Giáo án Sinh học 12 Bài 54: Biến động số lượng cá thể của quần thể

Tiết 56 Bài 54: BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ Ngày soạn: 13.03.18 Ngày dạy: 14.03.18 I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức -Nêu được khái niệm và các dạng biến động số lượng của quần thể : theo chu kì và không theo chu kì. -Nêu được cơ chế điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể. 2. Kĩ năng -Phân biệt biến động số lượng cá thể của quần thể theo chu kì và không theo chu kì, nguyên nhân của những biến động đó. 3. Thái độ -Có ý thức bảo vệ môi trường sống. II. CHUẨN BỊ -H39.1-3, CB. Hình 54. -Sưu tầm tài liệu về sự biến động số lượng cá thể của quần thể sinh vật III. TIẾN TRÌNH 1. Ổn định -Kiểm diện: sổ đầu bài. 2. Kiểm tra bài cũ -Thế nào là kích thước của quần thể ? Nêu những nhân tố ảnh hưởng đến kích thước của QT sinh vật? -Thế nào là tăng trưởng quần thể ? Lấy ví dụ minh họa 2 kiểu tăng trưởng quần thể? 3. Bài mới I. KHÁI NIỆM VỀ BIẾN ĐỘNG VÀ CÁC DẠNG BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH - Giới thiệu một số kiểu biến động số lượng cá thể. - Biến động số lượng cá thể là gì ? - Giới thiệu tiếp các hình thức biến động số lượng cá thể. - Dựa vào H54 cho biết vì sao số lượng Thỏ và Mèo rừng lại tăng và giảm theo chu kỳ gần giống nhau? - Biến động theo chu kỳ là gì ? Cho ví dụ. - Có các kiểu biến động theo chu kì nào ? - Giới thiệu H39.2 SGK 12cb, cho biết vì sao số lượng Thỏ lại giảm? - Biến động không theo chu kỳ là gì ? cho ví dụ ? - Nguyên nhân gây ra biến động số lượng cá thể trong quần thể ? Ví dụ ? - Lắng nghe. - Là sự tăng hoặc giảm số lượng cá thể. - Lắng nghe. - Thỏ là thức ăn của Mèo rừng: Số lượng Thỏ tăng " số lượng Mèo rừng tăng do thức ăn dồi dào. - Biến động số lượng cá thể của quần thể theo chu kỳ là biến động xảy ra do những thay đổi có chu kỳ của điều kiện môi trường. - Nêu được: chu kì ngày đêm, tuần trăng và thủy triều, năm, nhiều năm. - Thỏ bị bệnh u nhầy do nhiễm virut. - Là biến động xảy ra do những thay đổi bất thường của môi trường tự nhiên hay do hoạt động khai thác tài nguyên quá mức của con người gây nên. - Nêu được hai nhóm nguyên nhân và lấy được các ví dụ tương ứng. 1. Khái niệm -Biến động số lượng cá thể của quần thể là sự tăng hay giảm số lượng cá thể của quần thể. -Ví dụ: 2. Các dạng biến động số lượng cá thể -Số lượng cá thể của quần thể có thể bị biến động theo chu kì hoặc không theo chu kì. + Biến động số lượng cá thể của quần thể theo chu kì là biến động xảy ra do những thay đổi có tính chu kì của môi trường. Các kiểu biến động theo chu kì: chu kì ngày đêm, tuần trăng và thủy triều, năm, nhiều năm. + Biến động số lượng cá thể của quần thể không theo chu kì là biến động mà số lượng cá thể của quần thể tăng hoặc giảm một cách đột ngột do những thay đổi bất thường của môi trường tự nhiên hay do hoạt động khai thác tài nguyên quá mức của con người. 3. Nguyên nhân gây biến động số lượng cá thể của quần thể -Ảnh hưởng của các nhân tố vô sinh: ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm , -Ảnh hưởng của các nhân tố hữu sinh: thức ăn, kẻ thù, dịch bệnh , đặc biệt là sự cạnh tranh của các cá thể trong quần thể. II. SỰ ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH - Phân tích một ví dụ về khả năng điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể. - Quần thể có khả năng điều chỉnh số lượng cá thể bằng những cách nào ? - Cụ thể: + Trong điều kiện thuận lợi (hoặc số lượng cá thể của quần thể thấp) ? + Khi điều kiện môi trường khó khăn (hoặc số lượng quần thể quá cao) - Thế nào là trạng thái cân bằng của quần thể ? - Nguyên nhân quần thể tự điều chỉnh về trạng thái cân bằng ? -Lắng nghe. - Chỉ ra được bao gồm: sức sinh sản, tỉ lệ tử vong, xuất cư, nhập cư.. + Mức tử vong giảm, sức sinh sản tăng, nhập cư tăng ® tăng số lượng cá thể của quần thể. + Mức tử vong tăng, sức sinh sản giảm, xuất cư tăng ® giảm số lượng cá thể của quần thể. - Nêu được khái niệm. - Do quần thể có khả năng tự điều chỉnh số lượng với khả năng cung cấp nguồn sống của môi trường -Quần thể luôn có xu hướng tự điều chỉnh số lượng cá thể bằng cách làm giảm hoặc kích thích làm tăng số lượng cá thể. Cơ chế chủ yếu là sự thay đổi mối quan hệ mức sinh sản – tử vong. -Sự biến động số lượng cá thể của quần thể được điều chỉnh bởi sức sinh sản, tỉ lệ tử vong, xuất cư, nhập cư. + Khi điều kiện môi trường thuận lợi (hoặc số lượng cá thể quần thể thấp) ® mức tử vong giảm, sức sinh sản tăng, nhập cư tăng ® tăng số lượng cá thể của quần thể. + Khi điều kiện môi trường khó khăn (hoặc số lượng quần thể quá cao) ® mức tử vong tăng, sức sinh sản giảm, xuất cư tăng ® giảm số lượng cá thể của quần thể. -Các nhân tố điều chỉnh số lượng cá thể: cạnh tranh, di cư, quan hệ vật an thịt, con mồi, vật kí sinh –vật chủ. * Trạng thái cân bằng của quần thể: Quần thể luôn có khả năng tự điều chỉnh số lượng cá thể khi số cá thể tăng quá cao hoặc giảm quá thấp dẫn tới trạng thái cân bằng (trạng thái số lượng cá thể ổn định và phù hợp với khả năng cung cấp nguồn sống của môi trường). 4. Củng cố Câu 1: Đâu là kiểu biến động theo chu kì mùa ? A. Cá cơm ở biển Peru có biến động số lượng cá thể theo chu kì là 10-12 năm. B. Muỗi tăng số lượng vào mùa hè. C. Số lượng cá thể của loài thực vật nổi tăng vào ban ngày giảm vào ban đêm. D. Cháy rừng U Minh làm cho số lượng cá thể của các QT sinh vật giảm đột ngột. Câu 2: Đâu là kiểu biến động không theo chu kì: A. Cháy rừng U Minh B. Muỗi giảm số lượng vào mùa đông C. Số lượng thỏ giảm khi số mèo rừng tăng D. Chim di cư vào mùa đông 5. Dặn dò -Ghi nhớ phần chữ in nghiêng trong SGK. -Chuẩn bị kiểm tra giữa học kì II.