Hoàn thiện quy định về tội rửa tiền trong Luật Hình sự Việt Nam trên cơ sở kinh nghiệm quốc tế

Hoàn thiện quy định về tội rửa tiền trong Luật Hình sự Việt Nam trên cơ sở kinh nghiệm quốc tế Trần Văn Tuân Khoa Luật Luận văn ThS. Luật hình sự; Mã số: 60 38 40 Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Khắc Hải Năm bảo vệ: 2013 Abstract. Nghiên cứu thực trạng việc áp dụng Điều 251 Bộ luật Hình sự Việt Nam về tội rửa tiền. Trên cơ sở phân tích những thiếu sót, khuyết điểm và những vướng mắc của việc áp dụng pháp luật hình sự liên quan đến việc xác định hành vi rửa tiền trên thực tế, đề xuất những giải pháp cụ thể nhằm góp phần tạo sự nhận thức và áp dụng pháp luật được thống nhất. Tìm ra nguyên nhân và đề xuất những giải pháp cụ thể nhằm phục vụ công tác đấu tranh phòng, chống tội rửa tiền. Keywords. Pháp luật Việt Nam; Luật hình sự; Việt Nam Content. MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục MỞ ĐẦU 1 Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ RỬA TIỀN 6 1.1. Lược sử hình thành và phát triển của các quy định pháp lý về hành vi rửa tiền 6 1.1.1. Lược sử hình thành và phát triển của các quy định pháp lý về hành vi rửa tiền trên thế giới 6 1.1.2. Lược sử hình thành và phát triển của các quy định pháp lý về hành vi rửa tiền tại Việt Nam 8 1.2. Quy định về rửa tiền trong một số Công ước quốc tế, 40+9 khuyến nghị của FATF và trong pháp luật một số nước trên thế giới 10 1.2.1. Quy định về rửa tiền trong một số Văn kiện pháp lý quốc tế 10 1.2.1.1. Công ước Viên năm 1988 10 1.2.1.2. Công ước 141 về tội phạm rửa tiền; phát hiện, bắt giữ và tịch thu các khoản tiền và tài sản do phạm tội mà có 11 1.2.1.3. Công ước Palermo năm 2000 12 1.2.1.4. Một số Công ước quốc tế khác 13 1.2.2. 40+9 Khuyến nghị của Lực lượng đặc nhiệm tài chính về chống rửa tiền quốc tế (FATF) 14 1.2.3. Quy định về rửa tiền trong pháp luật một số nước trên thế giới 15 1.2.3.1. Pháp luật của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ 15 1.2.3.2. Pháp luật của Liên bang Nga 16 1.2.3.3. Pháp luật của Úc 18 1.2.3.4. Pháp luật của Vương quốc Anh 18 1.2.3.5. Pháp luật của Cộng hoà Pháp 19 1.2.3.6. Pháp luật của Thái Lan 20 1.2.3.7. Pháp luật của Liên bang Thụy Sĩ 20 1.2.3.8. Pháp luật của Vương quốc Bỉ 21 1.2.3.9. Pháp luật Cộng hòa nhân dân Trung Hoa 22 1.3. Quy định về hành vi rửa tiền trong pháp luật Việt Nam 23 Chương 2: TỘI RỬA TIỀN TRONG BỘ LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG 27 2.1. Khái niệm rửa tiền, dấu hiệu pháp lý đặc trưng và khung hình phạt của tội rửa tiền trong Bộ luật Hình sự Việt Nam năm 1999 30 sửa đổi, bổ sung năm 2009 2.1.1. Khái niệm rửa tiền 30 2.1.2. Khách thể của tội phạm 31 2.1.3. Mặt khách quan của tội phạm 32 2.1.4. Chủ thể của tội phạm 34 2.1.5. Mặt chủ quan của tội phạm 36 2.1.6. Hình phạt 38 2.2. Thực trạng của hoạt động rửa tiền và tội rửa tiền tại Việt Nam hiện nay 39 2.3. Một số vướng mắc trong việc áp dụng các quy định của tội rửa tiền trong Bộ luật Hình sự Việt Nam 49 Chương 3: MỘT SỐ ĐỀ XUẤT NHẰM HOÀN THIỆN QUY ĐỊNH VỀ TỘI RỬA TIỀN TRONG LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM 54 3.1. Kinh nghiệm quốc tế và một số nước trên thế giới trong việc quy định về tội rửa tiền và việc hoàn thiện quy định về tội rửa tiền trong luật hình sự Việt Nam 54 3.1.1. Thông qua một số Công ước quốc tế và Khuyến nghị của FATF 54 3.1.2. Thông qua pháp luật của một số nước trên thế giới 56 3.1.2.1. Pháp luật Liên bang Nga 56 3.1.2.2. Pháp luật Cộng hòa Liên bang Đức 59 3.1.2.3. Pháp luật Cộng hòa nhân dân Trung Hoa 60 3.1.2.4. Pháp luật Vương quốc Thụy Điển 61 3.1.2.5. Pháp luật Cộng hòa Indonesia 64 3.1.2.6. Pháp luật một số nước khác 66 3.2. Một số đề xuất nhằm hoàn thiện quy định về tội rửa tiền 68 KẾT LUẬN 76 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 78 References. 1. Ban Chỉ đạo phòng, chống rửa tiền (2010), Quyết định số 163/QĐ-BCĐPCRT ngày 12/4 về việc ban hành Quy chế hoạt động của ban chỉ đạo phòng, chống rửa tiền, Hà Nội. 2. Nguyễn Hòa Bình (2004), Đấu tranh phòng, chống tội phạm rửa tiền ở Việt Nam, (Sách chuyên khảo), Nxb Công an nhân dân, Hà Nội. 3. Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Bộ Tư pháp, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao (2011), Thông tư liên tịch số 09/2011/TTLT-BCA-BQP-BTP-NHNNVN-VKSNDTC- TANDTC hướng dẫn áp dụng các quy định của Bộ luật Hình sự về tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có và tội rửa tiền, Hà Nội. 4. Bộ Ngoại giao (2008), Tuyên bố chung của Hội nghị liên Bộ trưởng Ngoại giao - Kinh tế APEC lần thứ 20 tại Peru, (Tài liệu dịch), Hà Nội. 5. Bộ Tài chính (2010), Thông tư số 148/2010/TT-BTC ngày 24/9 về việc hướng dẫn thực hiện các biện pháp phòng, chống rửa tiền trong lĩnh vực bảo hiểm, chứng khoán và trò chơi giải trí có thưởng, Hà Nội. 6. Bộ Xây dựng (2011), Thông tư số 12/2011/TT-BXD ngày 01/9 về việc hướng dẫn thực hiện một số nội dung của Nghị định số 74/2005/NĐ-CP ngày 07/6/2005 của Chính phủ về phòng, chống rửa tiền đối với hoạt động kinh doanh bất động sản, Hà Nội. 7. Chính phủ (2005), Nghị định số 74/2005/NĐ-CP ngày 07/6 về phòng, chống rửa tiền, Hà Nội. 8. Chính phủ (2009), Quyết định số 470/2009/QĐ-TTg ngày 13/4 của Thủ tướng Chính phủ về việc thành lập Ban chỉ đạo phòng, chống rửa tiền, Hà Nội. 9. Chính phủ (2009), Nghị quyết số 21/2009/NQ-CP ngày 12/5 về việc ban hành Chiến lược quốc gia phòng, chống tham nhũng đến năm 2020, Hà Nội. 10. Chính phủ (2010), Quyết định số 1451/2010/QĐ-TTg ngày 12/8 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành kế hoạch hành động quốc gia về chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố, Hà Nội. 11. Chính phủ (2011), Quyết định số 287/2011/QĐ-TTg ngày 24/02 của Thủ tướng Chính phủ về việc sửa đổi, bổ sung Quyết định số 1451/QĐ-TTg ngày 12/8/2010 về việc ban hành Kế hoạch hành động quốc gia về chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố, Hà Nội. 12. Chính phủ (2011), Tờ trình số 238 ngày 21/10 về dự án luật phòng, chống rửa tiền, Hà Nội. 13. Chủ tịch nước (2009), Quyết định số 950/2009/QĐ-CTN ngày 30/6 của Chủ tịch nước về việc phê chuẩn Công ước của Liên hợp quốc về chống tham nhũng, Hà Nội. 14. Vũ Huy Cương (2002), "Rửa tiền một tội phạm quốc tế điển hình", Khoa học pháp lý, (5). 15. Lê Đăng Doanh, Trần Thị Hồng Nhạn (2010), "Tìm hiểu về tội rửa tiền - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn áp dụng", Tòa án nhân dân, kỳ 1, 10(19). 16. Trần Hữu Dũng (2005), "Rửa tiền và toàn cầu hoá", ngày 22/12. 17. Đảng Cộng sản Việt Nam (2006), Nghị quyết số 04-NQ/TW ngày 21/8 của Hội nghị lần thứ ba Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa X về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, Hà Nội. 18. Đảng Cộng sản Việt Nam (2008), Chỉ thị số 21-CT/TW ngày 26/3 của Bộ Chính trị về tiếp tục tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác phòng, chống kiểm soát ma túy trong tình hình mới, Hà Nội. 19. Nguyễn Minh Đức (2011), Bộ luật Hình sự Liên bang Nga, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội. 20. FATF (Lực lượng đặc nhiệm tài chính về chống rửa tiền) (2004), 40+9 Khuyến nghị. 21. Trần Thị Hiền (2011), Bộ luật Hình sự Nhật Bản, Nxb Từ điển bách khoa, Hà Nội. 22. Nguyễn Văn Hoàn (2009), "Sửa đổi, bổ sung quy định của Bộ luật Hình sự về tội rửa tiền góp phần tháo gỡ khó khăn trong thực tiễn và đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế", Kiểm sát, (4). 23. Đinh Thế Hưng, Trần Văn Biên (2010), Bình luận Bộ luật Hình sự sửa đổi, bổ sung 2009, Nxb Lao động, Hà Nội. 24. Khoa Luật - Đại học quốc gia Hà Nội (2003), Giáo trình Luật hình sự Việt Nam phần chung, Nxb Đại học quốc gia Hà Nội, Hà Nội. 25. Liên hợp quốc (1988), Công ước về chống buôn bán bất hợp pháp các chất ma túy và chất hướng thần năm 1988. 26. Liên hợp quốc (1990), Công ước về rửa tiền, khám xét, thu giữ và tịch thu các khoản thu nhập từ tội phạm. 27. Liên hợp quốc (2000), Công ước về chống tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia (Công ước Palermo năm 2000). 28. Liên hợp quốc (2003), Công ước về chống tham nhũng. 29. "Luật hình sự của một số nước trên thế giới" (1998), Dân chủ và pháp luật, (Số chuyên đề). 30. Vương Tịnh Mạch (2009), "Phòng chống rửa tiền ở Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế", Nghiên cứu lập pháp, (144). 31. Nguyễn Ngọc Minh (2011), "Một số nội dung cơ bản trong Luật chống rửa tiền của nước Cộng hoà nhân dân Trung Hoa", Cảnh sát nhân dân, 5(27). 32. Nguyễn Ngọc Minh (2011), "Nghiên cứu phạm vi chủ thể của tội phạm rửa tiền trong luật hình sự Việt Nam", Dân chủ và pháp luật, 12(237). 33. Quang Minh (2011), "Hoàn thiện khung pháp lý về phòng chống rửa tiền", ngày 07/11. 34. Khuất Văn Nga, Lê Thư, Mai Anh Thông, Nguyễn Mạnh Toàn, Nguyễn Mạnh Tiến, Nguyễn Đăng Thắng (2009), Tội phạm có tổ chức, đưa hối lộ, nhận hối lộ và rửa tiền - thực tiễn và giải pháp đấu tranh phòng, chống loại tội này, Dự án hỗ trợ thể chế cho Việt Nam. 35. Ngân hàng Nhà nước (2007), Quyết định số 1727/QĐ-NHNN ngày 23/7 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam về việc ban hành Quy chế tổ chức và hoạt động của Trung tâm Thông tin phòng, chống rửa tiền, Hà Nội. 36. Ngân hàng Nhà nước (2009), Thông tư số 22/2009/TT-NHNN ngày 17/11 về việc hướng dẫn thực hiện các biện pháp phòng, chống rửa tiền, Hà Nội. 37. Ngân hàng Nhà nước (2011), Quyết định số 378/QĐ-NHNN ngày 08/3 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam về việc ban hành Kế hoạch thực hiện công tác phòng, chống rửa tiền và tài trợ khủng bố trong ngành Ngân hàng, Hà Nội. 38. Ngân hàng Nhà nước (2011), Báo cáo số 109/BC-NHNN ngày 07/9 về việc tổng kết 6 năm thi hành Nghị định số 74/2005/NĐ-CP về phòng, chống rửa tiền, Hà Nội. 39. Ngân hàng Nhà nước (2011), Bản thuyết minh dự thảo Luật phòng, chống rửa tiền ngày 01/9, Hà Nội. 40. Ngân hàng Nhà nước (2011), Thông tư số 41/2011/TT-NHNN ngày 15/12 hướng dẫn nhận biết và cập nhật thông tin khách hàng trên cơ sở rủi ro phục vụ công tác phòng, chống rửa tiến, Hà Nội. 41. Hồ Trọng Ngũ (2009), "Vấn đề tội phạm có tổ chức và trách nhiệm hình sự pháp nhân trong sửa đổi Bộ luật Hình sự năm 1999", Nghiên cứu lập pháp, (3). 42. Nhà Pháp luật Việt - Pháp (2007), Tài liệu tập huấn về đấu tranh phòng, chống tội hợp pháp hoá tiền, tài sản do người khác phạm tội mà có, từ ngày 19 - 27/11, Hà Nội. 43. Nhóm Châu Á - Thái Bình Dương (APG), Đánh giá về mức độ tuân thủ của Việt Nam đối với 40+9 Khuyến nghị về chống rửa tiền, chống tài trợ khủng bố của Lực lượng đặc nhiệm tài chính (FATF). 44. Nguyễn Ngọc Nhuận (Chủ biên) (2006), Một số văn bản điển chế và pháp luật Việt Nam, Tập 1, Từ thế kỷ 15 - 18 (Quốc triều hình luật, Quyển 2, Chương Vi chế, Điều 80, 95, 96), Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội. 45. Nguyễn Ngọc Nhuận (Chủ biên) (2009), Một số văn bản điển chế và pháp luật Việt Nam, Tập 2, Từ thế kỷ 15 - 18 (Hồng Đức thiện chính thư, Năm Hồng Đức thứ 7 - 1476, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội. 46. Tú Oanh - Hoàng Đoàn (2009), "Cuộc chiến chống rửa tiền ở Việt Nam", ngày 02/8. 47. Paul Allan Schott (2007), Hướng dẫn tham khảo về chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố, Nxb Văn hóa thông tin, Hà Nội. 48. Hồng Phúc (2005), "Việt Nam thúc đẩy mạnh hoạt động chống rửa tiền", ngày 05/3. 49. Đinh Văn Quế (2006), Bình luận khoa học Bộ luật Hình sự, tập IX, các tội xâm phạm an toàn công cộng, trật tự công cộng, Nxb Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí Minh 50. Quốc hội (1985), Bộ luật Hình sự, Hà Nội. 51. Quốc hội (1992), Hiến pháp, Hà Nội. 52. Quốc hội (1997), Luật Các tổ chức tín dụng, Hà Nội. 53. Quốc hội (1999), Bộ luật Hình sự, Hà Nội. 54. Quốc hội (2001), Hiến pháp (sửa đổi, bổ sung), Hà Nội. 55. Quốc hội (2009), Bộ luật Hình sự (sửa đổi, bổ sung), Hà Nội. 56. Quốc hội (2010), Luật Các tổ chức tín dụng, Hà Nội. 57. Văn Tạo (2009), "Thanh toán không dùng tiền mặt: Thực trạng, nguyên nhân và giải pháp", Ngân hàng, (19). 58. Văn Tạo, Kim Anh (2011), "Phòng, chống rửa tiền: kinh nghiệm của các nước và bài học cho Việt Nam", www.nclp.org.vn, ngày 05/12. 59. Minh Tiến (2009), "Tội phạm rửa tiền ở Việt Nam tiềm ẩn nhiều phức tạp", ngày 17/4. 60. Trịnh Quốc Toản (2011), Trách nhiệm hình sự của pháp nhân trong pháp luật hình sự - Sách chuyên khảo, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 61. Nguyên Trang (2012), "Ai chịu trách nhiệm phòng chống rửa tiền?", ngày 23/5. 62. Trung tâm Nghiên cứu tội phạm học và phòng ngừa tội phạm - Học viện Cảnh sát nhân dân (2008), Sổ tay hướng dẫn điều tra tội phạm về rửa tiền, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội. 63. Trung tâm Từ điển học - Viện Ngôn ngữ học (2004), Từ điển tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng, Đà Nẵng 64. Nông Xuân Trường (2005), "Tìm hiểu về việc phòng chống tội phạm rửa tiền trên thế giới", Kiểm sát, (9). 65. Trường Đại học Luật Hà Nội (2011), Giáo trình Luật hình sự Việt Nam, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội. 66. UNODC (2008), Báo cáo so sánh hệ thống pháp luật Việt Nam với 40 khuyến nghị và 9 khuyến nghị đặc biệt của lực lượng đặc nhiệm tài chính. 67. Phùng Thế Vắc, Trần Văn Luyện, Phạm Thanh Bình, Nguyễn Đức Mai, Nguyễn Sỹ Đại, Nguyễn Mai Bộ (2001), Bình luận khoa học Bộ luật Hình sự năm 1999 - Phần các tội phạm, Hà Nội. 68. Viện Khoa học pháp lý - Bộ Tư pháp (2005), Bộ luật Hình sự Cộng hòa Liên bang Đức, (Tài liệu dịch tham khảo), Hà Nội. 69. Viện Khoa học pháp lý - Bộ Tư pháp (2011), "Nghiên cứu các giải pháp pháp lý phòng chống rửa tiền ở Việt Nam trong xu thế hội nhập", Thông tin khoa học pháp lý, (8 + 9). 70. Viện Nghiên cứu lập pháp (2012), Nội dung cơ bản trong luật chống rửa tiền của một số nước, (Tài liệu tham khảo phục vụ Kỳ họp thứ 3 Quốc hội khoá XIII), Hà Nội. 71. "Việt Nam: Đang trở thành điểm đến của nạn rửa tiền" (2011), ngày 31/10. 72. Võ Khánh Vinh (Chủ biên) (2002), Giáo trình Luật hình sự Việt Nam (Phần chung), Nxb Công an nhân dân, Hà Nội. 73. Võ Khánh Vinh (Chủ biên) (2002), Giáo trình Luật hình sự Việt Nam (Phần các tội phạm), Nxb Công an nhân dân, Hà Nội. 74. Nguyễn Xuân Yêm (2005), Phòng chống các loại tội phạm ở Việt Nam thời kỳ đổi mới, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội. TIẾNG ANH 75. FATF (2006), Mutual Evaluation Report on Anti-money Laundering and Combating the Financing of Terrorism - Italy. 76. Tatiana Minaeva Aksenova, Anti-Money Laundering in Russia, White and Case LLC, Moscow. 77. US (2008), Anti money Laundering compliance and terrorist financing prevention program.