Luận văn Đánh giá hiệu quả kinh tế các công thức luân canh cây trồng chủ yếu tại vùng đồng bằng huyện Mộ Đức tỉnh Quảng Ngãi

9 91 -4 -4,21 Năng suất Tạ/ha 55,3 56,3 57 1,70 3,07 Sản lượng Tấn 525 501 591 66 12,57 III. Toàn huyện Diện tích Ha 1.205 1.320 1.341 136 11,29 Năng suất Tạ/ha 54,4 56,2 56,7 2,30 4,23 Sản lượng Tấn 6.556 7421 7604 1.048 15,99 (Nguồn: Phòng thống kê huyện Mộ Đức) Diện tích, năng suất, sản lượng ngô toàn huyện tăng nhẹ qua các năm. Cùng với sự tăng nhẹ của toàn huyện diện tích, năng suất, sản lượng ngô tại xã Đức ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế 42 Nhuận cũng tăng do cây ngô vốn là cây dể trồng và được dùng chủ yếu phục vụ chăn nuôi. So với một số loại cây trồng manh mún khác như lạc, dậu nành, đậu xanh, cây ngô vẫn là cây chiếm ưu thế. Riêng xã Đức Hiệp với chủ trương sản xuất những cánh đồng lúa cho mang lại hiệu quả lớn, cho thu nhập cap và tận dụng được thế mạnh của địa phương nhận đủ nguồn nước tưới từ kênh Thạch Nham. Diện tích trồng ngô chiếm tỷ trọng chỉ sau cây lúa và là loại cây được đưa vào qui hoạch trồng tại địa phương. Đất canh tác sử dụng cho sản xuất nông nghiệp tại huyện chủ yếu dùng để trồng lúa. Sau diện tích cây lúa là cây ngô và các loại rau quả, một mặt người nông dân tại địa phương vẫn sản xuất theo cách sản xuất nhỏ lẻ, manh mún mặt khác cây trồng được sản xuất ra cung cấp cho gia đình và dùng cho chăn nuôi. Trong 3 năm trở lại đây, sự phân hoá về tính chất ngành và tính chất lao động giảm tỷ trọng lao động nông nghiệp, tăng tỷ trọng công nghiệp dịch vụ, với những chuyển đổi về cơ cấu kinh tế đòi hỏi phải tập trung sản xuất cho ra những cánh đồng có năng suất cao đáp ứng nhu cầu xã hội hiện tại đã xuất hiện những vùng chuyên canh lúa – rau trên địa bàn huyện. 2.5 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CÁC HỘ ĐIỀU TRA 2.5.1 Tình hình nhân khẩu lao động của các hộ điều tra Đồng bằng vốn là nơi sinh ra nềnh văn minh nhân loại, là nơi thu hút đông đủ lượng dân cư và là nơi có nhịp độ tăng trưởng cao. Đối với lĩnh vực sản xuất nông nghiệp, đồng bằng là nơi có trình độ phát triển cao hơn vùng gò đồi, miền núi. Ở đồng bằng nhờ chủ động được thuỷ lợi tưới tiêu nên diện tích gieo trồng cây lương thực, cây công nghiệp ngắn ngày tập trung lớn, ngoài ra cón có các loại cây thực phẩm, các loại rau. Hơn nữa, với sự phát triển nhanh chóng của khoa học kỹ thuật đồng bằng là nơi tiếp cận trước và nhanh nhất so với các vùng khác, vì thế HQKT trong sản xuất ở đồng bằng đã mang lại giá trị tăng thêm rất lớn góp phần không nhỏ làm tăng trưởng nền kinh tế quốc dân. Ngày nay, người nông dân đã biết tính toán, cân nhắc để làm sao cho mỗi đơn vị đất đai, mỗi đơn vị lao động, mỗi đồng chi phí vật chất bỏ ra sẽ mang lại ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế 43 HQKT cao nhất. Tuy nhiên, đất nông nghiệp hiện chưa được khai thác và sử dụng đúng tiềm năng của nó. Diện tích canh tác manh mún và bị chia cắt mạnh gây không ít khó khăn trong sản xuất, trong quá trình cơ giới hoá nông nghiệp nông thôn. Để việc điều tra được chính xác và cung cấp đầy đủ thông tin tôi đã tiến hành điều tra 50 hộ dân làm nông nghiệp tại xã Đức Hiệp và 50 hộ tại xã Đức Nhuận. Việc chọn hộ điều tra theo phương pháp ngẫu nhiên, chọn 40% hộ có diện tích canh tác nhỏ hơn 10 sào/hộ và 60% hộ có diện tích canh tác lớn hơn 10sào/hộ. Có sự lựa chọn như vậy là vì sô hộ trung bình có diện tích canh tác lớn hơn 10 sào trong xã chiếm tỷ lệ lớn (60%) gồm đất được cấp và đất thuê ngoài, căn cứ vào danh sách của xã tôi tiên hành lựa chọn ngẫu nhiên số hộ này. Bảng 2.8: Tình hình nhân khẩu và lao động của các hộ điều tra STT Chỉ tiêu ĐVT Xã Đức Nhuận Xã Đức Hiệp Bình Quân chung 1 Tuổi TB của chủ hộ Năm 47,80 46,88 47,34 2 Số năm đến trường Năm 5,66 5,52 5,59 3 Nhân khẩu BQ/hộ Người 4,48 4,52 4,50 4 LĐBQ/hộ Người 2,76 2,77 2,77 5 LĐNNBQ/hộ Người 2,14 2,15 2,15 (Nguồn số liệu điều tra) Căn cứ vào nguồn thông tin thu thập được từ 100 hộ điều tra cho thấy chủ hộ ở độ tuổi trung bình 47,34 tuổi, với độ tuổi này đã tích lũy được rất nhiều kinh nghiệm trong sản xuất. So với xã Đức Hiệp độ tuổi trung bình của xã Đức nhuận có cao hơn tuy nhiên không đáng kể, với độ tuổi 46- 47 người dân đã ổn đinh cuộc sống và có nhiều kiến thức cũng như kinh nghiệm quí báu trong sản xuất nông nghiệp. Thêm vào đó, trình độ văn hóa trung bình của các hộ điều tra đã tốt nghiệp tiểu học giúp cho các hộ áp dụng KHKT rất dễ dàng vì đây là 2 xã đồng bằng, trình độ dân trí tương đối tốt lại có những điều kiện thuận lợi về giao thông, tình hình ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế 44 cung ứng các sản phẩm đầu ra dể dàng. Gia đình ít con nhân khẩu bình quân của xã Đức Nhuận là 4,48 khẩu thấp hơn xã Đức Hiệp 4,52 khẩu/hộ. Đại đa số các hộ điều tra vẫn con rất trẻ nên con cái còn nhỏ, đều đang trong độ tuổi đi học do đó việc làm nông chủ yếu là nhờ vào bố mẹ. Lao động bình quân của các hộ điều tra ở mức 2,76 -2,77 khẩu/hộ. Lao động nông nghiệp của 2 xã sấp xỉ nhau Đức Nhuận (2,14 lao động NN/hộ), Đức Hiệp (2,15 lao động NN/hộ). Với các thông tin về tình hình nhân khẩu vào lao động như trên cho thấy các hộ điều tra tại 2 xã này có nhiều năm tham gia sản xuất nông nghiệp và trình độ văn hóa tương đối (đã tốt nghiệp tiểu học). Lao động nông nghiệp trong gia đình chủ yếu do bố mẹ đảm trách, con cái còn nhỏ đang độ tuổi đến trường. 2.5.2. Tình hình sử dụng đất nông nghiệp của các hộ điều tra Để hiểu rõ hơn về tình hình sử dụng đất nông nghiệp của các hộ điều tra ta xem xét bảng 2.9 về tình hình sử dụng đất nông nghiệp của các hộ điều tra như sau: Đất trồng cây hàng năm trung bình tại xã Đức Nhuận 10,02 sào, tại xã Đức Hiệp là 9,2 sào. Nhiều hộ nông dân thu nhập chủ yếu dựa vào nông nghiệp nên hộ đã thuê đất của những người già cả hoặc những hộ làm kinh doanh nông nghiệp, cung ứng vật tư nông nghiệp, buôn bán nhỏ. Đây là 2 xã đồng bằng ven sông, thu nhập chủ yếu từ trồng trọt, trồng lúa và hoa màu do đó đất đai dành cho cây lâu năm hầu như không có và vì lượng phù sa bôi đắp hàng năm rất nhiều nên người dân ưa thích trồng cây hàng năm cho lợi nhuận cao hơn. Bảng 2.9: Tình hình sử dụng đất nông nghiệp các hộ điều tra (ĐVT: sào) STT Chỉ tiêu Xã Đức Nhuận Xã Đức Hiệp Bình Quân chung 1 Đất trồng cây hàng năm/hộ 10,02 9,20 9,61 2 Đất trồng cây lâu năm/hộ - - - 3 Diện tích các 3 Đất NN BQ/khẩu 2,24 2,04 2,14 4 Đất NN BQ/LĐNN 4,68 4,30 4,49 (Nguồn số liệu điếu tra) ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế 45 Đất nông nghiệp bình quân 2,24 sào/khẩu tại Đức Nhuận và 2,04 sào/khẩu tại Đức Hiệp. Lao động nông nghiệp bình quân lần lượt là 4,68 và 4,3 tại 2 xã nghiên cứu. Như đã trình bày ở trên, lao động chính trong gia đình là bố mẹ, con cái vẫn trong độ tuổi đi học, một số gia đình con cái trong độ tuổi lao động làm những ngành nghề khác ngoài nông nghiệp nên đất nông nghiệp/lao động NN cao gần gấp đôi so với chỉ tiêu đất nông nghiệp/khẩu. Bảng 2.10: Diện tích các công thức luân canh 2 xã điều tra Loại CT Xã Đức Nhuận Xã Đức Hiệp Diện tích (Ha) Diện tích BQ/hộ (Sào) Diện tích (Ha) Diện tích BQ/hộ (sào) CT1 886 5,4 525 5,9 CT2 100 4,5 66 3,9 CT3 120 4,47 94 4,1 CT4 130 4,5 98 4,8 (Nguồn số liệu thống kê huyện Mộ Đức) Một số diện tích đất đai tại xã Đức Hiệp chưa đưa vào canh tác, một số khác không có đủ nước tưới vào mùa khô, điều này đã hạn chế rất nhiều diện tích canh tác tại xã Đức Hiệp. Diện tích trồng lúa tại 2 xã chiếm tỷ lệ cao nhất, tổng diện tích trồng lúa tại xã Đức Nhuận (886 ha) cao hơn xã Đức Hiệp nhưng số lượng nông dân trồng lúa tại xã Đức Nhuận khá đông do đó diện tích bình quân hộ xã Đức Nhuận thấp hơn xã Đức Hiệp (0,3 sào/hộ). Mức chênh lệch diện tích bình quân/hộ của các công thức không cao điều này cho thấy người dân tại các xã điều tra có tâm lý trồng đều các loại cây trồng trên mảnh đất của họ. Người dân vẫn chưa chú trọng đến hiệu quả từng loại công thức mang lại. 2.5.3 Tình hình thu nhập của các hộ điều tra Thu nhập của các hộ điều tra tại 2 xã trên chủ yếu tập trung vào các nguồn: Trồng trọt, chăn nuôi (lao động nông nghiệp) và ngành nghề khác (lao động ngoài nông nghiệp). Sự chênh lệch về thu nhập giữa các hộ tại 2 xã không cao 75,5 triệu/hộ/năm tại Đức Nhuận và 72,2 triệu/hộ/năm tại Đức Hiệp. Với mức thu nhập này các hộ được điều tra được xếp vào mức trung bình khá so với toàn xã. Trong 3 ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế 46 nguồn thu nhập trên thu nhập từ trồng trọt chiếm tỷ trong cao nhất 57,87% - 58,12% tương ứng với 42,5 – 43,7 triệu/năm/hộ. Kế đến là thu nhập từ ngành nghề khác, một số ngành nghề chủ yếu ở đây là buôn bán nhỏ, đi làm ăn xa quê (vào Nam kiếm sống), cán bộ công nhân viên Nhà nước.Thu nhập từ nguồn này cũng khá cao tại xã`Đức Nhuận là 23,25 triệu/năm/hộ, Đức Hiệp là 21,5 triệu/hộ/năm chiếm tỷ trọng 11,3 – 12,4 % tổng thu nhập các loại. Và cuối cùng là thu nhập từ chăn nuôi chiến tỷ trọng (11,34%) tại Đức Nhuận và 12,47% tại Đức Hiệp. Người dân tại 2 địa phương này không mặn mà với ngành chăn nuôi, họ cho biết chăn nuôi đầu tư nhiều rủi ro lại cao, vật nuôi thường xuyên mắt bệnh, giá cả không ổn đinh nên dẫn đến lợi nhuận thấp, chỉ có một số hộ không có nhiều đất canh tác nên chăn nuôi để giải quyết lao động thừa những lúc nông nhàn. Bảng 2.11: Tình hình thu nhập bình quân của các hộ điều tra STT Chỉ tiêu Xã Đức Nhuận Xã Đức Hiệp Thu nhập (N.đồng) Tỷ lệ (%) Thu nhập (N.đồng) Tỷ lệ 1 Trồng trọt 43.713,14 57,87 42.546,91 58,12 2 Chăn nuôi 8.564,10 11,34 9.131,58 12,47 3 Ngành nghề 23.259,26 30,79 21.523,81 29,40 Tổng Thu nhập 75.536,50 100 73.202,29 100 (Nguồn số liệu điều tra) 2.5.4 Mức đầu tư các công thức luân canh Tận dụng được những ưu thế tự nhiên ban tặng, địa bàn dân cư gần sông, phù sa bồi đắp hàng năm do đó nông dân tại 2 vùng này sinh sống chủ yếu nhờ ngành trồng trọt. Vì thế, việc áp dụng phương thức canh tác như thế nào đóng vai trò rất quan trọng trong công cuộc phát triển kinh tế xã hội của địa phương. Một trong những phương thức canh tác hợp lý để tận dụng những ưu thế sẵn có, phát huy thế mạnh địa phương kết hợp với các tiến bộ khoa học kỹ thuật đề làm giàu cho cá nhân hộ là việc áp dụng các công thức luân canh và mức đầu tư cho các công thức luân canh này như thế nào. ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế 47 Bảng 2.12 Mức đầu tư vật chất/sào các công thức luân canh Loại vật chât ĐVT CT1 CT2 CT3 CT4 I. Vật chất mua ngoài Lúa đông xuân Lúa hè thu Đậu xanh Ớt Khổ qua Ngô Khổ qua Đậu xanh Ngô 1.Giống Kg 10 10 1 1 1 1 1 1 1 2. Phân bón a. Đạm Kg 6 7 5 10 5 14 10 6 10 b. Lân Kg 20 22 8 10 20 13 25 7 10 c. Kali Kg 3 5 5 2 10 3 10 5 3 d. NPK Kg 6 6 4 4 4 4 5 5 5 3. Thuốc bảo vệ thực vật Chai 1 1 2 1 2 1 2 0,5 0,5 4.Thuê công làm đất Công 1 1 - - - - - - - 5. Thuê công thu hoạch Công 1 1 - - - - - - - II. Vật chất tự có 1.Lao động tại nhà Công 5 7 6 8 7 6 6 7 7 2.Phân chuồng Kg 100 100 100 80 100 100 100 100 120 (Nguồn số liệu điều tra) 47 ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế 48 Bảng: 2.13 Mức đầu tư chi phí/sào của các công thức luân canh CT1: Lúa đông xuân – lúa hè thu. CT2: Đậu xanh – Ớt – Khổ qua. (Nguồn số liệu điều tra) CT3: Ngô – Khổ qua. CT4. Đậu Xanh – Ngô. Chỉ tiêu CT1 CT2 CT3 CT4 Giá trị (Ngìn đồng) Tỷ lệ (%) Giá trị (Ngìn đồng) Tỷ lệ (%) Giá trị (Ngìn đồng) Tỷ lệ (%) Giá trị (Ngìn đồng) Tỷ lệ (%) 1. Chi phí sản xuất của hộ (C) 890 41,87 1.908 37,57 890 41,87 1.908 37,57 a. Chi phí trực tiếp bằng tiền TT 890 41,87 1.908 37,57 890 41,87 1.908 37,57 Giống 126 5,93 500 9,84 126 5,93 500 9,84 Phân bón 416 19,57 872 17,17 416 19,57 872 17,17 Thuốc bảo vệ thực vật 112. 5,28 285 5,63 112. 5,28 285 5,63 Làm đất và chi phí thuê khác 235 11,08 250 4,92 235 11,08 250 4,92 b. Chi phí lãi vay - - - - - - - - c. Khấu hao - - - - - - - - 2.Chi phí tự có 1.235 58.13 3.171 62.43 1.235 58.13 3.171 62.43 a.CP phân chuồng và chi phí khác 258 12,15 1.342 26,42 258 12,15 1.342 26,42 b.Chi Phí lao động 977 45,98 1.829 36,01 977 45,98 1.829 36,01 Tổng Chi phí 2.125 100 5.079 100 2.125 100 5.079 100 48 ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế 49 Chi phí sản xuất là bộ phận cấu thành trong giá trị sản xuất, là phần trực tiếp phản ánh các chỉ tiêu kết quả và hiệu quả sản xuất. Nếu chi phí sản xuất càng cao thì kéo theo thu nhập hỗn hợp hay lợi nhuận sẽ giảm, sử dụng hợp lý, tiết kiệm được chi phí sản xuất cũng là một biện pháp nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh. Để hiểu rõ tình hình đầu tư cho các công thức luân canh tại địa phương ta xem xét bảng mức đầu tư chi phí (bảng 2.12). Qua bảng, ta thấy các loại chi phí để sản xuất chủ yếu là chi phí trực tiếp bằng tiền bao gồm giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, làm đất và các thuê khác. Các loại chi phí tự có khác như phân chuồng, chi phí nước, máy móc có sẵn trong nhà. Loại chi phí thứ 2 góp phần quyết định hiệu quả sản xuất của hộ và chiếm tỷ trọng khá lớn là lao động của nông hộ. Trong 4 loại công thức trên thì công thức thứ 3 mức đầu tư chi phí/sào là cao nhất 6,96 triệu, trong đó chi phí trực tiếp bằng tiền nhiều nhất 4,76 triệu chiếm 68,48%. Các loại chi phí về giống, phân bón, làm đất và chi phí khác chiếm tỷ trọng cao trong cơ cấu chi phí trực tiếp bằng tiền. Chi phí về lao động của công thức này cũng có giá trị rất cao 2,014 triệu đồng/sào/năm. Công thức 4 (Ngô – khổ qua) có giá trị tổng chi phí rất cao là vì: Về giống của khổ qua được sản xuất và bảo quản rất công kỹ, nguồn giống phải được lấy từ các cơ sở có uy tín trên thị trường, 1 kg giống khổ qua giao động từ 350 ngàn đồng có khi lên đến 500 ngàn đồng. Ngoài ra các chi phí về phân, thuốc cho cây khổ qua phát triển tốn kém nhiều hơn các loại cây trồng khác, chi phí cho phân bón chiếm 27,03% tương ứng 1,88 triệu đồng. Thêm vào đó chi phí khác ở đây là chi phí để làm giàn khổ qua cúng khá tốn kém vì cây khổ qua thuộc thân leo. Đầu tư chi phí cho các giàn khổ qua và làm đất chiếm 18,58% tương ứng 1,29 triệu đồng. Việc chăm sóc và thu hoạch khổ qua tốn kém rất nhiều lao động, theo thông tin thu được của các hộ điều tra. Họ cho biết khi trồng khổ qua phải ở ngoài đồng ruộng suốt cả mùa để chăm sóc như làm cỏ, bắt sâu và đặc biệt là thu hoạch khổ qua. Việc thu hoạch này diễn ra từ 7 – 10 ngày công lao động/sào. ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế 50 Đứng sau giá trị về chi phí công thức 3 là công thức luân canh thứ 2 (Đậu xanh, ớt, khổ qua). Giá trị tổng chi phí của công thức này là 5,08 triệu/sào/năm, trong đó chi phí trực tiếp bằng tiền bằng tiền chiếm 37,57% và chi phí lao động chiếm 36,01%, chi phí phân chuồng và chi phí khác chiếm tỷ trọng khá lớn 26,42% tương ứng 1,34 triệu. Chi phí tự có khác ở đây chủ yếu là chi cho các nguyên liệu làm giàn, giống ớt mùa trước để lại cho mùa vụ sau và chi phí phân chuồng bón cây. Trong giá trị của chi phí trực tiếp bằng tiền thì chi phí cho phân bón là cao nhất 872 ngàn đồng chiếm (17,17%), tiếp theo là giống (9,84%) tương ứng 500 ngàn đồng sau đó là thuốc bảo vệ thực vật (5,36% ) và cuối cùng là chi phí cho làm đất. Trong công thức 3 này có 2 loại cây là đậu và khổ qua, như đã phân tích trên cây khổ qua cần đầu tư nhiều các loại phân và công kỹ về giống do đó đã làm cho chi phí của công thức 3 tăng lên. Trong khi đó, 2 lại cây trồng còn lại (đậu xanh và ớt) cần đầu tư chi phí thấp. Cây ớt và cây khổ qua đều cần rất nhiều lao động, cây khổ qua cần lao động chăm sóc và cả thu hoạch, cây ớt cần rất nhiều công để thu hoạch và việc thu hoạch ớt rất giàn trãi. Người nông dân phải thu hoạch trong nhiều ngày có khi đến vài tháng mới hết vụ, do đó khi tính công cho cây ớt nông dân gặp rất nhiều khó khăn mỗi ngày thu hoạch 2 giờ rồi cộng lại cho cả vụ. Cây đậu xanh tốn khá nhiều lao động nhất là khâu sau thu hoach, để bán được giá cao người nông dân phái tự bóc vỏ và phơi khô công đoạn này chiếm khá nhiều lao động. Chi phí lao động cho công thức 2 là 1,83 triệu chủ yếu dành cho khâu thu hoạch 3 loại cây trồng trên. Công thức 4 (ngô – khổ qua) giá trị về tổng chi phí đứng thứ 3 và chủ yếu tập trung cho chi phí trực tiếp bằng tiền (48,25%) và lao động (46,2%) tương ứng 2,43 triệu và 2,38 triệu. Còn lại chi phí phân chuồng và chi phí khác chiếm tỷ trọng rất nhỏ (5,56 %). Cả cây ngô và cây khổ qua đều cần rất nhiều lao động, với cây ngô sau khi thu hoạch xong người nông dân phải lấy hạt và phơi khô rồi bán mới được giá. Loại công thức có giá trị tổng chi phí nhỏ nhất là công thức 1 (lúa Đông Xuân – lúa Hè thu). Tổng chi phí chỉ có 2,12 triệu/sào/năm. Trong đó chi phí trực ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế 51 tiếp bằng tiền là 890 ngàn chiếm 41,87%, chi phí lao động là 977 ngàn đồng chiếm 45,98%. Chi phí cho cây lúa rất ít vì đây là loại cây lương thực không cần nhiều công chăm sóc và mức đầu tư thấp. Cần đảm bảo đủ nước tưới, và bón phân đúng lúc là cho thu hoạch được. Như vậy, qua 4 công thức cho ta thấy, tổng chi phí của công thức 3 là cao nhất sau đó đến công thức 2 kế tiếp là công thức 4 và cuối cùng là công thức 1. Đầu tư chi phí trực tiếp bằng tiền cho công thức 3 cao nhất sau đó đến công thức 4 và cuối cùng là công thức 1. Mặt dù Công thức 2 có tổng chi phí cao hơn nhưng chi phí tự có của hộ nông dân khá cao (cao nhất trong 4 công thức) 1,83 triệu nên làm cho chi phí trực tiếp bằng tiền bằng tiền của công thức này nhỏ hơn công thức 4. Chi phí lao động của công thức 4 là cao nhất (2,328 triệu), phần lớn người dân áp dụng công thức này ở những vùng đất cao, đi lại khó khăn hơn những hộ khác, những vùng đất canh tác trồng ngô – đậu xanh phần lớn là đất hạng 2, cây trồng gặp nhiều sâu bệnh, người dân phải bỏ nhiều công chăm sóc, điều này làm cho chi phí lao động của công thức 4 cao hơn so với các công thức khác. 2.5.5. Hiệu quả kinh tế các hộ điều tra Các loại CT khác nhau có mức chi phí khác nhau, các loại chi phí này chủ yếu tập trung cho chi phí trực tiếp bằng tiền và chi phí cho lao động. Trên cơ sở các mức đầu tư thu thập được của các hộ điều tra cho 4 CT ta tính được các chỉ tiêu hiệu quả sản xuất của từng loại CT. Hiệu quả sử dụng đất canh tác được các định bởi hệu quả giống cây trồng trên đó. Hiệu quả kinh tế là một trong những nội dung qan trọng để đánh giá hiệu quả sản xuất nói riêng và hiệu quả kinh tế xã hội nói chung của mọi hoạt động, là cơ sở giúp nông dân chọn loại cây trồng, phương pháp canh tác phù hợp, là một phạm trù kinh tế khách quan. Hiệu quả kinh tế phản ánh mối liên hệ giữa lượng kết quả hữu ích cuối cùng thu được và lượng chi phí vật chất, lao động xã hội trong quá trình sản xuất. Đối với các hộ sản xuất nông nghiệp nói chung và sản xuất ngành trồng trọt nói riêng thì hiệu quả được đánh giá phụ thuộc vào trình độ văn hóa, trình độ sử dụng các loại đất, cách phối hợp các loại cây trồng với nhau. Ngoài ra, chất lượng ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế 52 đất cũng là yếu tố rất quan trọng ảnh hưởng đến hiệu quả thu được. Mối quan tâm hàng đầu của người nông dân là làm thế nào để đạt được hiệu quả cao nhất trên một đơn vị diện tích trong một chu kỳ sản xuất bởi đó là nhân tố quyết định đến đời sống của họ. Do vậy, việc lựa chọn biện pháp hữu hiệu trong quá trình sản xuất nhằm thu được kết quả và hiệu quả cao trên một đơn vị diện tích là việc cần thiết đối với nông hộ. Một số chỉ tiêu quan trọng để đánh giá hiệu quả kinh tế các công thức luân canh là GO/TC, GO/C, MI/C, NB/IC, GO/công lao động, MI/công lao động, NB/công lao động. - Tổng giá trị sản xuất trên tổng chi phí (GO/TC): Cho biết một đồng tổng chi phí bỏ ra thu lại được bao nhiêu đồng tổng giá trị sản xuất. - Tổng giá trị sản xuất trên chi phí sản xuất của hộ (GO/C): Cho biết một đồng chi phí sản xuất bỏ ra thu được bao nhiêu đồng tổng giá trị sản xuất. - Một số chỉ tiêu khác như thu nhập hỗn hợp trên chi phí sản xuất (MI/C): Chỉ tiêu này cho biết một đồng chi phí sản xuất bỏ ra thì thu lại được bao nhiêu đồng thu nhập hỗn hợp. - Tổng giá trị sản xuất trên công lao động (GO/công lao động): Cho biết một công lao động bỏ ra thu được bao nhiêu đồng tổng giá trị sản xuất. - Thu nhập hỗn hợp trên công lao động (MI/công lao động): Cho biết một công lao động bỏ ra thu được bao nhiêu đồng thu nhập hỗn hợp. - Lợi nhuận ròng trên công lao động (NB/công lao động): Cho biết một công lao động bỏ ra thu được bao nhiêu đồng lợi nhuận. Chỉ tiêu tổng giá trị sản xuất của hộ được đồng nhất với chỉ tiêu doanh thu vì hầu hết sản phẩm làm ra để bán không để tiêu dùng, nếu có rất ít ngoại trừ lúa là loại cây trồng được tiêu dùng nhiều nhất. Để tính GO chúng tôi lấy sản lượng có được nhân với giá tại thời điểm nghiên cứu, đồng nhất giá cả tất cả các hộ để dể dàng cho việc so sánh các công thức với nhau. Quan sát tại bảng hiệu quả sản xuất các công thức luân canh cây trồng cho thấy CT 3 đứng đầu về các chỉ tiêu hiệu quả. Tổng giá trị sản xuất (GO ) đạt 14,6 ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế 53 triệu, thu nhập hỗn hợp (MI) 9,83 triệu và thu nhập ròng thu (NB) được sau khi trừ là 7,63 triệu đồng. Sở dĩ công thức 3 có giá trị kinh tế cao như thế là vì trong năm vừa qua rất được giá, khổ qua vào thời kỳ khan hiếm lên đến 16.000 đồng/kg. Một số nông dân rất được mùa, tất cả lượng khổ qua thu được đều được bán ngay và bán với giá rất cao. Thêm vào đó, thôn Năng An xã Đức Nhuận và thôn Nghĩa Lập xã Đức Hiệp được trung tâm khuyến nông huyện Mộ Đức đầu tư những cánh đồng cho thu hoạch cao và đảm bảo cung cấp đủ lượng rau sạch cho thị trường nên người dân tại 2 địa phương này có cơ hội học tập tiếp cận KHKT để phát triển kinh tế làm cho sản lượng cây Ngô và cây khổ qua tăng đáng kể. Bảng 2.14: Hiệu quả kinh tế công thức luân canh các hộ điều tra Hạng mục ĐVT CT1 CT2 CT3 CT4 I. Tổng chi phí (TC) N.đồng 2.126 5.079 6.962 5.040 1. Chi phí sản xuất (C) N.đồng 890 1.908 4.768 2.432 2. Chi phí Tự có N.đồng 1.236 3.171 2.194 2.608 II. Các chỉ tiêu hiệu quả Giá trị sản xuất (GO) N.đồng 2.436 11.406 14.600 7.515 Thu nhập hỗn hợp (MI) N.đồng 1.546 9.497 9.833 5.083 Thu nhập ròng (NB) N.đồng 310 6.326 7.639 2.475 GO/TC Lần 1,15 2,25 2,10 1,49 GO/C Lần 2,74 5,98 3,06 3,09 MI/C Lần 1,74 4,98 2,06 2,09 NB/C N.đồng 0,35 3,32 1,60 1,02 GO/Công lao động N.đồng 28,7 134,2 171,8 88,4 MI/công lao động N.đồng 18,2 111,7 115,7 59,8 (Nguồn số liệu điều tra) Sau CT thứ 3 về các giá trị hiệu quả là CT 2, các chỉ số hiệu quả cũng đạt được rất cao, ngoài cây khổ qua được giá còn có cây đậu xanh, giá đậu xanh tăng gấp đôi so với những năm trước tăng từ 13.000/kg lên đến 26.000/kg. Bên cạnh sự tăng về sản lương, giá bán cũng tăng đáng kể làm cho các chỉ tiêu hiệu quả của ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế 54 công thức 2 khá cao. Tổng giá trị sản xuất đạt 11,4 triệu, thu nhập hỗn hợp đạt 9,49 triệu và thu nhập ròng là 6,3 triệu. Công thức lúa – lúa đạt hiệu quả thấp nhất, bà con nông dân cũng xác định được rằng việc trồng lúa để đảm bảo an ninh lương thực cho gia đình việc sinh lợi từ việc trông lúa rất thấp. Hơn nữa, tại 2 địa phương này đất lúa là độc, nếu trồng màu trên đất lúa sẽ không cho nhiều hiệu quả vì thế việc đánh giá hiệu quả của công thức lúa là rất ít, sử dụng công thức này có ý nghĩa xã hội hơn ý nghĩa kinh tế. Để hiểu rõ hơn về tính hiệu quả của từng công thức ta xét các chỉ số GO/TC, GO/C, MI/C, NB/C GO/công lao động, MI/công lao động, NB/công lao động. Kết quả điều tra cho thấy CT2 cho ra các chỉ số về hiệu quả nhất. Các giá trị nhận được từ GO/TC, GO/C, MI/C, NB/C của CT 2 đều nhận giá trị cao nhất, điều này thể hiện được mức hiệu quả của việc đầu tư áp dụng loại CT này vào trong sản xuất. Số liệu điều tra phục vụ cho nghiên cứu này chủ yếu thu thập trong năm 2009, trong năm này giá bán khổ qua và đậu xanh rất cao đặc biệt khổ qua. Bên cạnh đó, loại đất canh tác của các hộ điều tra đều là đất tốt vì được bồi đắp bởi dòng sông Vệ nên năng suất tương đối cao so với các khi vực canh tác khác trong toàn huyện. GO/IC CT2 đạt được cao nhất trong 4 CT (2,25 lần) điều này có nghĩa nếu tăng 1.000 tổng chi phí thì làm cho tổng giá trị sản xuất của CT 2 tăng lên 2.250 đồng. Kế tiếp CT2 là CT3 GO/TC đạt được 2,1 lần, CT4 đạt 1,49 lần và thấp nhất là CT1 1,15 lần. Điều này cho thất cứ 1.000 đồng tổng chi phí bỏ ra thì người nông dân thu được ở CT 3 là 2.100 đồng tổng giá trị sản xuất, CT 4 là 1.490 đồng, và CT 1 chỉ được 1.150 đồng. Tổng chi phí bao hàm cả chi phí lao động, do đó các chỉ số hiệu quả của các công thức không cao vì người nông dân vẫn làm việc theo thói quen lấy công làm lời, giải quyết công ăn việc làm tại gia đình. Để tách biệt phần công lao động của gia đình, ta xem xét chỉ tiêu tổng giá trị sản xuất trên một đồng chi phí sản xuất bỏ ra. CT2 nhận được giá trị 5,98 (cao nhất), tiếp theo là CT4 3,09 , CT2 là 3,06 và cuối cùng là công thức Lúa – lúa. Tổng chi phí sản xuất của CT 2 là 5.079 ngàn cao thứ 2 trong 4 CT, tuy nhiên chi phí tự có của CT2 rất lớn tập trung vào giống (1,3 triệu/sào) còn lại Chi phí sản xuất bằng tiền chỉ 1,9 triệu nên làm cho thu nhập ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế 55 hỗn hợp trên 1 đồng Chi phí sản xuất của CT này rất lớn (5,98 lần). Cứ 1.000 đồng Chi phí sản xuất bỏ ra cho CT này thi thu lại được 5.980 đồng tổng giá trị sản xuất. Về chỉ tiêu MI/cô