Đề tài Giám sát từ xa của thanh tra ngân hàng

gi¸m s¸t tõ xa. Trong khu«n khæ ®Ò tµi nµy t«i xin tr×nh bµy vÒ ph­¬ng thøc gi¸m s¸t tõ xa nh­ sau. Kh¸i niÖm gi¸m s¸t tõ xa Gi¸m s¸t tõ xa lµ ph­¬ng thøc thanh tra sö dông th«ng tin trªn c¸c b¸o c¸o nh»m ph©n tÝch ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh ®Ó ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p xö lý khi cÇn thiÕt. Gi¸m s¸t tõ xa cßn ®­îc hiÓu lµ ph­¬ng ph¸p mµ c¸c c¸n bé thanh tra tiÕp nhËn c¸c th«ng tin b¸o c¸o ®Ó ph©n tÝch ®¸nh gi¸ t×nh h×nh ®¬n vÞ ®­îc thanh tra mét c¸ch th­êng xuyªn vµ cã hÖ thèng. Gi¸m s¸t tõ xa lµ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng riªng cã cña thanh tra ng©n hµng. 1.2 Néi dung chØ tiªu gi¸m s¸t theo chuÈn mùc chung §Ó ®¸nh gi¸ tÝnh hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ng©n hµng th­¬ng m¹i theo tiªu chuÈn chung cÇn ph¶i xem xÐt nhiÒu tiªu chÝ kh¸c nhau. Tuy nhiªn, nªn tËp trung xem xÐt 5 vÊn ®Ò c¬ b¶n, ®ã lµ: + Vèn cña ng©n hµng: “Capital”+ “Retained Earning” +ChÊt l­îng tµi s¶n cã: “Asset quality” +Kh¶ n¨ng qu¶n lý: “Management liability” +Kh¶ n¨ng thanh to¸n: “Liquidity” N¨m yÕu tè trªn gäi t¾t lµ c«ng thøc CAMEL a) Møc vèn cÇn thiÕt (Capital adequacy) Møc vèn thÓ hiÖn kh¶ n¨ng bï ®¾p c¸c kho¶n lç hoÆc vèn cña ng©n hµng, ®Æc biÖt lµ trong thêi kú khã kh¨n. Møc vèn còng chÝnh lµ phÇn ®ãng gãp cña c¸c chñ së h÷u trong ng©n hµng vµ thÓ hiÖn sù cam kÕt cña chñ së h÷u ®èi víi c¸c ®èi t¸c, kh¸ch hµng, qua ®ã t¹o lËp niÒm tin vµ cã s½n nguån ®Ó cã thÓ sö dông trong tr­êng hîp cÇn thiÕt. Theo quy ®Þnh míi nhÊt cña uû ban qu¶n lý ng©n hµng thuéc ng©n hµng thanh to¸n quèc tÕ(BIS) Tæng vèn tù cã HÖ sè an toµn vèn (CAR)= - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - >= 8 % Tæng tµI s¶n cã rñi ro qui ®æi HÇu hÕt c¸c ng©n hµng lín trªn thÕ giíi ®Òu cã hÖ sè an toµn vèn trªn 8%, nh­ n¨m 2000, hÖ sè nµy cña HSBC lµ 13,2%; Citibank lµ 11,32%; Desutsche Bank lµ 12,6%... b) §¸nh gi¸ chÊt l­îng tµi s¶n cã §Ó ®¸nh gi¸ chÊt l­îng tµi s¶n cã cÇn tËp trung xem xÐt c¸c khÝa c¹nh: Møc ®é rñi ro trong c¸c lo¹i tµi s¶n cã Ho¹t ®éng kiÓm tra - kiÓm so¸t nãi tÝn dông ChÝnh s¸ch trÝch lËp dù phßng rñi ro Kh¶ n¨ng t¹o nguån thu l·i æn ®Þnh Vµ cÇn xem xÐt ®¸nh gi¸ c¸c hÖ sè quan träng sau: Nî qu¸ h¹n trªn tæng d­ nî: Tû lÖ chÊp nhËn ®­îc lµ kho¶ng 5% Dù phßng rñi ro trªn nî qu¸ h¹n: Tû lÖ nµy thÓ hiÖn kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña ng©n hµng nhÊt lµ khi ph¶i xö lý nh÷ng kho¶n nî xÊu hay mÊt vèn… c) §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng thanh to¸n Kh¶ n¨ng thanh to¸n cña ng©n hµng cã thÓ thÊy ®­îc qua c¸c chØ tiªu nh­ l­îng tiÒn mÆt, c¸c tµi s¶n s¾p ®Õn h¹n thanh to¸n, chøng kho¸n cã kh¶ n¨ng giao dÞch, c¬ cÊu nguån vµ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn. §Ó cã c¸ch nh×n nhËn thÊu ®¸o cÇn xem xÐt mét sè chØ tiªu c¬ b¶n sau: Tµi s¶n cã thanh kho¶n trªn tæng d­ nî tiÒn göi trong ®ã cã tµi s¶n cã thanh kho¶n gåm tiÒn mÆt, tiÒn göi t¹i ng©n hµng trung ­¬ng vµ c¸c ng©n hµng kh¸c, vµ c¸c chøng kho¸n cã kh¶ n¨ng mua b¸n ®­îc. ChØ tiªu nµy thÓ hiÖn kh¶ n¨ng ng©n hµng cã thÓ ®¸p øng nhu cÇu rót tiÒn hay thanh to¸n tøc thêi víi sè l­îng lín ®­îc hay kh«ng. Tµi s¶n cã thanh kho¶n trªn tæng tµi s¶n cã : chØ tiªu nµy cho biÕt trong tæng tµi s¶n cã cã bao nhiªu tµi s¶n cã cã thÓ huy ®éng ngay lËp tøc phôc vô nhu cÇu thanh to¸n ng¾n h¹n. Tæng sè d­ nî cho vay rßng trªn tæng d­ nî tiÒn göi: chØ tiªu nµy cho thÊy møc chªnh lÖch gi÷a huy ®éng vèn vµ sö dông vèn. d) §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sinh lêi §©y chÝnh lµ viÖc ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng t¹o ra nguån thu vµ tÝnh bÒn v÷ng cña c¸c nguån thu ®ã. §Ó tr¶ lêi c©u hái nµy, cÇn xem xÐt c¸c khÝa c¹nh: Kh¶ n¨ng sinh lêi cña c¸c tµi s¶n C¬ cÊu chi phÝ C¬ cÊu thu nhËp Gi¸ trÞ ®em l¹i cho chñ së h÷u §Ó ®¸nh gi¸ ®­îc kh¶ n¨ng sinh lêi cña ng©n hµng cã thÓ xem xÐt c¸c chØ tiªu c¬ b¶n sau: Lîi nhuËn rßng trªn tµi s¶n cã b×nh qu©n: chØ tiªu nµy thÓ hiÖn cø mçi ®ång tµi s¶n sÏ ®em l¹i lîi nhuËn cho ng©n hµng. Mét ng©n hµng ®­îc coi lµ sinh lêi cao nÕu hÖ sè nµy ®¹t trªn 0,5%. Lîi nhuËn rßng trªn vèn tù cã b×nh qu©n. §©y lµ chØ tiªu mµ c¸c chñ së h÷u quan t©m nhÊt. Mét ng©n hµng ®­îc coi cã kh¶ n¨ng sinh lêi cao nÕu hÖ sè nµy cao h¬n møc lîi nhuËn mong ®îi ®èi víi cæ phiÕu ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng ®ã. Thu nhËp l·i rßng trªn tµi s¶n cã sinh lêi b×nh qu©n. ChØ tiªu nµy cho thÊy kh¶ n¨ng sinh lêi tõ ho¹t ®éng cho vay vµ ®Çu t­ so víi huy ®éng vèn. e) Kh¶ n¨ng qu¶n lý N¨ng lùc qu¶n lý lµ yÕu tè con ng­êi, tæ chøc vµ chÝnh s¸ch, ®­îc quy tô l¹i ë n¨ng lùc qu¶n lý cña ban gi¸m ®èc ®iÒu hµnh vµ biÓu hiÖn chÊt l­îng qu¶n lý b»ng hiÖu qu¶ kinh doanh. §¸nh gi¸ vÊn ®Ò nµy thÓ hiÖn qua c¸c néi dung: N¨ng lùc ®Ò ra s¸ch l­îc kinh doanh, cã søc c¹nh tranh vµ ®øng v÷ng trong thÞ tr­êng. §­a ra ®­îc kÕ ho¹ch triÓn khai c¸c c«ng viÖc mét c¸ch hîp lý râ rµng, cã hiÖu qu¶. Cã chÝnh s¸ch nh©n sù khuyÕn khÝch th©n mËt hîp t¸c trong c«ng viÖc. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng tiªu chuÈn ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l­îng qu¶n lý cña ban l·nh ®¹o ®iÒu hµnh mét ng©n hµng gåm: hiÖu qu¶ kinh doanh, ®é tÝn nhiÖm trong m«i tr­êng kinh doanh… 1.3 ý nghÜa thùc hiÖn c¸c chØ tiªu gi¸m s¸t Lµ mét hÖ thèng thuéc ngµnh ng©n hµng, thanh tra ng©n hµng cã chøc n¨ng thanh tra gi¸m s¸t nh»m gãp phÇn ®¶mb¶o an toµn hÖ thèng c¸c tæ chøc tÝn dông, b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña ng­êi göi tiÒn, phôc vô viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. ChÝnh v× vËy, ®èi víi ph­¬ng thøc gi¸m s¸t tõ xa,viÖc thùc hiÖn c¸c chØ tiªu gi¸m s¸t cã ý nghÜa quan träng kh«ng ngoµi môc ®Ých ®¹t tíi : æn ®Þnh ®èi víi ho¹t ®éng ng©n hµng An toµn ®èi víi ho¹t ®éng ng©n hµng V÷ng m¹nh ®èi víi ho¹t ®éng ng©n hµng a) æn ®Þnh ®èi víi ho¹t ®éng ng©n hµng Ho¹t ®éng ng©n hµng lµ mét lo¹i h×nh kinh doanh tµi chÝnh tiÒn tÖ, chÝnh v× vËy nã rÊt nh¹y c¶m ®èi víi nh÷ng biÕn ®éng cña m«i tr­êng. Do ®ã, viÖc thùc hiÖn c¸c chØ tiªu gi¸m s¸t còng nh»m ®¶m b¶o cho sù æn ®Þnh cña ng©n hµng. Sù æn ®Þnh cña ng©n hµng ®­îc biÓu hiÖn ë nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau, song râ nhÊt lµ qua sù æn ®Þnh vÒ huy ®éng vèn vµ ho¹t ®éng cho vay cña ng©n hµng. Nãi ®Õn huy ®éng vèn chóng ta kh«ng thÓ kh«ng nh¾c ®Õn bé phËn “TiÒn göi”. §©y lµ bé phËn quan träng nhÊt trong tµi s¶n nî cña tõng ng©n hµng cïng nh­ toµn bé hÖ thèng ng©n hµng. Tr¹ng th¸i vµ ®éng th¸i tiÒn göi lµ mét trong nh÷ng biÓu hiÖn ë tèc ®é t¨ng tiÒn göi, biÕn ®éng cña c¬ cÊu tiÒn göi. CÇn cã sù æn ®Þnh cña ho¹t ®éng cho vay biÓu hiÖn ë tèc ®é t¨ng c¸c kho¶n cho vay. Cho vay mét mÆt lµ ho¹t ®éng c¬ b¶n t¹o ra lîi nhuËn cho ng©n hµng. mÆt kh¸c lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Çu t­ vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ . Ngoµi ý nghÜa nh¾m æn ®Þnh ho¹t ®éng ng©n hµng viÖc thùc hiÖn tèt c¸c chØ tiªu gi¸m s¸t cßn v× an toµn ®èi víi ho¹t ®éng ng©n hµng. b) An toµn ®èi víi ho¹t ®éng ng©n hµng Ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ lµ lÜnh vùc kinh doanh mang tÝnh chÊt rñi ro cao, chÝnh v× vËy ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é an toµn hîp lý ®èi víi ho¹t ®éng ng©n hµng, chóng ta cÇn xem xÐt chØ tiªu an toµn vÒ vèn, tØ lÖ nî qu¸ h¹n vµ tÝnh thanh kho¶n cña ng©n hµng. §Ó b¶o ®¶m an toµn vÒ vèn, ng©n hµng cÇn tu©n thñ nguyªn t¾c an toµn vèn tèi thiÓu, cã nghÜa lµ hÖ sè cook ph¶i >= 8%. MÆt kh¸c, tØ lÖ nî qu¸ h¹n trªn tæng d­ nî cho vay, cho thuª ph¶i <=5 %. H¬n n÷a ng©n hµng ph¶i ®¶m b¶o ®­îc an toµn tiÒn göi. Cã nghÜa, ng©n hµng ph¶i ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó s½n sµng ®¸p øng nhu cÇu rót tiÒn mÆt cña ng­êi göi bÊt kú lóc nµo mµ kh«ng r¬i vµo tr¹ng th¸i nguy hiÓm. §Ó ®¶m b¶o tr¹ng th¸i s½n sµng chi tr¶ nµy ng©n hµng cÇn duy tr× dù tr÷ b¾t buéc vµ c¶ dù tr÷ qu¸ møc. §Ó ®o l­êng møc ®é an toµn cho vay, ng­êi ta ¸p dông c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý tµi s¶n cã trªn c¬ së ®¸nh gi¸ c¸c møc ®é rñi ro cña tõng kho¶n vay, tõ ®ã tæng hîp thµnh chØ sè rñi ro cho vay chung cña ng©n hµng vµ c¶ hÖ thèng. c) V÷ng m¹nh ®èi víi ho¹t ®éng ng©n hµng V÷ng m¹nh cña ng©n hµng mét mÆt thÓ hiÖn ë quy m« vèn cña ng©n hµng vµ tõ ®ã quyÕt ®Þnh quy m« tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî cña ng©n hµng. Quy m« cña ng©n hµng cµng lín th× uy tÝn cµng cao vf kh¶ n¨ng ®æ vì cµng ®­îc h¹n chÕ do cã tiÒm lùc tµi chÝnh ®Ó ®èi phã víi c¸c rñi ro, dcã ®iÒu kiÖn ®a d¹ng ho¸ tÝn dông ®Ó ph©n t¸n rñi ro, cã thÓ thiÕt lËp hÖ thèng thanh to¸n néi bé réng lín ®Ó gi¶m chi phÝ ho¹t ®éng vµ nhiÒu lîi thÕ kh¸c do quy m«. V÷ng m¹nh cña ng©n hµng ngoµi quy m« cßn ®­îc thÓ hiÖn ë c¸c chØ tiªu lîi nhuËn. Lîi nhuËn võa ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ng©n hµng võa lµ nguån bï ®¾p nh÷ng tæn thÊt x¶y ra trong ho¹t ®éng ng©n hµng, ®ång thêi lµ nguån ®ãng gãp cho ng©n s¸ch nhµ n­íc… Tãm l¹i, viÖc thùc hiÖn c¸c chØ tiªu gi¸m s¸t cã ý nghÜa quan träng ®èi víi sù tån t¹ivµ ph¸t triÓn cña ng©n hµng. V× vËy ng©n hµng cÇn theo dâi s¸t sao c¸c chØ tiªu vµ cã biÖn ph¸p øng phã kÞp thêi ®èi víi nh÷ng thay ®æi ®e do¹ lµm mÊt an ninh tµi chÝnh nh»m gi÷ cho tr¹ng th¸i tµi chÝnh cña ng©n hµng lu«n æn ®Þnh, an toµn vµ v÷ng m¹nh. PhÇn 2 Gi¸m s¸t tõ xa cña thanh tra ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam ë phÇn 1 chóng ta ®· t×m hiÓu kh¸i qu¸t vÒ nh÷ng chØ tiªu gi¸m s¸t tõ xa theo tiªu chuÈn quèc tÕ vµ ë phÇn nµy chóng ta sÏ ®i s©u ph©n tÝch vÒ néi dung cña c¸c chØ tiªu ®ã trong thùc tiÔn ë ViÖt Nam Néi dung c¸c chØ tiªu gi¸m s¸t: 2.1.1.§èi víi toµn hÖ thèng c¸c tæ chøc tÝn dông: 2.1.1.1.DiÔn biÕn vÒ c¬ cÊu tµi s¶n nî,tµi s¶n cã: a.Tµi s¶n nî: *C¬ cÊu tµi s¶n nî: Tµi s¶n nî cña TCTD ®­îc ph©n tæ thµnh c¸c môc chÝnh sau ®©y: +C¸c kho¶n nî ph¶i tr¶ cña kh¸ch hµng; +C¸c kho¶n nî chÝnh phñ,NHNN vµ c¸c TCTD kh¸c; +Vèn tµi trî,uû th¸c ®Çu t­; +C¸c kho¶n ph¶i tr¶ kh¸c; +Nguån vèn chñ së h÷u; +Tµi s¶n nî kh¸c; *§¸nh gi¸ c¬ cÊu tµi s¶n nî: -C¬ cÊu vèn æn ®Þnh vµ cã chiÒu h­íng t¨ng tr­ëng lµ ®IÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng cña mét TCTD,tuy nhiªn khi ®¸nh gi¸ cÇn chó ý: +Vèn huy ®éng chñ yÕu ë thÞ tr­êng kh¸ch hµng kh«ng ph¶i lµ TCTD hay thÞ tr­êng liªn ng©n hµng nÕu vèn huy ®éng chñ yÕu ë thÞ tr­êng thø nhÊt th× trong ho¹t ®éng cã nh÷ng thuËn lîi h¬n; +Khèi l­îng vèn kh«ng kú h¹n vµ ng¾n h¹n chiÕm bao nhiªu trong tæng nguån; +Uy tÝn cña TCTD trªn thÞ tr­êng vÒ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn; -Mèi quan hÖ gi÷a vèn vµ sö dông vèn: +KiÓm tra giíi h¹n vèn ng¾n h¹n dïng ®Ó cho vay trung dµi h¹n theo quy ®Þnh cña NHNN; b.Tµi s¶n cã: *C¬ cÊu tµi s¶n cã: -Tµi s¶n cã néi b¶ng gåm: +C¸c kho¶n ph¶i ®ßi kh¸ch hµng trong n­íc; +Vèn kh¶ dông tiÒn göi,cho vay c¸c TCTD kh¸c; +§Çu t­ vµ quyÒn ®ßi nî n­íc ngoµi; +Tµi s¶n cã kh¸c; -Tµi s¶n cã ngo¹i b¶ng gåm: +B¶o l·nh vay vèn; +B¶o l·nh thanh to¸n; +C¸c h×nh thøc cam kÕt,b¶o l·nh kh¸c; *§¸nh gi¸ c¬ cÊu tµi s¶n cã: -Tµi s¶n cã sinh lêi lµ gi¸ trÞ nh÷ng tµi s¶n cã ®em l¹i lîi nhuËn trong ho¹t ®éng cña TCTD gåm:D­ nî cho vay cã kh¶ n¨ng thu ®­îc l·i,tiÒn göi ë c¸c TCTD kh¸c; -Khi ®¸nh gi¸ c¬ cÊu tµi s¶n cã cña TCTD cÇn quan t©m ®Õn mét sè nh©n tè t¸c ®éng ®Õn c¬ cÊu ®Çu t­ cña c¸c TCTD nh­ sau: +TCTD ®ang xem xÐt lµ TCTD ho¹t ®éng chñ yÕu ë thÞ tr­êng liªn ng©n hµng hay kh«ng? +Khèi l­îng ®Çu t­ ë mçi ngµnh mçi lÜnh vùc kinh tÕ nh­ thÕ nµo; *Gi¸m s¸t ®èi víi c¸c kho¶n tÝn dông,b¶o l·nh lín trong 15 ngµy cã gi¸ trÞ tõ 5% vèn tù cã cña TCTD trë lªn gåm c¸c chØ tiªu:§èi t­îng kh¸ch hµng ®­îc cÊp tÝn dông b¶o l·nh,sè tiÒn cho vay b¶o l·nh,gi¸ trÞ tµI s¶n thÕ chÊp,kh¶ n¨ng tr¶ nî cña kh¸ch hµng; *Gi¸m s¸t d­ nî tÝn dông ®èi víi kh¸ch hµng tõ 5% vèn tù cã cña TCTD trë lªn,gåm mét sè chØ tiªu sau: -Tæng d­ nî -Gi¸ trÞ tµi s¶n thÕ chÊp cÇm cè -Lo¹i cho vay(ng¾n,trung,dµi h¹n) 2.1.1.2.ChÊt l­îng tµi s¶n cã: a.§¸nh gi¸ diÔn biÕn vµ c¬ cÊu ho¹t ®éng cÊp tÝn dông: *Ph©n lo¹i ho¹t ®éng cÊp tÝn dông theo thÞ tr­êng,theo kú h¹n,theo c¸c thµnh phÇn kinh tÕ chñ yÕu,t¹i 20 ngµnh kinh tÕ chñ chèt. *§¸nh gi¸ chÊt l­îng ho¹t ®éng cÊp tÝn dông: -TÝnh to¸n c¸c tû lÖ ph¶n ¸nh chÊt l­îng tÝn dông nh­:Nî qu¸ h¹n,nî qu¸ h¹n h¹ch to¸n ë tµi kho¶n nî qu¸ h¹n so víi tæng d­ nî cho vay cho thuª,nî qu¸ h¹n ®Õn 180 ngµy vµ tõ 181 ®Õn 360 ngµy so víi tæng d­ nî cho vay cho thuª,c¸c kho¶n nî chê xö lý,nî cho vay ®­îc khoanh trªn tæng d­ nî cho vay cho thuª; - Khi ®¸nh gi¸ c¸c tû lÖ trªn cÇn chó ý:DiÔn biÕn vµ møc ®é biÕn ®éng cña kú tr­íc so víi hiÖn nay do nguyªn nh©n g×?ChÊt l­îng tÝn dông ®­îc ®¸nh gi¸ tèt khi tû lÖ nî qu¸ h¹n so víi tæng d­ nî cho vay cho thuª nhá h¬n 5%; - §¸nh gi¸ c¬ cÊu ®Çu t­ tÝn dông trªn c¬ së ph©n lo¹i chÊt l­îng tµI s¶n cã ®Ó lËp dù phßng rñi ro b.§¸nh gi¸ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c cña TCTD: -KiÓm so¸t ho¹t ®éng kinh doanh ngo¹i hèi cña TCTD theo quy ®Þnh cña chÝnh phñ vµ Thèng ®èc NHNN; -KiÓm so¸t giíi h¹n gãp vèn,mua cæ phÇn cña TCTD ®èi víi mét doanh nghiÖp; -Ho¹t ®éng b¶o l·nh:KiÓm so¸t giíi h¹n b¶o l·nh tèi ®a ®èi víi mét kh¸ch hµng; 2.1.1.3.T×nh h×nh thu nhËp,chi phÝ vµ kÕt qu¶ kinh doanh: -Ph©n lo¹i c¸c kho¶n môc thu chi theo mét sè tiªu thøc nhÊt ®Þnh; -§¸nh gi¸ c¬ cÊu diÔn biÕn cña c¸c kho¶n môc thu chi; -TÝnh to¸n mét sè tû lÖ ph¶n ¸nh kÕt qu¶ kinh doanh; 2.1.1.4.Vèn tù cã: a.Vèn tù cã bao gåm: +Vèn ®IÒu lÖ. +Quü bæ sung vèn ®IÒu lÖ. Trõ ®I c¸c kho¶n gãp vèn,mua cæ phÇn cña c¸c TCTD kh¸c; b.Tµi s¶n cã rñi ro ®­îc tÝnh theo quy ®Þnh vÒ tû lÖ ®¶m b¶o an toµn cho ho¹t ®éng cña TCTD. c.Tû lÖ an toµn vèn tèi thiÓu>=8%. d.Gi¸m s¸t viÖc chuyÓn nh­îng cæ phÇn cã ghi tªn theo quy ®Þnh cña NHNN; e.Gi¸m s¸t møc ®é gãp vèn,mua cæ phÇn cña doanh nghiÖp; f.Gi¸m s¸t vÒ møc vèn ph¸p ®Þnh cña mçi lo¹i h×nh TCTD; 2.1.1.5.ViÖc ®¶m b¶o kh¶ n¨ng chi tr¶: -TÝnh to¸n c¸c yÕu tè tµi s¶n cã ®éng vµ tµI s¶n nî ®éng; -§¸nh gi¸ kh¶ n¨ng chi tr¶; 2.1.2.§èi víi chi nh¸nh cña TCTD: a.Thanh tra chi nh¸nh NHNN tØnh, thµnh phè gi¸m s¸t tõ xa ®èi víi c¸c chi nh¸nh cña c¸c TCTD theo c¸c chØ tiªu sau: +DiÔn biÕn vÒ c¬ cÊu tµi s¶n nî,tµi s¶n cã; +ChÊt l­îng tµi s¶n cã; +ViÖc ®¶m b¶o kh¶ n¨ng chi tr¶; +Ph©n tÝch c¸c chØ sè tµi chÝnh chñ yÕu; b.Khi ®¸nh gi¸ cÇn chó ý mét sè vÊn ®Ò: +VÒ c¬ cÊu tµI s¶n nî,tµi s¶n cã:Vèn huy ®éng,tµi s¶n cã sinh lêi ; +VÒ chÊt l­îng tµi s¶n cã; +VÒ viÖc ®¶m b¶o kh¶ n¨ng chi tr¶; +VÒ t×nh h×nh thu nhËp,chi phÝ vµ kÕt qu¶ kinh doanh; +VÒ c¸c chØ sè tµi chÝnh chñ yÕu 2.2.Thùc tiÔn ë ViÖt Nam: 2.2.1) ChØ tiªu an toµn vèn ®èi víi ho¹t ®éng ng©n hµng Nh­ chóng ta ®· biÕt vèn ng©n hµng hay vèn cæ phÇn cã vai trß ®Æc biÖt quan träng, lµ c¬ së ®Ó tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu ®¶m b¶o an ninh tµi chÝnh. §Æc ®iÓm næi bËt cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam c¶ quèc doanh vµ ngoµi quèc doanh lµ ®Òu cã sè vèn nhá, kh«ng ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu vµ chuÈn mùc quèc tÕ. Theo sè liÖu míi nhÊt cña ng©n hµng nhµ n­íc, tæng vèn tù cã cña 6 ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh chØ cã 5600 tØ ®ång, t­¬ng ®­¬ng víi 400 triÖu USD, nghÜa lµ b»ng mét ng©n hµng cì trung b×nh ë mét n­íc ph¸t triÓn. Vèn ®iÒu lÖ cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh kh«ng ®­îc cÊp ®Çy ®ñ ®· h¹n chÕ kh¶ n¨ng ho¹t ®éng còng nh­ ®¶m b¶o an toµn trong ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng nµy. Thùc tr¹ng vèn cña ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh theo b¸o c¸o cña ng©n hµng nhµ n­íc n¨m 2000 (tû ®ång). Vèn ph¸p ®Þnh cÇn cã Vèn ®iÒu lÖ ®­îc cÊp Vèn ph¸p ®Þnh trõ vèn ®iÒu lÖ Tû lÖ vèn ®iÒu lÖ cßn thiÕu(%) Ng©n hµng NT Ng©n hµng CT Ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn Ng©n hµng NN vµ PTNT Ng©n hµng ng­êi nghÌo Ng©n hµng ph¸t triÓn nhµ §BSCL Tæng 1100 1100 1100 2200 700 600 6800 801 777 808 2112 700 300 5498 299 223 292 88 0 300 1302 27,2 29,4 26,5 4,0 0 50 19,5 T×nh h×nh vèn tù cã cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn cßn bi ®¸t h¬n nhiÒu. NghÞ ®Þnh 82/1998 N§_CP ngµy 3 th¸ng 10 n¨m 1998 quy ®Þnh møc vèn ph¸p ®Þnh cña c¸c tæ chøc tÝn dông nh­ sau: Lo¹i ng©n hµng Møc vèn ph¸p ®Þnh NHNN&PTNT NHTM QD kh¸c NHTMCP ®« thÞ ë HN & HCM NHTMCP ®« thÞ ë tØnh thµnh phè kh¸c NHTMCP n«ng th«n NH liªn doanh Chi nh¸nh NH n­íc ngoµi 2200 tØ ®ång 1100 tØ ®ång 70 tØ ®ång 50 tØ ®ång 5 tØ ®ång 10 triÖu USD 15 triÖu USD MÆc dï chØ so s¸nh víi nh÷ng quy ®Þnh vèn tèi thiÓu rÊt khiªm tèn trªn nh­ng chØ cã kho¶ng 1/2 sè NHTMCP n«ng th«n ®¸p øng ®iÒu kiÖn. TÝnh ®Õn th¸ng 3/1999 vÉn cã nh÷ng NHTMCP ®« thÞ chØ cã sè vèn 3 -5 tû ®ång. NHTMCP ®« thÞ cã vèn lín nhÊt (NHTMCP ¸) cã sè vèn ®iÒu lÖ ch­a tíi 350 tØ ®ång, chØ cã 5 NHTMCP cã sè vèn lín nhÊt trªn 100 tØ ®ång. NHTMCP n«ng th«n lín nhÊt còng ch­a tíi 11 tû ®ång. C¸c chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi vµ ng©n hµng liªn doanh ®¶m b¶o ®­îc møc vèn theo quy ®Þnh ë 2 møc 208 tØ vµ 277 tû ®ång. Tû lÖ vèn tù cã trªn tµi s¶n cã ®· hiÖu chØnh rñi ro cña c¸c NHTMQD ë møc kho¶ng 5%_thÊp h¬n nhiÒu so víi tiªu chuÈn quèc tÕ lµ 8%. Theo nhqngx ®¸nhgi¸ míi nhÊt tû lÖ vèn tù cã trªn tµi s¶n cã cña c¸c NHTMQD cßn thÊp h¬n rÊt nhiÒu. Râ rµng, tiÒm lùc tµi chÝnh cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam qu¸ nhá bÐ chøa ®ùng nhiÒu rñi ro ®æng thêi h¹n chÕ kh¶ n¨ng t¨ng huy ®éng vèn còng nh­ cho vay cña c¸c ng©n hµng. 2.2.2) TØ lÖ nî qu¸ h¹n T×nh h×nh nî qu¸ h¹n gia t¨ng ®· ®e do¹ nghiªm träng an ninh tµi chÝnh trong ho¹t ®éng ng©n hµng. NÕu tÝnh vÒ l­îng th× nî qu¸ h¹n cña khu vùc NHTMQD chiÕm tíi 70% tæng sè nî qu¸ h¹n. Song nÕu tÝnh tû lÖ nî qu¸ h¹n trªn tæng nî cho vay cña c¸c NHTM ngoµi quèc doanh th× cßn ®¸ng lo ng¹i h¬n. Nguy c¬ nî qu¸ h¹n lín nhÊt lµ ë c¸c NHTMCP cã sè vèn nhá nh­ng tØ lÖ nî qu¸ h¹n l¹i qu¸ cao. Nh­ vËy, tÝnh ®Õn ®Çu n¨m 2001, theo sè liÖu cña NHTM nî qu¸ h¹n cña c¸c NHTMQD chiÕm kho¶ng 10,78% tæng d­ nî. NÕu tÝnh c¶ c¸c kho¶n nî chê xö lý th× tæng sè nî qu¸ h¹n lªn tíi 15,8% tæng d­ nî cho vay_ gÊp 4 lÇn vèn tù cã cña c¸c ng©n hµng. MÆt kh¸c, tØ lÖ nî khã ®ßi trong tæng sè nî qu¸ h¹n cña c¸c NHTMQD rÊt cao tõ 60 ®Õn 80%. Theo sè liÖu kh¸c cña NHNN tÝnh ®Õn 31/12/2000, nî khã ®ßi cã tµi s¶n ®¶m b¶o chiÕm kho¶ng 1/2 tæng nî qu¸ h¹n khã ®ßi kh«ng cã tµi s¶n ®¶m b¶o lªn ®Õn 800 triÖu USD, t­¬ng ®­¬ng 6,5% tæng d­ nî cho vay nÒn kinh tÕ. 2.2.3) TÝnh thanh kho¶n Kh¶ n¨ng thanh to¸n thÓ hiÖn ë tØ lÖ tµi s¶n cã l­u ho¹t( tiÒn mÆt, ng©n phiÕu) so víi tµi s¶n nî l­u ho¹t( tiÒn göi thanh to¸n vµ tiÒn göi tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n…) theo yªu cÇu lµ 1/1 song thùc tÕ ë c¸c NHTMQD lµ rÊt thÊp : NHNN$PTNT lµ 72%, NH§T & PT 56,6%; NHCT 47,5%; NHNT 25%. TØ lÖ nµy cßn thÊp h¬n ë c¸c NHTM ngoµi quèc doanh (ngoµi chi nh¸nh NH n­íc ngoµi). 2.2.4) Kh¶ n¨ng sinh lêi Nh×n chung, kh¶ n¨ng sinh lêi cña c¸c NHTM thÊp vµ cã xu h­íng chung lµ gi¶m c¶ lîi nhuËn réng trªn vèn tù cã vµ trªn tµi s¶n cã. N¨m 1998 tØ lÖ lîi nhuËn rßng trªn vèn tù cã cña c¸c NHTMQD nh­ sau: Cao nhÊt lµ NHNT 13,8%; NHCT 5,7%; NHNN % PTNN 4,4%; NH§T &PT 4,2%. Trong khi ®ã tØ lÖ b×nh qu©n cña c¸c NHTM Malaysia lµ 17,5%. TØ lÖ ROE cña mét sè ng©n hµng ®Çu thÕ giíi n¨m 1999 nh­ HSBC lµ 17,5%, Citigroup 21,4% … TÝnh ®Õn cuèi n¨m 2000, chØ tiªu lîi nhuËn trªn tµi s¶n cã (ROA) cña c¸c NHTMQD chØ ®¹t 0,3% trong khi tØ lÖ b×nh qu©n ë c¸c n­íc cïng khu vùc lµ 0,9%, tØ lÖ lîi nhuËn trªn vèn tù cã (ROE) ®¹t 5% b»ng 1/3 møc trung b×nh cña c¸c ng©n hµng c¸c n­¬c cïng khu vùc (15%) Nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn ®Õn tØ lÖ lîi nhuËn thÊp lµ do chªnh lÖch l·i suÊt ®Çu vµo ®Çu ra thÊp vµ do tØ lÖ chi phÝ nghiÖp vô trªn tµi s¶n cã qu¸ cao. Thªm vµo ®ã, ho¹t ®éng cña c¸c NHTM n­íc ta cßn ®¬n ®iÖu, thu nhËp chñ yÕu tõ ho¹t ®éng tÝn dông vµ dÞch vô thanh to¸n. 2.3 Ph­¬ng thøc gi¸m s¸t tõ xa VÒ c¬ b¶n gi¸m s¸t tõ xa dùa theo nh÷ng chuÈn mùc trong c«ng thøc ®Ó theo dâi vµ gi¸m s¸t. §Ó thùc hiÖn tèt c«ng viÖc nµy, ®ßi hái thanh tra ng©n hµng cÇn sö dông nh÷ng tµi liÖu xem xÐt nh÷ng diÔn biÕn c¬ cÊu tµi s¶n nî, tµi s¶n cã… Khi nhËn ®­îc b¸o c¸o cña ng©n hµng, thanh tra NHNN dùa vµo b¸o c¸o cña NHTM vµ b¶ng ph©n bæ tµi s¶n cã, tµi s¶n nî… ®Ó ®¸nh gi¸ c¬ cÊu tµi s¶n cã, tµi s¶n nî trªn tõng tiªu chÝ mµ c¸c chØ tiªu ®­îc thÓ hiÖn trªn b¶ng ph©n bæ. Ngoµi ra, thanh tra NHNN cÇn ph¶i dùa vµo nh÷ng b¸o c¸o chi tiÕt kh¸c nh­ b¸o c¸o danh s¸ch kh¸ch hµng vay trªn 20 triÖu, b¸o c¸o nî qu¸ h¹n, b¸o c¸o tån quÜ tiÒn mÆt… Ngoµi ra ®Ó viÖc gi¸m s¸t tõ xa ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ tèt nhÊt, cÇn ph¶i ®¶m b¶o vÒ th«ng tin, b¸o c¸o sö dông ph¶i trung thùc, cËp nhËt, c«ng nghÖ thu thËp vµ cung cÊp th«ng tin nhanh chãng, chÝnh x¸c.. Nh­ vËy, ph­¬ng thøc gi¸m s¸t tõ xa lµ mét c«ng cô h÷u hiÖu, gióp thanh tra ng©n hµng xö lý ®­îc khèi l­îng c«ng viÖc thanh tra rÊt lín, chi phÝ nh©n lùc thÊp vµ cã thÓ tiÕn hµnh th­êng xuyªn. Tuy nhiªn nã còng cã mét sè h¹n chÕ nh­ kh«ng chØ râ ®­îc nguyªn nh©n vi ph¹m ®Ó ®­a ra gi¶i ph¸p cô thÓ vµ nÕu sè liÖu b¸o c¸o kh«ng chÝnh x¸c th× kh«ng ph¶n ¸nh ®­îc thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña ng©n hµng. PhÇn 3 §Ò xuÊt vµ kiÕn nghÞ 3.1 §Ò xuÊt §Ó thùc hiÖn tèt c¸c chØ tiªu gi¸m s¸t, cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ nh­ gi¶i ph¸p vÒ vèn cho ng©n hµng, biÖn ph¸p xö lý nî qu¸ h¹n, t¨ng c­êng qu¶n lý cho vay, thµnh lËp vµ cung cÊp c¸c quü b¶o ®¶m an ninh tµi chÝnh hoµn thiÖn hÖ thèng gi¸m s¸t vµ c«ng khai ho¸ tµi chÝnh… §èi víi vÇn ®Ò vèn cho ng©n hµng, nghÞ ®Þnh 166/1999/N§ -CP ®· ®Ò cËp tíi viÖc t¨ng vèn tù cã cña c¸c NHTM. Môc tiªu t¨ng d­ nî cho vay nÒn kinh tÕ c¶ giai ®o¹n 2001 -2020 lµ 16 - 20%/n¨m. Víi môc tiªu ®Çy tham väng trªn, râ rµng nhiÖm vô t¨ng tØ lÖ vèn tù cã trªn tæng tµi s¶n cã lªn trªn 8% lµ rÊt cÊp b¸ch song còng rÊt khã kh¨n, tr­íc m¾t cÇn tËp trung vµo mét sè gi¶i ph¸p nh­: Nhµ n­íc cÇn cÊp vèn ®iÒu lÖ cho vµ NHTMQD ®¶m b¶o tiÒm lùc tµi chÝnh thùc sù cho c¸c ng©n hµng nµy Cho phÐp NHTMQD gi÷ l¹i phÇn thu sö dông vèn ®Ó bæ sung vèn ®iÒu lÖ, tr­íc ®©y lµ 6%/n¨m nay cßn 1,8%/n¨m Nªn ®iÒu chØnh t¨ng tØ lÖ % ®Ó trÝch lËp quÜ dù tr÷ bæ sung vèn ®iÒu lÖ tõ 5% lªn 7% ®Ó gióp c¸c ng©n hµng nhanh chãng cã vèn ®iÒu lÖ ®ñ kh¶ n¨ng c¹nh tranh, t¹o ®iÒu kiÖn më réng tÝn dông… Buéc c¸c NHTMQD nhanh chãng ®¸p øng tiªu chuÈn vÒ vèn th«ng qua t¨ng vèn cæ phÇn, tiÕn hµnh s¸t nhËp, hîp nhÊt NHTMCP nhá vµ ph¸ s¶n nh÷ng ng©n hµng qóa yÕu… §èi víi nî qu¸ h¹n, chóng ta cÇn tiÕn hµnh ph©n lo¹i nî qu¸ h¹n. Cã thÓ ph©n theo ®èi t­îng vay, chøc n¨ng, môc ®Ých sö dông c¸c kho¶n vay, vµ nguyªn nh©n qu¸ h¹n, c¸c NHTMQD sÏ ¸p dông qui tr×nh sau: Thµnh lËp c«ng ty qu¶n lý nî vµ khai th¸c tµi s¶n Ph©n lo¹i vµ chuyÓn giao nî qu¸ h¹n sang c«ng ty qu¶n lý nî vµ uû ban xö lý nî cña tõng ng©n hµng H×nh thµnh kÕ ho¹ch thu håi nî C¬ cÊu hoÆc b¸n tµi s¶n víi tØ lÖ % x¸c ®Þnh tr­íc §èi víi vÊn ®Ò qu¶n lý hiÖn nay, c¸c NHTMQD cßn rÊt yÕu kÐm, ®Æc biÖt lµ qu¶n lý tÝn dông dÉn tíi chÊt l­îng tÝn dông gi¶m sót, nî qu¸ h¹n cao, trong ®ã cã mét bé phËn kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n lµm thÊt tho¸t mét l­îng vèn lín vµ thiÖt h¹i cho ng©n hµng. V× vËy, c¸c NHTM ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cÇn tu©n thñ nh÷ng nguyªn t¾c qu¶n lý sau: Sµng läc vµ gi¸m s¸t kh¸ch hµng: thu thËp th«ng tin vµ xÕp lo¹i møc ®é tÝn nhiÖm cña hä, liªn tôc theo dâi ®¶m b¶o kh¸ch hµng tu©n thñ c¸c ®iÒu kho¶n trong hîp ®ång Quan hÖ kh¸ch hµng l©u dµi vµ qui t¾c tÝn dông, trªn c¬ së cã lîi cho c¶ hai bªn, vµ ®Ó duy tr× quan hÖ l©u dµi NH sÏ n¾m gi÷ cæ phiÕu trong c¸c c«ng ty kh¸ch hµng. Ngoµi ra, ng©n hµng cßn ®­a ra quy t¾c tÝn dông cho nh÷ng kh¸ch hµng vay mét l­îng vèn nhÊt ®Þnh víi chÕ ®é l·i suÊt nhÊt ®Þnh trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. ThÕ chÊp vµ sè d­ tµi kho¶n: thÕ chÊp cã thÓ ®­îc ng©n hµng b¸n ®i ®Ó bï ®¾p tæn thÊt tÝn dông. Ngoµi ra sè d­ tµi kho¶n ph¶i ®¹t møc tèi thiÓu theo quy ®Þnh ®Ó ng©n hµng cã thÓ gi¸m s¸t vµ ng¨n ngõa rñi ro ®¹o ®øc. H¹n chÕ tÝn dông: Ng©n hµng kh«ng cho kh¸ch hµng vay qu¸ møc ®é rñi ro( <5%) §èi víi viÖc thµnh lËp c¸c quü ®¶m b¶o an ninh tµi chÝnh, chóng ta cÇn quan t©m ®Õn : Dù tr÷ b¾t buéc B¶o hiÓm tiÒn göi : ®Ó ®Ò phßng ng¨n ngõa rñi ro TrÝch lËp quü dù phßng rñi ro Cuèi cïng ®Ó gi¸m s¸t tèt cÇn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò c¬ b¶n sau: Tæ chøc hÖ thèng gi¸m s¸t ph¶i ®¶m b¶o sù phèi hîp tèt gi÷a thanh tra t¹i chç vµ gi¸m s¸t tõ xa ®Ó ph¸t huy tèt nhÊt ­u thÕ cña mçi c«ng cô gi¸m s¸t. Thµnh lËp hÖ thèng chØ tiªu gi¸m s¸t : ®©y lµ c«ng cô thùc hiÖn gi¸m s¸t tµi chÝnh cã hiÖu qu¶ vµ thèng nhÊt. C¸c chØ tiªu gi¸m s¸t ph¶i bao qu¸t, ®ång bé vµ phï hîp víi thùc tiÔn ViÖt Nam song kh«ng xa rêi nh÷ng chuÈn mùc quèc tÕ QuyÒn lùc cña c¬ quan gi¸m s¸t: hiÖn nay cßn t­¬ng ®èi h¹n chÕ, chñ yÕu lµ t­ vÊn, ®Ò nghÞ xö lý vi ph¹m… V× vËy c¬ quan gi¸m s¸t ph¶i ®­îc trao quyÒn cô thÓ, t­¬ng xøng víi träng tr¸ch ®­îc giao. Chi phÝ gi¸m s¸t: vÊn ®Ò c©n ®èi lîi Ých gi÷a hoµn thiÖn hÖ thèng gi¸m s¸t víi chi phÝ bá ra lu«n ®­îc ®Æt ra ®ßi hái c¸c nhµ tæ chøc ph¶i c©n nh¾c vµ xem xÐt kü l­ìng tr­íc khi ®­a ra quyÕt ®Þnh chÝnh thøc. 3.2 KiÕn nghÞ víi c¸c cÊp cã liªn quan ChÝnh phñ cÇn ®­a ra nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ ®Ó thèng nhÊt vµ n©ng cao tÝnh chuÈn mùc cho c¸c chØ tiªu. Ngoµi ra còng cÇn cã nh÷ng v¨n b¶n h­íng dÉn cô thÓ viÖc chÊp hµnh c¸c chØ tiªu cña NHTM ®­îc thùc hiÖn nghiªm chØnh h¬n. §Ó viÖc cung cÊp vµ ph©n tÝch ®­îc nhanh chãng vµ chÝnh x¸c, thanh tra NHNN còng cÇn ®­îc sù phèi hîp, gióp ®ì cña c¸c tæ chøc cã liªn quan nh­ Bé tµi chÝnh, c«ng ty kiÓm to¸n.. ChÝnh phñ cÇn cã sù hç trî ®Ó thanh tra NHNNVN cã ®iÒu kiÖn hîp t¸c víi c¸c tæ chøc thanh tra quèc tÕ vµ khu vùc. * * * KÕt luËn Trong thêi gian qua , ho¹t ®éng cña thanh tra ng©n hµng ®· gióp cho Ng©n hµng Nhµ n­íc thÊy râ thùc tr¹ng vÒ nî qu¸ h¹n , b¶o l·nh , gãp vèn liªn doanh liªn kÕt , thu chi tµi chÝnh …Ho¹t ®éng cña thanh tra ng©n hµng ®· gãp phÇn quan träng trong viÖc qu¶n lý gi¶i quyÕt c¸c tån t¹i thiÕu sãt, tõ ®ã cã c¸c gi¶i ph¸p cô thÓ trong viÖc chÊn chØnh ng©n hµng. Tuy nhiªn bªn c¹nh nh÷ng cè g¾ng , kÕt qu¶ thµnh tÝch ®¹t ®­îc,