Chuyên đề Phân tích tác động của nhân tố cơ bản tới lạm phát ở Việt Nam

mức toàn dụng nhân lực, (2) tốc độ lưu thông tiền tệ không thay đổi, (3) cung tiền là biến ngoại sinh vì NHTW là cơ quan quyết định nó. Kết quả là tốc độ tăng cung tiền sẽ bằng tỷ lệ lạm phát. Từ đó kết luận, chính là NHTW gây ra lạm phát khi tăng cung tiền. Lạm phát bao giờ cũng là một hiện tượng tiền tệ. Quan hệ giữa lạm phát và mất giá tiền tệ Hễ người ta dự tính lạm phát sẽ cao, thì lãi suất trên thị trường mở sẽ được nâng lên khiến cho nội tệ mất giá so với các ngoại tệ ổn định. Quan hệ giữa cung tiền và lạm phát Thu nhập quốc dân danh nghĩa bằng thu nhập quốc dân thực tế nhân với chỉ số giảm phát GDP (tỷ lệ lạm phát). Thu nhập quốc dân danh nghĩa cũng bằng tốc độ lưu thông tiền tệ nhân với cung tiền. Do đó, tỷ lệ lạm phát bằng tốc độ lưu thông tiền tệ nhân với cung tiền rồi chia cho thu nhập quốc dân thực tế. Nếu hai yếu tố còn lại không đổi, tốc độ thay đổi của tỷ lệ lạm phát bằng đúng tốc độ thay đổi của cung tiền Tiền tệ và lạm phát Có mối liên hệ giữa lượng tiền danh nghĩa và giá cả, và do vậy cũng có mối liên hệ giữa tăng trưởng tiền tệ và lạm phát Mọi người có nhu cầu đối với tiền vì có thể dùng nó để mua hàng hoá. Họ có nhu cầu đối với lượng tiền thực tế. Khi thu nhập thực tế là Y và lãi suất là r thì ký hiệu L(Y,r) sẽ phản ánh lượng cầu tiền thực tế. Nó tỷ lệ thuận với thu nhập thực tế Y bởi vì lợi ích của việc giữ tiền tăng lên. Nó tỷ lệ nghịch với lãi suất bởi vì chi phí của việc giữ tiền sẽ tăng lên. Cung tiền thực tế M/P bằng cung tiền danh nghĩa M chia cho mức giá P: M/P = L(Y,r) (2) Tại trạng thái cân bằng của thị trường tiền tệ, cung tiền thực tế và cầu tiền thực tế bằng nhau, lãi suất thay đổi linh hoạt sẽ duy trì dự cân bằng liên tục của thị trường tiền tệ. Phương trình (1) luôn đúng. Nếu tiền lương danh nghĩa và mức giá điều chỉnh chậm chạp trong ngắn hạn, tăng cung tiền danh nghĩa M ban đầu sẽ làm tăng lượng tiền thực tế M/P khi mức giá P chưa kịp điều chỉnh. Sự dư cung về tiền thực tế sẽ đẩy lãi suất giảm xuống. Điều này làm tăng cầu hàng hoá, dần dần nó sẽ đẩy giá cả hàng hoá tăng lên, trên thị trường lao động tiền lương danh nghĩa cũng bắt đầu tăng. Sau khi tiền lương và giá cả điều chỉnh hoàn toàn, sự tăng cung tiền danh nghĩa sẽ dẫn tới sự gia tăng tương ứng của tiền lương và giá cả. Sản lượng, việc làm, lãi suất và lượng tiền thực tế sẽ quay trở lại giá trị ban đầu. Sau quá trình điều chỉnh hoàn thành, cầu tiền thực tế sẽ không đổi theo đúng tỷ lệ thay đổi ban đầu của cung tiền danh nghĩa. Tăng trưởng cung tiền danh nghĩa cũng có liên hệ với lạm phát, tức là tốc độ tăng giá (Theo lý thuyết về số lượng tiền tệ ) Tiền tệ, giá cả, mối quan hệ nhân quả Giả sử rằng cầu tiền thực tế không đổi theo thời gian. Để cân bằng thị trường tiền tệ, cung tiền thực tế M/P cũng phải không đổi. Nếu CSTT cố định lượng tiền danh nghĩa thì cung tiền sẽ xác định mức giá P sao cho M/P đúng bằng với cầu tiền. Ngược lại, CSTT có thể lựa chọn một tiến trình mục tiêu đối với mức giá P (và do vậy sẽ là tiến trình của lạm phát, nó sẽ chỉ phụ thuộc vào việc so sánh mức giá thời kỳ này với mức giá thời kỳ trước). Những thay đổi của tiến trình này khi đó sẽ gây ra sự thay đổi của cung tiền danh nghĩa để đạt được mức cung tiền danh nghĩa cần thiết. Phương trình (2) nói rằng giá cả và tiền tệ có mối quan hệ với nhau, nhưng mối quan hệ nhân quả theo chiều nào thì không thể biết được, nó tuỳ thuộc vào dạng thức của CSTT mà quốc gia đó theo đuổi. Khi mục tiêu trung gian là lượng tiền danh nghĩa thì quan hệ nhân quả diễn ra theo chiều từ tiền tệ tới giá cả. Khi mục tiêu là giá cả hay lạm phát thì quan hệ nhân quả diễn ra theo chiều ngược lại Dù quan hệ nhân quả theo chiều nào thì lạm phát cuối cùng vãn là một hiện tượng của tiền tệ. Lạm phát kéo dài chỉ khi NHTW liên tục in thêm tiền. Nếu lượng tiền danh nghĩa được giữ cố định thì lạm phát diễn ra cuối cùng sẽ làm suy giảm lượng tiền thực tế và khiến cho lãi suất cân bằng tăng lên rất cao và điều này làm suy giảm mức lạm phát đi. Chấm dứt tăng trưởng lượng tiền danh nghĩa sẽ làm tắt ngọn lửa lạm phát. Lạm phát, tiền tệ và thâm hụt Lạm phát kéo dài phải đi kèm với tăng trưởng tiền tệ liên tục. CP đôi khi phải in thêm tiền để tài trợ cho mức thâm hụt ng.s lớn của mình. Do vậy thâm hụt ng.s có thể giải thích tại sao CP phải in tiền thường xuyên hơn. Nếu vậy chính sách tài khoá thắt chặt là một việc làm cần thiết để ngăn chặn lạm phát và khiến mọi người tin tưởng vào chính sách lạm phát thấp của CP Mức GDP cũng tác động tới số lượng thuế mà CP thu được với suất đã có. Nếu nợ CP tương đối thấp so với GDP thì CP có thể tài trợ khoản thâm hụt bằng cách đi vay. CP có đủ nguồn thu từ thuế để trang trải cho các khoản nợ và tiền lãi. Đối với các CP có nợ thấp, người ta không tìm thấy mối liên hệ nào giữa lạm phát và lượng tiền mà CP đó in ra. Tuy nhiên nhiều năm thâm hụt liên tiếp có thể khiến CP rơi vào tình trạng nợ nhiều so với GDP. Khi các tổ cức cho vay cảm thấy e sợ thì CP có thể không tài trợ khoản thâm hụt bằng cách đi vay được nữa. Nó phải thắt chặt tài khoá để giảm bớt thâm hụt hoặc phải in tiền cho khoản thâm hụt đang tiếp diễn. Thâm hụt, tăng trưởng tiền tệ và nguồn thu thực tế Thời kỳ síêu lạm phát là một thời kỳ mà CP không thể kiểm soát được chính sách tài khoá. Một CP có mức thâm hụt cao kéo dài, khoản thâm hụt được tài trợ bằng đi vay, sẽ đến lúc nợ quá nhiều và không ai dám cho CP đó vay nữa, khi đó CP sẽ phải in tiền để tài trợ cho thâm hụt. CP có vai trò độc quyền đối với việc in tiền. Chi phí sản xuất bỏ ra để in tiền nhỏ hơn rất nhiều so với giá trị của số tiền in ra. CP in tiền mà không mất mát gì, sau đó CP có thể sử dụng số tiền đó để trả lương hoặc xây dựng các công trình công cộng. Cầu tiền thực tế M/P tỷ lệ thuận với thu nhập thực tế. Tăng trưởng dài hạn của thu nhập thực tế có thể làm cho CP tăng một lượng M nhất định mà không phải tăng P. Đây được gọi là thuế đúc tiền. Một nguồn thu thực tế tiềm năng khác là thuế lạm phát. Giả sử rằng thu nhập thực tế và sản lượng được giữ nguyên, một CP yếu kém không thể giảm khoản thâm hụt ng.s và có tiền để trang trải cho khoản thâm hụt ng.s này. Nếu là lượng tiền mặt mới in thêm thì CP sẽ tài trợ cho một khoản chi thực tế bằng, nó đúng bằng (/M )*(M/P), tốc độ tăng trưởng tiền mặt nhân với cầu tiền mặt thực tế. Tăng lượng tiền danh nghĩa sớm muộn sẽ làm thay đổi mức giá. Giả sử rằng tỷ lệ tăng trưởng tiền tệ danh nghĩa (/M ) bằng với tỷ lệ lạm phát . Do đó : Nguồn thu thực tế từ lạm phát = *(M/P) Lạm phát giúp CP giảm giá trị của các khoản nợ không sinh lãi của CP, tức là tiền mặt. Mối quan hệ giữa lạm phát và lãi suất Giả thiết Fisher phát biểu rằng lạm phát tăng sẽ dẫn tới mức tăng tương ứng của lãi suất danh nghĩa. Bảng 2.1: Tỷ lệ lạm phát và mức lãi xuất suất của một số quốc gia (năm 2007, %năm) Nước lạm phát Lãi suất Thổ Nhĩ kỳ 62 57 Nga 20 25 Venezuela 12 15 Hungary 8 11 Chi lê 4 3 Thuỵ Sỹ 1 2 Nhật Bản -1 0 Nguồn The Economist Nhìn vào bảng trên ta thấy các quốc gia có mức lạm phát cao sẽ có mức lãi suất cao. Lãi suất thực tế = lãi suất danh nghĩa – tỷ lệ lạm phát Giả thiết Fisher phát biểu rằng lãi suất thực tế thay đổi không nhiều, nếu nó xảy ra nhiều thì sẽ xảy ra hiện tượng dư cung hay dư cầu vốn vay. Lạm phát cao hơn sẽ được bù đắp bằng mức lãi suất danh nghĩa cao hơn, để tránh không cho lãi suất thực tế thay đổi quá nhiều. Lạm phát cao thường đi kèm với tốc độ tăng trưởng tiền danh nghĩa nhanh hơn và mức lãi suất danh nghĩa cao hơn. Lãi suất danh nghĩa cao hơn sẽ làm giảm cầu tiền thực tế, khiến cho tốc độ tăng tiền và tốc độ tăng giá không giống nhau đến khi nào cung tiền danh nghĩa điều chỉnh cân bằng với cầu tiền thực tế mới. Chúng ta sẽ lấy một ví dụ khá nổi tiếng về siêu lạm phát của nước Đức những năm 1920 để thấy rõ cơ chế này hoạt động ra sao: Bảng 2.2: Thời kỳ siêu lạm phát 1922-1923 của nước Đức (tháng 1,1922 = 1) Lượng tiền Giá Lượng tiền thực tế lạm phát (%tháng) Tháng một, 1922 1 1 1.00 5 Tháng một, 1923 16 75 0.21 189 Tháng bảy, 1923 354 2021 0.18 386 Tháng chín,1923 227777 645946 0.35 2532 Tháng mười, 1923 20201256 191891890 0.11 29720 Nguồn Data adaped from C. L. Holtfrenich Inflation 1912-1923 Nước Đức bị thất trận trong thế chiến thứ nhất. CP Đức rơi vào tình trạng thâm hụt ng.s nặng và khoản thâm hụt ng.s này được tài trợ bằng cách in thêm tiền. Giá đã tăng rất nhanh, vào tháng 10-1923, người ta phải bỏ 192 triệu Reichmarks để mua 1 chai nước uống có giá là 1 Reichmarks vào tháng 1-1922, người ta đã mang tiền trong những chiếc xe chở hàng để đi mua hàng . Nếu lạm phát là và lãi suất danh nghĩa là r, thì lãi suất thực tế sẽ bằng (r- ), nhưng mức lợi tức thực tế của khoản tiền mặt không sinh lãi là -, nó cho biết giá trị thực tế của khoản tiền mặt đó đã bị giảm như thế nào do lạm phát. Mức lợi tức thực tế chênh lệch của các tài sản sinh lãi so với nắm giữ tiền mặt chính là r. Lãi suất danh nghĩa đo chi phí thực tế của việc nắm giữ tiền mặt, lãi suất danh nghĩa tăng theo lạm phát. Trong thời kỳ siêu lạm phát, chi phí của việc nắm giữ tiền là rất lớn. Do đó ta có thể rút ra kết luận rằng: Tăng lạm phát và tăng lãi suất danh nghĩa sẽ làm giảm đáng kể cầu tiền mặt thực tế; Tiền và giá sẽ không tăng giống nhau khi mà lạm phát và lãi suất danh nghĩa tăng lên. Lạm phát, thất nghiệp và sản lượng Đường Philips: Đường Philips chỉ ra rằng tỷ lệ lạm phát cao hơn sẽ đi kèm với tỷ lệ thất nghiệp thấp hơn. Nó hàm ý rằng chúng ta có thể đánh đổi nhiều lạm phát hơn để có thất nghiệp thấp hơn hoặc ngược lại N¨m 1958, Gi¸o s­ Phillips cña tr­êng Kinh tÕ Lu©n §«n ®· ph¸t hiÖn ra mèi quan hÖ thèng kª gi÷a tû lÖ l¹m ph¸t hµng n¨m vµ tû lÖ thÊt nghiÖp hµng n¨m ë n­íc Anh. Nh÷ng mèi quan hệ t­¬ng tù còng ®­îc ph¸t hiÖn ë c¸c quèc gia kh¸c. §­êng Phillips ®­îc thÓ hiÖn trong H×nh 2 §­êng Phillips d­êng nh­ lµ mét chiÕc la bµn h÷u Ých ®Ó ®­a ra lùa chän chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«. B»ng c¸ch lùa chän c¸c chÝnh s¸ch tµi kho¸ vµ tiÒn tÖ, chÝnh phñ cã thÓ x¸c lËp møc tæng cÇu vµ do vËy lµ møc thÊt nghiÖp trong nÒn kinh tÕ. §­êng Phillips cho biÕt ®iÒu g× sÏ x¶y ra víi l¹m ph¸t sau ®ã. Tæng cÇu cao h¬n sÏ ®Èy møc l­¬ng vµ møc gi¸ lªn cao, vµ nã lµm t¨ng l¹m ph¸t, tuy nhiªn møc thÊt nghiÖp sÏ gi¶m xuèng. H×nh 2.1. §­êng Phillips §­êng Phillips trong H×nh 2.1 thÓ hiện mèi quan hÖ ®¸nh ®æi mµ c«ng chóng tin r»ng hä ®· ph¶i ®èi mÆt trong nh÷ng n¨m 1960. Vµo thêi ký ®ã, tû lÖ thÊt nghiÖp ë Anh hiÕm khi v­ît qu¸ møc 2%. Mäi ng­êi ®· tin r»ng nÕu nh­ gi¶m tæng cÇu cho tíi khi thÊt nghiÖp t¨ng lªn 2,5% th× l¹m ph¸t sÏ gi¶m xuèng con sè kh«ng. KÓ tõ ®ã ®· cã nhiÒu n¨m mµ nÒn kinh tÕ ph¶i tr¶i qua ®ång thêi c¶ møc l¹m ph¸t vµ møc thÊt nghiÖp trªn 10%. §­êng Phillips dµi h¹n th¼ng ®øng Tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn vµ møc s¶n l­îng tù nhiªn lµ c¸c gi¸ trÞ tr¹ng th¸i c©n b»ng dµi h¹n. T¹i tr¹ng th¸i c©n b»ng dµi h¹n, nÒn kinh tÕ võa ®¹t møc s¶n l­îng tiÒm n¨ng võa cã møc thÊt nghiÖp c©n b»ng. §«i khi, ng­êi ta gäi ®©y lµ møc s¶n l­îng tù nhiªn vµ tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn. C¶ hai ®Òu ®­îc quyÕt ®Þnh bëi c¸c yÕu tè thùc chø kh«ng ph¶i lµ c¸c yÕu tè danh nghÜa. Chóng phô thuéc vµo l­îng cung ®Çu vµo, tr×nh ®é c«ng nghÖ, møc thuÕ suÊt,… Chóng kh«ng phô thuéc vµo tû lÖ l¹m ph¸t nÕu tÊt c¶ c¸c møc gi¸ P vµ møc l­¬ng danh nghÜa W ®Òu t¨ng cïng nhau. Møc thÊt nghiÖp tù nhiªn phô thuéc vµo tiÒn l­¬ng thùc tÕ W/P. Do ®­êng tæng cung dµi h¹n lµ ®­êng th¼ng ®øng t¹i møc s¶n l­¬ng tiÒm n¨ng, s¶n l­îng kh«ng chÞu t¸c ®éng cña l¹m ph¸t, nªn ®­êng Phillips dµi h¹n sÏ th¼ng ®øng t¹i møc thÊt nghiÖp c©n b»ng. Møc thÊt nghiÖp c©n b»ng kh«ng phô thuéc vµo tû lÖ l¹m ph¸t. T¹i tr¹ng th¸i c©n b»ng dµi h¹n, l¹m ph¸t kh«ng thay ®æi. Mäi ng­êi sÏ dù kiÕn chÝnh x¸c møc l¹m ph¸t vµ ®iÒu chØnh tèc ®é t¨ng l­¬ng danh nghÜa ®Ó gi÷ cho møc l­¬ng thùc tÕ kh«ng ®æi, møc l­¬ng thùc tÕ sÏ duy tr× ë møc l­¬ng c©n b»ng dµi h¹n. T­¬ng tù, l·i suÊt danh nghÜa còng ®ñ lín ®Ó bï ®¾p møc l¹m ph¸t vµ duy tr× møc l·i suÊt thùc tÕ t¹i tr¹ng th¸i c©n b»ng cña nã. Mäi ng­êi sÏ thÝch nghi víi l¹m ph¸t v× ng­êi ta ®· dù kiÕn ®Çy ®ñ vÒ nã. Hình 2.2: Đường Phillips dài hạn Gi¶ sö r»ng tû lÖ l¹m ph¸t b»ng 10% mét n¨m. §©y lµ møc l¹m ph¸t phï hîp víi c¸c d¹ng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Chóng ta cã thÓ xem chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã møc t¨ng tr­ëng tiÒn tÖ môc tiªu lµ 10% ho¨c møc l¹m ph¸t môc tiªu lµ 10% mét n¨m. Trong H×nh 2.2 tr¹ng th¸i c©n b»ng dµi h¹n n»m t¹i ®iÓm E. L¹m ph¸t b»ng 10% ®óng nh­ mäi ng­êi kú väng. L­îng tiÒn danh nghÜa t¨ng tr­ëng hµng n¨m lµ 10%. Møc thÊt nghiÖp duy tr× t¹i tr¹ng th¸i thÊt nghiÖp tù nhiªn. §­êng Phillips ng¾n h¹n: XuÊt ph¸t tõ ®iÓm E, gi¶ sö cã một dữ kiÖn lµm t¨ng tæng cÇu. Møc thÊt nghiÖp sÏ gi¶m, l¹m ph¸t sÏ t¨ng lªn vµ nÒn kinh tÕ n»m t¹i ®iÓm A. Khi ®ã ng©n hµng trung ­¬ng sÏ t¨ng l·i suÊt ®Ó ®¹t møc môc tiªu cña nã (ë mét trong hai d¹ng), vµ nÒn kinh tÕ tõ tõ vËn ®éng däc theo ®­êng Phillips ng¾n h¹n tõ ®iÓm A vÒ l¹i ®iÓm E. Bëi v×, cÇn mét kho¶ng thêi gian ®Ó l·i suÊt t¸c ®éng tíi tæng cÇu, do vËy qu¸ tr×nh nµy th­êng kÐo dµi tõ mét tíi hai n¨m. Ng­îc l¹i, nÕu xuÊt ph¸t tõ ®iÓm E, mét có sèc cÇu bÊt lîi sÏ lµm nÒn kinh tÕ ®i tíi ®iÓm B trong ng¾n h¹n. NHTW sÏ thay ®æi l·i suÊt ®Ó ®­a nÒn kinh tÕ tõ tõ quay trë l¹i ®iÓm E. §­êng Phillips ng¾n h¹n chØ ra r»ng trong ng¾n h¹n, møc thÊt nghiÖp cao hơn ®i kÌm víi møc l¹m ph¸t thÊp h¬n. ChiÒu cao cña ®­êng Phillips ng¾n han ph¶n ¸nh l¹m ph¸t kú väng, vÞ trÝ c©n b»ng dµi h¹n n»m t¹i E, khi ®ã kú väng ®­îc ®iÒu chØnh trän vÑn. §­êng Phillips ng¾n h¹n t­¬ng øng víi ®­êng tæng cung ngắn h¹n. Víi møc l­¬ng ®· cã tõ tr­íc, møc gi¸ cao h¬n sÏ thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt nhiÒu h¬n vµ cÇn thuª thªm nhiÒu lao ®éng h¬n. T¹i mäi møc gi¸ cña thêi kú tr­íc, møc gi¸ cao h¬n ngµy h«m nay hµm ý r»ng tû lÖ l¹m ph¸t cao h¬n. T­¬ng tù, chiÒu cao cña ®­êng Phillips ng¾n hạn ph¶n ¸nh tèc ®é t¨ng tr­ëng tiÒn l­¬ng danh nghÜa cña nÒn kinh tÕ ®· cã. Khi c«ng nh©n vµ doanh nghiÖp kú väng l¹m ph¸t cao, hä sÏ thèng nhÊt l­¬ng danh nghÜa. NÕu l¹m ph¸t diÔn ra ®óng nh­ kú vọng th× tiÒn l­¬ng sÏ gièng nh­ dù tÝnh vµ t¨ng tr­ëng tiÒn l­¬ng danh nghÜa sÏ võa ®ñ. NÕu l¹m ph¸t cao h¬n møc kú väng th× tiÒn l­¬ng thùc tÕ sÏ thÊp h¬n so víi dù tÝnh. Doanh nghiÖp sÏ t¨ng s¶n xuÊt vµ thuª thªm nhiÒu lao ®éng h¬n. L¹m ph¸t cao (so víi kú väng) sÏ ®i kÌm víi møc thÊt nghiÖp thÊp h¬n. §­êng Phillips ng¾n h¹n cã ®é dèc ®i xuèng. ChiÒu cao cña nã ph¶n ¸nh kú vọng l¹m ph¸t ®­îc thÓ hiện trong hîp ®ång tiÒn l­¬ng ®· cã tr­íc ®ã. §iÒu nµy gi¶i thÝch t¹i sao hÇu hÕt c¸c nÒn kinh tÕ ®Òu ®· ph¶i tr¶i qua thêi kú l¹m ph¸t cao t¹i mçi møc thÊt nghiÖp trong nh÷ng n¨m 1970 vµ 1980: ®­êng Phillips ng¾n h¹n ®· dịch chuyÓn lªn trªn. ChÝnh phñ ®· in tiÒn nhanh h¬n tr­íc kia. Tû lÖ l¹m ph¸t c©n b»ng dµi h¹n cao vµ ®­îc kú väng lµ sÏ cao. Chóng ta rót ra hai kÕt luËn quan träng: Thø nhÊt, sÏ lµ sai lÇm nÕu chóng ta gi¶i thÝch ®­êng Phillips ban ®Çu thÓ hiÖn mèi quan hÖ ®¸nh ®æi th­êng xuyªn gi÷a l¹m ph¸t vµ thÊt nghiÖp. §ã chØ lµ mèi quan hª ®¸nh ®æi ng¾n h¹n, nã t­¬ng øng víi ®­êng tæng cung ng¾n h¹n, khi nÒn kinh tÕ ph¶i ®iÒu chØnh tr­íc mét có sèc cÇu. Thø hai, tèc ®é ®iÒu chØnh nÒn kinh tÕ däc theo ®­êng Phillips phô thuéc vµo hai yÕu tè: møc ®é linh ho¹t cña tiÒn l­¬ng danh nghÜa, vµ do vËy lµ gi¸ c¶, vµ møc ®é chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®iÒu chØnh l·i suÊt ®Ó phôc håi møc tæng cÇu nhanh hơn. TiÒn l­¬ng hoµn toµn linh ho¹t sÏ x¸c lËp l¹i ®­êng Phillips th¼ng ®øng vµ ®­êng tæng cung th¼ng ®øng, tèc ®é ®iÒu chØnh nhanh cña l·i suÊt sÏ bï ®¾p cho có sèc cÇu, sÏ phôc håi l¹i møc s¶n l­îng, møc thÊt nghiÖp vµ tû lÖ l¹m ph¸t vµ ®­a chóng vÒ tr¹ng th¸i c©n b»ng dµi h¹n. Kết luận : Đường philips đã chỉ ra mối quan hệ đánh đổi dài hạn giữa lạm phát và thất nghiệp. Nó cũng cho rằng cả lạm phát và thất nghiệp có thể ở mức thấp. Đường philips dài hạn thẳng đứng tại mức thất nghiệp cân bằng, tăng hoặc giảm mức thất nghiệp cân bằng là lý do vì sao mức thất nghiệp thực tế tăng hoặc giảm mạnh. Đường Philips ngắn hạn thể hiện mối quan hệ đánh đổi ngắn hạn giữa lạm phát và thất nghiệp khi nền KT điều chỉnh trước các cú sốc cầu và đưa nền KT trở lại mức cân bằng dài hạn của nó. Chiều cao của đường Philips ngắn hạn phản ánh mức lạm phát dự kiến Mối quan hệ giữa tỷ giá hối đoái và lạm phát Thông thường tỷ giá hối đoái được biểu diễn thông qua tỷ lệ bao nhiêu đơn vị đồng tiền nước này (nhiều hơn một đơn vị) bằng một đơn vị đồng tiền của nước kia. Ví dụ: tỷ giá hối đoái giữa Đồng VN và Dollar Mỹ là 16045 VND/USD hay giữa Yen Nhật và Dollar Mỹ là 116,729 JPY/USD hay giữa Dollar Mỹ và Euro là 1,28262 USD/Euro. Đồng tiền để ở số lượng một đơn vị trong các tỷ lệ như những ví dụ trên gọi là đồng tiền định danh hay đồng tiền cơ sở. Vì thế, khi cần thể hiện một cách nghiêm ngặt và chính xác, người ta thường nói: "Tỷ giá hối đoái giữa Đồng VN và Dollar Mỹ trên thị trường ngoại hối định danh bằng Dollar Mỹ là 16015 Đồng bằng 1 Dollar" hoặc "Tỷ giá hối đoái giữa Đồng VN và Dollar Mỹ trên thị trường ngoại hối định danh bằng Đồng VN là 0,0000624 Dollar bằng 1 Đồng". Một số loại tỷ giá hối đoái Tỷ giá hối đoái chính thức và tỷ giá hối đoái song song Tỷ giá hối đoái có thể được quy định bởi thị trường trong chế độ tỷ giá hối đoái thả nổi, và được gọi là tỷ giá thị trường. Tỷ giá hối đoái cũng có thể được quy định bởi các cơ quan hữu trách trong chế độ tỷ giá hối đoái cố định. Ở nhiều nước, cả thị trường lẫn cơ quan hữu trách cùng tham gia quy định tỷ giá hối đoái. Tỷ giá hối đoái khi đổi tại NHTM và quầy giao dịch ngoại hối phục vụ khách hàng lẻ thường chênh lệch so với tỷ giá công bố có thể vì một trong hai lý do sau: (1) đã được tính gộp cả phí dịch vụ; (2) có hai tỷ giá đồng thời, một tỷ giá hối đoái chính thức (có thể do cơ quan hữu trách qui định, hoặc do cả thị trường lẫn cơ quan hữu trách quy đinh) và một tỷ giá không chính thức (còn gọi là tỷ giá hối đoái song song hay tỷ giá chợ đen) do thị trường quyết định. Ở VN, ngay cả tỷ giá hối đoái chính thức cũng có vài loại: tỷ giá bình quân liên ngân hàng, tỷ giá tính thuế xuất NK, tỷ giá giao dịch của NHTM, và tỷ giá hạch toán. Tỷ giá mua vào và bán ra ngoại tệ niêm yết tại một số ngân hàng để phục vụ khách đổi tiền là tỷ giá giao dịch của NHTM có tính thêm phí dịch vụ. Còn tỷ giá đổi tiền tại các cửa hàng kinh doanh vàng bạc ngoại tệ của tư nhân hay khi đổi tiền trong nhân dân chính là tỷ giá hối đoái song song. Tỷ giá hối đoái danh nghĩa và Tỷ giá hối đoái thực tế Tỷ giá hối đoái danh nghĩa là tỷ giá hối đoái không xét đến tương quan giá cả hay tương quan lạm phát giữa hai nước. Tỷ giá hối đoái thực là tỷ giá hối đoái có xét đến tương quan giá cả giữa hai nước hoặc tương quan tỷ lệ lạm phát giữa hai nước. Quan hệ giữa hai loại tỷ giá này được thể hiện qua cách tính sau: Tỷ giá hối đoái thực tế = Tỷ giá hối đoái danh nghĩa x Giá nội địa / Giá nước ngoài = Tỷ giá hối đoái danh nghĩa x Tỷ lệ lạm phát trong nước / Tỷ lệ lạm phát nước ngoài. Tỷ giá hối đoái song phương và Tỷ giá hối đoái hiệu lực Tỷ giá hối đoái giữa hai đồng tiền được gọi là tỷ giá hối đoái song phương. Còn tỷ giá hối đoái hiệu lực là tỷ lệ trao đổi giữa một đồng tiền X với nhiều đồng tiền khác cùng lúc (thông thường là đồng tiền của các bạn hàng thương mại lớn). Tỷ giá này được tính dựa trên giá trị bình quân gia quyền của các tỷ giá song phương giữa đồng tiền X với từng đồng tiền kia. Tỷ giá hối đoái hiệu lực cũng có loại danh nghĩa và loại thực tế. Ảnh hưởng của chế độ tỷ giá cố định Giả sử thâm hụt cán cân thanh toán làm giảm cung nội tệ. Chấp nhận thực tế này tức là lãi suất sẽ tăng và suy thoái sẽ xảy ra. Một cuộc suy thoái sẽ giúp đẩy giá xuống thấp và nâng cao sức cạnh tranh. NHTW in tiền và mua trái phiếu trong nước, cung nội tệ tăng trở lại và lãi suất không thay đổi nữa. CP sẽ tránh được một cuộc suy thoái ít nhất là trong ngắn hạn. Giả sử vốn tư nhân vận động tự do, nếu các nhà đầu tư quốc tế có nhiều tiền trong tài khoản của họ hơn so với NHTW thì NHTW sẽ không thể duy trì tỷ giá bằng cách mua hay bán dự trữ ngoại hối. Thay vào đó họ sẽ ấn định lãi suất trong nước để các nhà đầu cơ có được những động cơ đúng đắn. Thay đổi lãi suất sẽ điều chỉnh các luồng vốn và do vậy sẽ điều chỉnh tài khoản TC trong cán cân thanh toán. Cố định tỷ giá là một lời cam kết xác lập một mức lãi suất phù hợp để loại bỏ hiện tượng chu chuyển vốn một chiều. Mức lãi suất này cộng với mức thu nhập trong nước sẽ quyết định cầu tiền, nó sẽ phải bằng cung tiền thực tế. Với mức giá đã cho trước thì nó sẽ quyết định cung tiền danh nghĩa. Do vậy trong ngắn hạn chỉ một mức duy nhất một mức cung tiền danh nghĩa có thể thoả mãn điều kiện cân bằng. Giả sử NHTW vẫn muốn tiếp tục thực hiện nghiệp vụ thị trường mở mua bán trái phiếu. Nếu nó tăng cung tiền, lãi suất sẽ giảm và luồng vốn chảy ra ngoài tới khi nào cung tiền quay trở lại mức ban đầu và lãi suất sẽ trở lại mức tương thích duy nhất với mức tỷ giá đã neo trước đó. Khi vốn vận động mạnh thì CP không thể điều chỉnh nền KT trở lại trạng thái cân bằng dài hạn bằng việc thay đổi cung tiền và lãi suất nữa. Đối với nền KT mở khi tỷ giá danh nghĩa đựơc cố định và vốn vận động mạnh: Sau khi có cú sốc cầu, nền KT trong nước sẽ rơi vào suy thoái. Tuy nhiên việc lãi suất giảm sẽ dẫn một luồng vốn lớn chảy ra ngoài, vì thế lãi suất không thể giảm đựơc. Vì vậy cầu tiền giảm do sản lượng giảm nên NHTW phải giảm cung nội tệ tương ứng với mức cầu tiền thấp hơn để tránh không cho lãi suất thay đổi. Do vậy việc sử dụng tỷ giá cố định đã ngăn không cho CP thay đổi mục tiêu cung tiền hay lạm phát. Giả sử có cú sốc cầu ở nước ngoài, nó làm tăng cầu về XK ròng. Tài khoản vãng lai sẽ chuyển sang trạng thái thặng dư. Nền KT sẽ bùng nổ và có thặng dư tài khoản vãng lai. Nó sẽ tăng dự trữ ngoại hối. Trong nền KT mở có tỷ giá cố định, lãi suất không đổi. Bùng nổ KT sẽ đẩy lạm phát lên cao và làm giảm sức cạnh tranh, làm giảm XK ròng. Ảnh hưởng của chế độ tỷ giá thả nổi Khi tỷ giá thả nổi tự do thì sẽ không có một can thiệp chính thức nào của NHTW trên thị trường ngoại hối và không có chuyển giao tiền tệ ròng giữa các quốc gia bởi vì cán cân thanh toán luôn luôn bằng không. Quy tắc tiền tệ và neo danh nghĩa dựa vào tiền tệ khi đó sẽ quyết định tỷ lệ lạm phát trong nước. Nếu các CSTT trong nước và nước ngoài mang lại một tỷ lệ lạm phát chung cho cả hai nước thì tỷ giá thực tế không đổi trong dài hạn sẽ tương ứng với tỷ giá danh nghĩa không đổi trong dài hạn. Tuy nhiên nếu tỷ lệ lạm phát trong và ngoài nước không bằng nhau trong một thời gian dài thì tỷ giá danh nghĩa sẽ phải thay đổi dần để giữ cho tỷ giá thực tế ở tại vị trí cân bằng của nó. Do vậy trong dài hạn, tỷ giá thả nổi sẽ điều chỉnh để đạt được mức tỷ giá thực tế duy nhất nhằm đảm bảo cân bằng đối nội và đối ngoại, nếu không điều chỉnh kịp thì sự chênh lệch quá lớn trong tỷ giá sẽ đẩy giá cả của các mặt hàng NK lên cao, do đó có thể sẽ gây nên những biến động về giá cả trong nước và gay ra lạm phát. CHƯƠNG III PHÂN TÍCH TÁC ĐỘNG CỦA CÁC NHÂN TỐ TỚI LẠM PHÁT Theo phân tích ở trên, chúng ta đều thấy các nhân tố có thể ảnh hưởng đến lạm phát là tiền tệ, lãi suất, tỷ giá, tiền lương danh nghĩa,... các nhân tố này đều là các biến nội sinh ảnh hưởng đến lạm phát theo nhiều hướng khác nhau. Các biến số của mô hình Các biến độc lập: tỷ giá, cung tiền, cung tiền kỳ trước, lãi suất, GDP, lạm phát thời kỳ trước, GDP kỳ trước, độ mở của nền KT. Biến phụ thuộc: CPI Các biến độc lập có sự tác động qua lại, ảnh hưởng lẫn nhau và chịu sự điều tiết của các chính sách TC và CSTT. Sự thay đổi trong một biến độc lập sẽ gây lên những sự biến đổi ở biến phụ thuộc Một số điều về lạm phát ở Viêt Nam trong thời gian qua Lạm phát là do sự tăng giá: Nhóm thứ nhất: là hàng lương thực thực phẩm chiếm trọng số trong CPI là 47% đã tăng vọt do ảnh hưởng của dịch cúm gia cầm, giá gạo tăng đột biến do sốc mùa vụ Nhóm thứ hai: là các mặt hàng vật liệu, xây dựng chiếm 8,2% trong tỷ trọng CPI đã tăng giá do giá thép trên thị trường thế giới tăng. Nhóm thứ ba: là vận tải, bưu điện và viễn thông chiếm tỷ trọng khoảng 10% trong CPI đã tăng giá do ảnh hưởng của sự tăng giá dầu thế giới Sự tăng lên về giá cả hàng hoá là một cú sốc về phía cung làm giá cả tăng vọt, dẫn đến lạm phát Lạm phát là do sự tăng lên về cung tiền: dù bất cứ giá cả của hàng hoá nào có tăng thì cũng có giá cả của hàng hoá khác giảm xuống nếu lượng tiền trong nền KT là không đổi. Bằng cả hai cách đo cơ bản bổ sung cho nhau là khối lượng tiền mạnh (M2) và lượng tín dụng bơm ra cho nền KT đều cho thấy tốc độ tăng hàng năm là quá cao và trong một thời gian dài. Bảng 3.1: Một số chỉ tiêu căn bản của nền KT VN ( đơn vị: %) 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Tăng trưởng 5.8 4.8 6.8 6.8 7.0 7.3 7.6 8.5 M2 12 19 24 29 30 36 M2/GDP 37 83 37 31 15 39 Tín dụng/GDP 12 29 35 40 45 52 Tín dụng 17 178 34 23 25 32 Nguồn: Tăng trưởng là của Tổng cục Thống kê, M2 và tín dụng là của IMF. Số liệu thống kê cho thấy VN liên tục bơm tín dụng vào nền KT để đạt được mục tiêu tăng trưởng trong nhiều năm. Sau khủng hoảng Đông Á vài năm thì VN rơi vào suy thoái nhẹ và giảm phát. Để kéo nền KT