89 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 91 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Thế giới đang phải đối mặt với rất nhiều vấn đề có tính toàn cầu, khủng bố quốc tế là một trong những vấn nạn được đề cập từng ngày, từng giờ trên các phương tiện thông tin đại chúng và được cả thế giới quan tâm. Sau chiến tranh, không có hình thức bạo lực nào gây những tác hại khủng khiếp như chủ nghĩa khủng bố quốc tế. Tại Việt Nam, chưa xảy ra khủng bố quốc tế, nhưng đã phát hiện một số đối tượng là người nước ngoài nhập cảnh vào Việt Nam có nghi vấn liên quan đến cá nhân, tổ chức khủng bố quốc tế. Các âm mưu, hoạt động phá hoại, khủng bố của các tổ chức phản động lưu vong đã bị lực lượng an ninh kịp thời phát hiện, ngăn chặn, vô hiệu hóa. Cơ quan an ninh đã bắt hàng chục đối tượng phản động lưu vong xâm nhập vào nước ta âm mưu phá hoại, khủng bố cùng nhiều phương tiện hoạt động. Các cơ quan bảo vệ pháp luật của Việt Nam cũng đã phối hợp với cơ quan chức năng của nhiều nước trên thế giới trong các hoạt động chống khủng bố quốc tế, bảo vệ thành công một số Hội nghị quốc tế quan trọng như Hội nghị cấp cao APEC lần thứ 14 diễn ra tại Hà Nội Tuy nhiên, xét về mặt lý luận, việc nhận thức về khủng bố chưa có sự thống nhất giữa các quốc gia. Ở Việt Nam, trong Bộ luật hình sự năm 1999, các nhà lập pháp đã xếp tội khủng bố trong chương Các tội xâm phạm an ninh quốc gia, dẫn đến việc nhận thức về tội khủng bố ở Việt Nam có điểm khác với nhận thức về tội danh này ở một số nước trên thế giới và trong pháp luật quốc tế. Tình hình đó đã và đang đặt ra yêu cầu vừa cấp thiết, vừa lâu dài, đòi hỏi phải nghiên cứu nghiêm túc cả về lý luận và thực tiễn đấu tranh phòng, chống tội khủng bố, đặc biệt trong thời điểm Việt Nam đang tham gia ngày càng sâu rộng vào tiến trình toàn cầu hóa nền kinh tế thế giới. Vì vậy, việc nghiên cứu đề tài: "Tội khủng bố trong luật hình sự Việt Nam", mang tính cấp thiết, không những về mặt lý luận, mà còn là đòi hỏi của thực tiễn hiện nay. 2. Tình hình nghiên cứu Tội khủng bố là tội phạm có tính nhạy cảm cao, phức tạp, đã được một số nhà luật học đề cập trong Giáo trình luật hình sự Việt Nam, tập II của Trường Đại học Luật Hà Nội, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội, 1998; Giáo trình luật hình sự Việt Nam (Phần các tội phạm) của Khoa luật, Đại học quốc gia Hà Nội. Sau khi Bộ luật hình sự năm 1999 được ban hành, tội khủng bố được tiếp tục đề cập trong Giáo trình luật hình sự Việt Nam của Trường Đại học Luật Hà Nội, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội, 2002; Giáo trình luật hình sự Việt Nam (Phần các tội phạm) của Khoa luật, Đại học quốc gia Hà Nội, Nxb Đại học quốc gia Hà Nội, Hà Nội, 2002; Bình luận khoa học Bộ luật hình sự 1999 (Phần các tội phạm) của TS. Phùng Thế Vắc, TS. Trần Văn Luyện, LS. ThS. Phạm Thanh Bình, TS. Nguyễn Đức Mai, ThS. Nguyễn Sĩ Đại, ThS. Nguyễn Mai Bộ, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội, 2001. Đáng chú ý, TS. Bạch Thành Định có công trình: "Các tội xâm phạm an ninh quốc gia trong Luật hình sự Việt Nam", trong đó có đề cập tội khủng bố (Luận án Tiến sĩ Luật học, Trường Đại học Luật Hà Nội, 2001). Ngoài ra, một số cán bộ làm công tác thực tiễn trong ngành Công an đã có một số công trình nghiên cứu về tội khủng bố như TS. Hoàng Công Tư có công trình "Những vấn đề đặt ra trong công tác phòng, chống khủng bố hiện nay" (Tạp chí Công an nhân dân, số 7/2006) và công trình "Kết quả và kinh nghiệm qua hai năm thực hiện công tác phòng, chống khủng bố góp phần giữ vững an ninh trật tự " (Tạp chí Công an nhân dân, số 11/2006); tác giả Lý Anh Quán có công trình: "Kinh nghiệm điều tra các vụ án hoạt động khủng bố" (Tạp chí Công an nhân dân số 5/2007); ThS. Nguyễn Viết Sách có công trình: "Tại sao yêu cầu dẫn độ Nguyễn Hữu Chánh về Việt Nam lại bị phía Hàn Quốc từ chối " Các công trình nói trên đã đề cập tội khủng bố, nhưng chưa có công trình nào nghiên cứu một cách toàn diện và có hệ thống về tội khủng bố dưới góc độ pháp lý hình sự. 3. Mục đích, nhiệm vụ, đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn Mục đích của luận văn Mục đích của luận văn là trên cơ sở lý luận và thực tiễn áp dụng những quy định của pháp luật hình sự về tội khủng bố, nêu ra những giải pháp mang tính hệ thống, để nâng cao hiệu quả việc áp dụng những quy định của pháp luật hình sự về tội phạm này. Nhiệm vụ của luận văn Để đạt được mục đích trên, tác giả luận văn đã đặt ra và giải quyết các nhiệm vụ sau: - Phân tích, làm rõ khái niệm khủng bố, tội khủng bố. - Phân tích, làm rõ lịch sự hình thành và phát triển những quy định về tội khủng bố trong luật hình sự Việt Nam. - Phân tích các quy định của pháp luật hình sự một số nước trên thế giới về tội khủng bố. - Làm sáng tỏ các dấu hiệu pháp lý hình sự đặc trưng của tội khủng bố trong Bộ luật hình sự năm 1999 và thực tiễn áp dụng. - Đề xuất hệ thống các giải pháp nâng cao hiệu quả việc áp dụng những quy định của pháp luật hình sự về tội khủng bố. Đối tượng nghiên cứu của luận văn Luận văn nghiên cứu tội khủng bố. Phạm vi nghiên cứu của luận văn Luận văn nghiên cứu tội khủng bố dưới góc độ pháp lý hình sự, đồng thời đề cập một số khía cạnh của luật tố tụng hình sự nhằm giải quyết nhiệm vụ đặt ra cho luận văn, thời gian từ 1997 đến 2007. 4. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu Cơ sở lý luận của luận văn là hệ thống quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và của Đảng Cộng sản Việt Nam về xây dựng Nhà nước và pháp luật, đấu tranh phòng, chống tội phạm nói chung, tội khủng bố nói riêng. Cơ sở thực tiễn của luận văn là những bản án, quyết định của Tòa án về tội khủng bố, số liệu thống kê, báo cáo tổng kết của Tòa án nhân dân tối cao, Bộ Công an về tội phạm này. Phương pháp luận của luận văn là chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. Trong khi thực hiện đề tài, tác giả sử dụng các phương pháp: hệ thống, lịch sử, lôgíc, thống kê hình sự, phân tích, tổng hợp, kết hợp với các phương pháp khác như so sánh pháp luật, điều tra xã hội... 5. Những đóng góp mới về khoa học của luận văn Đây là công trình chuyên khảo đầu tiên trong khoa học pháp lý Việt Nam ở cấp độ luận văn thạc sĩ luật học, nghiên cứu một cách tương đối toàn diện và tương đối có hệ thống về tội khủng bố dưới góc độ pháp lý hình sự. Có thể xem những nội dung sau đây là những đóng góp mới về khoa học của luận văn: - Phân tích, làm rõ khái niệm khủng bố, tội khủng bố; sự hình thành và phát triển những quy định về tội khủng bố trong luật hình sự Việt Nam. - Phân tích, đánh giá những quy định về tội khủng bố trong pháp luật hình sự một số nước trên thế giới nhằm rút ra những giá trị hợp lý về lập pháp hình sự, để áp dụng có chọn lọc, sáng tạo trong điều kiện cụ thể của Việt Nam, bổ sung cho những luận cứ và giải pháp được đề xuất trong luận văn. - Làm sáng tỏ những dấu hiệu pháp lý hình sự đặc trưng của tội khủng bố trong pháp luật hình sự hiện hành và thực tiễn áp dụng, rút ra những vướng mắc, đòi hỏi khoa học pháp lý phải nghiên cứu giải quyết. - Đề xuất hệ thống các giải pháp có tính khả thi nhằm nâng cao hiệu quả việc áp dụng những quy định của pháp luật hình sự về tội khủng bố ở Việt Nam hiện nay. 6. Ý nghĩa của luận văn Kết quả nghiên cứu và những đề xuất của luận văn có ý nghĩa tích cực nhất định đối với việc nâng cao hiệu quả việc áp dụng những quy định của pháp luật hình sự về tội khủng bố ở nước ta. Thông qua kết quả nghiên cứu và các đề xuất trong luận văn, tác giả mong muốn đóng góp phần nhỏ bé của mình vào việc xây dựng và phát triển lý luận về tội khủng bố, cung cấp các luận cứ khoa học cho việc hoàn thiện những quy định của pháp luật hình sự hiện hành về tội khủng bố cho phù hợp với những tiêu chí chung của pháp luật quốc tế về tội khủng bố, tạo điều kiện cho sự hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực của nước ta, cũng như góp phần vào cuộc đấu tranh phòng, chống loại tội phạm có tính nhạy cảm cao và phức tạp này. Luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho công tác nghiên cứu, giảng dạy về khoa học pháp lý nói chung, khoa học luật hình sự nói riêng, cho các cán bộ thực tiễn đang công tác tại các bộ phận chuyên trách đấu tranh phòng, chống khủng bố của cơ quan Công an, Viện kiểm sát, Tòa án. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương, 7 mục. Chương 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ TỘI KHỦNG BỐ TRONG LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM 1.1. NHẬN THỨC CHUNG VỀ TỘI KHỦNG BỐ 1.1.1. Khái niệm khủng bố, chủ nghĩa khủng bố Tội phạm là hiện tượng tiêu cực xã hội, tồn tại trong xã hội dưới những điều kiện nhất định, mang tính khách quan, ra đời cùng với sự xuất hiện của giai cấp và nhà nước, gắn liền với sự phát triển của xã hội. Để duy trì quyền lực và trật tự xã hội, trong bất cứ chế độ xã hội có giai cấp nào, giai cấp cầm quyền cũng phải xây dựng một bộ máy cưỡng chế đủ mạnh để trấn áp những phần tử chống đối, duy trì sự ổn định của trật tự xã hội có lợi cho giai cấp cầm quyền và cho toàn xã hội. Trong những năm gần đây, khủng bố đã và đang trở thành vấn đề bức xúc mang tính toàn cầu. Hậu quả của các hành vi khủng bố gây ra không chỉ gây thiệt hại lớn về người, về tài sản mà còn nguy hại hơn là gây tâm lý hoang mang, lo sợ thường trực cho cả cộng đồng quốc tế. Hơn lúc nào hết, hành vi khủng bố bị cả thế giới lên án, pháp luật quốc tế coi đây là hành vi tội phạm cần phải bị trừng trị nghiêm khắc, thích đáng. Khi chủ nghĩa khủng bố trở thành mối quan tâm của nhiều quốc gia và thế giới, thì tội khủng bố đã được quy định trong luật hình sự của nhiều quốc gia và luật pháp quốc tế. Tuy nhiên, đến nay chưa có một định nghĩa thống nhất về khái niệm khủng bố, bởi lẽ, ngày nay khi sự mâu thuẫn và xung đột trên thế giới ngày càng gia tăng, những hành vi được gọi là khủng bố và mục đích, thủ đoạn mà bọn khủng bố sử dụng vô cùng đa dạng, điều này đã cản trở nỗ lực đưa ra một định nghĩa đầy đủ và bao quát nhất về DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO VĂN BẢN, NGHỊ QUYẾT CỦA ĐẢNG 1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2002), Nghị quyết số 08/NQ-TW ngày 02/1 của Bộ Chính trị về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới, Hà Nội. VĂN BẢN PHÁP LUẬT 2. Ban Dự thảo Bộ luật hình sự sửa đổi, Bộ Tư pháp, Bộ luật hình sự Nhật Bản, (Người dịch: Nguyễn Văn Hoàn, người hiệu đính: PTS. Uông Chu Lưu), Hà Nội. 3. Bộ hình luật (1973), Nxb Trần Chung, Sài Gòn. 4. Bộ hình luật Việt Nam (1962), Nguyễn Văn Hào xuất bản do sự bảo trợ của Bộ Tư pháp, Sài Gòn. 5. Bộ luật hình sự của nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa (1994), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 6. Bộ luật hình sự của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (1997), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 7. Bộ luật hình sự của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2000), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 8. Bộ luật tố tụng hình sự của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (1990), Nxb Pháp lý, Hà Nội. 9. Bộ luật tố tụng hình sự của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2004), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 10. Bộ Tư pháp (1957), Tập luật lệ về tư pháp, xuất bản, Hà Nội. 11. Hoàng Việt luật lệ (1994), Nxb Văn hóa- Thông tin, Hà Nội. 12. Hội đồng Nhà nước về phòng ngừa tội phạm, Bộ Tư pháp, Bộ luật hình sự của Thụy Điển, Hà Nội. 13. Quốc triều hình luật (2003), Nxb Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí Minh. 14. Tòa án nhân dân tối cao (1975), Tập hệ thống hóa luật lệ về hình sự, Hà Nội. 15. Tòa án nhân dân tối cao (1990), Các văn bản về hình sự, dân sự và tố tụng, Hà Nội. CÁC SÁCH BÁO, TẠP CHÍ VÀ TÀI LIỆU THAM KHẢO KHÁC 16. Bình luận khoa học Bộ luật hình sự Việt Nam năm 1999 (Phần các tội phạm cụ thể) (2003), Tập 2, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 17. Bình luận khoa học Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 (2005), Nxb Tư pháp, Hà Nội. 18. Lê Cảm (1999), Hoàn thiện pháp luật hình sự Việt Nam trong giai đoạn xây dựng nhà nước pháp quyền, một số vấn đề cơ bản của Phần chung, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội. 19. Lê Cảm (2005), Những vấn đề cơ bản trong khoa học luật hình sự (Phần chung), (Sách chuyên khảo sau đại học), Nxb Đại học quốc gia Hà Nội. 20. Nguyễn Huy Chiểu (1972), Hình luật, Viện Đại học Sài Gòn xuất bản, Sài Gòn. 21. Trần Văn Độ (1994), "Hoàn thiện chế định chuẩn bị phạm tội trong luật hình sự nước ta", Nhà nước và Pháp luật, (4), tr. 33-37. 22. Giáo trình Luật Hình sự Việt Nam (Phần chung) (2001), Nxb Đại học quốc gia Hà Nội, Hà Nội. 23. Nguyễn Ngọc Hòa (1991), Tội phạm trong luật hình sự Việt Nam, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội. 24. Nguyễn Mạnh Hùng (2003), Từ điển thuật ngữ pháp lý, Tập I, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 25. Khoa luật - Đại học Quốc gia Hà Nội (2002), Giáo trình luật hình sự Việt Nam (Phần các tội phạm), Nxb Đại học quốc gia Hà Nội, Hà Nội. 26. Khủng bố và chống khủng bố qua lăng kính báo chí (2006), Nxb Thông tấn, Hà Nội. 27. Những vấn đề lý luận cơ bản về tội phạm trong luật hình sự Việt Nam (1986), Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội. 28. Pháp luật về chống khủng bố của một số nước trên thế giới (2005), Nxb Tư pháp, Hà Nội. 29. Trần Đại Quang (1996), Tăng cường quản lý nhà nước về an ninh quốc gia ở nước ta hiện nay, Tóm tắt luận án Phó tiến sĩ luật học, Hà Nội. 30. Trương Hữu Quýnh, Nguyễn Đức Nghinh (1977), Lịch sử Việt Nam, quyển 1 - tập II, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 31. Tạp chí dân chủ và pháp luật (1998), Số chuyên đề về Luật hình sự một số nước trên thế giới, Hà Nội. 32. Kiều Đình Thụ (1996), Tìm hiểu luật hình sự Việt Nam, Nxb thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí Minh. 33. Trần Quang Tiệp (2006), "Một số vấn đề về khủng bố quốc tế dưới góc độ pháp lý hình sự", Tòa án nhân dân, (19), tr. 2-6. 34. Trường Cao đẳng Kiểm sát (1983), Hình luật xã hội chủ nghĩa Việt Nam (Phẩn chung), Hà Nội 35. Trường Đại học Pháp lý Hà Nội (1993), Giáo trình luật hình sự Việt Nam, Phần các tội phạm, tập I, Hà Nội. 36. Trường Đại học Luật Hà Nội (2002), Giáo trình Luật hình sự Việt Nam, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội. 37. Đào Trí Úc (chủ biên) (1993), Mô hình lý luận về Bộ luật hình sự Việt nam (Phần chung), Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội. 38. Đào Trí Úc (chủ biên) (1995), Tội phạm học, luật hình sự và luật tố tụng hình sự Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 39. Đào Trí Úc (1997), Nhà nước và pháp luật của chúng ta trong sự nghiệp đổi mới, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội. 40. Viện Ngôn ngữ (2006), Từ điển tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng, Đà Nẵng. 41. Võ Khánh Vinh (1994), Nguyên tắc công bằng trong luật hình sự Việt Nam, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội. 42. Về chủ nghĩa khủng bố - Tiếng nói bạn bè (2003), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 43. Nguyễn Xuân Yêm (2003), Tội phạm có tổ chức, Mafia và toàn cầu hóa tội phạm, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội. TIẾNG ANH 44. Theory of counter terrorism recognition and Multi - Lateral collaboration for combating terrorism (2004), University of Wollongong. TRANG WEB 45. http//: www.fbi.gov 46. http//: www.worldbank.org/finance 47. http//: www. terrorism.com.