Tiểu luận Những vấn đề cơ bản về lợi nhuận và vai trò của nó trong nền kinh tế thị trường

hµng ho¸. 1.2. Häc thuyÕt gi¸ trÞ thÆng d­ (m) vµ lîi nhuËn (P) cña C.M¸c 1.2.1. Häc thuyÕt gi¸ trÞ thÆng d­: Sù t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d­ (m): C. M¸c lµ ng­êi ®Çu tiªn ®­a ra häc thuyÕt m mét c¸ch râ rµng, s©u s¾c, khoa häc víi m«n kinh tÕ chÝnh trÞ häc. m lµ phÇn gi¸ trÞ mµ ng­êi c«ng nh©n s¸ng t¹o ra vµ bÞ nhµ t­ b¶n chiÕm kh«ng. §Ó thÊy râ ®iÒu ®ã ta ®­a ra bµi to¸n. Gi¶ ®Þnh ®Ó s¶n xuÊt 10 kg sîi cÇn 10kg b«ng, gi¸ trÞ 10 kg b«ng lµ 10.000®. §Ó biÕn sè b«ng thµnh sîi, 1ng­êi c«ng nh©n ph¶i lao ®éng trong 6h vµ hao mßn m¸y mãc lµ 2.000®, gi¸ trÞ lao ®éng 1 ngµy cña c«ng nh©n lµ 6.000®, trong 1h c«ng nh©n t¹o ra gi¸ trÞ lµ 1000®. Cuèi cïng ta gi¶ ®Þnh toµn bé b«ng ®· chuyÓn thµnh sî. NÕu ng­êi c«ng nh©n lµm viÖc trong 6h th× kh«ng t¹o ra ®­îc thÆng d­. Trªn thùc tÕ nhµ t­ b¶n b¾t c«ng nh©n ph¶i lµm viÖc h¬n 6h, gi¶ sö lµ 9h T­ b¶n øng tr­íc TiÒn mua b«ng 15000® Hao mßn m¸y mãc 3000® TiÒn mua søc lao ®éng 6000® 24000® Gi¸ trÞ cña SP (15kg) Gi¸ trÞ b«ng chuyÓn thµnh sîi 15000® Gi¸ trÞ m¸y mãc chuyÓn vµo sîi 3000® Gi¸ trÞ do c«ng nh©n t¹o ra 1000x9= 9000® 27000® VËy khi b¸n s¶n phÈm nhµ t­ b¶n sÏ thu ®­îc: 2700® - 24000® = 3000®. Sè tiÒn nµy gäi lµ lîi nhuËn, ë ®©y C.M¸c ®· v¹ch trÇn bé mÆt bãc lét cña chñ nghÜa t­ b¶n, ®· chøng minh thÆng d­ lµ do c«ng nh©n t¹o ra vµ bÞ nhµ t­ b¶n chiÕm kh«ng vµ thêi gian lao ®éng cña c«ng nh©n t¹o ra vµ bÞ nhµ t­ b¶n chiÕm kh«ng vµ thêi gian lao ®éng cña c«ng nh©n cµng nhiÒu th× m t¹o ra cµng cao. NÕu nh­ c«ng nh©n kh«ng t¹o ra m th× nhµ t­ b¶n kh«ng ®­îc g× v× vËy nhµ t­ b¶n kh«ng muèn më réng s¶n xuÊt lµm cho nÒn kinh tÕ kh«ng ph¸t triÓn vµ ng­îc l¹i c«ng nh©n t¹o ra cµng nhiÒu gi¸ trÞ thÆng d­ th× nhµ t­ b¶n tÝch cùc më réng s¶n xuÊt. Ngoµi ra C.M¸c cßn ®­a ra ph¹m trï thÆng d­ t­¬ng ®èi vµ m siªu ng¹ch (thÆng d­ t­¬ng ®èi dùa trªn n©ng cao ng©n s¸ch lao ®éng t­¬ng ®èi cßn thÆng d­ siªu ng¹ch dùa trªn n©ng cao ng©n s¸ch lao ®éng c¸ biÖt. 1.2.2. Lîi nhuËn (P) C¬ së h×nh thµnh vµ lîi nhuËn: Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt gi÷a gi¸ trÞ h×nh thµnhvµ chi phÝ s¶n xuÊt TBCM lu«n lu«n cã sù chªnh lÖch, cho nªn t­ b¶n khi b¸n hµng ho¸, nhµ t­ b¶n kh«ng nh÷ng bï ®¾p ®ñ sè ®· øng ra, mµ cßn thu ®­îc mét sè tiÒn lêi ngang b»ng, víi m. Sè tiÒn nµy ®­îc gäi lµ 1... VËy gi¸ trÞ thÆng d­ ®­îc so víi toµn bé t­ b¶n øng tr­íc, ®­îc quan niÖm lµ con ®Î cña t­ b¶n toµn bé t­ b¶n øng tr­íc, xÏ mang h×nh th¸i chuyÓn ho¸ thµnh lîi nhuËn. gt=c+v+m= k+m = k+P. Tuy nhiªn gi÷a lîi nhuËn vµ gi¸ trÞ thÆng d­ kh«ng ph¶i lµ hoµn toµn ®ång nhÊt, gi÷a chóng cã sù kh¸c nhau. VÒ mÆt l­îng: NÕu hµng b¸n ®óng gi¸ trÞ th× m=P. gi÷a m vµ P gièng nhau ®ã lµ cã chung nguån gèc lµ kÕt qu¶ lao ®éng kh«ng c«ng cña c«ng nh©n lµ thuª. VÒ mÆt chÊt: gi¸ trÞ thÆng d­ ph¶n ¸nh nguån gèc sinh ra tõ t­ b¶n l­u ®éng, cßn lîi nhuËn ®­îc xem lµ toµn bé t­ b¶n øng tr­íc ®Î ra. Do ®ã lîi nhuËn ®· che dÊu quan hÖ bãc lét cña chñ nghÜa t­ b¶n, che ®Ëy nguån gèc thËt cña nã. §iÒu ®ã thÓ hiÖn: Mét lµ:Sù h×nh thµnh chi phÝ s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa ®· xo¸ nhoµ sù kh¸c nhau gi÷a t­ b¶n cè ®Þnh vµ t­ b¶n l­u ®éng, nªn lîi nhuËn sinh ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nhê bé phËn t­ b¶n l­u ®éng thay thÕ b»ng søc lao ®éng, b©y giê l¹i trë thµnh con ®Î cña toµn bé t­ b¶n øng tr­íc. Hai lµ: Do chi phÝ s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa lu«n nhá h¬n chi phÝ s¶n xuÊt thùc tÕ, cho nªn nhµ t­ b¶n chØ cÇn b¸n hµng ho¸ cao h¬n chi phÝ s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa vµ cã thÓ thÊp h¬n gi¸ trÞ hµng ho¸ (chi phÝ thùc tÕ) lµ ®· cã l·i råi. ChÝnh sù kh«ng nhÊt trÝ vÒ l­îng gi÷a lîi nhuËn vµ gi¸ trÞ thÆng d­ ®· che dÊu b¶n chÊt bãc lét cña chñ nghÜa t­ b¶n. TØ suÊt lîi nhuËn: Nhµ t­ b¶n kh«ng thÓ cam chÞu víi viÖc bá ra mét kho¶n t­ b¶n lín mµ l¹i thu ®­îc lîi nhuËn thÊp. Trªn thùc tÕ, nhµ t­ b¶n kh«ng chØ quan t©m ®Õn lîi nhuËn mµ cßn quan t©m nhiÒu h¬n ®Õn tØ suÊt lîi nhuËn. TØ suÊt lîi nhuËn lµ tØ sè tÝnh theo phÇn tr¨m gi÷a gi¸ trÞ thÆng d­ vµ toµn bé t­ b¶n øng tr­íc. P' = . 100% = . 100% TØ suÊt lîi nhuËn cho biÕt nhµ t­ b¶n ®Çu t­ vµo ®©u lµ cã lîi , cho biÕt "®øa con ®Î cña t­ b¶n øng tr­íc" lín hay kh«ng, tØ suÊt lîi nhuËn chØ râ møc ®é lêi l·i cña viÖc ®Çu t­ t­ b¶n. Møc lîi nhuËn cao th× lîi nhuËn cao vµ tØ suÊt (lîi nhuËn cao. Do ®ã nã lµ ®éng lùc cña nÒn s¶n xuÊt t­ b¶n, lµ yÕu tè cña sù c¹nh tranh, lµ sù thÌm kh¸t v« h¹n cña nhµ t­ b¶n. Sù h×nh thµnh tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n: Chóng ta ®· biÕt r»ng, trong c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kh¸c nhau do ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt (®iÒu kiÖn kü thuËt, tæ chøc s¶n xuÊt, tr×nh ®é tay nghÒ t­ nh©n...) kh¸c nhau, cho nªn hµng ho¸ cã gi¸ trÞ c¸ biÖt kh¸c nhau, nh­ng trªn thÞ tr­êng c¸c hµng ho¸ ®Òu ph¶i b¸n theo mét gi¸ trÞ thèng nhÊt, b¸n theo gi¸ trÞ thÞ tr­êng. Do ®ã lîi nhuËn thu ®­îc ®em l¹i còng kh¸c nhau nh­ng thùc ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, c¸c nhµ t­ b¶n kh«ng dÔ ®øng nh×n c¸c nhµ t­ b¶n kh¸c thu ®­îc lîi nhuËn cao h¬n m×nh, mµ hä sÏ di chuyÓn t­ b¶n cña m×nh vµo c¸c ngµnh kh¸c ®Ó t×m kiÕm lîi nhuËn vµ v« t×nh c¸c nhµ t­ b¶n ®· c¹nh tranh nhau ®Ó giµnh giËt nhau phÇn lîi nhuËn. Qu¸ tr×nh c¹nh tranh®ã ®· lµm cho tØ suÊt lîi nhuËn ®­îc chia ®Òu (b×nh qu©n ho¸ tØ suÊt lîi nhuËn), vµ gi¸ trÞ hµng ho¸ ®· chuyÓn ho¸ thµnh gi¸ trÞ s¶n xuÊt. Nh­ chóng ta ®· biÕt, do c¸c xÝ nghiÖp trong néi bé tõng ngµnh, còng nh­ c¸c ngµnh cã cÊu t¹o h÷u c¬ cña t­ b¶n kh«ng gièng nhau, cho nªn ®Ó thu ®­îc nhiÒu lîi nhuËn th× c¸c nhµ t­ b¶n ph¶i chän nh÷ng ngµnh nµo cã tØ suÊt lîi nhuËn cao ®Ó ®Çu t­ vèn. Gi¶ sö cã 3 nhµ t­ b¶n ë 3 ngµnh s¶n xuÊt kh¸c nhau, t­ b¶n ë mçi ngµnh ®Òu b»ng 100 tØ suÊt gi¸ trÞ thÆng d­ ®Òu lµ 100%. Tèc ®é chu chuyÓn ë c¸c ngµnh ®Òu nh­ nhau. T­ b¶n øng tr­íc ®Òu chuyÓn hÕt gi¸ trÞ vµo s¶n xuÊt. Nh­ng do cÊu t¹o h÷u c¬ cña t­ b¶n ë tõng ngµnh kh¸c nhau, nªn tØ suÊt lîi nhuËn kh¸c nhau nªn lîi nhuËn thu ®­îc còng kh¸c nhau. Nhµ t­ b¶n kh«ng thÓ b»ng lßng, ®øng yªn nh÷ng ngµnh cã tØ suÊt lîi nhuËn thÊp. Trong tr­êng hîp nµy c¸c nhµ t­ b¶n ë ngµnh c¬ khÝ sÏ di chuyÓn t­ b¶n cña m×nh sang ngµnh da, lµm cho s¶n xuÊt cña ngµnh da nhiÒu lªn, do ®ã gi¸ s¶n xuÊt cña ngµnh da sÏ h¹ xuèng vµ tØ suÊt lîi nhuËn cña ngµnh nµy còng h¹ xuèng. Ng­îc l¹i, s¶n xuÊt cña ngµnh c¬ khÝ sÏ gi¶m ®i vµ gi¸ nªn cao h¬n gi¸ trÞ, Ngµnh Chi phÝ s¶n xuÊt Khèi l­îng (m) P'% C¬ khÝ 80c + 20v 20 20 DÖt 70c + 30v 30 30 Da 60c + 40v 40 40 vµ do ®ã tØ suÊt lîi nhuËn ë ngµnh c¬ khÝ sÏ t¨ng lªn. Nh­ vËy do hiÖn t­îng di chuyÓn t­ b¶n tõ ngµnh nµy sang ngµnh kh¸c lµm thay ®æi c¶ tØ suÊt lîi nhuËn c¸ biÖt vèn cã cña c¸c ngµnh. KÕt qu¶ ®· h×nh thµnh nªn tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n. VËy tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n lµ tØ suÊt theo phÇn tr¨m gi÷a tæng gi¸ trÞ thÆng d­ trong x· héi t­ b¶n vµ tæng t­ b¶n x· héi ®· ®Çu t­ vµo tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc c¸c ngµnh cña nÒn s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa: P': TØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n åm: Tæng gi¸ trÞ thÆng d­ trong XHTB å (c +v): Tæng TBXH ®· ®Çu t­ . 100% P' = åm å (c +v) C.M¸c viÕt"... Nh÷ng tØ suÊt lîi nhuËn h×nh thµnh trong nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt kh¸c nhau, lóc ®Çu rÊt kh¸c nhau. Do ¶nh h­ëng cña c¹nh tranh nh÷ng tØ lÖ lîi nhuËn kh¸c nhau ®ã ®­îc c©n b»ng thµnh tØ suÊt lîi nhuËn chung, ®ã lµ con sè trung b×nh cña tÊt c¶ c¸c lo¹i tØ suÊt lîi nhuËn kh¸c nhau. Lîi nhuËn cña mét t­ b¶n cã mét l­îng nhÊt ®Þnh thu ®­îc, c¨n cø theo tØ suÊt lîi nhuËn chung ®ã, kh«ng kÓ cÊu t¹o h÷u c¬ cña nã nh­ thÕ nµo, gäi lµ lµ lîi nhuËn b×nh qu©n". Lý luËn lîi nhuËn b×nh qu©n cho thÊy, mét mÆt mäi sù cè g¾ng cña c¸c nhµ t­ b¶n ®Òu ®em l¹i lîi Ých chung cho giai cÊp t­ s¶n, mÆt kh¸c c¸c nhµ t­ b¶n c¹nh tranh nhau ®Ó ph©n chia gi¸ trÞ thÆng d­. C.M¸c nãi "C¸c nhµ t­ b¶n nh×n nhau b»ng haicon m¾t, mét con m¾t thiÖn c¶m, mét con m¾t ¸c c¶m". Sù h×nh thµnh tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n vµ lîi nhuËn b×nh qu©n ®· che dÊu h¬n n÷a thùc chÊt bãc lét cña cña chñ nghÜa t­ b¶n. 1.3. C¸c h×nh thøc cña lîi nhuËn: Nh­ ta ®· biÕt gi¸ trÞ thÆng d­ vµ lîi nhuËn kh«ng hoµn toµn ®ång nhÊt nh­ng gi÷a chóng ®Òu cã chung nguån gèc lµ tõ lao ®éng thÆng d­. Ng­êi t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d­ lµ c«ng nh©n vµ ng­êi t×m ra gi¸ trÞ thÆng d­ l¹i lµ c¸c nhµ t­ b¶n. Gi¸ trÞ thÆng d­ rÊt râ rµng nh­ng nã ®­îc che ®Ëy bëi lîi nhuËn vµ nã tån t¹i trong x· héi t­ b¶n bëi c¸c h×nh th¸i sau: 1.3.1. Lîi nhuËn c«ng nghiÖp: VÒ b¶n chÊt lµ phÇn gi¸ trÞ do c«ng nh©n t¹o ra vµ bÞ nhµ t­ b¶n chiÕm kh«ng vµ phÇn gi¸ trÞ nµy b¸n trªn thÞ tr­êng thu ®­îc mét sè tiÒn lêi sau khi trõ ®i chi phÝ s¶n xuÊt. Ngµy lao ®éng cña c«ng nh©n ®­îc chia lµm hai phÇn: mét phÇn lµm ra gi¸ trÞ t­¬ng øng víi tiÒn l­¬ng vµ chi phÝ s¶n xuÊt, phÇn cßn l¹i t×m ra gi¸ trÞ thÆng d­. V× thÌm muèn lîi nhuËn nªn nhµ t­ b¶n lu«n t×m mäi c¸ch t¨ng phÇn lao ®éng thÆng d­ (t¨ng thêi gian lao ®éng, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng). Thêi gian lao ®éng cµng nhiÒu th× nhµ t­ b¶n thu ®­îc lîi nhuËn cµng lín vµ lîi nhuËn c«ng nghiÖp lµ h×nh th¸i gÇn nhÊt, dÔ thÊy nhÊt víi gi¸ trÞ thÆng d­ vµ lîi nhuËn c«ng nghiÖp lµ h×nh thøc chung, lín nhÊt cña c¸c lo¹i lîi nhuËn. V× vËy lîi nhuËn c«ng nghiÖp ®­îc xem lµ ®éng lùc m¹nh mÏ nhÊt ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt. 1.3.2. Lîi nhuËn th­¬ng nghiÖp. Trong l­u th«ng, trao ®æi kh«ng t¹o ra gi¸ trÞ nh­ng nhµ t­ b¶n th­¬ng nghiÖp lµm nhiÖm vô l­u th«ng hµng ho¸ mét trong nh÷ng kh©u quan träng cña s¶n xuÊt hµng ho¸. ChÝnh v× vËy hä ph¶i thu ®­îc lîi nhuËn. Nh×n bÒ ngoµi d­êng nh­ lîi nhuËn th­¬ng nghiÖp lµ do l­u th«ng mµ cã, nh­ng xÐt vÒ b¶n chÊt th× lîi nhuËn th­¬ng nghiÖp lµ mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d­ mµ nhµ t­ b¶n chñ nghÜa nh­êng cho nhµ t­ b¶n chñ nghÜa. Nhµ t­ b¶n chñ nghÜa ph¶i nh­êng cho nhµ t­ b¶n chñ nghÜa mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d­ cña m×nh v× nã ®¶m ®­¬ng mét kh©u qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nã tiªu thô ®­îc mét khèi l­îng hµng ho¸ lín cña t­ b¶n chñ nghÜa, lµm cho nhµ t­ b¶n chñ nghÜa r¶nh tay s¶n xuÊt tøc lµ t­ b¶n chñ nghÜa gãp phÇn s¸ng t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d­. H¬n n÷a t­ b¶n chñ nghÜa kinh doanh hµng ho¸ cho nªn nã ph¶i cã lîi nhuËn. VËy nhµ t­ b¶n nh­êng cho nhµ t­ b¶n chñ nghÜa b»ng c¸ch nµo? §ã lµ nhµ t­ b¶n chñ nghÜa mua hµng ho¸ cña nhµ t­ b¶n chñ nghÜa víi gi¸ thÊp h¬n gi¸ trÞ vµ b¸n l¹i trªn thÞ tr­êng b»ng gi¸ trÞ, nghÜa lµ t­ b¶n chñ nghÜa ®· cã lîi nhuËn. VÒ thùc chÊt ®©y lµ sù ph©n chia gi¸ trÞ thÆng d­ gi÷a t­ b¶n chñ nghÜa - t­ b¶n chñ nghÜa theo tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n, nghÜa lµ nhµ t­ b¶n chñ nghÜa hay t­ b¶n träng n«ng chØ h­ëng mét phÇn lîi nhuËn theo tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n. 1.3.3. Lîi nhuËn ng©n hµng Ng©n hµng lµ c¬ quan kinh doanh tiÒn tÖ lµ ng­êi m«i giíi gi÷a ng­êi ®i vay vµ ng­êi cho vay. Do ®o t­ b¶n ng©n hµng lµ t­ b¶n kinh doanh tiÒn tÖ, t­ b¶n ng©n hµng còng tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. V× vËy lîi nhuËn ng©n hµng lµ lîi nhuËn thu ®­îc do ho¹t ®éng vµ nã chÝnh lµ lîi nhuËn b×nh qu©n. Chªnh lÖch gi÷a lîi tøc cho vay vµ lîi tøc nhËn göi trõ ®i nh÷ng kho¶n chi phÝ cÇn thiªt vÒ nghiÖp vô ng©n hµng, céng víi kho¶n thu nhËp kh¸c vÒ kinh doanh tiÒn tÖ h×nh thµnh nªn lîi nhuËn ng©n hµng. 1.3.4. T­ b¶n cho vay vµ lîi tøc. T­ b¶n cho vay ®· xuÊt hiÖn tõ l©u, sím h¬n c¶ t­ b¶n chñ nghÜa, ®ã lµ t­ b¶n cho vay nÆng l·i nh­ng t­ b¶n cho vay d­íi chñ nghÜa t­ b¶n kh¸c víi t­ b¶n cho vay nÆng l·i bëi v× t­ b¶n c ho vay lµ mét bé phËn cña t­ b¶n chñ nghÜa ®­îc t¸ch ra. Bëi v× trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt th× lu«n cã mét l­îng tiÒn nhµn rçi ch­a ®­îc sö dông vµ t­ b¶n cho vay ®¶m ®­¬ng vô huy ®éng sè tiÒn nµy ®Ó c¸c nhµ t­ b¶n kh¸c cÇn tiÒn h¬n vay, thùc hiÖn ®Ó s¶n xuÊt vµ hä thu ®­îc lîi nhuËn gäi lµ lîi tøc cho vay. Lîi tøc lµ mét phÇn lîi nhuËn b×nh qu©n, mµ nhµ t­ b¶n ®i vay ph¶i tr¶ cho nhµ t­ b¶n cho vay c¨n cø vµo mãn tiÒn mµ nhµ t­ b¶n ®i vay ®­a cho nhµ t­ b¶n ®i vay sö dông vµ sù tho¶ thuËn cña hai bªn. VÒ nguån gèc lîi tøc lµ mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d­ do c«ng nh©n s¸ng t¹o ra trong lÜnh vùc s¶n xuÊt, do ®ã lîi tøc còng ho¹t ®éng theo quy ®Þnh tØ suÊt lîi tøc. Z' = . 100% Z: Lîi tøc Z': tØ suÊt lîi tøc VÒ ®Æc ®iÓm qu¸ tr×nh cho vay ®ã lµ ng­êi sö dông cã quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö dông t¸ch rêi nhau. 1.3.5. §Þa t«: T­ b¶n kh«ng chØ thèng trÞ trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp mµ cßn thÊp trÞ c¶ lÜnh vùc n«ng nghiÖp. Bëi v× tiÕng gäi cña lîi nhuËn lµm cho nhµ t­ b¶n cã mÆt ë kh¾p mäi n¬i, mäi lÜnh vùc. XÐt vÒ b¶n chÊt nhµ t­ b¶n kinh doanh nh÷ng thuÕ ruéng ®Êt cña ®Þa chñ nã còng thu ®­îc lîi nhuËn b×nh qu©n, cßn mét phÇn lîi nhuËn siªu ng¹ch n»m ngoµi lîi nhuËn b×nh qu©n ph¶i tr¶ cho ®Þa chñ d­íi h×nh th¸i ®Þa t« t­ b¶n. VËy ®Þa t« t­ b¶n xÐt vÒ b¶n chÊt lµ mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d­ siªu ng¹ch ngoµi lîi nhuËn b×nh qu©n cña nhµ t­ b¶n kinh doanh ruéng ®Êt tr¶ cho ®Þa chñ d­íi h×nh th¸i ®Þa t«. PhÇn gi¸ trÞ thÆng d­ siªu ng¹ch nµy t­¬ng ®èi æn ®Þnh l©u dµi nã kh«ng ®­îc b×nh qu©n ho¸ vµ ®éc quyÒn kinh doanh ruéng ®Êt mµ lîi nhuËn siªu ng¹ch ph¶i chuyÓn ho¸ thµnh ®Þa t« t­ b¶n. Khi ®i s©u vµo ph©n tÝch ®Þa t« t­ b¶n C.M¸c ®· chia thµnh: ®Þa t« chªnh lÖch I, ®Þa t« chªnh lÖch II vµ ®Þa t« tuyÖt ®èi. Theo C.M¸c: ®Þa t« chªnh lÖch I lµ ®Þa t« thu ®­îc trªn nh÷ng ruéng ®Êt mµu mì vµ tèt ruéng gÇn thÞ tr­êng. §Þa t« chªnh lÖch II lµ ®Þa t« do th©m canh mµ cã cßn ®Þa t« tuyÖt ®èi lµ phÇn m siªu ng¹ch do cÊu t¹o h÷u c¬ trong n«ng nghiÖp thÊp h¬n trong c«ng nghiÖp. 2.B¶n chÊt cña lîi nhuËn: Nh­ ta ®· biÕt gi¸ trÞ thÆng d­ vµ lîi nhuËn kh«ng hoµn toµn ®ång nhÊt nh­ng gi÷a chóng ®Òu cã nguån gèc tõ lao ®éng thÆng d­. Gi¸ trÞ thÆng d­ lµ phÇn lao ®éng kh«ng c«ng cña c«ng nh©n vµ bÞ nhµ t­ b¶n chiÕm ®o¹t cßn lîi nhuËn lµ sè tiÒn ra khi b¸n s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng so víi tiÒn bá vµo s¶n xuÊt. §øng vÒ khÝa c¹nh nµo ®ã th× chÝnh gi¸ trÞ thÆng d­ t¹o ra lîi nhuËn nã biÓu hiÖn sù bãc lét vµ chøng minh m©u thuÉn cña chñ nghÜa t­ b¶n mét c¸ch kh¸ chÝnh x¸c, khoa häc. Tr­íc M¸c c¸c nhµ kinh tÕ ®· h×nh dung ra gi¸ trÞ thÆng d­ nh­ng hä ch­a cã ®ñ lý luËn ®Ó diÔn ®¹t. Nh­ng ®Õn C.M¸c «ng ®· x©y dùng t­¬ng ®èi hoµn chØnh vÒ ph¹m trï gi¸ trÞ thÆng d­ vµ t×m ra nguån gèc thùc sù cña lîi nhuËn. MÆc dï tån t¹i ë h×nh th¸i nµo th× lîi nhuËn vÉn cÇn ph¶n ¸nh quan hÖ bãc lét cña chñ nghÜa t­ b¶n vµ ®­îc sinh ra tõ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. II. Vai trß cña lîi nhuËn 1. C¬ chÕ cña n­íc ta hiÖn nay. §¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· x©y dùng, chóng ta ®ang trong thêi kú ®Çu qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ®ang tiÕn hµnh ®Èy nhanh tiÕn tr×nh CNH - H§H vµ ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn cã sù qu¶n lý ®iÒu tiÕt vÜ m« cña Nhµ n­íc. Nh­ chóng ta ®· biÕt sau chiÕn tranh - chóng ta ®· giËp khu«n m« h×nh cña c¸c n­íc XHCN mét c¸ch gi¸o ®iÒu lµm cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn mét c¸ch tr× trÖ. Vµ råi ®Õn nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû 20 hÖ thèng chñ nghia x· héi ë §«ng ¢u bÞ sôp ®æ. Nguyªn nh©n chÝnh cña c¸c ®¶ng lµ ®· ngé nhËn dÉn ®Õn sai lÇm trong lÜnh vùc chÝnh trÞ, ®· lÖch khái nh÷ng nguyªn t¾c quan träng cña chñ nghÜa M¸c -Lª nin. Suy cho cïng ®· vi ph¹m quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp v¬i tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Bëi thÕ ®Ó t¹o tiÒn ®Ò cho chñ nghÜa x· héi §¶ng vµ vµ Nhµ nø¬c ®· x¸c ®Þnh yÕu tè nÒn kinh tÕ lµ ph¶i ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt vÜ m« cña nhµ n­íc. §Õn ®©y chóng ta ph¶i ®Æt c©u hái: thÕ th× c¬ chÕ thÞ tr­êng cña chóng ta cã gièng c¬ chÕ thÞ tr­êng cña cña nghÜa t­ b¶n hay kh«ng? ph¶i ch¨ng chóng ta ®ang chuyÓn dÇn sang s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa? §iÒu nµy cã thÓ lý gi¶i ë bµi tr¶ lêi pháng vÊn cña ®ång chÝ Lª Kh¶ Phiªu tæng bÝ th­ trung ­¬ng §¶ng "Chóng t«i chØ häc hái nh÷ng mÆt tèt cña chñ nghÜa t­ b¶n ®· thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh qu¶n lý cßn nh÷ng mÆt xÊu cña nã th× chóng t«i lo¹i bá" v¶ l¹i Lªnin còng ®· tõng nãi "vÒ kinh nghiÖm qu¶n lý th× chñ nghÜa x· héi ph¶i c¾p cÆp ®i häc chñ nghÜa t­ b¶n" 2. Lîi nhuËn lµ môc tiªu lµ ®éng lùc cña doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp lµ ®¬n vÞ kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô theo yªu cÇu cña thÞ tr­êng vµ x· héi ®Ó ®¹t lîi nhuËn tèi ®a vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt. Mét doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶ lµ doanh nghiÖp ®em l¹i lîi nhuËn cao. Doanh nghiÖp trong c¬ chÕ thÞ tr­êng hiÖn nay vÉn lu«n bÞ thÞ tr­êng thÈm ph¸n vÒ lîi nhuËn, lîi nhuËn lµ yÕu tè ®Ó quyÕt ®Þnh sù tån t¹i cña doanh nghiÖp, lµ ®éng lùc chi phèi ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña ng­êi s¶n xuÊt kinh doanh. Lîi nhuËn ®­a c¸c doanh nghiÖp ®Õn c¸c khu vùc s¶n xuÊt hµng ho¸ mµ ng­êi tiªu cÇn nhiÒu h¬n, bá qua c¸c khu vùc Ýt ng­êi tiªu dïng. Lîi nhuËn ®­a c¸c doanh nghiÖp ®Õn viÖc sö dông kü thuËt s¶n xuÊt ®¹t hiÖu qu¶ nhÊt, sö dông nguån vèn hiÖu qu¶ nhÊt, vµ sö dông tèi ®a c¸c nguån lùc ®· cho. Lîi nhuËn lµ môc tiªu ®Ó c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh më réng s¶n xuÊt vµ nh­ vËy doanh nghiÖp s¶n xuÊt trªn c¬ së, trªn môc tiªu lµ lîi nhuËn. lîi nhuËn lµ tiÕng gäi thiÕt tha cña c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh vµ chØ cã lîi nhuËn víi lµ ®éng lùc ®Ó cho hä lµm bÊt cø c¸i g×, bÊt cø n¬i nµo. V× thÕ lîi nhuËn lµ ®éng lùc cña bÊt kú ai trong kinh doanh trªn thÞ tr­êng, lµ môc tiªu cña s¶n xuÊt, dÞch vô. Lîi nhuËn thu ®­îc trªn thÞ tr­êng sÏ tr¶ lêi c©u hái cã nªu tiÕp tôc s¶n xuÊt n÷a hay kh«ng? s¶n xuÊt ra c¸i g×? s¶n xuÊt nh­ thÕ nµo vµ s¶n xuÊt cho ai?... Kh«ng cßn n÷a vµ sÏ kh«ng cßn n÷a mét doanh nghiÖp kinh doanh vÉn tiÕp tôc s¶n xuÊt khi hä kh«ng thu ®­îc lîi nhuËn. Khi theo ®uæi môc tiªu cña m×nh, c¸c doanh nghiÖp ph¶i th­êng xuyªn ch¹y theo chi phÝ c¬ häc kh¸c nhau mµ nã cã ®­îc. Chi phÝ c¬ héi sÏ lµ sù bá qua c¬ héi, sau c¬ héi ®· chÞu, kh«ng cã c¸c c¬ héi kh¸c nhau th× còng kh«ng cã chi phÝ c¬ héi. Doanh nghiÖp còng nh­ c¸c nhµ kinh tÕ kh¸c ph¶i cè g¾ng hÕt søc m×nh ®Ó ®¹t ®Õn lîi nhuËn tèi ®a. Hä ph¶i lµm g×? ph¶i lùa chän c¸i nµo? s¶n xuÊt nh­ thÕ nµo? ph¶n ®èi ra sao? ®ã lµ mét vÊn ®Ò tr¶ lêi rÊt khã mét c¸ch cô thÓ, nh­ng cã ®iÒu ch¾c r»ng nÕu s¶n xuÊt kh«ng cã l·i th× còng gièng nh­ quy luËt ®Êu tranh sinh tån cña sinh vËt doanh nghiÖp nµy sÏ bÞ lo¹i khái vò ®µi kinh tÕ vµ doanh nghiÖp kh¸c tiÕp tôc ph¸t triÓn. Trong thÞ tr­êng c¸c doanh nghiÖp lu«n lu«n ph¶i tiÕn lªn, nÕu chØ dõng l¹i ë ®ã th× doanh nghiÖp ®ã cã nguy c¬ bÞ ph¸ s¶n. C¸c doanh nghiÖp ph¶i ngµy cµng më réng, ph¶i lµm cho lîi nhuËn ®Î ra lîi nhuËn th× míi cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn trong m«i tr­êng c¹nh tranh gay go, quyÕt liÖt. Kh«ng cßn nghi ngê g× n÷a lîi nhuËn lµ chØ tiªu ®¸nh gi¸, ph¸n xÐt sù tån t¹i ph¸t triÓn hay diÖt vong cña doanh nghiÖp, vµ lîi nhuËn lµ miÕng måi bÐo bë m¸ch b¶o cho c¸c doanh nghiÖp nªn tiÕp tôc s¶n xuÊt c¸i g×? s¶n xuÊt nh­ thÕ nµo vµ s¶n xuÊt cho ai? 3. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn lîi nhuËn 3.1. Quy m« s¶n xuÊt hµng ho¸ dÞch vô: Mét doanh nghiÖp muèn lµm ¨n cã hiÖu qu¶ th× ph¶i gi¶i quyÕt tèt 3 vÊn ®Ò: S¶n xuÊt ra c¸i g×? s¶n xuÊt nh­ thÕ nµo? vµ s¶n xuÊt cho ai ? ba yÕu tè nµy cã quan hÖ biÖn chøng vµ ®an quÖn vµo nhau vµ ®­îc gi¶i quyÕt trong mäi x· héi. S¶n xuÊt ra c¸i g× cho biÕt thÞ tr­êng ®ang cÇn lo¹i hµng ho¸ dÞch vô s¶n xuÊt nh­ thÕ nµo cho biÕt c¸c doanh nghiÖp ph¶i tiÕn hµnh s¶n xuÊt b»ng c¸ch nµo ®Ó ®¹t lîi nhuËn tèi ®a v× chi phÝ s¶n xuÊt thÊp nhÊt. S¶n xuÊt cho ai lµ ng­êi ®ang cÇn hµng ho¸ dÞch vô m×nh ®ang tiÕn hµnh s¶n xuÊt, ai lµ ®èi t­îng ®Ó cho m×nh tiÕn hµnh s¶n xuÊt. 3.2. Tæ chøc tiªu thô hµng ho¸ vµ dÞch vô: §©y còng lµ mét kh©u quan träng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn viÖc thu lîi nhuËn. Cung cÇu trªn thÞ tr­êng lu«n biÕn ®æi ®ßi hái ng­êi s¶n xuÊt ph¶i xö lý kÞp thêi vµ ®iÒu chØnh ®óng ®¾n. NÕu cung bÐ h¬n cÇu th× tr­íc khi b¸n gi¸ cao th× ph¶i xem ®Õn quy m« s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp... NÕu cung lín h¬n cÇu th× nªn ng­ng ngay s¶n xuÊt vµ di chuyÓn t­ b¶n sang ngµnh kh¸c. 3.3. Tæ chøc qu¶n lý ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«: §©y lµ tµi l·nh ®¹o vµ ph¸n ®o¸n cña l·nh ®¹o doanh nghiÖp sÏ ®Þnh h­íng cho c¸c kÕ ho¹ch, ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt thu ®­îc lîi nhuËn. VÊn ®Ò nµy cßn tuú thuéc vµ n¨ng lùc cña tõng ng­êi l·nh ®¹o nh­ng vai trß cña hä cùc kú quan träng trong viÖc mét doanh nghiÖp lùa chän s¶n xuÊt c¸i g× ®Ó thu ®­îc lîi nhuËn còng nh­ sù tån t¹i cña doanh nghiÖp. 4. C¸c nh©n tè quyÕt ®Þnh ®Õn lîi nhuËn: C¸i g× quyÕt ®Þnh ®Õn lîi nhuËn ®iÒu ®ã ®­îc nhµ kinh tÕ häc Samelson ®­a ra trong quyÓn kinh tÕ häc (***) §èi víi c¸c nhµ kinh tÕ häc th× lîi nhuËn lµ mét mí hë lín yÕu tè kh¸c nhau vµ râ rµng mét phÇn lîi nhuËn ®­îc b¸o c¸o chØ lµ thu nhËp cña c¸c chñ doanh nghiÖp vÒ lao ®éng cña chÝnh hä hoÆc vèn ®Çu t­ cña hä nghÜa lµ c¸c nh©n tè s¶n xuÊt mµ häc cung cÊp. Nh­ vËy mét sè c¸i b×nh th­êng ®­îc gäi lµ lîi nhuËn thùc ra chØ lµ tiÒn cho thuª, tiÒn thuª vµ tiÒn c«ng d­íi nh÷ng c¸i tªn kh¸c. TiÒn cho thuª hµm Èn vµ tiÒn c«ng hµm Èm lµ nh÷ng c¸i tªn gäi mµ c¸c nhµ kinh tÕ ®Æt cho tiÒn thu nhËp tõ nh÷ng nh©n tè cña b¶n th©n c«ng ty. 4.2. Lîi nhuËn lµ tiÒn th­ëng cho viÖc chÞu m¹o hiÓm: NÕu nh­ trong t­¬ng lai hoµn toµn ch¾c ch¾n th× sÏ kh«ng cã c¬ héi cho mét ng­êi trÎ tuæi th«ng minh ®­a ra mét ®æi míi c¸ch m¹ng. Kinh tÕ häc hiÖn ®¹i ®­a ra ba lo¹i nguy hiÓm mang l¹i lîi nhuËn, lµ vì nî, chÞu nguy c¬ ®æi míi. Vì nî lµ mét nguy c¬ lu«n ë hai bªn ®­êng ®i lªn cña doanh nghiÖp, nã cã thÓ x¶y ra víi bÊt cø doanh nghiÖp nµo, thËm chÝ c¶ nh÷ng c«ng ty khæng lå. Cßn kho¶n chi phÝ chÞu cho sù nguy c¬ lµ nh÷ng ng­êi ®Çu t­ yªu cÇu cã tiÒn th­ëng céng víi thu nhËp ®Ó bï l¹i viÖc hä kh«ng thÝch nguy c¬. §æi míi lµ lo¹i nguy hiÓm thø ba gãp phÇn vµo lîi nhuËn lµ tiÒn th­ëng cho ®æi míi vµ d¸m lµm. 4.3. Lîi nhuËn lµ thu nhËp ®éc quyÒn Lîi nhuËn do s¸ng t¹o ®æi míi dÉn chuyÓn sang ph¹m trï cuèi cïng cña chóng ta. Lîi nhuËn - nhiÒu ng­êi chØ thÝch kh«ng coi nã lµ tiÒn cho thuª hµm Èn hoÆc kho¶n thu v× d¸m chÞu nguy hiÓm trªn thÞ tr­êng c¹nh tranh. H×nh ¶nh trong ®Çu ãc hä vÒ ng­êi thÝch kiÓu tiÒn lêi cã nhiÒu kh¶ n¨ng h¬n lµ h×nh ¶nh mét ng­êi cã thiªn h­íng tÝnh to¸n ranh ma bãc lét b»ng mét c¸ch nµo ®ã nh÷ng ng­êi kh¸c trong céng ®ång. Cã thÓ c¸i mµ nh÷ng ng­êi chØ thÝch nghÜ ®Õn lµ mét lo¹i thø ba hoµn toµn kh¸c vÒ ý nghÜa cña lîi nhuËn: Lîi nhuËn lµ thu nhËp ®éc quyÒn. Mét doanh nghiÖp cã thÓ cã søc m¹nh kinh tÕ lín trªn thÞ tr­êng vµ b¹n lµ ng­êi chØ huy duy nhÊt cña mét b»ng s¸ng chÕ quan träng th× doanh nghiÖp sÏ tr¶ tiÒn b¹n ®Ó ®Æt ra mét c¸i g× ®ã nh»m h¹n chÕ viÖc sö dông nã. NÕu kh¸n gi¶ mª h¬n vÒ tiÕng h¸t cña b¹n th× b¹n h·y nhí r»ng b¹n cµng h¸t nhiÒu th× c¸i gÝa mµ kh¸ch hµng tr¶ cho tiÕng h¸t cña b¹n cµng thÊp. 5. ¶nh h­ëng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Õn viÖc thu lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. 5.1. C¬ chÕ thÞ tr­êng t¹o ra sù c©n ®èi gi÷a gi¸ c¶ vµ s¶n xuÊt, gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng lµ mÖnh lÖnh cña ng­êi s¶n xuÊt, cña doanh nghiÖp. NÕu doanh nghiÖp n¾m b¾t ®óng thÞ tr­êng th× lîi nhuËn doanh nghiÖp sÏ ®­îc b¶o ®¶m vµ doanh nghiÖp tiÕp tôc tån t¹i trªn thÞ tr­êng gi¸ c¶ lu«n lu«n biÕn ®éng nªn ®ßi hái ph¶i cÇn cã mét hÖ thèng th«ng tin nh¹y c¶m ®Ó n¾m b¾t chÝnh x¸c vµ tõ ®ã ph¶n øng kÞp thêi. 5.2. C¬ chÕ thÞ tr­êng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp di chuyÓn sang ngµnh cã lîi nhuËn cao. C¸c doanh nghiÖp kh«ng chØ quan t©m ®Õn biÕn ®æi lîi nhuËn cña ngµnh m×nh ®ang s¶n xuÊt mµ cÇn ph¶i nghiªn cøu c¶ ë nh÷ng ngµnh kh¸c vµ tiÕng gäi cña lîi nhuËn sÏ quyÕt ®Þnh hä s¶n xu©t c¸i g×. C¬ chÕ thÞ tr­êng t¹o ®iÒu kiÖn cho hä di chuyÓn t­ b¶n cña m×nh sang ngµnh cã lîi nhuËn cao. ChÝnh c¬ chÕ thÞ tr­êng ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i v­¬n lªn kh«ng ngõng vµ t×m ®Õn n¬i mµ cã lîi nhuËn cao vµ quyÕt ®Þnh chuyÓn ®æi s¶n xuÊt. 5.3. C¬ chÕ thÞ tr­êng lµm cho c¸c doanh nghiÖp lîi nhuËn c¹nh tranh: C¹nh tranh lµ h×nh thøc ®Êu tranh quyÕt liÖt gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸, ®Ó chiÕm lÜnh thÞ tr­êng nh»m thu lîi nhuËn cao. C¹nh tranh lµm cho chÊt l­îng s¶n phÈm ngµy cµng tèt h¬n, sè l­îng nhiÒu h¬n vµ chi phÝ Ýt h¬n vµ kü thuËt ngµy cµng tiªn tiÕn h¬n. 5.4. C¬ chÕ thÞ tr­êng chän läc c¸c doanh nghiÖp: Lîi nhuËn thu ®­îc hay kh«ng sÏ quyÕt ®Þnh ®Õn sù tån t¹i cña doanh nghiÖp. NÕu doanh nghiÖp thu ®­îc lîi nhuËn trong s¶n xuÊt th× nã sÏ tiÕp tôc tån t¹i vµ nÕu kh«ng thu ®­îc lîi nhuËn th× c¸c doanh nghiÖp ®ã sÏ bÞ xa th¶i ra khái vò ®µi kinh tÕ. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ c¬ chÕ thÞ tr­êng sÏ chän läc cña c¸c doanh nghiÖlîi nhuËnc¸c nhµ kinh tÕ lµm ¨n cã hiÖu qu¶ vµ g¹t bá c¸c nhµ kinh tÕ lµm ¨n kh«ng hiÖu qu¶. 6. HËu qu¶ cña viÖc ch¹y theo lîi nhuËn: Lîi nhuËn lµ môc tiªu cña c¸c doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Nh­ng còng chÝnh vµ ch¹y theo lîi nhuËn mµ c¸c nhµ kinh tÕ ®· ®Ó l¹i hËu qu¶ rÊt lín ®èi víi m«i tr­êng xung quanh. 6.1. §èi víi x· héi Qu¸ tr×nh c¹nh tranh ®Ó thu ®­îc lîi nhuËn cao nã sÏ lµm cho doanh nghiÖlîi nhuËn nµy tiÕp tôc ph¸t triÓn, nh­ng ®ång thêi nã lµm cho doanh nghiÖp kia ph¶i kÌm doanh nghiÖp bÞ ph¸ ¶n trë thµnh nh÷ng ng­êi lµm thuª vµ nghÌo khæ mÆt kh¸c nã g©y t×nh tr¹ng mÊt viÖc lµm cña hµng lo¹t c¸c c«ng nh©n trong doanh nghiÖp ®ã, g©y ra t×nh tr¹ng bÊt æn ®Þnh víi x· héi cã s¸o trén vÒ viÖc lµm, vÒ thu nhËp cña mçi ng­êi. §Ó thu ®­îc lîi nhuËn nhiÒu h¬n n÷a c¸c nhµ t­ b¶n t×m mäi c¸ch quan chi phÝ s¶n xuÊt, t¨ng thêi gian lao ®éng cña c«ng nh©n lµm thuª, c¾t gi¶m møc l­¬ng, ®iÒu kiÖn sèng vµ sinh ho¹t cña hä lµm cho con ng­êi chØ biÕt lµm viÖc vµ kh«ng cãi thêi gian ®Ó quan t©m ®Õn h¹nh phóc gia ®×nh vµ lµm n¶y sinh c¸c r¹n nøt trong gia ®×nh. TÊt c¶ c¸c thñ ®o¹n chØ ®Ó lµm giµu cho mét sè Ýt ng­êi, hä ®· giµu th× cø giµu lªn cßn nh÷ng ng­êi nghÌo th× ngµy cµng nghÌo h¬n vµ lµm cho x· héi ph©n cÊp, kho¶ng c¸ch giµu nghÌo ngµy cµng c¸ch xa. MÆt kh¸c sù canh tranh g©y ra sù thï ®Þch, ®èi chäi nhau lµm ph¸t sinh c¸c tÖ n¹n x· héi...