Giáo án tin học 12 - Bài 11: Các thao tác với cơ sở dữ liệu quan hệ

§11. CÁC THAO TÁC VỚI CƠ SỞ DỮ LIỆU QUAN HỆ I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Học sinh biết được các chức năng của hệ quản trị cơ sở dữ liệu quan hệ và vai trò, ý nghĩa của các chức năng đó trong quá trình tạo lập, cập nhật và khai thác hệ quản trị cơ sở dữ liệu quan hệ. - Học sinh biết cách tạo lập cơ sở dữ liệu, cập nhật cơ sở dữ liệu và khai thác cơ sở dữ liệu (sắp xếp các bản ghi, truy vấn cơ sở dữ liệu và xem dữ liệu, kết xuất báo cáo) trên một số hệ quản trị cơ sở dữ liệu quan hệ. 2. Kĩ năng - Có liên hệ với các thao tác cụ thể đã được học trên hệ quản trị cơ sở dữ liệu Access. II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH - Máy vi tính cài đầy đủ các phần mềm: Access, Foxpro. - Một cơ sở dữ liệu quanli_hs được xây dựng trên Access và một cơ sở dữ liệu quanli_hs được xây dựng trên Foxpro. - Máy chiếu projector dùng để chiếu các ví dụ. - Sách giáo khoa. III. HOẠT ĐỘNG DẠY-HỌC 1. Tìm hiểu thao tác tạo lập cơ sở dữ liệu. a. Mục tiêu: - Học sinh biết cách tạo bảng, chọn khóa cho bảng và lưu cấu trúc bảng, tạo liên kết giữa các bảng. b. Nội dung: - Tạo bảng: Phải khai báo cấu trúc bảng: + Đặt tên trường. + Khai báo kiểu dữ liệu cho mỗi trường. + Khai báo kích thước của trường. - Chọn khóa chính cho bảng bằng cách để hệ quản trị cơ sở dữ liệu tự động chọn hoặc ta xác định khóa thích hợp trong các khóa của bảng. - Lưu cấu trúc bảng: phải đặt tên bảng. - Tạo liên kết giữa các bảng bằng cách xác định các trường chung trong các bảng. Liên kết giúp hệ quản trị cơ sở dữ liệu biết các bảng kết nối như thế nào để phục vụ việc kết xuất thông tin. c. Các bước tiến hành: HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH - Yêu cầu học sinh trình bày lại cách tạo bảng trong Access. - Khái quát các thao tác tạo bảng trong cơ sở dữ liệu quan hệ: Thực hiện khai báo cấu trúc bảng (đặt tên trường, kiểu dữ liệu, kích thước của trường); chỉ định khóa chính; đặt tên và lưu cấu trúc bảng; điều chỉnh cấu trúc bảng (thêm/xóa trường, thay đổi thứ tự trường, thay đổi khóa chính...) - Yêu cầu học sinh thực hiện tạo bảng có tên Hoc_sinh trên máy chiếu. - Hướng dẫn học sinh cách tạo bảng có tên Hoc_sinh trong Foxpro. + Khởi động Foxpro. + Chọn File → New... + Chọn Table, chọn New file. Xuất hiện giao thoại lưu file, gõ tên bảng hoc_sinh, chọn nút Save để lưu bảng. Xuất hiện màn hình tạo cấu trúc bảng: + Thực hiện nhập tên trường, kiểu dữ liệu và kích thước của trường. + Bấm chuột nút lệnh OK để kết thúc việc tạo cấu trúc bảng. - Hỏi: sau khi đã thực hiện tạo bảng xong, ta có thể khai thác được cơ sở dữ liệu chưa? - Yêu cầu học sinh nhận xét chung về các thao tác tạo lập cơ sở dữ liệu trên hệ quản trị cơ sở dữ liệu quan hệ. - Sử dụng kiến thức đã được học để nhắc lại các bước + Mở cơ sở dữ liệu. + Chọn đối tượng Table + Bấm đúp vào Creat table in design view + Nhập tên trường, kiểu trường... - Thực hiện theo yêu cầu của giáo viên. - Quan sát giáo viên và nhận xét: Việc tạo bảng trên Foxpro về cơ bản cũng tương tự như trên Access - Chưa, phải nhập dữ liệu. - Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu quan hệ đều có các thao tác tạo cấu trúc bảng tương tự nhau. 2. Tìm hiểu thao tác cập nhật dữ liệu. a. Mục tiêu: - Học sinh biết cách thêm, xóa, sửa dữ liệu của bảng. b. Nội dung: - Dữ liệu nhập vào có thể được chỉnh sửa, thêm, xóa. - Thêm bản ghi bằng cách bổ sung một hoặc một số bộ dữ liệu vào bảng. - Chỉnh sửa dữ liệu là việc thay đổi các giá trị của một số thuộc tính của một bộ mà không phải thay đổi toàn bộ giá trị của các thuộc tính còn lại của bộ đó. - Xóa bản ghi là việc xóa một hoặc một số bộ của bảng. c. Các bước tiến hành: HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH - Diễn giải: Sau khi tạo được cấu trúc bảng ta mới thực hiện nhập dữ liệu. - Yêu cầu học sinh cho biết có những cách nhập dữ liệu nào? - Khởi động Access, mở một cơ sở dữ liệu đã có sẵn và yêu cầu học sinh minh họa hai cách nhập dữ liệu: nhập dữ liệu qua biểu mẫu và nhập trực tiếp trên bảng của Access. - Giới thiệu cách cập nhật dữ liệu trong Foxpro bằng trực tiếp. + Khởi động Foxpro + Mở bảng hoc_sinh: trên cửa sổ lệnh gõ lệnh use hoc_sinh + Hiển thị bảng: gõ lệnh Brow + Thêm bản ghi: gõ lệnh Appe blan - Giới thiệu cách cập nhật dữ liệu trong Foxpro bằng biểu mẫu. + Thực hiện một biểu mẫu nhập dữ liệu mà giáo viên đã chuẩn bị trước. Thực hiện nhập dữ liệu để học sinh thấy được sự tiện lợi của biểu mẫu + Mở bảng để học sinh thấy được dữ liệu vừa nhập qua biểu mẫu. - Yêu cầu học sinh nhận xét chung về các thao tác cập nhật dữ liệu trên hệ quản trị cơ sở dữ liệu quan hệ. - Nhập trực tiếp trên bảng và nhập thông qua biểu mẫu nhập dữ liệu. - Quan sát giáo viên để so sánh với Acces đã được học. - Quan sát giáo viên và nhận xét: nhập bằng biểu mẫu thuận tiện hơn nhập trực tiếp. - Nhập dữ liệu trên biểu mẫu của Access cũng tương tự như trên Foxpro - Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu quan hệ đều cho phép cập nhật dữ liệu bằng hai cách: nhập trực tiếp và nhập thông qua biểu mẫu. 3. Tìm hiểu các thao tác khai thác cơ sở dữ liệu. a. Mục tiêu: - Học sinh biết sắp xếp các bản ghi, truy vấn cơ sở dữ liệu, xem dữ liệu và kết xuất báo cáo. b. Các bước tiến hành: HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH - Giáo viên nhắc lại phát biểu đơn giản về bài toán sắp xếp trong sách giáo khoa tin học 10. 1- Sắp xếp trên Access: + Mở bảng Hoc_sinh đã được tạo và đã được nhập dữ liệu. + Yêu cầu học sinh thực hiện sắp xếp cột To theo thứ tự tăng dần. 2- Sắp xếp trên Foxpro. + Khởi động Foxpro. + Mở bảng Hoc_sinh.dbf đã được tạo và đã được nhập dữ liệu: gõ lệnh use hoc_sinh + Giới thiệu cho học sinh lệnh để sắp xếp cột To theo thứ tự tăng dần: gõ lệnh Sort on To /a to sxto.dbf + Mở bảng sxto.dbf để học sinh thấy bảng đã được sắp xếp. + Mở bảng hoc_sinh.dbf để học sinh thấy dữ liệu gốc. - Yêu cầu học sinh nhận xét điểm khác nhau của hai bảng kết quả giữa hai lần sắp xếp trên access và trên foxpro trong ví dụ này. - Diễn giải: trong Foxpro cũng có lệnh để sắp xếp trên bảng dữ liệu nguồn, ta không xét ở đây. - Yêu cầu học sinh sắp xếp tăng dần theo điểm môn Toán. 3- Truy vấn trên Access: - Mở bảng Hoc_sinh đã được tạo và đã được nhập dữ liệu. - Yêu cầu học sinh thực hiện hiển thị danh sách học sinh tổ 1. 4- Truy vấn trên Foxpro. - Khởi động Foxpro. - Mở bảng Hoc_sinh.dbf đã được tạo và đã được nhập dữ liệu. - Giới thiệu cho học sinh lệnh để chọn ra danh sách học sinh tổ 1. - Yêu cầu học sinh thực hiện thêm một số ví dụ khác. 5- Xem dữ liệu trên Access: - Mở bảng Hoc_sinh. - Yêu cầu học sinh thực hiện hiển thị bảng chỉ gồm các cột Hodem, ten, ngsinh. 6- Xem dữ liệu trên Foxpro. - Mở bảng Hoc_sinh.dbf - Giới thiệu cho học sinh lệnh để hiển thị bảng chỉ gồm các cột Hodem, ten, ngsinh. Brow all fiel hodem, ten, ngsinh - Lưu ý cho học sinh: các hệ quản trị cơ sở dữ liệu còn cho phép tạo ra các biểu mẫu để xem bản ghi. (Nếu còn thời gian giáo viên có thể thiết kế biểu mẫu này hoặc giới thiệu biểu mẫu xem bản ghi) 7- Kết xuất báo cáo trên Access: - Yêu cầu học sinh thực hiện xuất kết quả học tập của từng học sinh ra máy in. 8- Kết xuất báo cáo trên Foxpro. - Khởi động Foxpro. - Giới thiệu cho học sinh cách tạo báo cáo và thực hiện báo cáo để xuất kết quả ra máy in. - Yêu cầu học sinh nhận xét chung về các thao tác khai thác dữ liệu trên hệ quản trị cơ sở dữ liệu quan hệ 1- Các thao tác để sắp xếp + Chọn cột To + Bấm chuột vào công cụ 2- Quan sát quá trình thực hiện và kết quả của giáo viên. . - Access thực hiện sắp xếp ngay trên bảng dữ liệu nguồn. - Foxpro sắp xếp thành một bảng mới, bảng nguồn không thay đổi - Thực hiện trên máy: + Use hoc_sinh.dbf + Sort on toan /a to sxtoan + Use sxtoan + Brow 3- Thực hiện các thao tác trên máy của giáo viên. + Chọn đối tượng Queries + Bấm đúp chuột vào Creat query by using wizard + Chọn bảng hoc_sinh + Chọn các trường cho mẫu hỏi. + Chọn Next 2 lần. + Trên cột To, dòng criteria gõ 1. + Thực hiện mẫu hỏi để thu kết quả. 4- Quan sát quá trình thực hiện và kết quả của giáo viên và so sánh với Access. 5- Thực hiện yêu cầu của giáo viên. + Bấm đúp chuột vào bảng Hoc_sinh. + Bấm phải chuột vào các cột không muốn hiển thị, chọn lệnh hide columns. 6- Quan sát giáo viên thực hiện và so sánh với Access. 7- Thực hiện yêu cầu của giáo viên. 8- Quan sát quá trình thực hiện và kết quả của giáo viên để so sánh nhận xét. - Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu quan hệ đều có các công cụ hỗ trợ khai thác cơ sở dữ liệu tương tự nhau. 4. Củng cố kiến thức - Giáo viên: Hãy nêu các bước tạo lập cơ sở dữ liệu. - Học sinh: Tạo bảng, lưu bảng, chọn khóa và tạo liên kết. - Giáo viên: Hãy nêu các thao tác cập nhật dữ liệu - Học sinh: Thêm bản ghi, xóa bản ghi, chỉnh sửa dữ liệu của bản ghi. - Giáo viên: Hãy nêu các thao tác khai thác dữ liệu: - Học sinh: Sắp xếp các bản ghi, truy vấn cơ sở dữ liệu, xem dữ liệu và kết xuất báo cáo. 5. Câu hỏi và bài tập ở nhà - Trả lời các câu hỏi bài tập 1, 2, 3, 4, 5, sách giáo khoa, trang 94.