Các tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt tài sản theo luật hình sự Việt Nam (trên cơ sở số liệu của toà án nhân dân huyện Ea h’leo, tỉnh Đắk Lắk)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT TRẦN THỊ PHƯỢNG CÁC TỘI XÂM PHẠM SỞ HỮU CÓ TÍNH CHẤT CHIẾM ĐOẠT TÀI SẢN THEO LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM (Trên cơ sở số liệu của toà án nhân dân huyện Ea H’leo, tỉnh Đắk Lắk) LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT TRẦN THỊ PHƯỢNG CÁC TỘI XÂM PHẠM SỞ HỮU CÓ TÍNH CHẤT CHIẾM ĐOẠT TÀI SẢN THEO LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM (Trên cơ sở số liệu của toà án nhân dân huyện Ea H’leo, tỉnh Đắk Lắk) Chuyên ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự Mã số: 60 38 01 04 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS TRỊNH QUỐC TOẢN HÀ NỘI - 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội. Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có thể bảo vệ Luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn! NGƯỜI CAM ĐOAN Trần Thị Phượng MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các từ viết tắt Danh mục các bảng Danh mục các biểu đồ MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 8 Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ CÁC TỘI XÂM PHẠM SỞ HỮU CÓ TÍNH CHẤT CHIẾM ĐOẠT TÀI SẢNError! Bookmark not defined. 1.1. Khái niệm, đặc trưng, ý nghĩa các tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt tài sản theo luật hình sự Việt NamError! Bookmark not defined. 1.1.1. Khái niệm các tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt tài sản ................................................. Error! Bookmark not defined. 1.1.2. Các dấu hiệu đặc trưng của các tội xâm phạm sở hữu tài sản có tính chất chiếm đoạt tài sản ................ Error! Bookmark not defined. 1.1.3. Ý nghĩa của việc quy định các tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt tài sản ....................... Error! Bookmark not defined. 1.1.4. Phân biệt giữa các tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt tài sản với các tội xâm phạm sở hữu khác có liên quanError! Bookmark not defined. 1.2. Khái quát lịch sử lập pháp hình sự Việt Nam từ năm 1945 đến nay quy định về các tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt tài sản ............................. Error! Bookmark not defined. 1.2.1. Giai đoạn từ sau Cách mạng tháng Tám 1945 đến trước khi ban hành Bộ luật hình sự Việt Nam năm 1985Error! Bookmark not defined. 1.2.2. Các tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt tài sản theo quy định của Bộ luật hình sự năm 1985Error! Bookmark not defined. 1.2.3. Các tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt tài sản theo quy định của Bộ luật hình sự năm 1999Error! Bookmark not defined. 1.3. Các tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt tài sản theo BLHS của một số nước trên thế giớiError! Bookmark not defined. Chương 2: QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT HÌNH SỰ NĂM 1999 VỀ CÁC TỘI XÂM PHẠM SỞ HỮU CÓ TÍNH CHẤT CHIẾM ĐOẠT TÀI SẢN VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG ĐỐI VỚI NHÓM TỘI NÀY TRÊN ĐỊA BÀN TÒA ÁN NHÂN DÂN HUYỆN EAH’LEO, TỈNH ĐẮK LẮK TRONG THỜI GIAN QUA ........................................ Error! Bookmark not defined. 2.1. Các quy định của Bộ luật hình sự năm 1999 về các tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt tài sảnError! Bookmark not defined. 2.1.1. Các dấu hiệu pháp lý của các tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt tài sản ............................... Error! Bookmark not defined. 2.1.2. Hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt tài sản .......................................... Error! Bookmark not defined. 2.2. Thực tiễn áp dụng các tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt tài sản của Tòa án nhân dân huyện EaH’Leo, tỉnh Đắk Lắk ..................................... Error! Bookmark not defined. 2.2.1. Khái quát điều kiện chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội trên địa bàn huyện EaH’leo, tỉnh ĐắkLắk ....... Error! Bookmark not defined. 2.2.2. Thực tiễn áp dụng, một số tồn tại, hạn chế và các nguyên nhân cơ bản trong việc giải quyết nhóm tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt tài sản, của Tòa án nhân dân huyện EaH’leo, tỉnh Đắk Lắk ....................................... Error! Bookmark not defined. Chương 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ NHÓM TỘI XÂM PHẠM SỞ HỮU CÓ TÍNH CHẤT CHIẾM ĐOẠT TÀI SẢN VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG ÁP DỤNG PHÁP LUẬT ĐỐI VỚI NHÓM TỘI NÀY TRÊN ĐỊA BÀN TÒA ÁN NHÂN DÂN HUYỆN EAH’LEO, TỈNH ĐẮK LẮKError! Bookmark not defined. 3.1. Nhu cầu tiếp tục hoàn thiện các quy định pháp luật đối với nhóm tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt tài sản và giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động áp dụng pháp luật của Tòa án nhân dân đối với nhóm tội phạm nàyError! Bookmark not defined. 3.1.1. Nhu cầu tiếp tục hoàn thiện các quy định pháp luật đối với nhóm tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt tài sảnError! Bookmark not defined. 3.1.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động áp dụng pháp luật của Tòa án nhân dân đối với nhóm tội phạm xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt tài sản ................ Error! Bookmark not defined. 3.2. Một số giải pháp tiếp tục hoàn thiện các quy định của Bộ luật hình sự hiện hành về các tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt tài sản .................... Error! Bookmark not defined. 3.3. Môṭ số giải pháp khác ............................ Error! Bookmark not defined. KẾT LUẬN .................................................... Error! Bookmark not defined. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 9 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BLHS: Bộ luật hình sự Nxb: Nhà xuất bản TNHS: Trách nhiệm hình sự XHCN: Xã hội chủ nghĩa DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu bảng Tên bảng Trang Bảng 2.1: Số lượng vụ án về tội xâm phạm sở hữu có tính chiếm đoạt ở huyện EaH’leo, tỉnh Đăk Lăk từ năm 2009 - 2013 57 Bảng 2.2: Tình hình tội xâm phạm sở hữu có tính chiếm đoạt tài sản ở huyện EaH’leo, tỉnh Đăk Lăk từ 2009 - 2013 60 Bảng 2.3: Tội xâm phạm sở hữu có tính chiếm đoạt tài sản được thống kê theo số vụ án tòa án các cấp thụ lý trên toàn địa bàn tỉnh Đăk Lăk từ 2009-2013 61 Bảng 2.4: Tổng số vụ án hình sự về tội xâm phạm sở hữu có tính chiếm đoạt tài sản trên địa bàn huyện EaH’leo so với toàn tỉnh Đăk Lăk từ năm 2009-2013 62 Bảng 2.5: Xét riêng từng tội phạm cụ thể về xâm phạm sở hữu có tính chiếm đoạt tài sản trên địa bàn huyện EaH’leo so với toàn tỉnh Đăk Lăk từ năm 2009-2013 62 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Số hiệu biểu đồ Tên biểu đồ Trang Biểu đồ 2.1: Số lượng vụ án hình sự các loại ở huyện EaH’leo, tỉnh Đăk Lăk từ năm 2009 – 2013 58 Biểu đồ 2.2: Số vụ án tội xâm phạm sở hữu có tính chiếm đoạt so với tổng số vụ án hình sự ở huyện EaH’leo, tỉnh Đăk Lăk từ năm 2009 - 2013 59 Biểu đồ 2.3: Số lượng vụ án hình sự về tội xâm phạm sở hữu không có tính chiếm đoạt ở huyện EaH’leo, tỉnh Đăk Lăk từ năm 2009-2013 59 Biểu đồ 2.4: Tình hình tội xâm phạm sở hữu có tính chiếm đoạt tài sản ở huyện EaH’leo, tỉnh Đăk Lăk từ 2009 - 2013 61 Biểu đồ 2.5: Tổng số vụ án hình sự về tội xâm phạm sở hữu có tính chiếm đoạt tài sản trên địa bàn huyện EaH’leo so với toàn tỉnh Đăk Lăk từ năm 2009-2013 62 Biểu đồ 2.6: Tội phạm cụ thể về xâm phạm sở hữu có tính chiếm đoạt tài sản trên địa bàn huyện EaH’leo so với toàn tỉnh Đăk Lăk năm 2009 64 Biểu đồ 2.7: Tội phạm cụ thể về xâm phạm sở hữu có tính chiếm đoạt tài sản trên địa bàn huyện EaH’leo so với toàn tỉnh Đăk Lăk năm 2010 64 Biểu đồ 2.8: Tội phạm cụ thể về xâm phạm sở hữu có tính chiếm đoạt tài sản trên địa bàn huyện EaH’leo so với toàn tỉnh Đăk Lăk năm 2011 65 Biểu đồ 2.9: Tội phạm cụ thể về xâm phạm sở hữu có tính chiếm đoạt tài sản trên địa bàn huyện EaH’leo so với toàn tỉnh Đăk Lăk năm 2012 65 Biểu đồ 2.10: Tội phạm cụ thể về xâm phạm sở hữu có tính chiếm đoạt tài sản trên địa bàn huyện EaH’leo so với toàn tỉnh Đăk Lăk năm 2013 66 Biểu đồ 2.11: Diễn biến riêng tội trộm cắp tài sản điều 138 BLHS ở huyện EaH’leo và tỉnh Đăk Lăk từ năm 2009-2013 66 Biểu đồ 2.12: Diễn biến riêng tội cướp tài sản điều 133 BLHS ở huyện EaH’leo, và tỉnh Đăk Lăk từ 2009-2013 67 8 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế và tiến hành công cuộc đổi mới toàn diện đất nước, bắt đầu bằng cải cách kinh tế đã làm thay đổi mọi mặt của đời sống xã hội. Sự chuyển đổi kinh tế từ bao cấp sang nền kinh tế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa đã hình thành nhiều thành phần kinh tế với nhiều loại hình sở hữu khác nhau. Trải qua gần 30 năm đổi mới, bên cạnh những thành tựu đã đạt được, vẫn còn tồn tại những biểu hiện tiêu cực do mặt trái của cơ chế thị trường mang lại như sự phân hóa giàu nghèo ngày càng sâu sắc, các tệ nạn xã hội gia tăng là cơ sở phát sinh các loại tội trong đó có tội trộm cắp tài sản, tội cướp tài sản, tội cướp giật tài sản, tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản những loại tội này xảy ra khá phổ biến và phức tạp, với tính chất, mức độ ngày càng nguy hiểm, đã gây ra những hậu quả đặc biệt nghiêm trọng. Mặc dù, Đảng và Nhà nước ta đã có những bước tiến mới trong công cuộc phòng, chống tội phạm, nhưng vẫn còn tình trạng oan sai, bỏ lọt tội phạm, xử lý chưa nghiêm, đồng thời, có những loại tội với chế tài xử phạt quá nhẹ không đủ sức răn đe. Chính vì thế mà tội phạm có chiều hướng gia tăng đặc biệt là các tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt tài sản diễn ra ngày càng tinh vi hơn, các tội phạm có sự liên kết, móc nối với nhau gây khó khăn cho công tác phòng, chống tội phạm. Trong khi đó, địa bàn huyện EaH’Leo, tỉnh Đắk Lắk là huyện miền núi, có diện tích rộng, đông dân cư, nhiều thành phần dân tộc từ mọi miền đất nước đến làm ăn, sinh sống, vì thế tội phạm dễ dàng lẩn trốn, tẩu thoát, gây khó khăn cho công tác phòng, chống tội phạm của các cơ quan thực thi pháp luật, làm thiệt hại đến tài sản của Nhà nước, tổ chức và công dân, tác động xấu đến tâm lý của người dân, làm mất trật tự an toàn xã hội tại địa phương [2, tr.20]. 9 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Ban chấp hành Trung ương Đảng (2005), Nghị quyết số 49- NQ/TW ngày 02/06/2005 của ban chấp hành Trung ương về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, Hà Nội. 2. Bộ Chính trị (2002), Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 02/01/2002 của bộ chính trị về "một số nhiệm trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới", Hà Nội. 3. Bộ Chính trị (2005), Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24/5/2005 của Bộ chính trị về “chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010 định hướng đến năm 2020”, Hà Nội. 4. Nguyễn Mai Bộ (2010), Các tội xâm phạm sở hữu trong BLHS năm 1999, được sửa đổi, bổ sung năm 2009, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.1999. 5. Lê Cảm (2009), Hệ thống tư pháp hình sự trong xây dựng nhà nước pháp quyền, Nxb ĐHQG Hà Nội. 6. Lê Cảm, Trịnh Quốc Toản (2011), Định tội danh: Lý luận, lời giải mẫu và 350 bài tập thực hành, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội. 7. Nguyễn Kim Chi (2010), “Những quy định về tội bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản trong pháp luật hình sự một số nước trên thế giới”, Học viện Tư pháp, (3), tr.57-60. 8. Nguyễn Ngọc Chí (2003), Chương VI - Các tội xâm phạm sở hữu, Trong sách: Giáo trình Luật hình sự Việt Nam (Phần các tội phạm), Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội. 9. Nguyễn Sỹ Đại (2001), Chương XIV - Các tội xâm phạm sở hữu, Trong sách: Bình luận khoa học Bộ luật hình sự 1999 (Phần các tội phạm), Nxb Công an nhân dân, Hà Nội. 10. Lê Văn Đệ (2005), Định tội danh và quyết định hình phạt trong luật hình sự Việt Nam, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội. 10 11. Trần Mạnh Hà (2006), “Định tội danh tội “Trộm cắp tài sản” qua một số dấu hiệu đặc trưng”, Tạp chí Nghề luật, (5). 12. Hồ Ngọc Hải (2012), Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản có đối tượng chiếm đoạt là tài sản có đăng ký quyền sở hữu trong luật hình sự Việt Nam, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Đại học Quốc gia Hà Nội. 13. Hội đồng thẩm phán (2001), Nghị quyết số 01/2001/NQ-HĐTP ngày 15/3/2001 hướng dẫn áp dụng 1 số quy định của BLHS năm 1999, Hà Nội. 14. Dương Tuyết Miên (2005), Định tội danh và quyết định hình phạt, Nxb Lao động - Xã hội, Hà Nội. 15. Đinh Văn Quế (2002), Bình luận khoa học Bộ luật hình sự Phần các tội phạm, Tập II - Các tội xâm phạm sở hữu, Nxb Thành phố Hồ Chí Minh. 16. Đinh Văn Quế (2003), Bình luận khoa học BLHS, phần các tội phạm, tập II, Các tội xâm phạm sở hữu, Nxb. TP.HCM, tr.26. 17. Đinh Văn Quế (2005), Bình luận khoa học về các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ, Nxb Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh. 18. Quốc hội (1992), Hiến pháp nước CHXHCN Việt Nam, Hà Nội. 19. Quốc hội (1999), Bộ luật hình sự nước CHXHCN Việt Nam, Hà Nội. 20. Quốc hội (2005), Bộ luật Dân sự Việt Nam, Hà Nội. 21. Quốc hội (2009), Luật sử đổi, bổ sung một số điều BLHS năm 2009, Hà Nội. 22. Quốc hội (2013), Hiến pháp nước CHXHCN Việt Nam, Hà Nội. 23. Đặng Thúy Quỳnh (2012), “Bàn về tội "Cướp giật tài sản" và tội "Công nhiên chiếm đoạt tài sản" trong Bộ luật hình sự năm 1999”, Tạp chí Kiểm sát, (19), tr.24-25, 31. 24. Tòa án nhân dân huyện EaH’Leo (2009 - 2013), Báo cáo hoạt động xét xử của Tòa án huyện EaH’Leo. 25. Tòa án nhân dân tỉnh Đăk Lăk (2009-2013), Báo cáo của nghành tòa án tỉnh Đăk Lăk, Đăk Lăk. 11 26. Tòa án nhân dân tối cao (1998), Nghị quyết số 01/1998/NQ- HĐTP ngày 21/9/1998 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn áp dụng một số quy định của Bộ luật hình sự, Hà Nội. 27. Tòa án nhân dân tối cao (2006), Nghị quyết số 01/2006/NQ-HĐTP ngày 12/5/2006 của HĐTP TANDTC hướng dẫn áp dụng một số quy định của BLHS 1999, Hà Nội. 28. Tòa án nhân dân tối cao (2012), Tài liệu Hội nghị triển khai công tác năm 2013, Hà Nội. 29. Trường Đại học Luật Hà Nội (2005), Giáo trình Luật hình sự Việt Nam, tập I, Nxb CAND, Hà Nội. 30. Trường Đại học Luật Hà Nội (2005), Giáo trình Luật hình sự Việt Nam, tập II, Nxb CAND, Hà Nội. 31. Viện ngôn ngữ học (2005), Từ điển Tiếng việt, Nxb Đà Nẵng - Trung tâm từ điển học, Đà Nẵng, tr.1106. 32. Trịnh Tiến Việt (2013), Tội phạm và trách nhiệm hình sự, Nxb Chính trị quốc gia – Sư thật, Hà Nội. 33. Võ Khánh Vinh (2010), Giáo trình Lý luận chung về Định tội danh, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội. Trang Web 34. 35. 0&p_cateid=1751909&article_details=1&item_id=38319044 36. 232&Itemid=348 37. khong/104/6802401.epi 38. o-mot-so-nuoc-tren-the-gioi--011094811.htm.