Giáo án Ngữ văn 12 tiết 63: Đọc văn Rừng xà nu - Nguyễn Trung Thành

Ngày soạn..........................................Ngày giảng..................................Lớp 12D Ngày giảng..................................Lớp 12K Tiết 63, Đọc văn RỪNG XÀ NU - Nguyễn Trung Thành- I. Mục tiêu cần đạt 1.Kiến thức - Hình tượng rừng xà nu- biểu tượng của cuộc sống đau thương nhưng kiên cường và bất diệt. - Hình tượng nhân vật Tnú và câu chuyện bi trang về cuộc đời anh thể hiện đầy đủ nhất cho chân lí: phải dùng bạo lực cách mạng để chống lại bạo lực phản cách mạng, đấu tranh vũ trang là con đường tất yếu để tự giải phóng. - Chất sử thi thể hiện qua cốt truyện , bút pháp xây dựng nhân vật, giọng điệu và vẻ đẹp ngôn ngữ của tác phẩm. 2.Kĩ năng - Tóm tắt tác phẩm; -Tiếp tục hoàn thiện kĩ năng đọc- hiểu văn bản tự sự. 3. Thái độ: Tự hào về truyền thống đấu tranh cách mạng của nhân nhân Tây Nguyên trong cuộc kháng chiến chống Mĩ; thấy được trách nhiệm của tuổi trẻ trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay. 4. Năng lực - Năng lực thu thập thông tin liên quan đến truyện Rừng xà nu; - Năng lực đọc – hiểu tác phẩm truyện Rừng xà nu; - Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân về truyện Rừng xà nu; - Năng lực hợp tác khi trao đổi, thảo luận về thành tựu nội dung, nghệ thuật, ý nghĩa truyện; - Năng lực phân tích, so sánh đặc điểm nghệ thuật của truyện với các truyện có cùng chủ đề; - Năng lực tạo lập văn bản nghị luận văn học II. Chuẩn bị 1/Giáo viên -Giáo án -Phiếu bài tập, trả lời câu hỏi -Tranh ảnh về nhà văn, hình ảnh, phim về Tây Nguyên trong kháng chiến chống Mỹ -Bảng phân công nhiệm vụ cho học sinh hoạt động trên lớp -Bảng giao nhiệm vụ học tập cho học sinh ở nhà 2/Học sinh -Đọc trước ngữ liệu trong SGK để trả lời câu hỏi tìm hiểu bài -Các sản phẩm thực hiện nhiệm vụ học tập ở nhà (do giáo viên giao từ tiết trước) -Đồ dùng học tập III. QUÁ TRÌNH TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG HỌC CHO HỌC SINH 1. Các hoạt động đầu giờ - Ổn định tổ chức - Kiểm tra bài cũ: Không 2. Nội dung bài học 2.1 Khởi động - Mục tiêu: Học sinh cảm nhận về vùng đất và con người Tây nguyên trong những năm kháng chiến chống Mĩ - Nhiệm vụ: Theo dõi hình ảnh và trả lời câu hỏi - Phương thức thực hiện: Gv chiếu 1 số hình ảnh về tác giả, vùng đất Tây Nguyên học sinh suy nghĩ cảm nhận - Sản phẩm : hoàn thiện các câu hỏi trong phần trình chiếu - Tiến trình thực hiện: Hoạt động của GV và HS Nội dung cần đạt - GV giao nhiệm vụ: +Trình chiếu tranh ảnh, cho hs xem tranh ảnh (CNTT) +Chuẩn bị bảng lắp ghép - HS thực hiện nhiệm vụ: - HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ: Từ đó, giáo viên giới thiệu Vào bài: Chiến tranh xâm lược đã tàn phá bao vùng đất, giết đi bao mạng sống của cả con người lãn sinh vật. Có những vùng đất phải gánh chịu vô vàn những thương đau mà tinh thần vẫn luôn quật khởi, ý chí vẫn vững vàng. Tây Nguyên là một nơi như thế đấy và dân làng Xô man trong truyện ngắn “Rừng xà nu” của Nguyễn Trung Thành đã nói lên điều đó. Cánh rừng cũng như con người “nằm trong tầm đai bác” vẫn cứ hiên ngang sống. Không cần đợi chờ nữa, hãy bắt đầu tìm hiểu tác phẩm. + Nhìn hình đoán tác giả Nguyễn Trung Thành + Lắp ghép tác phẩm với tác giả + Đọc, ngâm thơ liên quan đến tác giả 2.2 Hoạt động hình thành kiến thức mới Hoạt đông 1: Hướng dẫn HS tìm hiểu về tác giả - Mục tiêu:Năm được những nét chính trong cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Trung Thành - Nhiệm vụ: HS chuẩn bị bài, thảo luận theo cặp đôi và trình bày, Gv sửa chữa bổ sung - Phương thức thực hiện: Gv phát phiếu phân công nhiệm vụ, các cặp đôi thực hiện và trình bày - Sản phẩm : Hoàn thiện và trình bày các phiếu học tập, bảng phụ - Tiến trình thực hiện: Hoạt động của GV và HS Nội dung cần đạt 1. Cho HS đọc phần Tiểu dẫn (SGK) kết hợp với những hiểu biết cá nhân để giới thiệu về nhà văn Nguyễn Trung Thành (cuộc đời, sự nghiệp, đặc điểm sáng tác,) Học sinh đọc. I. Tìm hiểu chung 1. Tác giả - Tên khai sinh là Nguyễn Ngọc Báu, sinh năm 1932, quê ở Thăng Bình, Quảng Nam. - Nhập ngũ năm 1950, rồi làm phóng viên báo Quân đội nhân dân liên khu V, tập kết ra Bắc, viết văn với bút danh Nguyên Ngọc - Năm 1962: tình nguyện trở về chiến trường miền Nam lấy bút danh Nguyễn Trung Thành. - Tác phẩm: Đất nước đứng lên- giải nhất, giải thưởng Hội văn nghệ Việt Nam năm 1954- 1955; Trên quê hương những anh hùng Điện Ngọc (1969); Đất Quảng (1971- 1974); Ông là nhà văn có những tác phẩm viết hay nhất về đất và người Tây Nguyên trong hai cuộc kháng chiến. Hoạt đông 2: Hướng dẫn HS tìm hiểu về tác phẩm - Mục tiêu:Năm được những nét chính về nội dung và nghệ thuật - Nhiệm vụ: HS chuẩn bị bài, thảo luận cặp đôi và trình bày, Gv sửa chữa bổ sung - Phương thức thực hiện: Gv phát phiếu phân công nhiệm vụ, các cặp thực hiện và trình bày - Sản phẩm : Hoàn thiện và trình bày các phiếu học tập, bảng phụ - Tiến trình thực hiện: Hoạt động của GV và HS Nội dung cần đạt 2. Yêu cầu HS tham khảo tài liệu và hiểu biết lịch sử, để cho biết hoàn cảnh ra đời và xuất xứ của truyện ngắn Rừng xà nu -Điều chỉnh, nhận xét và cho những HS khác phát biểu bổ sung. - Mặc dù Rừng xà nu viết về sự kiện nổi dậy của buôn làng Tây Nguyên trong thời kì đồng khởi trước 1960 nhưng chủ đề tư tưởng của tác phẩm vẫn có quan hệ mật thiết với tình hình thời sự của cuộc kháng chiến lúc tác phẩm ra đời. Tóm tắt tác phẩm cần đảm bảo những chi tiết chính: - Rừng xà nu- hình tượng mở đầu và kết thúc. - Tnú nghỉ phép về thăm làng. - Cụ Mết kể cho dân làng nghe về cuộc đời Tnú và lịch sử làng Xô Man từ những năm đau thương đến đồng khởi nổi dậy. 1. Yêu cầu HS đọc đoạn mở đầu và một số đoạn sau đó tóm tắt toàn bộ tác phẩm. (Tóm tắt tác phẩm cần đảm bảo những chi tiết chính:) 2. Yêu cầu HS phát biểu cảm nhận về nhan đề tác phẩm (thảo luận và phát biểu tự do). GV định hướng, nhận xét và điều chỉnh, nhấn mạnh ý cơ bản 3. Tổ chức cho HS tìm hiểu về hình tượng rừng xà nu theo các yêu cầu: - Cho HS đọc đoạn đầu truyện - Đoạn đầu truyện tác giả tập trung khắc hoạ hình ảnh rừng xà nu, cây xà nu. Cây xà nu hiện lên trong tác phẩm với một diện mạo, phẩm chất như thế nào? HS trả lời theo cặp: - Cây xà nu, rừng xà nu là hình tượng được miêu tả công phu, đậm nét xuyên suốt chiều dài tác phẩm tạo nên một không gian nghệ thuật đậm đà chất Tây Nguyên. - Rừng xà nu hứng chịu sự bắn phá huỷ diệt của đại bác Mĩ suốt trong một thời gian dài. Cây xà nu đầy thương tích , chết chóc - Cây xà nu giàu sức sống, có năng lực sinh sôi nẩy nở cực kì mạnh mẽ; ham ánh sáng , khí trời vươn lên rất nhanh .Cạnh một cây xà nu bị bắn gục, đã có bốn năm cây con mọc lên, ngọn xanh rờn, hình mũi tên lao thẳng lên bầu trời kết thành dải rừng bạt ngàn “đến hút tầm mắt cũng không thấy gì khác ngoài những rừng xà nu nối tiếp chạy đến chân trời” Đã hai ba năm nay, trong mưa bom bão đạn, “rừng xà nu ưỡn tấm ngực lớn của mình ra, che chở cho làng. - Cây xà nu gắn bó mật thiết với đời sống nhân dân làng Xô Man: Cả trong sinh hoạt thường ngày (đuốc xà nu Tnú soi cho Dít giần gạo; khói xà nu trên gương mặt của các em bé; khói xà nu xông bảng nứa cho Tnú và Mai học chữ để mai sau làm cán bộ,). Cả trong những sự kiện trọng đại của buôn làng( Giặc đốt hai bàn tay Tnú bằng giẻ tẩm nhựa xà nu; đuốc xà nu soi rõ xác giặc trong đêm đồng khởi,) ? Rừng xà nu , cây xà nu ngoài ý nghĩa tạo ra không gian xác định cho truyện đem lại chất Tây Nguyên đậm đà cho câu chuyện, còn mang ý nghĩa nào khác? HS trả lời theo cặp: - Cây xà nu chịu thương tích, chết chóc bởi quân thù tàn bạo cũng như dân làng Xô Man bị chúng giết hại ( Anh Xút, bà Nhan; mẹ con Mai) hoặc phải mang thương tật suốt đời như anh Tnú=> mất mát đau thương của dân làng. - Cây xà nu ham ánh sáng và khí trời, có sức sống mãnh liệt không sức gì tàn phá nổi “ cạnh một cây xà nu ngã xuống đã có bốn năm cây con mọc lên, cũng như các thế hệ người Xô Man kế tiếp nhau đứng dậy chiến đấu giành lấy sự sống , tự do.=> biểu tượng cho sự khát khao tự do và sức sống bất diệt của dân làng Xô Man nói riêng, đồng bào Tây Nguyên nói chung. ? Khi miêu tả rừng xà nu, cây xà nu, biện pháp tu từ nào được nhà văn sử dụng một cách thường xuyên nhất quán? HS trả lời theo cặp: - Trong quá trình miêu tả rừng xà nu, cây xà nu, nhà văn đã sử dụng nhân hóa như một phép tu từ chủ đạo. Ông luôn lấy nỗi đau và vẻ đẹp của con người làm chuẩn mực để nói về xà nu khiến xà nu trở thành một ẩn dụ cho con người, một biểu tượng của Tây Nguyên bất khuất, kiên cường. ? Em hãy phát biểu khái quát những cảm nhận của mình về hình tượng rừng xà nu trong truyện? - Định hướng, nhận xét và điều chỉnh, nhấn mạnh ý cơ bản. 2. Tác phẩm: a. Hoàn cảnh ra đời tác phẩm. - Mĩ-nguỵ ra sức phá hoại hiệp định Giơ-ne-vơ, lê máy chém đi khắp miền Nam. Cách mạng rơi vào thời kì đen tối. - Đầu năm 1965, Mĩ đổ quân ồ ạt vào miền Nam và đánh phá ác liệt ra miền Bắc. Cả nước sục sôi không khí đánh Mĩ. Rừng xà nu được viết vào đúng thời điểm đó. Rừng xà nu (1965) ra mắt lần đầu tiên trên Tạp chí văn nghệ quân giải phóng miền Trung Trung bộ (số 2- 1965), sau đó được in trong tập Trên quê hương những anh hùng Điện Ngọc. Tóm tắt II. Đọc- hiểu 1. Nhan đề tác phẩm - Rừng xà nu ẩn chứa cái khí vị riêng Tây Nguyên, gợi lên vẻ đẹp hùng tráng, sức sống bất diệt của cây và tinh thần bất khuất của người Tây Nguyên. - Rừng xà nu mang nhiều tầng nghĩa bao gồm cả ý nghĩa tả thực lẫn ý nghĩa tượng trưng. Tên cho tác phẩm như đã chứa đựng được cảm xúc của nhà văn và linh hồn tư tưởng chủ đề tác phẩm. 2. Hình tượng rừng xà nu a. Cây xà nu đã trở thành một phần máu thịt trong đời sống vật chất và tinh thần của người dân làng Xô Man. - Cây xà nu là hình tượng xuyên suốt, được miêu tả công phu, đậm nét trong toàn bộ tác phẩm : ở phần mở đầu ...trong tác phẩm và kết thúc tác phẩm - Cây xà nu bảo vệ cho người dân Xô Man trước sự huỷ diệt tàn bạo của kẻ thù. - Cây xà nu gắn bó mật thiết với đời sống của nhân dân làng Xô Man . - Đặc biệt, cây xà nu gắn bó mật thiết với cuộc chiến đấu của người dân Xô Man với kẻ thù tàn bạo. b. Cây xà nu tượng trưng cho phẩm chất và số phận của nhân dân Tây Nguyên trong chiến tranh CM. - Cây xà nu phải chịu nhiều đau thương như những đau thương của người dân Xô Man... - Cây xà nu ham ánh sáng và khí trời cũng như dân làng Xô Man ham tự do, họ luôn vương lên đấu tranh để có tự do. - Cây xà nu có sức sống mãnh liệt không gì tàn phá nổi (cạnh một cây mới ngã gục đã có bốn năm cây con mọc lên) cũng như các thế hệ làng Xô Man kế tiếp nhau đứng dậy chiến đấu. - Vẻ đẹp, những thương tích, đặc tính của xà nu...là hiện thân cho vẻ đẹp, những đau thương, khát khao tự do, sức sống của dân làng Xô Man, đồng bào Tây Nguyên trong chiến tranh cách mạng. -Những đặc sắc nghệ thuật xây dựng hình tượng: Sử dụng nhân hoá, ẩn dụ, bút pháp tả thực, tượng trưng, lời văn đậm chất sử thi, câu văn giàu tính tạo hình, nhạc điệu... * Tóm lại: Nguyễn Trung Thành đã tạo nên những hình ảnh ẩn dụ, những liên tưởng kỳ vĩ khi miêu tả rừng xà nu với tất cả lòng yêu mến tự hào. Qua hình tượng cây xà nu, người đọc hiểu biết thêm dải đất Tây Nguyên hùng vĩ, về cuộc sống của đồng bào Tây Nguyên và nhất là thêm yêu quý tự hào về những phẩm chất cao quý của họ. Rừng xà nu trùng điệp chạy đến chân trời là biểu tượng cho thế trận chiến tranh nhân dân, người người lớp lớp. 2.3 Hoạt động luyện tập - Nêu ý nghĩa biểu tượng hình ảnh Rừng xà nu + Biểu tượng cho sự mất mát đau thương của cả dân tộc trong chiến tranh + Biểu tượng cho truyền thống đấu tranh, tư thế sẵn sàng chiến đấu + Biểu tượng cho hình ảnh đồng bào Tây Nguyên anh dũng, kiên cường bất khuất 2.4. Hoạt động vận dụng - Vận dụng làm đề bài về hình tượng Rừng xà nu 2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Liên hệ tác phẩm Đất nước đứng lên 3. Củng cố luyện tập, hướng dẫn học sinh tự học - Bài học cần nắm được : + Cốt truyện và cách tổ chức bố cục tác phẩm. + ý nghĩa, hình tượng Rừng Xà Nu. - Học bài cũ,tìm đọc trọn vẹn tp. - Soạn tác phẩm : Rừng xà nu –Nguyễn Trung Thành theo hệ thống câu hỏi phần hướng dẫn học bài tiết 2. *. RÚT KINH NGHIỆM.