Các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự theo luật hình sự Việt Nam (trên cơ sở số liệu thực tiễn địa bàn tỉnh Đắk Lắk)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT TRẦN THỊ THÙY TRANG CÁC TÌNH TIẾT TĂNG NẶNG TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ THEO LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM (Trên cơ sở số liệu thực tiễn địa bàn tỉnh Đắk Lắk) LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT TRẦN THỊ THÙY TRANG CÁC TÌNH TIẾT TĂNG NẶNG TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ THEO LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM (Trên cơ sở số liệu thực tiễn địa bàn tỉnh Đắk Lắk) Chuyên ngành: Luâṭ hiǹh sư ̣và tố tuṇg hình sự Mã số: 60 38 01 04 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Người hướng dẫn khoa học: TS. CHU THỊ TRANG VÂN HÀ NỘI - 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chƣa đƣợc công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội. Vậy tôi viết lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có thể bảo vệ Luận văn của mình. Tôi xin chân thành cảm ơn! NGƢỜI CAM ĐOAN Trần Thị Thùy Trang MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ CÁC TÌNH TIẾT TĂNG NẶNG TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ THEO LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM .................... Error! Bookmark not defined. 1.1. Khái niệm, đặc điểm tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sựError! Bookmark not defined. 1.1.1. Khái niệm tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sựError! Bookmark not defined. 1.1.2. Đặc điểm tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sựError! Bookmark not defined. 1.2. Phân loại tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sựError! Bookmark not defined. 1.2.1. Phân loại căn cứ vào ý nghĩa pháp lý của các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự ................... Error! Bookmark not defined. 1.2.2. Phân loại căn cứ vào tính chất của tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự .................................... Error! Bookmark not defined. 1.3. Ý nghĩa và vai trò của tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sựError! Bookmark not defined. KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ................................ Error! Bookmark not defined. Chương 2: TÌNH TIẾT TĂNG NẶNG TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ THEO PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮKError! Bookmark not defined. 2.1. Quy định về tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự theo pháp luật hình sự Việt Nam ........... Error! Bookmark not defined. 2.1.1. Quy định về tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự trƣớc khi ban hành Bộ Luật hình sự Việt Nam năm 1985Error! Bookmark not defined. 2.1.2. Quy định về tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự trong Bộ luật hình sự Việt Nam năm 1985 và cho đến trƣớc khi ban hành Bộ luật hình sự Việt Nam năm 1999Error! Bookmark not defined. 2.1.3. Quy định về tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự theo Bộ luật hình sự hiện hành (Bộ luật Hình sự Việt Nam năm 1999, sửa đổi, bổ sung năm 2009) .............. Error! Bookmark not defined. 2.2. Thực tiễn áp dụng các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự trong xét xử trên địa bàn tỉnh Đắk LắkError! Bookmark not defined. 2.2.1. Khái quát về tình hình kinh tế - xã hội của tỉnh Đắk LắkError! Bookmark not defined. 2.2.2. Thực tiễn xét xử các vụ án hình sự và áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự trên địa bàn tỉnh Đắk LắkError! Bookmark not defined. KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ................................ Error! Bookmark not defined. Chương 3: CÁC GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM ÁP DỤNG ĐÚNG PHÁP LUẬT CÁC TÌNH TIẾT TĂNG NẶNG TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ .......................................... Error! Bookmark not defined. 3.1. Kiến nghị hoàn thiện các quy định pháp luật hình sự về tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sựError! Bookmark not defined. 3.1.1. Sự cần thiết của việc tiếp tục hoàn thiện pháp luật hình sự về tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sựError! Bookmark not defined. 3.1.2. Các kiến nghị cụ thể để hoàn thiện quy định pháp luật hình sự về tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sựError! Bookmark not defined. 3.1.3. Hoàn thiện quy định của pháp luật để hƣớng dẫn áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự .... Error! Bookmark not defined. 3.1.4. Đổi mới kỹ thuật lập pháp trong xây dựng pháp luật hình sự quy định về hình phạt trong trƣờng hợp áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự .................. Error! Bookmark not defined. 3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng các quy định về tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự trong thực tiễn giải quyết vụ án hình sự ......................... Error! Bookmark not defined. 3.2.1. Tuyên truyền nâng cao nhận thức của cộng đồng xã hội về tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự .... Error! Bookmark not defined. 3.2.2. Nâng cao năng lực áp dụng pháp luật của cơ quan tiến hành tố tụng, ngƣời tiến hành tố tụng hình sự Error! Bookmark not defined. 3.2.3. Nâng cao năng lực hành nghề của đội ngũ luật sự và trợ giúp viên pháp lý tham gia vụ án hình sự . Error! Bookmark not defined. 3.2.4. Tăng cƣờng hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát việc áp dụng pháp luật về tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự trong giải quyết các vụ án hình sự ..................... Error! Bookmark not defined. 3.2.5. Đổi mới phƣơng thức tố tụng, phát huy dân chủ trong tố tụng hình sự ............................................... Error! Bookmark not defined. 3.2.6. Bảo đảm và tăng cƣờng tranh tụng trong tố tụng hình sựError! Bookmark not defined. 3.2.7. Tăng cƣờng hợp tác quốc tế trong hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự ............................................... Error! Bookmark not defined. KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 ................................ Error! Bookmark not defined. KẾT LUẬN .................................................... Error! Bookmark not defined. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 5 1 MỞ ĐẦU 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Bộ luật Hình sự Việt Nam năm 1999 quy định: Tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội đƣợc quy định trong Bộ luật hình sự, do ngƣời có năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc, xâm phạm chế độ chính trị, chế độ kinh tế, nền văn hoá, quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tự do, tài sản, các quyền, lợi ích hợp pháp khác của công dân, xâm phạm những lĩnh vực khác của trật tự pháp luật xã hội chủ nghĩa [37, Điều 8]. Về nguyên tắc, bị xác định là tôị phaṃ khi và chỉ khi phải thỏa mãn đầy đủ bốn yếu tố cấu thành tôị phaṃ: chủ thể, khách thể, mặt khách quan, mặt chủ quan. Bất cƣ́ tội phạm nào , cho dù đó là loại tội phạm đăc̣ biêṭ nghiêm troṇg , tội phạm rất nghiêm troṇg , tội phạm nghiêm troṇg hay tội phạm ít nghiêm trọng cũng đều là một thể thống nhất giữa các yếu tố khách quan và yếu tố chủ quan, giƣ̃a nhƣ̃ng biểu hiêṇ bên ngoài và nhƣ̃ng quan hê ̣tâm lý bên trong , đều là hoạt động của con ngƣời cụ thể xâm hại đến những quan hệ xã hội đƣợc pháp luật hình sự bảo vệ. Tội phạm đa dạng, phong phú với nhiều loại tội khác nhau cùng nhiều mức độ khác nhau. Trong thực tiễn, việc phạm tội cũng rất đa dạng và phong phú do sự khác nhau về các đặc điểm chủ thể, khách thể, mặt chủ quan, mặt khách quan của mỗi tội phạm cụ thể đƣợc thực hiện . Chính sự phong phú, đa dạng này đã làm cho tính chất, mƣ́c đô ̣nguy hiểm cho xa ̃hôị của mỗi tôị phaṃ khác nhau. Điều này chỉ ra sự phụ thuộc của tính chất , mƣ́c đô ̣nguy hiểm cho 2 xã hội của mỗi tôị phaṃ vào các đặc điểm chủ thể , khách thể, mặt chủ quan , mặt khách quan của mỗi tội phạm cụ thể đƣợc thực hiện. Sƣ ̣khác nhau về chủ thể tôị phaṃ (đô ̣tuổi, đăc̣ điểm về nhân thân), khác nhau về quan hệ xã hội bị xâm hại, khác nhau về tính chất và mƣ́c đô ̣lỗi , khác nhau về hành vi khách quan, khác nhau về hậu quả, khác nhau về mục đích phạm tội.... Sự khác nhau này làm cho tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội là khác nhau giữa các tội phạm. Và ngay trong cùng môṭ tôị phaṃ, thì các trƣờng hợp phạm tội cụ thể, tôị phaṃ cũng khác nhau về công cu,̣ phƣơng tiêṇ, phƣơng pháp, thủ đoạn phạm tội, mƣ́c đô ̣hậu quả xảy ra , tính chất, đăc̣ điểm của đối tƣơṇg tác đôṇg , thái độ tâm lý, khi thƣc̣ hiêṇ, đăc̣ điểm cá nhân của ngƣời phaṃ tôị, hoàn cảnh, điạ điểm, thời gian xảy ra tôị phaṃ, vai trò của mỗi ngƣời phạm tội cũng dẫn đến sự khác nhau về tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của mỗi ngƣời phạm tội. Suy cho cùng, đó cũng chính là sƣ ̣khác nhau về biểu hiêṇ tính nguy hiểm cho xa ̃hôị của tôị phaṃ. Trong sự biến thiên của các yếu tố trên dẫn đến việc tăng hoăc̣ giảm tính chất, mƣ́c đô ̣nguy hiểm cho xa ̃hôị của tôị phaṃ. Vì vậy, pháp luật hình sự quy điṇh nhƣ̃ng tình tiết tăng năṇg, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự nhằm đảm bảo yêu cầu phân hóa trách nhiệm hình sự. Trong đó, các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự có vai trò phân hóa trách nhiệm hình sự nhƣ̃ng trƣờng hơp̣ tôị p hạm nguy hiểm hơn và cần phải tăng mức độ giáo dục, cải tạo ngƣời phạm tội. Về mặt pháp luật thực định, trong Bộ luật Hình sự Việt Nam năm 1999, gọi tên các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự quy định tại Khoản 1 Điều 48. Tuy nhiên, tại Khoản 2 Điều này lại quy định: “Những tình tiết đã là yếu tố định tội hoặc định khung hình phạt thì không được coi là tình tiết tăng nặng”. Nhƣ vậy, với quy định này, việc xác định yếu tố định tội, yếu tố định khung hình phạt có phải là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự hay không vẫn đƣợc để ngỏ. Ngoài ra, đối với một số tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự 3 còn chƣa có quy định cụ thể, rõ ràng và việc hƣớng dẫn áp dụng pháp luật chƣa đƣợc thực hiện có hiệu quả dẫn đến việc áp dụng các tình tiết này không thống nhất nhƣ tình tiết phạm tội đối với ông, bà, cha, mẹ. Các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự cũng không đƣợc quy định mức độ cụ thể tăng nặng trách nhiệm hình sự đối với chủ thể tội phạm dẫn đến việc áp dụng tùy nghi, thiếu chính xác, thậm chí tạo điều kiện cho các vấn đề tiêu cực nảy sinh. Thêm vào đó, trong điều kiện, tình hình mới, một số tình tiết phạm tội làm tăng nặng trách nhiệm hình sự nhƣ lợi dụng danh nghĩa cơ quan, tổ chức để phạm tội chƣa đƣợc quy định là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự làm cho việc phân hóa trách nhiệm hình sự chƣa triệt để, chƣa cá thể hóa đƣợc trách nhiệm hình sự một cách tối đa. Trên thực tế, việc áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự một cách có hiệu quả đã góp phần giải quyết các vụ án hình sự một cách hiệu quả, góp phần đảm bảo trật tự an toàn xã hội. Tuy nhiên, những hạn chế, vƣớng mắc nhƣ đã nêu cùng với những hạn chế trong thực tiễn đã làm cho việc áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự trong giải quyết các vụ án hình sự chƣa đạt đƣợc hiệu quả cao. Tỉnh Đắk Lắk là một trong những địa bàn trọng điểm của khu vực Tây Nguyên. Trong những năm qua, Tòa án nhân dân tỉnh Đắk Lắk và tòa án nhân dân cấp huyện của tỉnh Đắk Lắk đã làm tốt công tác xét xử hình sự, về cơ bản là áp dụng đúng loại tội phạm, khung hình phạt và các hình phạt đƣợc tuyên tƣơng xứng với hành vi phạm tội. Áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự trong công tác xét xử vụ án hình sự của Tòa án nhân dân hai cấp trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk là tƣơng đối chính xác, góp phần rất lớn trong công tác phòng ngừa và đấu tranh phòng chống tội phạm, cũng nhƣ trừng phạt, cải tạo và giáo dục ngƣời phạm tội. Tuy nhiên, một số vụ án hình sự, công tác áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự có những hạn chế nhất định, làm giảm hiệu quả 4 của công tác này nhƣ áp dụng chƣa chính xác tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự, áp dụng chƣa đầy đủ tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự, đánh giá chƣa chính xác tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự. Điều này xuất phát từ cả nguyên nhân khách quan và nguyên nhân chủ quan nhƣ sự chƣa hoàn thiện của hệ thống pháp luật, công tác hƣớng dẫn pháp luật chƣa đầy đủ, trình độ chuyên môn của ngƣời tiến hành tố tụng chƣa cao, tranh tụng chƣa hiệu quả Đây cũng là thực trạng chung của công tác áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự trong giải quyết vụ án hình sự tại các địa phƣơng khác. Những vấn đề này đặt ra yêu cầu phải tăng cƣờng hiệu quả của công tác áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự đối với công tác xét xử vụ án hình sự trên địa bàn tỉnh nói riêng cũng nhƣ trong cả nƣớc nói chung. Về mặt khoa học, hiện nay, trong khoa học pháp lý và thực tiễn áp dụng, có nhiều cách tiếp cận và quan điểm nghiên cứu khác nhau về “tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự”. Xuất phát điểm từ việc trách nhiệm hình sự là hậu quả pháp lý bất lợi áp dụng với ngƣời đã thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội mà luật hình sự quy định là tội phạm thì khi xuất hiện tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự, hậu quả pháp lý đó tăng lên. Tuy nhiên tăng lên trong một khung hình phạt hay chuyển sang khung hình phạt nặng hơn hoặc chuyển sang tội nặng hơn thì cũng còn nhiều quan điểm khác nhau. Về mặt khoa học, việc xác định tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự còn có sự tranh luận, chƣa thống nhất với nhau. Chính vì vậy, học viên đã chọn đề tài “Các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự theo luật hình sự Việt Nam (trên cơ sở số liệu thực tiễn địa bàn tỉnh Đắk Lắk” làm đề tài nghiên cứu luận văn của mình bảo đảm các yêu cầu về lý luận và thực tiễn, góp phần hoàn thiện và nâng cao hiệu quả áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự trong giải quyết vụ án hình sự ở Việt Nam nói chung và tỉnh Đắk Lắk nói riêng. 5 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Ban chỉ đạo cải cách tƣ pháp trung ƣơng (2013), Báo cáo kết quả 08 năm triển khai thực hiện Nghị quyết số 49/NQ-TW ngày 02/06/2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược Cải cách tư pháp đến năm 2020. 2. Lê Cảm và Nguyển Ngọc Chí (chủ biên) (2004), Cải cách tư pháp ở Việt Nam trong gia đoạn xây dựng nhà nước pháp quyền, Nxb Đại học Quốc gia Hà nội, Hà Nội. 3. Lê Cảm & Trịnh Tiến Việt (2002), “Nhân thân ngƣời phạm tội: Một số vấn đề lý luận cơ bản”, Tạp chí Tòa án nhân dân, (01). 4. Lê Tiến Châu (2002), “Tìm hiểu các hình thức tố tụng hình sự”, Tạp chí khoa học pháp lý, (8), tr.37. 5. Nguyễn Đăng Dung (2007), “Trọng tâm của công tác cải cách tƣ pháp hiện nay là bảo đảm cho nguyên tắc độc lập có hiệu lực trên thực tế”, Tạp chí Dân chủ và pháp luật, (178.) 6. Trịnh Hồng Dƣơng chủ nhiệm đề tài (1996), “Vị trí, vai trò và chức năng của Toà án nhân dân trong bộ máy nhà nước ta qua các thời kỳ cách mạng Việt Nam” MS: 95-98-048/ĐT. Quyển 1, Toà án nhân dân tối cao, Hà Nội. 7. Đảng Cộng sản Việt Nam (1996), Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VIII, Nhà xuất bản chính trị quốc gia, Hà Nội. 8. Đảng Cộng sản Việt Nam (1997), Văn kiện Hội nghị lần thứ ba Ban chấp hành Trung ương khóa VIII, Nhà xuất bản chính trị quốc gia, Hà Nội. 9. Đảng Cộng sản Việt Nam (2001), Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IX, nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội. 10. Đảng Cộng sản Việt Nam (2002), Nghị quyết 08-NQ/TƯ ngày 02/01/2002 của Bộ Chính trị về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới, Hà Nội. 6 11. Đảng Cộng sản Việt Nam (2005), Nghị quyết 48-NQ/TƯ ngày 24/05/2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020, Hà Nội. 12. Đảng Cộng sản Việt Nam (2005), Nghị quyết 49-NQ/TƯ ngày 02/06/2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, Hà Nội. 13. Lê Thu Hà - Ngô Hoàng Oanh - Phạm Trí Hùng (2006), “Đào tạo Luật sƣ ở một số nƣớc trên thế giới và những kinh nghiệm để hoàn thiện công tác đào tạo Luật sƣ ở Việt Nam”, Tạp chí Nghề luật, (03). 14. Nguyễn Đức Hiệp (2004), “Những yêu cầu của cải cách tƣ pháp và xây dựng nhà nƣớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa đối với họat động xét xử của tòa án”, Tạp chí Pháp lý, (09). 15. Nguyễn Ngọc Hòa & Lê Thị Sơn (1999), Từ điển giải thích thuật ngữ Luật học, Trường Đại học Luật Hà Nội, NXB Công an nhân dân. 16. Nguyễn Ngọc Hòa, Lê Cảm, Trần Văn Độ (2008), Giáo trình luật Hình sự Trường Đại học luật Hà Nội, tập 1, NXB công an nhân dân, Hà Nội. 17. Vũ Đức Khiển (2006) chủ nhiệm đề tài, Xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật đáp ứng yêu cầu của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân, MS:KX.04.05. 18. Khoa luật - Đại học Quốc gia Hà Nội (TSKH Lê Cảm và TS.Nguyễn Ngọc Chí chủ biên) (2004), Cải cách tư pháp ở Việt Nam trong giai đoạn xây dựng Nhà nước pháp quyền, Nxb Đại học quốc gia, Hà Nội. 19. Bùi Văn Lam (2002), Tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự trong luật hình sự Việt Nam, Luận văn Thạc sĩ luật học, Trƣờng Đại học Luật Hà Nội. 20. Hoàng Thế Liên (2006), “Xây dựng và hoàn thiện thể chế pháp luật phục vụ cải cách tƣ pháp một nhiệm vụ trong tâm của ngành tƣ pháp”, Tạp chí Dân chủ và pháp luật, (07). 7 21. Trần Huy Liệu (2005), Đổi mới tổ chức và hoạt động của các cơ quan Tư pháp theo hướng xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam, Luận án Tiến sĩ, Trƣờng Đại học Luật Hà Nội. 22. Nguyễn Đình Lộc (2001), Vấn đề đổi mới tổ chức và hoạt động của các cơ quan tư pháp ở nước ta, Nxb Tƣ pháp, Hà Nội. 23. Phạm Văn Lợi, Trần Văn Nhã, Lê Cảm (2009), Chính sách hình sự trong thời kỳ đổi mới ở Việt Nam, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 24. Phạm Văn Lợi, Đoàn Minh Duệ, Nguyễn Văn Cƣờng, Lê Tuấn Sơn (2010), Nghiên cứu, so sánh pháp luật hình sự một số quốc gia khu vực ASEAN, NXB Tƣ pháp, Hà Nội. 25. Trần Đức Lƣơng, “Đẩy mạnh cải cách tƣ pháp đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nƣớc pháp quyền Việt Nam”, Tạp chí Cộng sản, (1), (1220) 26. Uông Chu Lƣu (chủ nhiệm đề tài) (2006) “Cải cách các cơ quan tư pháp, hoàn thiện hệ thống các thủ tục tư pháp, nâng cao hiệu lực xét xử của tòa án trong nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân” MS: KX.04.06, Bộ Tƣ pháp, Hà Nội. 27. Nguyễn Đức Mai (1995), “Tranh tụng trong tố tụng hình sự”, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, (01), tr.3-35. 28. Nguyễn Đức Mai (1996), “Nguyên tắc tranh tụng trong tố tụng hình sự”, Tạp chí Luật học, (1), tr.23-28. 29. Dƣơng Tuyết Miên (2003), “Các tình tiết giảm nhẹ, tăng nặng trách nhiệm hình sự theo Bộ luật Hình sự Việt Nam năm 1999”, Tạp chí Tòa án nhân dân, (1). 30. Nguyễn Thái Phúc (2008), “Vấn đề tranh tụng và tăng cƣờng tranh tụng trong tố tụng hình sự theo yêu cầu cải cách tƣ pháp”, Tạp chí Nhà nước và pháp luật, (8), tr.58-67. 31. Đỗ Ngọc Quang (1995), Giáo trình Luật hình sự Việt Nam, Trƣờng Đại học Cảnh sát. 8 32. Đinh Văn Quế (2000), Các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, Nxb Chính trị Quốc gia. 33. Đinh Văn Quế (2000), Bình luận khoa học Bộ luật Hình sự Việt Nam năm 1999 - Phần chung, nhà xuất bản thành phố Hồ Chí Minh 34. Đinh Văn Quế (2006), Bình luận khoa học Bộ luật Hình sự phần chung (bình luận chuyên sâu), NXB Thành phố Hồ Chí Minh, TP. Hồ Chí Minh. 35. Đinh Văn Quế (2006), Bình luận khoa học Bộ luật Hình sự phần các tội phạm (bình luận chuyên sâu), NXB Thành phố Hồ Chí Minh, TP. Hồ Chí Minh. 36. Đinh Văn Quế (2009), Bình luận khoa học về các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, NXB Tp. Hồ Chí Minh, Tp. Hồ Chí Minh. 37. Quốc hội (1999), Bộ luật Hình sự, Hà Nội. 38. Quốc hội (2009), Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự, Hà Nội. 39. Trần Văn Sơn (1996), Quyết định hình phạt trong luật hình sự Việt Nam, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Trƣờng Đại học Luật Hà Nội. 40. Lê Minh Tâm (2006), “Đổi mới tƣ duy pháp lý và những hiệu ứng cơ bản của đổi mới tƣ duy pháp lý trong quá trình hoàn thiện nhà nƣớc và pháp luật Việt Nam”, Tạp chí Luật học, (12). 41. Kiều Đình Thụ (1998), Tìm hiểu luật hình sự Việt Nam, nhà xuất bản thành phố Hồ Chí Minh. 42. Nguyễn Trƣơng Tín (2008), “Một số vấn đề về mối quan hệ giữa tranh tụng trong tố tụng hình sự với chức năng xét xử của Tòa án trong bối cảnh cải cách tƣ pháp”, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, (10), tr.75-83. 43. Tòa án nhân dân tối cao (1975), Tập hệ thống hóa luật lệ về hình sự. 44. Tòa án nhân dân tỉnh tỉnh Đắk Lắk (2013), Báo cáo tổng kết Công tác năm 2012, số 15/2012/BC-TA ngày 28 tháng 01 năm 2013. 9 45. Tòa án nhân dân tỉnh tỉnh Đắk Lắk (2014), Báo cáo tổng kết Công tác các năm 2013, số 39/2014/BC-TA ngày 13 tháng 01 năm 2014. 46. Tòa án nhân dân tỉnh tỉnh Đắk Lắk (2014), Báo cáo tổng kết Công tác các năm 2014, số 403/2014/BC-TA ngày 30 tháng 10 năm 2014. 47. Tổng cục Thống kê Việt Nam (2009), Kết quả toàn bộ Tổng điều tra Dân số và Nhà ở Việt Nam năm 2009. 48. Tổng Cục Thống kê Việt Nam (2011), Thống kê về Giáo dục Việt Nam, Niên giám thống kê 2011. 49. Đào Trí Úc chủ biên (2002), Hệ thống tư pháp và cải cách tư pháp ở Việt Nam hiện nay, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội. 50. Viện Khoa học pháp lý - Bộ tƣ pháp (2006), Từ điển luật học, Nhà xuất bản Từ điển bách khoa – NXB Tƣ pháp 51. Trịnh Tiến Việt (2006), “Các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn”, Tạp chí Nghề Luật, (04).