Luận văn Quản lý hoạt động phòng học bộ môn tại các trường Trung học phổ thông quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội

học chương trình mới, dự án phát triển giáo dục THCS pha I đã cùng Viện khoa học Giáo dục Việt Nam nghiên cứu đề tài “Nâng cao hiệu qua sử dụng thiết bị dạy học và bước đầu thí điểm triển khai dạy học theo hướng PHBM chương trình THCS” (2004) [35] sở dĩ có từ theo hướng PHBM vì lúc đó phòng học mới chỉ được cải tạo từ phòng học thường và các phương pháp dạy học mới chỉ bắt 11 đầu nghiên cứu và thí điểm. Mặc dù vậy đề tài cũng đã nghiên cứu và chỉ ra các tiêu chí đánh giá hiệu quả sử dụng thiết bị dạy học trong PHBM và định hướng triển khai dạy học trong giai đoạn đó. Năm 2008, dự án THCS đã trang bị và đầu tư một số PHBM ở các tỉnh có hưởng lợi của dự án và đồng thời kết hợp với Viện khoa học Giáo dục Việt Nam nghiên cứu đề tài “Một số vấn đề về PHBM cho trường THCS” (2008) và cho xuất bản tài liệu “Một số vấn đề về PHBM” (2012). Đây là tài liệu đầu tiên tổng kết tất cả các nghiên cứu cũng như sự phát triển của PHBM ở một số nước và đặc biệt ở Việt Nam. Nó là cơ sở giúp giáo viên và học sinh có những hiểu biết chung về PHBM về cách thức sử dụng PHBM một cách hiệu quả để từ đó đáp ứng phần nào nhu cầu dạy và học các môn khoa học có sử dụng nhiều thiết bị dạy học. Tuy còn nhiều vấn đề cần tiếp tục được nghiên cứu sâu hơn, song có thể nói dạy học theo PHBM đã chính thức được thực hiện rộng rãi và ngày càng phát triển vững chắc ở Việt Nam. Vấn đề trước mắt là việc tổng kết kinh nghiệm, hoàn thiện thêm cách hiểu về PHBM, vừa triển khai vừa học tập kinh nghiệm quốc tế và trong nước để áp dụng trong điều kiện cụ thể ở mỗi môn học trong từng địa phương. 1.1.3. Về quản lý hoạt động PHBM Việc dạy và học trong PHBM đã được triển khai và thu được thành công trong rất nhiều tỉnh thành. Năm 2008 cũng đã có hội thảo do dự án THCS tổ chức với sự tham gia của 63 tỉnh và báo cáo tham luận của 27 tỉnh về “Quản lý, tổ chức, sử dụng và triển khai sử dụng PHBM” [9]. Trong hội thảo có chia sẻ và đề cập đến một số kinh nghiệm trong công tác quản lý tuy nhiên các chia sẻ chỉ mang tính chất riêng lẻ chưa mang tính chất hệ thống. Nghiên cứu quản lý PHBM mới chỉ được nhắc đến nhưng không nhiều trong các tài liệu “Một số vấn đề về phòng học bộ môn” do Viện khoa học Giáo dục Việt Nam kết hợp với dự án THCS II nghiên cứu. Trong một số luận văn thạc sĩ về quản lý thiết bị dạy học như “Quản lý thiết bị dạy học ở các trường trung học phổ thông của tỉnh Thái Bình trong giai đoạn hiện nay” [34] của tác giả Trần Thế Vinh cũng đề cập đến quản lý PHBM để nâng cao hiệu quả của sử dụng TBDH. Trong luận văn thạc sĩ về “Các biện pháp quản lý nhằm phát huy hiệu quả của 12 tổ chuyên môn tại trường THPT chuyên Bắc Giang” [1] của tác giả Ngô Văn Bình thì quản lý PHBM cũng là một biện pháp cơ bản để phát huy hiệu quả dạy học. Trong khuôn khổ bài báo số 266 của Tạp chí giáo dục nhan đề “Một số vấn đề về quản lý PHBM ở trường THPT Phan Thành Tài – Thành Phố Đà Nẵng” của tác giả Trần Quang Năng, Hiệu trưởng nhà trường, cũng đưa ra một số nhận định thực trạng quản lý và một số định hướng quản lý sử dụng PHBM. Gần đây nhất năm 2012 có Luận văn thạc sĩ của Vũ Hải Việt nghiên cứu về “Những giải pháp cơ bản để triển khai dạy học theo PHBM cấp THCS huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc” đã đưa ra 6 giải pháp để triển khai dạy học theo PHBM ở các trường THCS thuộc Phòng giáo dục và Đào tạo huyện Vĩnh Tường là chủ yếu. Tất cả các bài báo và nghiên cứu trên thì việc quản lý PHBM đã được đề cập đến, tuy nhiên quản lý hoạt động PHBM hầu như chưa được đề cập đến cụ thể, chỉ dừng lại ở quán lý thiết bị của trường phổ thông nói chung, hoặc nó mới chỉ là định hướng trong lĩnh vực quản lý chứ nó chưa được đề cập đến như một vấn đề độc lập, và được đề ra để nghiên cứu một cách hệ thống. Với ý nghĩa đó, vấn đề đặt ra là cần có các công trình nghiên cứu về quản lý hoạt động PHBM để đặt cơ sở lý luận và thực tiễn cho quản lý PHBM của Hiệu trưởng trường phổ thông, từ đó góp phần nâng cao chất lượng sử dụng PHBM và góp phần nâng cao chất lượng dạy học của các nhà trường. 1.2. Hoạt động phòng học bộ môn của trƣờng THPT 1.2.1. Khái niệm phòng học bộ môn, hoạt động phòng học bộ môn PHBM về mặt bản chất đó là phòng chuyên dụng cho một môn học. Nét khác biệt của PHBM so với phòng học thường là ở chỗ, các TBDH được lắp đặt cố định, GV bộ môn và phụ tá thí nghiệm làm việc tại phòng học, còn HS di chuyển lớp học theo TKB. Tác giả X.G. Sapôvalenkô (Liên Xô cũ): "PHBM là những phòng học được trang bị những tài liệu trực quan, những thiết bị học tập, bàn ghế và các dụng cụ khác phục vụ học tập mà ở đó chúng được sử dụng một cách tích cực trong bài học, trong giờ ngoại khóa và giáo trình tự chọn và công tác giáo dục HS được tiến hành một cách có hệ thống với mức độ khoa học cao về các vấn đề hoàn thiện quá trình giáo dục trong nhà trường” [28]. 13 Theo tài liệu “Một số vấn đề về PHBM” của nhóm tác giả Viện khoa học giáo dục Việt Nam định nghĩa như sau: “Phòng học bộ môn là những phòng học được trang bị những tài liệu trực quan, những thiết bị học tập, bàn ghế và các dụng cụ khác phục vụ học tập mà ở đó chúng được sử dụng một cách tích cực trong bài học, trong giờ ngoại khóa. Giáo trình tự chọn và công tác giáo dục học sinh được tiến hành một cách hệ thống với mức độ khoa học cao về các vấn đề hoàn thiện quá trình giáo dục trong nhà trường”. [22] Có thể nhận biết được phòng học bộ môn qua một số đặc điểm cơ bản sau: - TBDH được bố trí sẵn theo yêu cầu của môn học. - Có tủ (giá) đựng TBDH để ngay trong khuôn viên lớp học; Có khu vực chuẩn bị các bài thí nghiệm thực hành của GV và HS. - Phòng học và bàn ghế được thiết kế theo các yêu cầu học kết hợp với sử dụng TBDH. Hệ thống chỗ ngồi được bố trí cơ động, thuận tiện cho việc học tập theo hướng tăng cường sự hoạt động của HS. Bàn học có thể vừa là nơi ghi chép những kiến thức lí thuyết nhưng cũng có thể là nơi thực hiện các thí nghiệm (với bài học dạy lí thuyết có thực hành thí nghiệm) - HS không học ở một phòng cố định mà thay đổi theo từng bộ môn. Hoạt động dạy và học của thầy và trò được xây dựng theo hướng gắn với việc sử dụng TBDH bộ môn. GV là người tổ chức cho HS tự chiếm lĩnh tri thức thông qua các hoạt động với TBDH dưới các hình thức học lí thuyết kết hợp với thí nghiệm, thực hành. Như vậy, trước đây nói đến PHBM ta thường nghĩ đến các môn học đòi hỏi tính thực nghiệm cao có nhiều TBDH như: Vật lí, Hóa học, Sinh học, Công nghệ. Nhưng ngày nay các bộ môn khoa học xã hội như: Ngôn ngữ, Lịch sử, Địa lí, nghệ thuật,... cũng được học trong những phòng học chuyên dụng. Luận văn quan niệm về phòng học bộ môn như sau: Phòng học bộ môn là những phòng học được trang bị những tài liệu trực quan, những thiết bị học tập, bàn ghế và các dụng cụ khác phục vụ học tập mà ở đó chúng được sử dụng một cách tích cực trong bài học, trong giờ ngoại khóa. Là phòng cho giáo viên bộ môn sinh hoạt tổ chuyên môn, nâng cao năng lực và tổ chức sinh hoạt câu lạc bộ cho học sinh. Từ đó, có thể hiểu hoạt động phòng học bộ môn bao gồm những hoạt động 14 hỗ trợ cho hoạt động dạy học và hoạt động của tổ chuyên môn tại phòng học bộ môn được trang bị những tài liệu trực quan, những thiết bị học tập. 1.2.2. Chức năng của phòng học bộ môn ở trường THPT - Mỗi phòng học bộ môn có chức năng riêng được xây dựng với đặc trưng riêng của bộ môn phục vụ cho các tiết dạy lý thuyết và tiết dạy thực hành. - Theo quan điểm triết học: PHBM là một phương thức dạy học, là môi trường vật chất và xã hội để hoạt động dạy học được diễn ra trong sự tương tác giữa chủ thể của quá trình (thầy và trò) với nội dung dạy học thông qua các PTDH. - Theo quan điểm giáo dục học: PHBM là khâu tổ chức quá trình dạy học giáo dục nhằm thực hiện tối ưu các điều kiện vật chất kỹ thuật giáo dục, đảm bảo sự thực hiện đồng bộ và tổng hợp các yếu tố cấu trúc của QTDH: quan điểm, mục tiêu, nội dung, phương pháp, phương tiện, hình thức tổ chức dạy học và kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học. - Theo quan điểm lý luận dạy học: PHBM là điều kiện vật chất cần thiết để thực hiện tốt các nhiệm vụ của dạy học bộ môn: Giáo dưỡng, giáo dục, phát triển kĩ năng. - Theo quan điểm của lý luận nhận thức: PHBM là môi trường thuận lợi để khai thác triệt để các chức năng của các PTDH trên các bình diện khác nhau: Trực quan trực tiếp, trực quan gián tiếp và cả bình diện khái niệm ngôn ngữ. 1.2.3. Các hoạt động phòng học bộ môn Với chức năng hỗ trợ cho giáo viên và tổ chuyên môn thực hiện hoạt động dạy lý thuyết và thực hành, hoạt động chuyên môn khác, có thể thấy, hoạt động phòng học bộ môn bao gồm: (1) Hoạt động dạy học lý thuyết và thực hành môn học của giáo viên và học sinh; (2) Hoạt động thao giảng; (3) Hoạt động phổ biến nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng, sáng kiến kinh nghiệm hay chuyển giao công nghệ giáo dục; (4) Tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn. 1.2.4. Viên chức quản lý PHBM Viên chức phụ trách PHBM chuẩn bị bị hóa chất, đảm bảo an toàn cho giờ thực hành, quản lý hồ sơ, sổ sách mua sắm thiết bị.. Viên chức phụ trách PHBM và giáo viên giảng dạy phải phối hợp chuẩn bị tốt đồ dùng dạy học, làm trước thí nghiệm thì khi giảng dạy. 15 Một việc không thể thiếu đó là viên chức và giáo viên giảng dạy phải tham gia học tập, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ theo kế hoạch định kỳ của trường và sở tổ chức. Nhà trường yêu cầu giáo viên lập kế hoạch giảng dạy trong PHBM ngay từ đầu năm, đăng kí soạn số tiết giảng có sử dụng công nghệ thông tin/học kỳ; lập kế hoạch sử dụng thiết bị dạy học cho mỗi tiết học; khuyến khích giáo viên tự làm những thiết bị dạy học còn thiếu; sử dụng hợp lí hệ thống điện, máy chiếu, nước sạch. 1.3. Hiệu trƣởng trƣờng THPT và vấn đề quản lý hoạt động phòng học bộ môn 1.3.1. Nhiệm vụ chức năng của Hiệu trưởng trường THPT Theo điều 19 của điều lệ nhà trường trung học, điều lệ trường trung học cơ sở, trường trung học phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp học được ban hành kèm theo Thông tư số: 12/2011/TT-BGDĐT ngày 28/3 /2011 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo về nhiệm vụ và quyền hạn của Hiệu trưởng là: a) Xây dựng, tổ chức bộ máy nhà trường; b) Thực hiện các quyết nghị của Hội đồng trường được quy định tại khoản 3 Điều 20 của Điều lệ này; c) Xây dựng quy hoạch phát triển nhà trường; xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch nhiệm vụ năm học; báo cáo, đánh giá kết quả thực hiện trước Hội đồng trường và các cấp có thẩm quyền; d) Thành lập các tổ chuyên môn, tổ văn phòng và các hội đồng tư vấn trong nhà trường; bổ nhiệm tổ trưởng, tổ phó; đề xuất các thành viên của Hội đồng trường trình cấp có thẩm quyền quyết định; đ) Quản lý giáo viên, nhân viên; quản lý chuyên môn; phân công công tác, kiểm tra, đánh giá xếp loại giáo viên, nhân viên; thực hiện công tác khen thưởng, kỉ luật đối với giáo viên, nhân viên; thực hiện việc tuyển dụng giáo viên, nhân viên; ký hợp đồng lao động; tiếp nhận, điều động giáo viên, nhân viên theo quy định của Nhà nước; e) Quản lý học sinh và các hoạt động của học sinh do nhà trường tổ chức; xét duyệt kết quả đánh giá, xếp loại học sinh, ký xác nhận học bạ, ký xác nhận hoàn thành chương trình tiểu học cho học sinh tiểu học (nếu có) của trường phổ thông có nhiều cấp học và quyết định khen thưởng, kỷ luật học sinh; 16 g) Quản lý tài chính, tài sản của nhà trường; h) Thực hiện các chế độ chính sách của Nhà nước đối với giáo viên, nhân viên, học sinh; tổ chức thực hiện quy chế dân chủ trong hoạt động của nhà trường; thực hiện công tác xã hội hoá giáo dục của nhà trường; i) Chỉ đạo thực hiện các phong trào thi đua, các cuộc vận động của ngành; thực hiện công khai đối với nhà trường; k) Được đào tạo nâng cao trình độ, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ và hưởng các chế độ, chính sách theo quy định của pháp luật. 1.3.2. Phân cấp quản lý, phân nhiệm trong quản lý hoạt động phòng học bộ môn ở trường THPT Trên cơ sở pháp lí của điều lệ trường THPT về nhiệm vụ, quyền hạn của hiệu trưởng đồng thời trên cơ sở pháp lí của quyết định số 37 về qui định của PHBM có thể phân tích chức năng quản lý của hiệu trưởng trường THPT như sau: Theo quyết định Số: 37/2008/QĐ-BGDĐT, Ban hành Quy định về phòng học bộ môn. Điều 16. Quản lý và hoạt động của phòng học bộ môn 1. Hiệu trưởng nhà trường chịu trách nhiệm chỉ đạo hoạt động phòng học bộ môn hoặc phân công một lãnh đạo trường trực tiếp phụ trách công tác này. 2. Tổ trưởng chuyên môn là người giúp lãnh đạo nhà trường theo dõi hoạt động của phòng học bộ môn và thực hiện chế độ báo cáo theo quy định. 3. Viên chức làm công tác thiết bị dạy học là người trực tiếp quản lý hoạt động của phòng học bộ môn và thực hiện chế độ báo cáo theo quy định. 4. Có hệ thống hồ sơ, sổ sách theo dõi việc sử dụng các trang thiết bị của phòng học bộ môn. 5. Có kế hoạch sử dụng phòng học bộ môn hằng tuần, tháng, học kỳ, năm học. 6. Có nội quy và lịch hoạt động thường xuyên của phòng học bộ môn. 7. Đảm bảo thực hiện đầy đủ thí nghiệm của giáo viên và học sinh theo nội dung, yêu cầu quy định trong chương trình môn học. [2] Hiệu trưởng phải có nhận thức đầy đủ, có những quyết định đúng đắn, có ý đồ chuyên môn rõ rệt, biết dựa vào các lực lượng đội ngũ nhân viên, giáo viên, biết phát huy tính chủ động sáng tạo của họ, phải có kế hoạch chi tiết cụ thể và hợp lý về 17 việc xây dựng, trang bị, phân công tổ chức bảo quản, theo dõi kiểm tra thiết bị định kì. Phân công phó hiệu trưởng phụ trách dạy- học trực tiếp chỉ đạo, kiểm tra việc sử dụng PHBM. Có kế hoạch chỉ đạo sử dụng PHBM thường xuyên, sắp xếp thời khoá biểu các môn, lớp để các tiết học được học ở các PHBM không trùng nhau. Tổ trưởng chuyên môn có trách nhiệm lập kế hoạch, quản lý, theo dõi, kiểm tra, đánh giá việc giảng dạy của giáo viên, học tập của học sinh tại các PHBM và báo cáo với lãnh đạo trường hằng tuần, tháng, học kỳ, năm học. Trong điều kiện nhà trường chỉ có một viên chức thiết bị không thực hiện đầy đủ nhiệm vụ ở các PHBM nên lãnh đạo trường giáo cho tổ chuyên môn phân công giáo viên trực từng buổi tại PHBM do tổ phụ trách. Viên chức phụ trách PHBM phối hợp với tổ trưởng chuyên môn lập kế hoạch và điều chỉnh kế hoạch hằng tuần để hoạt động của PHBM có tần suất cao nhất. PHBM có niêm yết nội quy, lịch hoạt động hằng tuần theo thời khoá biểu, cập nhật hồ sơ, sổ sách, mô tả sắp xếp khoa học và hệ thống các thiết bị dạy học (TBDH) theo đúng chương trình môn học. Ngoài ra, cần có kế hoạch kiểm tra định kỳ TBDH, các yêu cầu đảm bảo kỹ thuật, an toàn sử dụng trong PHBM để duy tu, bảo dưỡng hoặc đề xuất sửa chữa, mua sắm bổ sung kịp thời. Bên cạnh đó, có kế hoạch đào tạo, tổ chức tập huấn cho giáo viên sử dụng phòng học bộ môn theo định kỳ. 1.4. Nội dung quản lý hoạt động phòng học bộ môn của Hiệu trƣởng trƣờng THPT Trên cơ sở phân tích chức năng nhiệm vụ của Hiệu trưởng trường THPT có thể định nghĩa quản lý hoạt động phòng học bộ môn trường THPT là những tác động có mục đích, có kế hoạch của Hiệu trưởng để tổ chức hỗ trợ cho hoạt động dạy học và hoạt động của tổ chuyên môn tại phòng học bộ môn nhằm tạo điều kiện phát triển năng lực cho giáo viên và học sinh, nâng cao chất lượng dạy và học của nhà trường. Nội dung quản lý hoạt động phòng học bộ môn của Hiệu trưởng trường THPT bao gồm: 1.4.1. Lập kế hoạch hoạt động phòng học bộ môn Hiệu trưởng có trách nhiệm lập kế hoạch định hướng phát triển PHBM dựa trên điều kiện kinh tế cũng như thực tế của nhà trường. 18 (1) Lập kế hoạch xây dựng hệ thống PHBM Quy mô của các trường THPT hiện nay không đồng nhất, có trường lớn nhiều lớp, có trường nhỏ ít lớp, nhưng trường nào cũng đều có các khối từ lớp 10 đến lớp 12. Vì vậy việc phát triển PHBM ở các trường là cần thiết, tuy nhiên không nên quy định cứng nhắc trong việc xây dựng cũng như trang bị. (2) Lập kế hoạch xây dựng PHBM riêng biệt cho các môn học Theo yêu cầu lí tưởng cho việc dạy học đạt chất lượng cao, mỗi môn học cần phải có phòng học riêng, tuy nhiên, điều kiện kinh phí không cho phép chúng ta thực hiện đầy đủ các yêu cầu đó. Từ chương trình giáo dục THPT và thực tế số lượng HS hiện nay, giải pháp xây dựng đầy đủ PHBM trước hết là đáp ứng yêu cầu dạy học của những môn khoa học đòi hỏi tính thực nghiệm cao như Vật lí, Hoá học, Sinh học, Ngoại ngữ, Công nghệ và các môn học đòi hỏi phải có không gian hoạt động dạy học đặc biệt như Thể dục, GDQP-AN. Như vậy giải pháp xây dựng đầy đủ PHBM cho trường THPT hiện nay là mỗi trường phải có các PHBM sau: - PHBM Vật lí - PHBM Hoá học - PHBM Sinh học - PHBM Công nghệ - PHBM Địa lí - PHBM Lịch sử - PHBM Ngoại ngữ - PHBM Thể dục - PHBM Tin học Về yêu cầu thiết kế các hệ thống phục vụ dạy học cho các PHBM Vật lí, Hoá học, Sinh học, Công nghệ, đề tài đã nói ở trên, riêng PHBM Ngoại ngữ cần có hệ thống cách âm. Hiện nay, nhiều trường THPT đã có nhà tập đa năng, có thể coi đây là PHBM cho môn Thể dục. Môn Sinh học có thể xây dựng vườn trường làm nơi thực hành. Nhiều địa phương còn kết hợp bố trí trong vườn trường những sa bàn, mô hình,... phục vụ cho dạy Địa lí hoặc Lịch sử,... (3) Lập kế hoạch xây dựng PHBM kết hợp giữa các môn học Căn cứ kết hợp các môn học trong việc xây dựng PHBM - Những môn học có kiến thức chuyên môn gần gũi, liên quan - Những môn học có sử dụng hệ thống TBDH tương đồng Trong trường THPT có thể xây dựng các loại PHBM kết hợp như sau: - PHBM Vật lí + Công nghệ 19 - PHBM Sinh học + Hoá học - PHBM Tin học + Ngoại ngữ - PHBM Lịch sử + Địa lí + GDCD Về số lượng các PHBM kết hợp phải căn cứ dựa trên kế hoạch dạy học của mỗi môn học, số lượng HS của mỗi trường và yêu cầu dạy học của nhà trường để tính toán xây dựng cho hợp lí. Những trường THPT nhỏ hơn, chưa có điều kiện đầu tư có thể chỉ xây dựng các PHBM liên môn như đã nêu ở trên. Các phòng truyền thống, thư viện của nhà trường cũng có thể được sử dụng làm môi trường học tập như các PHBM đối với một số môn khoa học. Như vậy sẽ không cần thiết phải có một quy định cứng nhắc cho số lượng cũng như diện tích PHBM ở trường THPT. Điều mà người thiết kế, sử dụng cần quan tâm đó là diện tích tối thiểu (đã được quy định trong quy chế về PHBM của Bộ GD&ĐT) của mỗi PHBM sao cho HS có thể thực hiện được các hoạt động học tập một cách dễ dàng. Hơn nữa trong xu hướng phát triển giáo dục, các môn học gần gũi sẽ được tích hợp lại ví dụ: các môn Vật lí, Hoá, Sinh học thành môn Khoa học tự nhiên, các môn Lịch sử, Địa lí thành môn Khoa học xã hội chẳng hạn. Như vậy việc xây dựng PHBM theo hướng kết hợp các môn học phải được đặt ra ngay từ khi mới xây dựng. Cách làm này giúp cho việc quy hoạch tổng thể và định hướng phát triển tránh được sự lãng phí trong điều kiện kinh phí đầu tư cho trường THPT còn hạn hẹp. (4) Lập kế hoạch trang bị cho PHBM Ngoài những thiết bị dùng chung như bàn ghế, bảng, các hệ thống vận hành phụ trợ cho hoạt động của PHBM như đã trình bày, đề tài lưu ý về giải pháp trang bị của hai hệ thống thiết bị: Thiết bị kĩ thuật và TBDH. Thiết bị kĩ thuật dùng chung PHBM được coi như một nơi hoạt động nghiên cứu và thực nghiệm khoa học. Việc trang bị các thiết bị kĩ thuật có chất lượng cao là cần thiết. Tuy nhiên, trong điều kiện cụ thể của nhà trường THPT và yêu cầu dạy học của cấp học này mà đề tài đề xuất trang bị những thiết bị kĩ thuật sau: Máy tính, các loại máy chiếu, màn chiếu, Ti vi, đầu Video, bảng thông minh,... Với một số thiết bị kĩ thuật đã nêu, việc trang bị chưa phải là cấp bách như bảng thông minh, máy chiếu vật thể,...Tuy nhiên, nếu trường nào có điều 20 kiện cũng nên trang bị cho PHBM vì tính hiệu quả của nó. Những thiết bị này sẽ giúp cho GV và HS tiếp cận với kĩ thuật hiện đại tạo nên không khí học tập đa dạng linh hoạt. Thiết bị dạy học môn học cho PHBM TBDH môn học gồm nhiều loại hình như tranh, ảnh, mô hình, mẫu vật, dụng cụ, Diaflim, băng (đĩa) ghi âm, ghi hình, phần mềm dạy học. Bộ GD&ĐT đã ban hành danh mục TBDH tối thiểu từ lớp 10 đến lớp 12. Tất cả các thiết bị theo danh mục này các trường THPT đã được trang bị khá đầy đủ. Tuy nhiên, đó là kiểu trang bị cho lối dạy học truyền thống, ở phòng học truyền thống, còn nhiều điều bất cập với PHBM. Các trường THPT cần tổ chức lại theo yêu cầu dạy học ở phòng học bộ môn. Chẳng hạn, nếu trước đây TBDH của môn Vật lí được trang bị theo yêu cầu của kiến thức từng lớp 10,11,12 riêng biệt không tránh khỏi sự chồng chéo, trùng lặp, chưa có điều kiện nâng cao chất lượng các bộ TBDH cho môn học này. Việc trang bị TBDH môn học cho PHBM đòi hỏi tính hệ thống, theo chủ đề, chuyên sâu và có tính phát triển nên cần được sắp xếp, bố trí lại cho phù hợp. Ví dụ: từ danh mục TBDH tối thiểu của Bộ GD&ĐT ban hành, TBDH môn Vật lí trường THPT không thể như hiện nay mà theo các chủ đề Vật lí được học như: Cơ, Nhiệt, Điện, Quang. Các môn học khác cũng có tình trạng tương tự. GV bộ môn phải có trách nhiệm quy hoạch lại hệ thống TBDH trong môn học mà mình phụ trách, từ đó có kế hoạch bổ sung và phát triển hệ thống TBDH ở mỗi PHBM. 1.4.2. Tổ chức cho hoạt động phòng học bộ môn (1) Sử dụng đội ngũ theo vị trí việc làm Trong tổ chức PHBM thì bước đầu tiên của Hiệu trưởng là xây dựng đội ngũ quản lý, mạng lưới nhân sự cho PHBM gồm có chịu trách nhiệm chung là Hiệu trưởng, chịu sự quản lý dưới Hiệu trưởng là Hiệu phó phụ trách chuyên môn, các tổ trưởng bộ môn và nhân viên thiết bị phụ trách PHBM. Để hoạt động được hiệu quả Hiệu trưởng phải xây dựng được trách nhiệm của từng cá nhân trong mạng lưới của mình cụ thể: Phó Hiệu trưởng phụ trách chuyên môn chịu trách nhiệm chung với các tổ trưởng bộ môn trong khâu quản lý thời khóa biểu sao cho hợp lí, cùng các tổ trưởng 21 chuyên môn lên kế hoạch dạy và học ở PHBM, cùng nhân viên thiết bị lên kế hoạch đầu tư trang bị thiết bị dạy học cho PHBM, quản lý việc trang bị, quản lý, sử dụng TBDH trong PHBM cho đạt hiệu quả cao. (2) Xây dựng qui chế hoạt động của PHBM Theo thống kê yêu cầu của các bộ môn, của tổ trưởng chuyên môn hiệu trưởng từ các căn cứ đó có thể lập kế hoạch cho hoạt động của PHBM theo ngày, tuần, tháng, học kì, năm học về sử dụng PHBM, về các thiết bị dạy học trong PHBM để trên cơ sở đó nhân viên phụ trách thiết bị cùng giáo viên chuẩn bị thiết bị dạy học cho tiết dạy có sử dụng PHBM Trên cơ sở đăng kí sử dụng PHBM của từng giáo viên với từng PHBM kết hợp với thời khóa biểu của nhà trường để từ đó Hiệu trưởng có nhiệm vụ lập thời khóa biểu về PHBM cho giáo viên và học sinh biết để có lộ trình di chuyển đến nơi học Trên các cơ sở trên Hiệu trưởng cùng ban giám hiệu xây dựng qui chế hoạt động cho PHBM của trường mình dựa trên các nội dung đã được đề ra Để có được hệ thống qui chế chỉ đạo hoạt động người Hiệu trưởng phải có hiểu biết về những nội dung hoạt động trong PHBM để đề ra qui chế Trước tiên là qui định cho người sử dụng PHBM gồm GV, NVTB, HS Gồm nội qui khi vào phòng học bộ môn, trong nội qui đưa ra những qui định của những người sử dụng PHBM. Mỗi phòng học bộ môn có một qui định riêng ví dụ như PHBM hóa học có yêu cầu của sử dụng Hóa chất, yêu cầu vệ sinh học đường, yêu cầu về an toàn khi sử dụng hóa chất Qui chế cho mỗi đối tượng 1 khác nhau với giáo viên có qui chế an toàn sử dụng, qui chế khi mượn trả thiết bị Với nhân viên thiết bị chịu trách nhiệm về sổ sách, về việc mượn trả thiết bị và về vệ sinh thiết bị Với học sinh phải chịu tuân thủ qui định giữ trật tự, bảo quản thiết bị trong giờ học và những giữ vệ sinh, dọn dẹp khi học xong. (3) Tổ chức bồi dưỡng đội ngũ giáo viên, viên chức quản lý PHBM Công tác quản lý và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên, nhân viên thiết bị sử dụng TBDH là quản lý về số lượng, trình độ, tay nghề, kĩ năng, kĩ xảo, kế hoạch sử dụng TBDH trong chương trình giảng dạy ở trường THPT. 22 Để học sinh có ý thức tốt trong việc bảo quản và sử dụng TBDH, đồng thời sử dụng TBDH có kết quả cao, giáo viên cần có lòng say mê nghề nghiệp, đồng thời cần được bồi dưỡng, cập nhật các kiến thức về chuyên môn, nghiệp vụ quản lý, khai thác sử dụng TBDH. Sự bất cập về kiến thức, kinh nghiệm trong quản lý sử dụng bảo quản thiết bị, sự thiếu hụt về đội ngũ giáo viên chuyên trách về TBDH.. là yếu tố ảnh hưởng không nhỏ đến kết quả giảng dạy, học tập ở các trường THPT. Bởi vậy cần có các giải pháp hữu hiệu trong quản lý, sử dụng đội ngũ giáo viên và nhân viên thiết bị để nâng cao chất lượng và hiệu quả sử dụng TBDH. Thiết bị dạy học có vai trò và tác dụng to lớn trong nâng cao chất lượng dạy và học; là điều kiện để thực hiện nguyên lý “Trực quan sinh động’’ góp phần thực hiện “Học đi đôi với hành, lý thuyết gắn liền với thực tiễn’’. Vì vậy CBQL các nhà trường cần phải có nhiều giải pháp tích cực, đồng bộ và hiệu quả hơn nữa để phát huy vai trò, tác dụng của TBDH trong giảng dạy, học tập và rèn luyện.