Chuyên đề Thực trạng phát triển kinh tế trang trại ở Sơn la

h­íng ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc phï hîp víi nhu cÇu cña thÞ tr­êng, h­íng theo xuÊt khÈu vµ s¸t víi lîi thÕ cña ®Þa ph­¬ng, tõng b­íc ®i vµo c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. c. Gi¸o Dôc - Y tÕ - V¨n ho¸. + C«ng t¸c gi¸o dôc ®· ®­îc x· héi ho¸ cao, m¹ng l­íi gi¸o dôc ®· ®­îc më réng tíi tËn c¸c b¶n. ViÖc më c¸c líp gÐp, c¸c líp c¾m b¶n, líp " linh ho¹t ", lµ mét s¸ng t¹o thùc sù phï hîp víi thùc thÕ miÒn nói, ®¸p øng nhu cÇu häc tËp, n©ng cao d©n trÝ cña con em d©n téc Ýt ng­êi. C«ng t¸c gi¸o dôc ®· kÕt hîp chÆt chÏ ®a d¹ng ho¸ ®µo t¹o gi÷a tËp trung trong viÖc ®µo t¹o thÕ hÖ trÎ ( nhÊt lµ d©n téc Ýt nh­êi víi c¶ viÖc båi d­ìng, chuÈn ho¸ ®éi ngò c¸n bé gi¸o viªn). §­îc sù ®ång ý gióp ®ì cña Bé ®¹i häc hiÖn nay S¬n La ®· më ®­îc 1 tr­êng ®¹i häc t¹i chøc ngay t¹i thÞ x· S¬n La. ViÖc nµy t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i ®éi ngò c¸n bé cho tØnh, t¹o nhiÒu thuËn lîi cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· häi cña TØnh. + M¹ng l­íi y tÕ ®· v­¬n tíi tËn x·, sè gi­êng bÖnh trung b×nh cña mçi x· lµ 3,2 gi­êng, bÖnh viÖn cÊp huyÖn trë lªn cã quy m« gi­êng bÖnh lµ 154 gi­êng/huyÖn. Lµ mét TØnh ®Æc thï miÒn nói y tÕ S¬n La cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. - Cßn rÊt thiÕu c¸n bé, y b¸c sü, ®Æc biÖt lµ c¸n bé y b¸c sü cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao. - Trang thiÕt bÞ y tÕ cßn rÊt th« s¬, thiÕu thèn so víi nhu cÇu ch÷a bÖnh cña nh©n d©n. - Hµng n¨m vÉn cßn s¶y ra sèt suÊt huyÕt ë c¸c lµng b¶n, bÖnh biÕu cæ cßn thÞnh hµnh mÆc dï m¹ng l­íi y tÕ th­êng xuyªn cÊp ph¸t thuèc vµ ch÷a trÞ. + V¨n ho¸: Trªn c¬ së thÕ m¹nh vÒ truyÒn th«ng v¨n ho¸ d©n téc, ho¹t ®éng v¨n ho¸ ë tØnh cã nhiÒu khëi s¾c vµ ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu. Duy tr× vµ ph¸t huy m¹nh mÏ c¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸ võa ®¶m b¶o ®­îc sinh ho¹t v¨n ho¸ tinh thÇn cho nh©n d©n vµ c¸c d©n téc võa phôc vô tèt c¸c nhiÖm vô chÝnh trÞ cña ®Þa ph­¬ng. §· ®­a ho¹t ®éng v¨n ho¸ thÓ thao tham gia giao l­u ®èi ngo¹i t¹i Lµo, Th¸i Lan ®¹t kÕt qu¶ tèt. Duy chØ cã hiÖu qu¶ viÖc ®µo t¹o, båi d­ìng c¸n bé v¨n ho¸ t¹i tr­êng v¨n ho¸ nghÖ thuËt tØnh, ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng thÓ thao quÇn chóng, x©y dùng ®­îc c¬ së vËt chÊt vµ trang thiÕt bÞ cho c¸c nhµ v¨n ho¸ trung t©m, th­ viÖn vµ ph­¬ng tiÖn nghe nh×n cho vïng cao. d. C¬ së h¹ tÇng kü thuËt. + Giao th«ng: HÖ thèng giao th«ng cña tØnh S¬n La kÐm ph¸t triÓn, chØ cã quèc lé 6 ch¹y qua trung t©m nèi c¸c huyÖn xuèng Hoµ B×nh, Hµ Néi. Ngoµi quèc lé 6 giao th«ng gi÷a c¸c huyÖn, x· chñ yÕu lµ ®­êng cÊp phèi, ®­êng ®Êt nªn mïa m­a ®i l¹i khã kh¨n. HiÖn nay Nhµ n­íc ®ang ®Çu t­ n©ng cÊp tuyÕn ®­êng Phï Yªn - Thanh S¬ ( VÜnh Phóc ) vµ S¬n La - S«ng M· t¹o nhiÒu thuËn lîi cho giao l­u kinh tÕ. Nh×n chung giao th«ng gi÷a c¸c huyÖn cßn kÐm ph¸t triÓn ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn viÖc giao l­u hµng ho¸, chuyÓn giao khoa häc kü thuËt, cßn cÇn sù ®Çu t­ rÊt lín cña nhµ n­íc còng nh­ cña nh©n d©n ®Þa ph­¬ng. + Thuû lîi: TØnh ®· chó träng ®Çu t­ ph¸t triÓn hÖ thèng thuû lîi ®Ó phôc vô s¸n xuÊt n«ng nghiÖp. Tuy nhiªn c¸c c«ng tr×nh ®Çu t­e x©y dùng ch­a nhiÒu ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu t­íi tiªu cho n«ng nghiÖp, phÇn lín cßn lµ c¸c c«ng tr×nh nhá, diÖn tÝch t­íi tiªu Ýt vµ ph©n t¸n. C¸c c«ng tr×nh phÇn lín ®­îc x©y dùng tõ l©u nªn ®Õn nay ®· bÞ h­ hongr nhiÒu, c¸c ®Ëp d©ng n­íc bÞ dß dØ, hÇu hÕt c¸c c«ng tr×nh lÊy n­íc cña c¸c hå chøa th­êng bÞ hë nªn g©y thÊt tho¸t n­íc lín, gi¶m kh¶ n¨ng tÝch n­íc cña hå. C¸c c«ng tr×nh thuû kîi kh«ng ®­îc x©y dùng ®ång bé, chØ x©y c¸c c«ng tr×nh ®Çu mèi, cßn c¸c c«ng tr×nh tiÕp theo kh«ng hoÆc Ýt ®­îc x©y dùng nªn h¹n chÕ kh¶ n¨ng t­íi cña c«ng tr×nh. BiÓu 12: B¶ng tæng hîp c¸c lo¹i c«ng tr×nh cña tØnh S¬n La. STT Tªn c«ng tr×nh §¬n vÞ tÝnh Sè l­îng 1 Hå chøa n­íc C¸i 107 2 §Ëp X©y - 41 3 §Ëp dä thÐp - 145 4 Phai t¹m (gç, ®¸) - 1.029 5 Kªnh m­¬ng Km 115,8 6 Tr¹m b¬m Tr¹m 14 Nguån: Së thuû lîi tØnh S¬n La C«ng t¸c thuû n«ng tuy ®· ®­îc chó ý ph¸t triÓn nh­ng vÉn ch­a ®¹t víi tÇm quan träng cña nã, cho nªn trong viÖc khai th¸c sö dông n­íc cßn ch­a hiÖu qu¶, nhiÒu l·ng phÝ. Thuû lîi lµ mét trong nh÷ng yÕu tè s¶n xuÊt quan träng hµng ®Çu cña n«ng nghiÖp, do ®ã ®Ó c¸c c«ng tr×nh thuû lîi phôc vô tèt h¬n cho s¶n xuÊt cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p s÷a ch÷a n©ng cÊp c¸c c«ng tr×nh hiÖn nay. Ph¶i cã chÝnh s¸ch tèt h¬n ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lý thuû n«ng. + §iÖn: HiÖn nay trong tØnh ®· cã tuyÕn ®­êng 35 KV ®Õn tËn trung t©m 10 huyÖn thÞ trong tØnh. Nh­ng cã mét sè x· vïng cao, vïng s©u ch­a cã ®iÖn. Cã mét sè hé vïng cao sö dông m¸y ®iÖn nhá ( c«ng suÊt 300 - 500 w ) dïng cho sinh ho¹t. Sè hé gia ®×nh nµy ch­a nhiÒu nh­ng còng gãp phÇn n©ng cao ®­îc ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn t¹i ®i¹ ph­¬ng. II.thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cña tØnh. 1. t×nh h×nh ph¸t triÓn vÒ sè l­îng vµ c¸c lo¹i h×nh trang tr¹i. *T×nh h×nh ph¸t triÓn vÒ sè l­îng. Qua kÕt qu¶ ®iÒu tra cña së n«ng nghiÖp va ph¸t triÓn n«ng th«n tØnh S¬n La cho thÊy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cña tØnh tr­íc hÕt g¾n liÒn víi chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch cña ®¶ng vµ Nhµ n­íc. Tr­íc ®©y,trong nh÷ng n¨m ®Çu cña thêi kú ®æi míi, m« hinh kinh tÕ trang tr¹i ë tØnh S¬n La ®­îc c¸c hé n«ng d©n tù ph¸t x©y dùng. Tõ sau nghÞ quyÕt ®¹i héi IX (1990) cña ®¶ng bé S¬n La vµ nhÊt lµ sau khi cã nghÞ quyÕt TW5 kho¸ 7 n¨m 1993 toµn tØnh cã 550 trang tr¹i, n¨m 1993 t¨ng lªn 3756 trang tr¹i . N¨m 1996 toµn tØnh cã 4006 trang tr¹i, ®Õn n¨m 1998 t¨ng lªn 4705 trang tr¹i . Tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i n¨m 1993 so víi1990 ®¹t ë møc ®é cao nhÊt, ®¹t 582,9%, n¨m 1996 so víi n¨m 1993t¨ng 6,65%, n¨m 1998 so víi 1996 t¨ng 17,45%. Tõ n¨m 1990 ®Õn 1998 sè trang tr¹i toµn tØnh mçi n¨m t¨ng 30,77%. Trang tr¹i ë tØnh S¬n La chñ yÕu lµ ph¸t triÓn c©y c«ng nghiÖp cã thÕ m¹nh cña vïng: chÌ, mÝa vµ c©y ¨n qu¶:m¬, mËn ..., c¸c trang tr¹i ph¸t triÓn nghÒ rõng chiÕm tû lÖ rÊt nhá . do qu¸ tr×nh giao ®Êt rõng cho hé n«ng d©n tiÐn hµnh s¶n suÊt ch­a ®­îc triÓn khai ®ång bé cßn chËm ... Qua kh¶o s¸t thùc tÕ cho thÊy nÕu nh­ tèc ®é ph¸t triÓn , hiÖu qu¶ s¶n xuÊt c¸c trang tr¹i theo chiÒu h­íng gi¶m xuèng n¨m 1993 quy m« b×nh qu©n mét trang tr¹i lµ 3 ha. Thu nhËp ®¹t tõ 2-3 triÖu ®ång /nh©n khÈu /n¨m; n¨m 1996 quy m« b×nh qu©n mét trang tr¹i lµ 3,5 ha,thu nhËp ®¹t 4-5 triÖu ®ång /nh©n kh¼u/ n¨m ; n¨m 1998 quy m« b×nh qu©n mét trang tr¹i lµ 2,98ha, thu nhËp b×nh qu©n ®¹t 5,4 triÖu ®ång / nh©n kh¼u/n¨m. (60 triÖu ®ång /trang tr¹i/n¨m ). Sù thu hÑp quy m« trang tr¹i cña TØnh lµ do qu¸ tr×nh chuyÓn nh­îng quyÒn sö dông ruéng ®Êt th«ng qua h×nh thøc chia, t¸ch hé vµ qu¸ tr×nh tÝch tô, tËp trung ruéng ®Êt cßn diÔn ra chËm.Trªn thùc tÕ m« h×nh trang tr¹i võa vµ nhá lµ rÊt phï hîp víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn.Kinh tÕ - X· héi ë TØnh S¬n la . Phong trµo n«ng d©n s¶n xuÊt giái theo m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ph¸t triÓn s©u, réng trong toµn tØnh,c¸c quy moo s¶n xuÊt, ph­¬ng h­íng s¶n xuÊt ngµy cµng ®a d¹ng, râ nÐt gãp phÇn quan träng thóc ®Èy viÖc dich chuyÓn c¬ c¸u c©y trång, vËt nu«i, khai th¸c tèt h¬n vµ hiÖu qu¶ h¬n nç lùc cña tØnh nhµ, b­íc ®Çu h×nh thµnh vung s¶n xuÊt hµng ho¸ ë méc ch©u (ch¨n nu«i bß s÷a, c©y c«ng nghiÖp vµ c©y ¨n qu¶) mai S¬n (trång mÝa cung cÊp nguyªn liÖu cho nhµ m¸y ®­êng ), ThÞ x·, Yªn ch©u.. Tuy nhiªn, so víi tiÒm n¨ng kinh tÕ cña TØnh th× tû lÖ 1,6% trang tr¹i trªn tæng sã hé cña toµn tØnh lµ rÊt nhá, tiÒm n»g më réng ®Êt n«ng nghiÖp cßn kho¶ng 7 v¹n ha, trong ®ã cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ 1 van ha, ®Êt cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp kho¶ng 6 v¹n ha *C¸c lo¹i h×nh kinh tÕ trang tr¹i chñ yÕu C¨n cø vµo kÕt qu¶ ®iÒu tra cña së n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n cung cÊp kinh tÕ trang tr¹i cña TØnh S¬n La cã 6 lo¹i h×nh chñ yÕu sau: Lo¹i h×nh 1 : V­ên- Ao- Chuång (V-A-C) Lo¹i h×nh 2 : V­ên- Ao- Chuång- DÞch vô (V-A-C-D) Lo¹i h×nh 3 : Rõng- Ruéng- V­ên- Chuång (R-Rg-V-C) Lo¹i h×nh 4 : Rõng- Ruéng- V­¬nd- Ao- Chuång (R-RG-V-A- C) Lo¹i h×nh 5 : V­ên- Rõng (V-R) Lo¹i h×nh 6 : Ruéng- V­ên- Chuång(Rg- V- C). §Æc ®iÓm cña c¸c lo¹i h×nh sau : * VAC: Lµ m« h×nh kÕt hîp lµm v­ên nu«i c¸ vµ ch¨n nu«i gia sóc,gia cÇm. §©y lµ m« h×nh truyÒn thång l©u ®êi cña nh©n d©n trong TØnh: KÕt cÊu cña lo¹i h×nh chñ yÕu nµy lµ : -V­ên: tr«ng c©y ¨n qu¶ (m¬, mËn , nh·n...) vµ c©y c«ng nghiÖp (chÌ, mÝa, d©u..). -Ao: ch¨n nu«i c¸c lo¹i c¸ cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. -Chuång: ch¨n nu«i ®¹i gia sóc (tr©u, bo, dª, ngùa...) vµ gia cÇm (gµ vÞt ngan ngçng). *V-C-A-D: lo¹i h×nh trang tr¹i nµy gièng lo¹i h×nh trªn. Tuy nhiªn, c¸c chñ trang tr¹i ®· biÕt kÕt hîp lµm thªm c¸c nghµnh dÞch vô kh¸c nh­: B¸n gièng c©y con,cung cÊp ph©n bãn,l­¬ng thùc,thuèc trõ s¨u vµ mét sè nghµnh nghÒ phô nh­: Lµm ®Ëu, miÕn...Lo¹i h×nh trang tr¹i nµy ph¸t triÓn chñ yÕu ë c¸c khu trung t©m huyÖn, thÞ vµ däc quèc lé 6. *R-RG-V-C:Lo¹i h×nh trang tr¹i nµy bè trÝ s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp trªn khu ®Êt ®­îc giao quyÒn sö dông . Chñ trang tr¹i th­êng trång c©y l©m nghiÖp nh­: Luång,TÕch...ë tÇng ®åi cao, kÕ tiÕp trång c©y ¨n qu¶, c©y c«ng nghiÖp ...Xung quanh nhµ th× trång c¸c lo¹i c©y thùc phÈm vµ ch¨n nu«i . *R-RG-VAC: Lo¹i h×nh nay gÇn gièng lo¹i h×nh trªn. Tuy nhiªn chñ trang tr¹i ®· kÕt hîp th¶ c¸, nu«i c¸ ®Ó t©n dông nguån sinh thuû . M« h×nh nµy th­êng ®­îc ph¸t triÓn ë nh÷ng khu trung du,®Êt t­¬ng ®èi b»ng ph¼ng nh­ ë thÞ x·, Méc Ch©u, Mai S¬n... *V-R: Lo¹i h×nh nµy chñ yÕu lµ ë vïng nói cao nh­ S«ng M·, Quúnh Nh¸i, H¸t Lãt...víi quy m« diÖn tÝch lín tõ 10-20ha.Lo¹i h×nh nµy th­êng n»m gän mét bªn s­ên nói kÐo dµi tõ ®Ønh xuèng ch©n, phÇn ®Ønh lµ rõng thø sinh ®­îc gi÷ l¹i ®Ó ®iÒug tiÕt n­íc, phÇn tiÕp theo cã thÓ trång lóa ,ng«, sÊu, c©y c«ng nghiÖp, c©y ¨n qu¶... *RG-V-C: Lo¹i h×nh nµy th­êng ë c¸c vïng ®Êt Ýt dèc (250). Chñ trang tr¹i trång lóa trªn ruéng bËc thang, kÕt hîp ch¨n nu«i lµm v­ên, quy m« lo¹i h×nh nµy th­ßng kh«ng lín > 1ha. D­íi ®©y lµ kÕt qu¶ ®iÒu tra vµ tæng hîp c¸c lo¹i h×nh kinh tÕ trang tr¹i cña TØnh S¬n La. BiÓu 13: Sè l­îng vµ c¸c lo¹i h×nh trang tr¹i Lo¹i h×nh Trang tr¹i 1996 1997 1998 S. l­îng (TT) T.träng (%) S. l­îng (TT) T.träng (%) S. l­îng (TT) T.träng (%) Tæng sè 4.006 100 4.325 100 4.705 100 1.V-A-C 667 16,66 718 16,61 820 17,43 2.V-A-C-D 711 17,74 719 16,50 736 15,64 3.R-Rg-V-C 860 21,47 941 21,76 971 20,63 4.R-Rg-V-A-C 666 16,63 724 16,74 838 17,82 5.V-R 379 9,47 417 9,63 495 1052 6.Rg-V-C 723 18,03 811 18,76 845 17,96 Nguån: Sè liÖu do Së N«ng nghiÖp & N«ng th«n cung cÊp. Qua biÓu trªn ta thÊy h­íng s¶n suÊt chÝnh cña c¸c trang tr¹i lµ R-Rg-V-C. (tøc lµ ph¸t triÓn n«ng l©m tæng hîp), víi 971 trang tr¹i chiÕm 20,63% tæng sè trang tr¹i toµn tØnh. TiÕp ®ã lµ m« h×nh Rg-V-C (ph¸t triÓn c©y l­¬ng thùc kÕt hîp kinh tÕ v­ên vµ ch¨n nu«i, lo¹i h×nh nµy cã 845 trang tr¹i chiÕm 17,96%. M« h×nh kinh tÕ trang tr¹i truyÒn thèng VAC còng ®­îc c¸c chñ trang tr¹i ph¸t triÓn t­¬ng ®è nhanh vµ cã hiÖu qu¶ (14,20%/ n¨m) víi 820 trang tr¹i chiÕm 17,43%. M« h×nh nµy vÉn ch­a ®­îc nh©n réng vµ ph¸t triÓn t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng ph¸t triÓn l©m nghiÖp cña TØnh. Lo¹i h×nh nµy cã 495 trang tr¹i chiÕm 10,52%. Trªn thùc tÕ c¸c trang tr¹i ë TØnh S¬n La ph¸t triÓn theo h­íng n«ng l©m tæng hîp hay h­íng ph¸t triªn kinh tÕ v­ên ®åi víi ch¨n nu«i . Nh­ vËy, trong tæng sè trang tr¹i cña toµn TØnh chñ yÕu lµ trang tr¹i chuyªn vÒ R-Rg-V-C; Rg-V-C; R-Rg-V-A-C, thÕ m¹nh s¶n xuÊt cña TØnh ch­a ®­îc khai th¸c triÖt ®Ó. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do c¸c tr­¬ng tr×nh 747,661, ch­a ®­a ®Õn hé n«ng d©n thuéc diÖn vµ cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt l©m nghiÖp, chÝnh quyÒn huyÖn ch­a giao hÕt ®Êt rõng vµ giÊy cÊp chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt. 2. T×nh h×nh vÒ chñ trang tr¹i. 2.1. Nguån qèc xuÊt th©n vµ ®é tuæi cña c¸c chñ trang tr¹i . Theo kÕt qu¶ thèng kª ë S¬n La hiÖn nay 100% sè trang tr¹i thuéc hé gia ®×nh, ch­a cã trang tr¹i hîp t¸c x·, trang tr¹i liªn doanh vµ trang tr¹i hîp doanh theo cæ phÇn. Chñ trang tr¹i cã nguån gèc xuÊt th©n kh¸ phong phó: Hä lµ n«ng d©n, c¸n bé c«ng nh©n viªn, qu©n nh©n. C¸c chñ trang tr¹i xuÊt th©n tõ n«ng d©n chiÕm kho¶ng 89,3%, c¸c chñ trang tr¹i lµ c«ng nh©n viªn chøc, bé ®éi (nghØ h­u hoÆc ch­a nghØ h­u) chiÕm 10,7%. Trong sè chñ tr¹i lµ c¸n bé c«ng nh©n viªn th× chñ tr¹i lµ ®¶ng viªn §¶ng céng s¶n ViÖt Nam chiÕm 2%. NÕu ph©n chia nguån gèc xuÊt th©n cña chñ trang tr¹i theo thµnh phÇn d©n téc th× chñ trang tr¹i lµ ng­êi d©n téc th¸i chiÕmtû lÖ lín nhÊt 73,33% chñ tr¹i lµ ng­êi d©n téc h'm«ng chiÕm tû lÖ nhá nhÊt 2%: Chñ trang tr¹i lµ ng­êi d©n téc Th¸i : 3.450 chiÕm 73,33%. Chñ trang tr¹i lµ ng­êi d©n téc Kinh: 1.055 chiÕm 22,42%. Chñ trang tr¹i lµ ng­êi d©n téc M­êng: 106 chiÕm 2,25%. Chñ trang tr¹i lµ ng­êi d©n téc H'M«ng: 94 chiÕm 2,00%. §é tuæi cña c¸c chñ trang tr¹i: Còng nh­ trong c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c, ®é tuæi cña c¸c chñ trang tr¹i cã ¶nh h­ëng lín ®Õn viÖc quyÕt ®Þnh ph­¬ng h­íng s¶n xuÊt kinh doanh còng nh­ kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i. Qua sè liÖu ®iÒu tracho thÊy, vÒ ®é tuæi cña c¸c chñ trang tr¹i ë S¬n La chñ yÕu lµ ë ®é tuæi tõ 25-50. Cã thÓ thÊy râ ®iÒu nµy qua sè liÖu ®iÒu tra ë b¶ng sau : BiÓu 14: kÕt cÊu ®é tuæi cña c¸c chñ trang tr¹i theo tõng lo¹i h×nh trang tr¹i ChØ tiªu Lo¹i h×nh S.l­îng TT(C¸i) T.träng (%) 25-30 tuæi 30-40 tuæi Trªn 40 tuæi §é tuæi # Chung 4.705 100 16,80 34,70 27,10 21,40 1.V-A-C 820 17,40 2,50 5,80 4,70 4,40 2.V-A-C-D 736 15,60 3,40 6,20 3,10 2,90 3.R-Rg-V-C 971 20,60 3,60 6,50 6,20 4,30 4.R-Rg-V-A-C 838 17,80 2,80 5,70 4,80 4,50 5.V-R 495 10,60 1,80 4,20 3,50 1,10 6.Rg-V-C 845 18,00 2,70 6,30 4,80 4,20 Nguån: Sè liÖu do Së N«ng nghiÖp & N«ng th«n cung cÊp. Nh­ vËy, c¸c chñ trang tr¹i ë S¬n La chñ yÕu ë vµo ®é tuæi 25-50 tuæi, sè chñ trang tr¹i ë vµo ®é tuæi nµy chiÕm tíi 78,6% trong tæng sè . Trong ®ã, chñ trang tr¹i cã ®é tuæi tõ 30-40 chiÕm nhiÒu nhÊt, chiÕm34,7 trong tæng sèvµ c¸c chñ trang tr¹i cã ®é tuæi tõ 25-30 chiÕm Ýt nhÊt, chØ chiÕm 16,8% trong tæng sè. §iÒu nµy t¹o nhiÒu thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cña tØnh. T¹i v×, c¸c chñ trang tr¹i muèn thµnh c«ng trong s¶n xuÊt kinh doanh th× ngoµi kinh nghiÖm s¶n xuÊt, kh¶ n¨ng tæ chøc, qu¶n lý cßn rÊt cÇn ®Õn søc khoÎ, tÝnh gi¸m chÊp nh©n rñi do vµ s­ nhanh nhËy cña tuæi trÎ. 2.2. Tr×nh ®é v¨n ho¸ chuyªn m«n cña c¸c chñ trang tr¹i . Do thµnh phÇn cña c¸c chñ trang tr¹i chñ yÕu lµ n«ng d©n 89,3%, cho nªn tr×nh ®é v¨n ho¸ cña chñ trang tr¹i rÊt thÊp, sè chñ trang tr¹i cã v¨n ho¸ cÊpI chiÕm 37,33%, chñ trang tr¹i cã tr×nh ®é THCN, C§, §H chiÕm 10,10%. NÕu ph©n theo c¸c lo¹i h×nh trang tr¹i th× sè chñ trang tr¹i lµm R-Rg-V-A-C cã tr×nh ®é v¨n ho¸ cÊp I cao nhÊt chiÕm 57,82% tæng sè trang tr¹i toµn TØnh, sè chñ trang tr¹i lµm nghÒ R-RG-V-C cã tr×nh ®é v¨n ho¸ cÊp I thÊp nhÊt, chØ cã 28,16%. Sè chñ trang tr¹i cã tr×nh ®é THCN, C§, vµ §H cao nhÊt 16,81% tËp trung s¶n xuÊt R-RG-V-C. Qua biÓu ta th¸y tr×nh ®é häc vÊn cña c¸c chñ trang tr¹i ë c¸c lo¹i h×nh trang tr¹i cã sù chªnh lÖch rÊt lín. NÕu ë trang tr¹i R-RG-V-C chñ trang tr¹i cã tr×nh ®é v¨n ho¸ 12/12 chiÕm 32,76% vµ tr×nh ®é chuyªn m«n THCN, C§ vµ §H lµ 16,81% th× ë trang tr¹i R-RG-V-A-C, chñ trang tr¹i cã tr×nh ®é 5/12 chiÕm 57,82% vµ tr×nh ®é chuyªn m«n THCN, C§ vµ §H lµ 8%,. Cßn trang tr¹i V-R chñ tr¹i kh«ng cã tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô . BiÓu 15: Tr×nh ®é v¨n ho¸ cña chñ trang tr¹i n¨m 1998 H¹ng môc CÊp I CÊp II CÊp III THCN,C§ TÝnh chung 37,33 27,98 24,59 10,10 1.V-A-C 30,42 20,00 35,17 12,41 2.V-A-C-D 42,30 18,20 24,00 15,50 3.R-Rg-V-C 28,16 22,27 32,76 16,81 4.R-Rg-V-A-C 57,82 18,30 15,88 8,00 5.V-R 26,67 54,30 19,08 --- 6.Rg-V-C 38,63 32,79 20,71 7,87 Nguån: Sè liÖu do Së N«ng nghiÖp & N«ng th«n cung cÊp. Sù chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é gi÷ c¸c chñ trang tr¹i ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn kh¶ n¨ng cña chñ tr¹i, nhÊt lµ s¶n xuÊt hµng ho¸. Kh¶ n¨ng n¾m b¾t th«ng tin, khoa häc kü thuËt øng sö víi thÞ tr­êng cöa chñ trang tr¹i cã tr×nh ®é häc vÊn cao h¬n bao giê còng nhanh nh¹y chÝnh x¸c h¬n c¸c chñ trang tr¹i cã tr×nh ®é häc vÊn thÊp h¬n. 2.3. Kinh nghiÖm s¶n xu¸t hµng ho¸ vµ ­íc muèn lµm giµu cña c¸c chñ trang tr¹i. Nh­ ®· nghiªn cøu ë trªn, xuÊt th©n cña chñ trang tr¹i ®a sè lµ n«ng d©n. Tr­íc c«ng cuéc ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ n­íc cuéc sèng cña hä gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, hä lu«n khao kh¸t v­¬n lªn mét cuéc sèng no ®ñ h¬n vÒ vËt chÊt lÉn tinh thÇn. Sau nghÞ 10 cña Bé ChÝnh trÞ n¨m 1988. Kinh tÕ hé gia ®×nh ®­îc thõa nhËn lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ, cuéc sèng cña ng­êi n«ng d©n c¶ n­íc nãi chung vµ nh©n d©n tØnh S¬n La cµng ®­îc n©ng cao c¶i thiÖn h¬n. Tuy nhiªn, kinh tÕ hé n«ng d©n tØnh S¬n La ph¸t triÓn ®· béc lé nhiÒu h¹n chÕ: s¶n xuÊt cßn manh món tù cÊp tù tóc, ®éc canh c©y l­¬ng thùc, n©ng suÊt ruéng ®Êt, lao ®éng cßn thÊp, tû lÖ hé ®ãi nghÌo cßn cao trªn 20%. Giíi h¹n vÒ tr×nh ®é v¨n ho¸, chuyªn m«n, ®iÒu kiÖn c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ x· héi ®· ¶nh h­ëng ®Õn s¶n xuÊt t­ t­ëng cña hé n«ng d©n, tuy nhiªn qua thùc tÕ cuéc sèng, qua c¸c ch­¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, ph­¬ng thøc lµm giµu chÝnh ®¸ng cña c¸c chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· cho thÊy ng­êi chñ trang tr¹i lµ ng­êi cã ham muèn lµm giµu, nh¹y biÕn víi thÞ tr­êng d¸m nghÜ d¸m lµm vµ chÊp nhËn mäi rñi ro, hä lµ nh÷ng nhµ kinh doanh thùc thô, mÆt kh¸c kh¸t väng lµm giµu cña ng­êi chñ trang tr¹i còng chÝnh lµ mét trong nh÷ng lÝ do gi¶i thÝch sù t¨ng nhanh vÒ sè l­îng v¶ chÊt l­îng cña c¸c trang tr¹i trong toµn tØnh. S¬n La lµ mét tØnh cã tû träng ngµnh n«ng nghiÖp cßn kh¸ cao. Cã truyÒn thèng s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp tõ rÊt l©u ®êi tuy nhiªn s¶n xuÊt vÉn cßn mang tÝnh thuÇn n«ng cao, s¶n xuÊt hµng ho¸ tuy cã b­íc ph¸t triÓn nh­ng tèc ®é, qui m«, tû träng kh«ng cao, do vËy kinh nghiÖm s¶n xuÊt hµng ho¸ cña hé n«ng d©n vµ cña trang tr¹i s¶n xuÊt hµng ho¸ cßn rÊt h¹n chÕ, nhÊt lµ kh©u tæ chøc s¶n xuÊt vµ kh©u tiªu thô s¶n phÈm. Qua thùc tÕ nghiªn cøu ®· cho thÊy kinh nghiÖm phæ biÕn cña chñ trang tr¹i lµ: -C¸c chñ trang tr¹i ®Òu tiÕn hµnh s¶n xuÊt theo h­íng s¶n xuÊt kinh doanh tæng hîp víi c¬ cÊu chÝnh lµ c©y ¨n qu¶, c©y c«ng nghiÖp, c©y l©m nghiÖp vµ ch¨n nu«i ®¹i gia sóc... -Ph­¬ng thøc s¶n xuÊt "lÊy ng¾n nu«i dµi" ®­îc vËn dông mét c¸ch phæ biÕn ë tõng trang tr¹i. V× ®· tËn dông ®­îc hÕt kh¶ n¨ng vèn lao ®éng, ®Êt ®ai... -C¸c chñ trang tr¹i sö dung lao ®éng gia ®×nh lµ chÝnh (trang tr¹i qui m« nhá) ®ång thêi cã thuª lao ®éng mïa vô ®Ó thùc hiÖn c¸c kh©u thu ho¹ch. 3. C¸c yÕu tè s¶n xuÊt cña trang tr¹i 3.1 T×nh h×nh ®Êt ®ai cña trang tr¹i: §Êt ®ai lµ t­ liÖu s¶n xuÊt ®Æc biÖt kh«ng thÓ thay thÕ ®èi víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nãi chung vµ s¶n xuÊt trang tr¹i nãi riªng. Nguån tµi nguyªn ®Êt ®ai lµ cã h¹n nªn qui m« ®Êt ®ai cu¶ trang tr¹i còng kh¸c nhau, nh­ng qui m« ®Êt ®ai cña trang tr¹i l¹i ph¶n ¶nh sù kh¸c nhau gi÷a kinh tÕ trang tr¹i víi kinh tÕ hé n«ng d©n. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i g¾n liÒn víi sù tÝch tô vµ tËp chung ruéng ®¸t cña chñ trang tr¹i. Qui m« ruéng ®Êt cña trang tr¹i quyÕt ®Þnh ph­¬ng h­¬ng s¶n xuÊt kinh doanh cña chñ trang tr¹i, cã hiÖu qu¶ nguån tµi nguyªn ®Êt ®ai lµ yªu cÇu hÕt søc quan träng cña trang tr¹i. BiÓu 16: Sè l­îng vµ qui m« trang tr¹i n¨m1998 Quy m« trang tr¹i Sè l­îng trang tr¹i (C¸i) Tû lÖ (%) Tæng sè 4.705 100 Nhá (D­íi 2 ha) 2.469 52,48 Võa (2 ÷ 5 ha) 1.943 41,29 Lín (5 ÷ 20 ha) 293 6,23 Nguån: Sè liÖu do Së N«ng nghiÖp & N«ng th«n cung cÊp. Qua biÓu trªn ta thÊy, n¨m 1998 trong sè 4.705 trang tr¹i cã 2.469 trang tr¹i cã qui m« diÖn tÝch ®Êt ®ang sö dông d­íi 2ha(chiÕm 52,48% trang tr¹i toµn tØnh), cã 1.943 trang tr¹i cã diÖn tÝch 2-5ha (chiÕm 41,29% trang tr¹i toµn tØnh) vµ sè trang tr¹i cã diÖn tÝch ®Êt sö dông 5-20ha cã 293 trang tr¹i (chiÕm 6,23%). Trong ®ã sè trang tr¹i cã diÖn tÝch tõ 15-20ha chiÕm mét tû lÖ rÊt thÊp chØ cã kho¶ng 30 trang tr¹i, chiÕm 0,64% trang tr¹i toµn tØnh. Nh­ vËy, xÐt vÒ qui m« ®Êt ®ai c¸c trang tr¹i ë S¬n La hiÖn nay ph¸t triÓn víi qui m« võa vµ nhá lµ chñ yÕu (chiÕm 93,77% trong tæng sè trang tr¹i toµn tØnh). Cã ®iÒu nµy lµ v× qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp chuing ru«ng ®¸t ë S¬n La cßn diÔn ra chËm, ®ång thêi mét sè trang tr¹i lín víi diªn tÝch tõ 15-30ha tr­íc ®©y ®· ®­îc t¸ch thµnh c¸c trang tr¹i nhá h¬n víi diÖn tÝch tõ 2-5ha d­íi h×nh thøc chia t¸ch hé vµ chuyÓn nh­îng quyÒn sö dông cho c¸c hé kh¸c lËp trang tr¹i. Nh­ trªn ®· nãi, ®Êt ®ai lµ t­ liÖu s¶n xuÊt kh«ng thÓ thay thÕ ®­îc trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Cho nªn vÊn ®Ò sö dông tiÕt kiÖm vµ cã hiÖu qu¶ nguån tµi nguyªn ®Êt ®ai lu«n ®­îc c¸c chñ trang tr¹i quan t©m hµng ®Çu. KÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy t×nh h×nh ®Êt ®ai vµ sö dông ®Êt ®ai cña c¸c trang tr¹i ë tØnh S¬n La nh­ sau: BiÓu 17: DiÖn tÝch c¸c lo¹i ®Êt cña trang tr¹i n¨m 1998 §¬n vÞ tÝnh: Ha ChØ tiªu Chung VAC VACD RRgVC RRgVAC VR RgVC Tæng diÖn tÝch 1.§Êt thæ c­ -§Êt x©y dùng -§Êt v­ên -Ao 2.§Êt n«ng nghiÖp -C©y ng¾n ngµy -C©y l©u n¨m +C©y c«ng nghiÖp +C©y ¨n qu¶ -MÆt n­íc 3.§Êt l©m nghiÖp 2,988 0,174 0,037 0,120 0,017 1,458 0,623 0,813 0,193 0,620 0,022 1,356 1,546 0,142 0,032 0,075 0,035 1,404 0,674 0,660 --- 0,660 0,076 --- 1,243 0,176 0,040 0,106 0,030 1,067 --- 1,004 0,062 0,942 0,036 --- 3,748 0,201 0,036 0,165 --- 1,531 1,040 0,491 --- 0,491 --- 2,016 2,574 0,212 0,046 0,134 0,032 0,500 0,363 0,137 --- 0,137 --- 1,862 8,943 0,106 0,030 0,076 --- 3,053 0,404 2,649 1,743 0,906 --- 50784 1,690 0,173 0,038 0,135 --- 1,787 1,024 0,763 --- 0,763 --- --- Nguån: Sè liÖu do Së N«ng nghiÖp & N«ng th«n cung cÊp. Qua biÓu trªn cho thÊy b×nh qu©n mét trang tr¹i n¨m 1998 cã diÖn tÝch lµ 2,988 ha,n¨m 1996 cã 3,5 ha, tÝnh trung b×nh mçi n¨m gi¶m 0,256 ha. Nh­ trªn ®· ph©n tÝch quy m« diÖn tÝch ®Êt ®ai cña trang tr¹i ngµy cµng gi¶m lµ do qu¸ tr×nh chia t¸ch hé, qu¸ tr×nh chuyÓn h­íng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c trang tr¹i nhá... Trong sè 2,988 ha th× ®Êt thæ c­ cã 0,174 ha chiÕm 5,82% diÖn tÝch ®Êt ®ai cña trang tr¹i, ®Êt n«ng nghiÖp 1,458 ha chiÕm 48,79%, ®Êt l©m nghiÖp 1,356 ha chiÕm 45,38%. Tû träng ®Êt n«ng nghiÖp kh¸ cao, ®iÒu ®ã chøng tá r»ng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®ang ®­îc chó ý ph¸t triÓn, trong diÖn tÝch n«ng nghiÖp th× diÖn tÝch ®Êt trång c©y l©u n¨m lµ 0,813 ha chiÕm 55,76%, diÖn tÝch trång c©y ¨n qu¶ lµ 0,62 ha chiÕm 76,26% diÖn tÝch trång c©y l©u n¨m. Trong c¸c trang tr¹i th× lo¹i h×nh V-R cã quy m« diÖn tÝch lín nhÊt 8,943 ha, trang tr¹i V-A-C-D cã quy m« diÖn tÝch nhá nhÊt 1,243 ha. qua ®ã, ta thÊy c¸c lo¹i h×nh trang tr¹i cã sù chªnh lÖch diÖn tÝch kh¸ lín 7,19 lÇn. Nh­ vËy, trang tr¹i cã ph­¬ng h­íng s¶n xuÊt kh¸c nhau sÏ cã quy m« diÖn tÝch kh¸c nhau. C¸c trang tr¹i V-R, R-Rg-V-C th­êng cã quy m« diÖn tÝch kh¸ lín, trang tr¹i, V-A-C, V-A-C-D th­êng cã quy m« diÖn tÝch nhá. MÆt kh¸c, quy m« diÖn tÝch trang tr¹i cßn phô thuéc vµo kh¶ n¨ng tÝch tô, tËp trung ruéng ®Êt cña chñ trang tr¹i vµ phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®Þa h×nh, ®Þa m¹o ®Êt ®ai... mµ chñ trang tr¹i c­ chó. BiÓu 18: C¬ cÊu diÖn tÝch c¸c lo¹i ®Êt cña trang tr¹i n¨m 1998 §¬n vÞ tÝnh: % ChØ tiªu Chung VAC VACD RRgVC RRgVAC VR RgVC Tæng diÖn tÝch 1.§Êt thæ c­ 2.§Êt n«ng nghiÖp -C©y ng¾n ngµy -C©y l©u n¨m -MÆt n­íc 3.§Êt l©m nghiÖp 100 5,82 48,79 42,73 55,76 1,51 45,38 100 9,18 90,82 48,01 47,01 4,98 --- 100 14,16 85,84 --- 94,09 5,91 --- 100 5,36 40,85 67,93 32,07 --- 53,79 100 8,24 19,43 72,60 27,40 --- 72,33 100 1,18 34,14 13,23 86,77 --- 64,68 100 8,83 91,17 57,30 42,70 --- --- Nguån: Sè liÖu do Së N«ng nghiÖp & N«ng th«n cung cÊp. C¸c chñ trang tr¹i ®· biÕt vËn dông nh÷ng ­u thÕ cña tõng lo¹i ®Êt, tõng lo¹i ®Þa h×nh ®Ó bè trÝ c©y trång, vËt nu«i sao cho ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt. Qua biÓu trªn ta thÊy lo¹i trang tr¹i V-A-C ®­îc chñ trang tr¹i bè trÝ 90,82% diÖn tÝch ®Êt ®Ó trång trät vµ ch¨n nu«i, trong ®ã bè trÝ 48,01% diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp ®Ó trång c©y ng¾n ngµy vµ bè trÝ 47,01% diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp ®Ó trång c©y ¨n qu¶; lo¹i h×nh trang tr¹i R-Rg-V-C ®­îc chñ trang tr¹i bè trÝ 53,79% diÖn tÝch n«ng nghiÖp ®Êt ®Ó lµm nghÒ rõng vµ bè trÝ 40,85% diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp ®Ó lµm n«ng nghiÖp, trong lo¹i h×nh nµy, ®èi víi nghÒ rõng chñ trang tr¹i tiÕn hµnh trång rõng, ch¨m sãc rõng vµ qu¶n lý b¶o vÖ rõng, ®èi víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chñ trang tr¹i bè trÝ 67,93% diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp cho trång c©y ng¾n ngµy vµ 32,07% diÖn tÝch cho c©y ¨n qu¶; lo¹i h×nh trang tr¹i V-R ®­îc chñ trang tr¹i bè trÝ 64,68% diÖn tÝch ®Êt cho s¶n xuÊt l©m nghiÖp vµ 34,14% cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®èi víi lo¹i h×nh nµy chñ trang tr¹i ®· bè trÝ 57,09% diÖn tÝch ®Êt cho trång c©y c«ng nghiÖp. Thùc tÕ cho thÊy hÇu hÕt c¸c chñ trang tr¹i ë vïng ®åi nói cã ®é dèc cao th­êng bè trÝ trång c©y l©m nghiÖp ë trªn ®Ønh ®åi ®Ó t¹o th¶m thùc vËt vµ chèng xãi mßn, ë vïng ®Êt thÊp th­êng bè trÝ trång c¸c c©y c«ng nghiÖp dµi ngµy vµ c¸c c©y ¨n qu¶ xen lÉn c©y l­¬ng thùc. Nh­ vËy, trang tr¹i ë tØnh S¬n La ph¸t triÓn chñ yÕu víi quy m« võa vµ nhá tuy nhiªn khi xÐt vÒ mÆt ph¸p lý, hÇu hÕt c¸c trang tr¹i míi ®­îc cÊp giÊu t¹m cÊp cña chÝnh quyÒn huyÖn. Sau ®ã tØnh m