Luận văn Quản lý hoạt động xã hội hoá giáo dục Tiểu học ở huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội

học thông qua liên kết đào tạo nghề, tìm việc làm với nâng cao trình độ văn hoá phổ thông tập và loại hình trường lớp bỏ học, lưu ban và trẻ không có điều kiện đến trường. Philippines Nâng cao trình độ học vấn và việc làm - Giáo dục hoá xã hội - Đa dạng hoá các loại hình học tập Lôi cuốn cộng đồng vào việc chuyển giao công nghệ - kỹ thuật sản xuất, đi đôi với việc giáo dục thanh thiếu niên. ở Philippin còn có trường học ở xã chăm lo dạy văn hoá, dạy nghề cho thanh niên và cả người lớn, do địa phương xây dựng, thể hiện rất rõ tinh thần XHHGD. Australia Giáo dục là cứu tinh của đất nước Thể chế hoá trách nhiệm Lôi cuốn cộng đồng tham gia vào giáo dục đang là vấn đề quan trọng để cộng đồng có thể hỗ trợ công tác quản lý và công tác giáo dục. 1.1.2. Tình hình nghiên cứu hoạt động xã hội hóa giáo dục ở trong nước XHHGD là cuộc vận động lớn mang tính chất toàn xã hội, XHHGD thực hiện quyền làm chủ thực sự của nhân dân đối với sự nghiệp giáo dục, 10 XHHGD là cách thức làm giáo dục và dân chủ hoá nhà trường, XHHGD là chiến lược của đường lối giáo dục. Giáo dục là phạm trù vĩnh cửu, sự ra đời của giáo dục gắn liền với sự hình thành, tồn tại và phát triển của xã hội loài người. Chức năng đầu tiên, chức năng nguyên thuỷ của giáo dục là XHH. Ngày nay, loài người đó bước vào thế kỷ XXI, thế kỷ mở ra cho nhân loại một thời đại văn minh trí thức. Thời đại đó yêu cầu con người phải: “Học để biết, học để làm, học để chung sống với người khác, học để khẳng định mình và phát triển”. Tuy nhiên, không có một ngôi trường nào, người thầy nào đủ sức đưa hết mọi tri thức, kỹ năng, thái độ vào dạy học nhà trường. Bởi vậy, việc học tập ngày nay không chỉ diễn ra trong nhà trường mà cũng phải học trong gia đình và ngoài xã hội với nhiều hình thức phong phú và đa dạng; kéo dài suốt đời, học những gì cần cho cuộc sống khi có nhu cầu và điều kiện, nghĩa là phải giáo dục cho mọi người và mọi người phải tự giáo dục để tiến tới một xã hội học tập. XHHGD là một quan điểm của Đảng và Nhà nước ta. Quan điểm đó là sự đúc kết truyền thống hiếu học, đề cao sự học và chăm lo việc học hành của nhân dân ta suốt hàng nghìn năm lịch sử phát triển của dân tộc. Từ cách mạng tháng 8/1945 thành công đến nay, nhiều văn bản của Đảng và Nhà nước ta chỉ đạo sự nghiệp giáo dục đó khẳng định: “Giáo dục là sự nghiệp của quần chúng”, “Nhà nước và Nhân dân cùng làm giáo dục”. Nghị quyết Hội nghị TW 4 khoá VII nhấn mạnh: “Nhà nước cần đầu tư nhiều hơn cho giáo dục, nhưng vấn đề quan trọng là phải quán triệt sâu sắc và tiến hành tốt việc xã hội hoá các nguồn đầu tư, mở rộng phong trào xây dựng phát triển giáo dục trong nhân dân, coi giáo dục là sự nghiệp của toàn xã hội”. Nghị quyết Hội nghị TW 2 khoá VIII một lần nữa khẳng định: “Giáo dục là sự nghiệp của toàn Đảng của Nhà nước và của toàn dân”. Nghị quyết TW 6 khoá IX, Đảng ta chỉ ra: “Đẩy mạnh XHHGD, xây dựng xã hội học tập, coi giáo dục là sự nghiệp của toàn dân và XHHGD là một giải pháp quan trọng để tiếp tục phát 11 triển giáo dục”. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Đảng ta lại tiếp tục khẳng định: “Đẩy mạnh XHHGD”. Điều 12, Luật Giáo dục 2005 đã nêu: Xã hội hóa sự nghiệp giáo dục để thực hiện đa dạng hoá các loại hình trường và các loại hình giáo dục; khuyến khích huy động và tạo điều kiện để tổ chức, cá nhân tham gia phát triển sự nghiệp giáo dục”. Trên cơ sở quan điểm của Đảng, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 90/CP về phương hướng và chủ trương XHH các hoạt động giáo dục nhằm cụ thể hoá chủ trương, nội dung, biện pháp XHH hoạt động GD & ĐT. Ngày 18/4/2005, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 05/2005 NQ- CP về đẩy mạnh XHH các hoạt động GD & ĐT. Ngày 24/6/2005, Bộ GD & ĐT đó ban hành Quyết định số 20/2005/ QĐ- BGD&ĐT phê duyệt đề án “Quy hoạch phát triển XHHGD giai đoạn 2005 - 2020”. Bên cạnh những chủ trương, chính sách của Đảng và nhà nước nêu trên, các nhà khoa học, nhà quản lý giáo dục nước ta cũng có nhiều công trình nghiên cứu về XHHGD. Như tác giả Phạm Minh Hạc: “Xã hội hoá công tác giáo dục, một con đường phát triển giáo dục của nước ta”[27]. Trong tác phẩm “Giáo dục Việt Nam trước ngưỡng cửa thế kỷ XX”, tác giả Phạm Minh Hạc nói rằng: “Sự nghiệp giáo dục không chỉ là của Nhà nước mà là của toàn xã hội. Mọi người cùng làm giáo dục, Nhà nước và xã hội, trung ương và địa phương cùng làm giáo dục” [26]. Nghiên cứu của Đặng Quốc Bảo cho rằng: “XHHGD phản ánh bản chất luận đề: Giáo dục cho tất cả mọi người, tất cả cho sự nghiệp giáo dục (Education for All, All for Education EFA- AFE). Vậy việc huy động toàn xã hội làm giáo dục, động viên các tầng lớp nhân dân góp sức xây dựng nền giáo dục quốc dân dưới sự quản lý của Nhà nước không phải là một ý tưởng mới lạ...” [17, tr.6]. Tác phẩm “Xã hội hoá công tác giáo dục, nhận thức và hành động” của Viện Khoa học giáo dục Việt Nam xuất bản do tập thể Bùi Gia Thịnh, Vũ Tấn Quang, Nguyễn Thanh Bình nghiên cứu biên soạn đó góp phần hoàn thiện về nhận thức lý luận và hướng dẫn XHHGD. 12 Điều đáng quan tâm là không phải chỉ ở các nước kém phát triển cũng đó đề ra nhiều giải pháp đẩy mạnh hoạt động XHHGD để phát triển sự nghiệp giáo dục, bởi XHHGD là một hệ thống định hướng hoạt động của mọi người, mọi lực lượng xã hội, nhằm hoàn lại bản chất xã hội của giáo dục, cho giáo dục và trả lại nhiệm vụ giáo dục của toàn xã hội cho chính xã hội để tiến tới xây dựng một xã hội học tập. Tổ chức văn hoá giáo dục Liên hiệp quốc (UNESCO) đó khuyến nghị: Giáo dục không chỉ bó hẹp trong nhà trường. Giáo dục phải trở thành phong trào quần chúng thực sự. 1.1.3. Nhận xét về tổng quan nghiên cứu quản lý hoạt động xã hội hóa giáo dục Tiểu học Vấn đề XHHGD đó được nghiên cứu cả về lý luận và thực tiễn khá sâu rộng và lâu dài trong lịch sử giáo dục nước ta và các nước trên thế giới. Bên cạnh các công trình nghiên cứu khoa học nói chung về hoạt động XHHGD trong những năm gần đây được nhiều nhà quản lý giáo dục nước ta quan tâm. Các hoạt động của XHHGD là vấn đề rộng lớn, do vậy việc nghiên cứu hoạt động XHHGD nói chung và quản lý XHHGD ở cấp Tiểu học nói riêng vẫn có ý nghĩa thực tiễn cao. Ngày nay, giáo dục có vai trò ngày càng quan trọng trong sự phát triển kinh tế - xã hội ở tất cả các nước trên thế giới, các nước phát triển cũng như các nước đang phát triển. Giáo dục thực sự trở thành nhân tố phát triển kinh tế. Văn minh trí tuệ, kinh tế tri thức, sự phát triển vũ bão của thông tin, khoa học, công nghệ... đòi hỏi nâng cao mặt bằng dân trí ngang tầm thời đại. Vấn đề huy động nguồn nhân lực, làm phong phú nguồn trí tuệ vì những mục tiêu kinh tế và phát triển xã hội....Vì thế ở các nước đều tập trung đầu tư cho giáo dục bằng mọi nguồn lực (của cải và sức người). Mặt khác, những vấn đề xã hội cũng vẫn được giải quyết theo xu hướng thúc đẩy phát triển kinh tế là nâng cao chất lượng cuộc sống bằng những hưởng thụ vật chất và tinh thần cho con người theo từng cấp độ, mức độ thực tế, thiết thực. Từ đó vấn đề dân chủ hoá đặt ra, mở đường cho sự tham gia của mọi người vào các quá trình quản lý xã hội. Giáo dục cũng được giải quyết 13 theo tinh thần dân chủ hoá, phi tập trung hoá, trong đó vấn đề mở rộng và vận động sự tham gia của xã hội, của mọi tầng lớp nhân dân vào việc giáo dục cũng được đặt ra theo chiều hướng bức xúc hơn. Cách giải quyết của mỗi nước tuy khác nhau do phụ thuộc vào hoàn cảnh kinh tế, văn hoá, xã hội, chính sách của từng nước, nhưng các nước đều tiếp tục hoàn thiện hơn hoặc hướng tới mục tiêu: làm cho toàn dân quan tâm, chăm lo đến giáo dục trong điều kiện và tình cảm của mình với ý thức đầy đủ của một người công dân đã hiểu về giáo dục và đặc tính chuyên biệt của nó, thông qua các hoạt động ở tầm vĩ mô như các luật, các chế độ chính sách, các văn bản định hướng của Nhà nước hay của ngành giáo dục ..., hay thông qua các hoạt động ở tầm vi mô như các hoạt động của các cá nhân, của các gia đình, của các tổ chức xã hội ... Nói tóm lại, xu thế chung của mọi nước khi tiến hành XHHGD là tăng cường cộng đồng trách nhiệm, đa dạng hoá các loại hình trường, lớp và đa dạng hoá nguồn đầu tư, gắn môi trường giáo dục, đào tạo với mục tiêu phát triển kinh tế, xã hội, đặc biệt coi trọng thể chế các nội dung XHHGD. 1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Quản lý Khi nghiên cứu về cơ sở khoa học của quản lý, các mác đã khẳng định: “Tất cả mọi người lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung nào tiến hành trên quy mô tương đối lớn, thì ít nhiều cũng cần đến một sự chỉ đạo để điều hòa những hoạt động cá nhân và thực hiện những chức năng chung phát sinh từ sự vận động những khí quan độc lập của nó. Một người đọc tấu vĩ cầm thì tự mình điều khiển lấy mình còn một giàn nhạc thì cần phải có “nhạc trưởng”. [6, tr.125] Về nội dung khái niệm quản lý có nhiều cách hiểu + Theo Aunapu F.F: “Quản lý là một hệ thống XHCN, là một khoa học và là một nghệ thuật tác động vào hệ thống xã hội chủ yếu là quản lý con người nhằm đạt được những mục tiêu xác định. Hệ thống đó vừa động vừa ổn 14 định bao gồm nhiều thành phần có tác động qua lại lẫn nhau.” [1, tr.54] + F.W.Taylor cho rằng: “Quản lý là biết được chính xác điều bạn muốn khác làm và sau đó hiểu được rằng họ đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất và rẻ nhất”. + Harol Koontz khẳng định: “Quản lý là sự tác động thiết yếu bảo đảm sự nỗ lực của cá nhân nhằm đạt được các mục tiêu của tổ chức.”[20, tr.85] + Theo Nguyễn Minh Đạo: “Quản lý là sự tác động liên tục có tổ chức có định hướng của chủ thể (người quản lý, người tổ chức quản lý) lên khách thể (đối tượng quản lý) về các mặt chính trị, xã hội, văn hóa, kinh tếbằng một hệ thống các luật lệ, các chính sách, các nguyên tắc, các phương pháp và các biện pháp cụ thể nhằm tạo ra môi trường và điều kiện cho sự phát triển của đối tượng.” [24, tr.97] Trên đây là những quan niệm khác nhau về quản lý nhưng vẫn cho thấy một ý nghĩa chung: Quản lý là quá trình tác động của chủ thể quản lý đến đối tượng nhằm điều khiển, hướng dẫn các quá trình xã hội, hành vi hoạt động của con người để đạt tới mục đích, đúng với ý chí của nhà quản lý và phù hợp với quy luật khách quan. Một xã hội, một tổ chức hay một cộng đồng muốn phát triển tốt, trước hết phải có một cơ chế quản lý tốt. Cơ chế ấy phải chi phối và tác động vào mọi lĩnh vực hoạt động của hệ thống tổ chức, xã hội và làm cho nó vận động theo chiều hướng tích cực mà chủ thể quản lý từ trước. 1.2.2. Giáo dục và quản lý giáo dục Giáo dục là một hiện tượng xã hội đặc biệt trong lịch sử nhân loại, là một trong những lĩnh vực hoạt động xã hội nhằm kế thừa, duy trì và phát triển nền văn hoá xã hội, văn minh của nhân loại. Giáo dục có tính phổ biến và vĩnh hằng, là nhân tố cốt lõi và tồn tại khách quan trong mọi giai đoạn phát triển của xã hội. Theo nghĩa chung nhất: “Giáo dục là quá trình truyền thụ và lĩnh hội những tri thức, kỹ xảo và những kinh nghiệm nhằm chuẩn bị cho con 15 người bước vào cuộc sống lao động và sinh hoạt xã hội; là một nhu cầu tất yếu của xã hội loài người, đảm bảo cho sự tồn tại và phát triển của con người và xã hội”. Giáo dục là điều kiện để con người gắn bó với nhau một cách có hiệu quả theo mục tiêu đổi mới điều kiện sinh tồn, bởi vì hành động của bất kỳ cá nhân nào cũng bị hạn chế do khả năng và kinh nghiệm, tri thức của thế hệ trước truyền lại cho thế hệ sau rồi cứ thế tích luỹ và ngày càng phong phú. Giáo dục không tồn tại “tự thân, biệt lập” mà nó tồn tại trong một xã hội cụ thể và mọi sự giáo dục đều hướng tới sự tiến hoá của xã hội, nói cách khác là luôn có một nền giáo dục xã hội. Giáo dục luôn được quy định bởi điều kiện, định hướng về chính trị, kinh tế, văn hoá xã hội cụ thể. Không có xã hội nào có thể tồn tại mà không có giáo dục và mọi sự giáo dục đều nhằm mục đích phục vụ cho sự tiến bộ của xã hội. Mối quan hệ biện chứng đó trong thời đại kinh tế tri thức hiện nay được thể hiện rất sinh động. Mọi quốc gia thế giới đều quan tâm đến việc đổi mới nền giáo dục của mình để phù hợp với thay đổi của xã hội và sự phát triển chung của nhân loại. Các nước đều coi giáo dục là con đường cơ bản để khỏi tụt hậu và phát triển bền vững. Đảng ta chủ trương phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu, là điều kiện tiên quyết để phát triển nguồn nhân lực - yếu tố cơ bản để xã hội phát triển nhanh và bền vững. Giáo dục vừa là mục tiêu vừa là động lực của sự phát triển xã hội, văn hoá, kinh tế, chính trị. Theo tác giả Đặng Quốc Bảo, giáo dục (G) có thể coi là tâm giao điểm của hai trục: trục văn hoá - chính trị (V-C) và trục kinh tế - xã hội (K-X) K V G C X Sơ đồ 1.1: Mô hình giáo dục 16 Quản lý giáo dục là một hoạt động đặc trưng của lao động xã hội. Đây là một hoạt động chuyên môn nhằm thực hiện quá trình truyền đạt và lĩnh hội kinh nghiệm lịch sử xã hội qua các thế hệ, đồng thời là động lực thúc đẩy sự phát triển của xã hội. Để hoạt động này vận hành có hiệu quả, giáo dục phải được tổ chức thành các cơ sở, tạo nên một hệ thống các cơ sở giáo dục, điều này dẫn đến một tất yếu là phải có một lĩnh vực hoạt động có tính độc lập tương đối trong giáo dục, đó là công tác quản lý giáo dục để quản lý các cơ sở giáo dục có trong thực tiễn. Trong quá trình nghiên cứu về lĩnh vực quản giáo, đã có nhiều tác giả đưa ra khái niệm quản lý giáo dục như sau: Theo M.I. Konđacốp: Quản lý giáo dục là tập hợp những biện pháp tổ chức, phương pháp, kế hoạch hoá, tài chính, cung tiêunhằm đảm bảo sự vận hành bình thường của các cơ quan trong hệ thống giáo dục, bảo đảm sự tiếp tục phát triển và mở rộng cả về mặt số lượng cũng như chất lượng [23,tr.17]. Theo P.V.Khudominxky: Quản lý giáo dục là động tác có hệ thống, có kế hoạch, có ý thức và có mục đích của các chủ thể quản lý ở các cấp khác nhau đến tất cả các khâu của hệ thống (Bộ GD-ĐT đến nhà trường) nhằm mục đích đảm bảo việc giáo dục Cộng sản chủ nghĩa cho thế hệ trẻ, bảo đảm sự phát triển toàn diện, hài hoà của họ. Theo tác giả Trần Kiểm: Quản lý giáo dục là tác động có hệ thống, có kế hoạch, có ý thức và hướng đích của chủ thể quản lý ở các cấp khác nhau nhằm mục đích đảm bảo hình thành nhân cách cho thế hệ trẻ trên cơ sở nhận thức và vận dụng của quy luật chung của xã hội cũng như các quy luật của quản lý giáo dục, của sự phát triển tâm lý và thể lực của trẻ em [30, tr.64]. Như vậy, quản lý giáo dục có thể hiểu là: Sự tác động có tổ chức, có định hướng phù hợp với quy luật khách quan của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý nhằm đưa hoạt động giáo dục ở từng cơ sở và của toàn bộ hệ thống giáo dục đạt tới mục tiêu đã định. Trong quản lý giáo dục, chủ thể quản lý chính là bộ máy các cấp; đối tượng quản lý chính là nguồn nhân lực, CSVC và các hoạt động thực hiện 17 chức năng của GD & ĐT. Như thế, sự tác động từ chủ thể quản lý đến khách thể quản lý, có thể từ người quản lý đơn vị cơ sở giáo dục đến đối tượng quản lý người dạy, người học, CSVC hoặc là sự tác động giữa các cấp QLGD từ Trung ương đến địa phương. Nội dung của quản lý giáo dục bao gồm một số vấn đề cơ bản sau: Xây dựng và thực hiện chính sách, chiến lược và quy hoạch phát triển giáo dục. Ban hành, tổ chức thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật về giáo dục, ban hành điều lệ nhà trường. Quy định mục tiêu, chương trình, nội dung giáo dục, tiêu chuẩn nhà giáo, cơ sở vật chất, trang thiết bị trường học. Tổ chức bộ máy quản lý giáo dục. Tổ chức, chỉ đạo việc đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý- giáo viên. Huy động quản lý sử dụng các nguồn lực. [....] Quản lý giáo dục được thực hiện theo các nguyên tắc khác nhau, theo địa bàn lãnh thổ, theo chuyên môn kỹ thuật, theo mục tiêu quản lý. 1.2.3. Nhà trường và quản lý nhà trường Xã hội ngày càng phát triển đã thúc đẩy sự ra đời của nhà trường - nơi tổ chức hoạt động giáo dục một cách có hệ thống và có kế hoạch nhất. Có nhiều hình thức giáo dục khác nhau nhưng đều đảm bảo sự nhất quán giữa mục tiêu, nội dung, phương pháp. Giáo dục tồn tại trên trục lưỡng cực Thầy- Trò. Trong đó Trò đóng vai trò là trung tâm của quá trình giáo dục, Thầy có vai trò tổ chức quá trình giáo dục. Nhà trường luôn gắn liền với đời sống cộng đồng. Cộng đồng là nguồn lực của nhà trường. Giữa nhà trường và cộng đồng có mối quan hệ hữu cơ, bền vững. Đây chính là cơ sở lý luận cho hoạt động XHHGD, là sự gắn kết giữa gia đình, nhà trường và xã hội. Điều 48, Luật giáo dục năm 2005 chỉ rõ: “Nhà trường trong hệ thống giáo dục quốc dân thuộc mọi loại hình đều được thành lập theo quy hoạch của Nhà nước nhằm phát triển sự nghiệp giáo dục” [22,tr 46]. Nhà trường là một tổ chức giáo dục cơ sở trực tiếp làm công tác giáo 18 dục, đào tạo thế hệ trẻ, tham gia vào quá trình thực hiện mục tiêu: “Nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài” cho đất nước. Tuy nhiên, nhà trường ở mọi cấp học chỉ là một giai đoạn học tập trong cuộc đời của mỗi người, việc tự giáo dục mới có ý nghĩa lớn lao đối với sự phát triển nhân cách của mỗi con người. Vì vậy nhà trường, gia đình, xã hội phải có sự phối hợp chặt chẽ trong quá trình giáo dục. Một trong những ưu tiên và mang tính chiến lược cho giáo dục là sự tham gia của gia đình và cộng đồng ngày càng nhiều hơn vào các hoạt động của nhà trường. Nhà trường là đơn vị của ngành giáo dục đồng thời là trung tâm văn hoá của địa phương, nơi quy tụ đời sống văn hoá tinh thần của nhân dân địa phương. Thông qua nhà trường nhiều chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước được phổ biến đến cộng đồng dân cư thông qua học sinh, cha mẹ học sinh và người thân của họ. Đội ngũ giáo viên trong các nhà trường do có uy tín với đời sống cộng đồng đã trở thành các cán bộ hoạt động xã hội, tuyên truyền viên và vận động thực hiện những chủ trương phát triển cộng đồng. Trường học nằm trong hệ thống giáo dục và hệ thống xã hội, đặc điểm thể chế là có sự kết hợp chặt chẽ, hữu cơ giữa đặc điểm nhà nước và đặc điểm xã hội. Vì thế, trường học luôn có mối quan tâm và tác động qua lại với môi trường xã hội. Tác giả Đặng Quốc Bảo cho rằng: “Trường là một thể chế xã hội trong đó quá trình đào tạo giáo dục với sự hoạt động tương tác của hai nhân tố Thầy và Trò”, “Trường học là bộ phận của cộng đồng và trong guồng máy của hệ thống giáo dục quốc dân, nó là đơn vị cơ sở” [14, tr.63-65]. Bản chất của công tác quản lý trường học là quá trình chỉ huy, điều khiển vận động của các thành tố, đặc biệt là mối quan hệ giữa các thành tố. Mối quan hệ đó là do quá trình sư phạm trong nhà trường quy định. Như vậy, công tác quản lý trường học bao gồm sự quản lý các cơ quan hệ nội bộ (bên trong) của nhà trường và quan hệ giữa trường học với (bên ngoài) xã hội. Tóm lại: Quản lý trường học về bản chất là quản lý con người, do đó công tác quản lý con người (của người cán bộ quản lý) đối với người cán bộ 19 giáo viên và học sinh là khâu trung tâm của quản lý trường học, là động lực thúc đẩy sự phát triển của nhà trường. 1.2.4. Xã hội hóa Trong xã hội học, XHH được sử dụng với nghĩa là quá trình con người tiếp thu nền văn hoá của xã hội trong đó con người được sinh ra, quá trình nhờ nó con người đạt được những đặc trưng xã hội của bản thân, học được cách suy nghĩ, ứng xử được coi là thích hợp trong xã hội hay là quá trình chuyển biến cá nhân còn mang tính sinh vật sang cá nhân có tính cách xã hội. Đây chính là quá trình XHH cá nhân, quá trình hình thành và phát triển nhân cách. Còn khái niệm XHH trong luận văn này thuộc phạm trù cách làm. XHH là một khái niệm chỉ quá trình làm cho một cái gì đó mang tính xã hội hay trở thành cái chung của xã hội, mà trước đây chỉ có một bộ phận của xã hội có trách nhiệm quan tâm. Đó là quá trình XHH các vấn đề, hoạt động xã hội như XHH hoạt động giáo dục, y tế, văn hoá, thể dục, thể thao...Hiện có nhiều cách diễn đạt khác nhau nhưng nhìn chung đều thống nhất rằng bản chất của XHH là cách làm, cách thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng bằng con đường giác ngộ, huy động và tổ chức sự tham gia của mọi người dân, mọi lực lượng xã hội, tạo ra sự phối hợp liên ngành một cách có kế hoạch dưới sự chỉ đạo và quản lý thống nhất của Nhà nước, làm cho việc giải quyết các vấn đề xã hội thực sự của dân, do dân và vì dân. 1.2.5. Xã hội hóa giáo dục Xã hội hóa giáo dục nó thuộc phạm trù cách làm giáo dục. Xã hội loài người hình thành đồng thời với sự ra đời của giáo dục. Có loài người thì phải có giáo dục để thực hiện sự chuyển giao những kinh nghiệm từ thế hệ này sang thế hệ khác. Giáo dục là phương tiện tất yếu để xã hội tồn tại và phát triển. Đó chính là bản chất xã hội của giáo dục, là cơ sở tư duy của XHHGD. Tuy diễn đạt có khác nhau song phần lớn đều thống nhất quan điểm: “Bản chất của xã hội hoá là cách làm, cách thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng bằng con đường giác ngộ, huy động và tổ chức sự tham gia của mọi người dân, mọi lực lượng xã hội; tạo ra sự phối hợp liên ngành một cách có 20 kế hoạch dưới sự chỉ đạo và quản lý thống nhất của nhà nước làm cho việc giải quyết các vấn đề xã hội thực sự của dân, do dân và vì dân” [1, tr.7]. Có thể hiểu một cách khái quát: XHHGD là việc thực hiện mối liên hệ giữa hoạt động giáo dục và cộng động xã hội, là tìm cách hoàn nguyên bản chất xã hội của giáo dục, làm cho giáo dục phù hợp với sự phát triển của xã hội, thích ứng với xã hội. Đây là một mối quan hệ biện chứng, thiết lập được mối quan hệ này làm cho giáo dục phù hợp với sự phát triển xã hội. XHHGD là mở rộng quy mô, mở rộng trách nhiệm giáo dục, chuyển hướng từ giáo dục tinh hoa thành giáo dục đại chúng, giáo dục cho mọi người và tiến tới một xã hội học tập. Hoạt động giáo dục từ chỗ trách nhiệm của ngành giáo dục, do nhà nước đảm trách đến mọi người, mọi tổ chức và cộng đồng cùng tham gia làm giáo dục 1.3. Hoạt động xã hội hóa giáo dục ở nhà trƣờng Tiểu học 1.3.1. Quan điểm của Đảng, Nhà nước về giáo dục và xã hội hóa giáo dục Xuất phát từ tính chất xã hội vốn có của giáo dục, điều kiện thực tiễn của giáo dục nước nhà, Đảng, Nhà nước ta luôn khẳng định XHHGD là một tư tưởng chiến lược. Nghị quyết 4 của Hội nghị TW Đảng khoá VII đã chỉ bản chất XHHGD là: “Huy động toàn xã hội làm giáo dục, động viên các tầng lớp nhân dân góp sức xây dựng nền giáo dục quốc dân dưới sự quản lý của nhà nước” [12, tr.61]. Nghị quyết TW 2 khoá VIII về “Định hướng chiến lược phát triển giáo dục và đào tạo trong thời kỳ CNH-HĐH và nhiệm vụ đến năm 2000”của Ban chấp hành TW Đảng cộng sản Việt Nam cũng đã chỉ rõ: “Phát triển giáo dục là sự nghiệp của toàn xã hội, của Nhà nước và mỗi cộng đồng, từng gia đình và mỗi công dân. Kết hợp giáo dục học đường, giáo dục gia đình, giáo dục xã hội”. Nghị quyết TW 6 khoá IX, Đảng ta đã khẳng định: “Đẩy mạnh XHHGD, xây dựng xã hội học tập, coi giáo dục là sự nghiệp của toàn dân và XHHGD là một giải pháp quan trọng để tiếp tục phát triển giáo dục”. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Đảng ta lại tiếp tục khẳng định: “Đẩy mạnh 21 XHHGD”. Chủ trương XHHGD của Đảng được thể chế hoá sự nghiệp giáo dục để thực hiện đa dạng hoá vào Hiến pháp 1992. Điều 12 của Luật giáo dục 2005 đã nêu: Xã hội hoá sự nghiệp giáo dục để thực hiện đa dạng hoá các loại hình trường và các hình thức giáo dục, khuyến khích huy động và tạo điều kiện để tổ chức, cá nhân tham gia phát triển sự nghiệp giáo dục”. Trên cơ sở quan điểm của Đảng, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 90/CP ngày 21/8/1997 và Nghị quyết số 05/2005 NQ- CP ngày 18/4/2005 nhằm cụ thể hoá quan điểm: XHHGD là quá trình xã hội hoá giáo dục, vận động và tổ chức tham gia rộng rãi của nhân dân, của toàn xã hội cùng làm giáo dục, xây dựng một xã hội học tập; là sự cộng đồng trách nhiệm để phát triển sự nghiệp giáo dục; là đa dạng hoá sự đầu tư vào các loại hình giáo dục, các hình thức giáo dục dưới sự lãnh đạo của Đảng và sự quản lý của Nhà nước. Quan điểm này là sự kế thừa, phát huy tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Giáo dục là sự nghiệp của quần chúng. Cần phải phát huy đầy đủ tính dân chủ xã hội chủ nghĩa, xây dựng mối quan hệ thật tốt, đoàn kết giữa thầy và trò, giữa học trò với nhau, giữa cán bộ các cấp, giữa nhà trường và nhân dân để hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ đó” [21, tr.258]. Trong Chiến lược phát triển giáo dục 2011- 2020, Chính phủ đã chỉ rõ: XHHGD là quá trình làm cho mọi người có nghĩa vụ xây dựng và tạo điều kiện cho giáo dục. Chiến lược cũng nhấn mạnh: Chấn hưng nền giáo dục Việt Nam thành một nền giáo dục thực tiễn, đại chúng và hiệu quả, theo phương châm đa dạng hoá, chuẩn hoá, hiện đại hoá, XHH, tạo bước phát triển mạnh về giáo dục nguồn nhân lực. Vì vậy, thực hiện XHHGD để huy động sức mạnh tổng hợp của toàn dân vào giáo dục, là điều kiện tiên quyết để phát triển giáo dục, góp phần thúc đẩy sự phát triển nh