Phụ lục Luận văn Khảo sát văn học dân gian Stiêng

tùy thuộc vào Jiang. Nếu Jiang đồng ý thì chúng tôi đồng ý. Jiang nói: - Việc này thuộc về Nglon Hơr quyết định mới đúng. Một người nói: - Nếu Jiang đã nói như vậy thì nhờ ai đi mời Nglon Hơr đến đây để quyết định việc này. Jiang nói với các thanh niên: - Ơi các chàng trai! Các anh hãy đến nhà tôi, mời Nglon Hơr đến đây. Các anh nói với nó là phải đến gấp, không được từ chối và không được chậm trễ. Jiang vừa nói xong, có hai thanh niên đi đến nhà bà Lươm Coon Goor. Đến nơi, họ thấy Nglon Hơr đang ngồi ủ rũ, như người mất hồn. Hai thanh niên nói với Nglon Hơr: - Ơi Nglon Hơr! Cha của anh nhờ chúng tôi mời anh đến nhà bà Siđa. Cha của anh nói anh phải đến gấp, không được từ chối và chậm trễ. Mong anh đừng từ chối lời mời của chúng tôi. Nglon Hơr rất đau lòng. Chàng đã mất hẳn người yêu, người mà chàng yêu nhất trong cuộc đời. Tuy vậy, chàng vẫn đi vì đó là lời mời của cha chàng. Chàng không được phép từ chối. 122 Nglon Hơr ứa nước mắt, cúi đầu ra đi. Chàng đi đến nhà bà Siđa. Nglon Hơr bước chân lên hàng hiên nhà, đi đến phòng khách và ngồi xuống bên cạnh Jiang. Thấy Nglon Hơr đã ngồi xuống, Jiang nói với Nglon Hơr: - Con ơi! Nglon Hơr ơi! Việc này thuộc về con quyết định, được hay không cũng do nơi con. Nglon Hơr nói: - Thưa cha! Nếu cha và các ông, các bà, các cô bác đã nói như vậy rồi thì con đâu dám cãi lời. Nếu cha và các ông, các bà, các cô bác đã đồng ý rồi thì con cũng vậy thôi. Nglon Hơr nói vậy cho vừa lòng cha và mọi người thôi chứ thực ra chàng rất đau lòng vì đã mất đi người mình yêu thương. Jiang nói với bà Mevoh Ư Chhơ: - Ơi bà Mevoh Ư Chhơ, mẹ Tung Vrơ Lênh! Bên đàng gái đã một lòng đồng ý rồi. Bên đàng trai hãy nộp các món vật xin hỏi cưới đi. Ngay lúc đó, bà Mevoh Ư Chhơ, mẹ Tung Vrơ Lênh, bày ra tất cả món vật xin hỏi cưới như: vàng, bạc, tiền, tô hai tám, đĩa hai bảy, lao đóng cửa chính, rìu bổ đầu trâu, người ở bế con, chang hung để cuốn đá và trâu, heo, rượu cần nhiều chéđưa trước mắt Jiang. Bà Mevoh Ư Chhơ nói với Jiang: - Ơi Jiang! Anh xem đã đủ chưa hay là còn thiếu món gì? Jiang nói với bà Mevoh Ư Chhơ: - Ơi bà Mevoh Ư Chhơ! Các món vật xin hỏi cưới bao nhiêu đây đã đủ rồi. Jiang kêu bà Siđa, mẹ Ư Kao Mas: - Ơi Siđa! Bà qua đây để nhận các món vật này. Bà Siđa đến nhận các món vật lễ hỏi cưới. Sau đó, bà Siđa và bà Mevoh Ư Chhơ trao rượu với nhau, rồi bàn giao các món vật xin cưới hỏi. Sau khi đã bàn giao xong, Jiang kêu các thanh niên trong làng xuống đất giết trâu, giết heo, giết gà để đãi khách. Jiang kêu Ư Kao Mas, con bà Siđa, và Tung Vrơ Lênh, con Mevoh Ư Chhơ, đến ngồi gần để họ hàng hai bên đàng trai và đàng gái cột tay cho hai người. Jiang nói với các thanh niên trong làng: 123 - Ơi các chàng trai trẻ! Các anh hãy đến đây, treo cồng chiêng và trống lớn để đánh giúp vui, ăn mừng ngày đám cưới giữa Ư Kao Mas và Tung Vrơ Lênh. Jiang vừa nói xong, các thanh niên đã kiếm được dây treo cồng chiêng và trống lớn lên. Họ cùng nhau đánh cồng chiêng. Jiang đứng lên đánh trống lớn. tiếng trống, tiếng cồng chiêng vang khắp nơi. Ai ai cũng say sưa nghe và tấm tắc khen hay. Đánh được một hồi, Jiang cầm cái dùi đánh trống giao cho Nglon Hơr, Jiang nói: - Nglon Hơr con! Con hãy đánh trống lớn để giúp vui cho ngày đám cưới của Ư Kao Mas và Tung Vrơ Lênh đi. Nglon Hơr không dám cãi lời cha. Chàng lấy cái dùi từ tay cha chàng. Chàng đi đến bên chiếc trống, chàng đánh một hồi cũng khá lâu. Jiang cười lớn tiếng và khen ngợi: “Nglon Hơr đánh trống rất hay, đúng cách, đúng nhịp với cồng chiêng. Đó mới đáng là người đàn ông có tài, giống cha của nó”. Thấy Nglon Hơr đánh trống và được thưởng thức tiếng trống của chàng, các cô gái bên đàng trai của bà Mevoh Ư Chhơ tấm tắc khen ngợi Nglon Hơr. Họ nói: “Nglon Hơr vừa đẹp trai, vừa đánh trống giỏi”. Các cô gái bên đàng trai chen lấn nhau để được đứng gần Nglon Hơr. Một cô nói: - Ước gì mình lấy được anh ta làm chồng, mình ngậm anh ta trong miệng như câm, mình sảy như lúa. Cô khác nói: - Mình không dám mong anh ta làm chồng mình, chỉ mong sao anh ta đến xin trầu cau của mình là đã mãn nguyện rồi. Cô khác nói: - Tôi không mong được như thế, tôi chỉ mong anh ta ngồi kề cận với mình là đã như duyên nợ rồi. Bà Mevoh Ư Chhơ khuyên các cô gái trong làng của bà ta: - Ơi các cô gái trẻ! Các cô đừng nên khen người ta quá, coi chừng mắc ngải mê của người ta đó. Bà ta nói tiếp: - Ơi các con! Cá trong nước làm sao lấy được, con công trên ngọn cây làm sao với tới, con trâu ở ngoài đồng làm sao bắt giữ được. Con trai khác làng chớ mong làm chi cho hao công, tốn của, thêm nhung nhớ mà thôi. 124 Nghe bà Mevoh Ư Chhơ nói như thế, tất cả các cô gái e thẹn, mắc cỡ, giấu mặt đi chỗ khác. Nói về Nglon Hơr, sau khi đánh trống lớn được một hồi thật lâu, chàng đổi ý đánh trống đám ma. Chàng không còn đánh như lời đánh đám cưới nữa. Nghe tiếng trống, Jiang hết sức tức giận. Ông ta nói: - Bớ làng! Ai mà ngang ngược, dám đánh trống đám ma vậy? Jiang vừa chửi vừa nhìn thấy Nglon Hơr. Jiang buồn trong lòng. Jiang nghĩ: “Chắc là nó ấm ức lắm nên nó mới đánh như vậy”. Nghe cha chửi mắng như thế, Nglon Hơr gác cây dùi đánh trống, bước chân đi ra khỏi nhà xuống đất. Chàng đi một mạch tới nhà mẹ Lươm Coon Goor. Chàng lên nhà lấy chà gạc rồi đi xuống đất. Chàng chặt hết cây dừa, cây cau, chặt hai chừa một. Lúc đó, tất cả thanh niên trong làng đến can và khuyên Nglon Hơr. Có người nói: - Anh ơi! Nglon Hơr ơi! Anh đừng làm như thế này nữa, tốn hao hết của cải nhà anh mà thôi. Người khác nói: - Ơi anh Nglon Hơr! Chuyện đã lỡ rồi, cho nó qua luôn đi. Đây là định mệnh rồi, cũng là ngoài ý muốn của chúng tôi. Nghe những lời khuyên của các bạn thanh niên, Nglon Hơr không chặt phá cây cối nữa. Chàng vác chà gạc, đi một mạch vào rừng. Chàng nghĩ: “Mình nên trốn đi đâu đó. Không thể ở đây được nữa”. Thấy vậy, Lươm Coon Goor luýnh quýnh không biết thế nào. Lươm xách váy lên đi như chạy đến nhà bà Siđa. Lươm nói với Jiang: - Anh ơi! Anh vừa lòng chưa. Nglon Hơr nó bỏ đi vào rừng rồi. Còn anh ở đây say sưa uống rượu, mừng ngày đám cưới của cháu anh. Jiang nghe như sét đánh bên tai. Jiang không biết phải thế nào. Lươm cầm tay Jiang rủ xuống đất. Jiang nói nhỏ nhẹ với Lươm: - Em ơi! Lươm ơi! Chắc không sao đâu em. Nglon Hơr đã lớn rồi, nó là đàn ông, là anh hùng mà em. Em đừng lo lắng quá. - Anh ơi! Jiang ơi! Em sợ lắm. Em sợ nó làm bậy. Sợ nó thắt cổ hay nhảy xuống nước sâu chết đuối. Lươm vừa nói vừa khóc. Jiang an ủi Lươm: 125 - Lươm em ơi! Em cứ bình tĩnh đi, không sao đâu. Nó buồn, nó đi vài ngày rồi nó sẽ về thôi mà. Nếu anh mà như nó, anh cũng đau lòng lắm em à. Jiang khuyên Lươm: - Em ơi! Lươm ơi! Em hãy quay về nhà đi. Đừng khóc, đừng buồn rầu nữa. Em cứ coi như nó đi chơi thôi, ít ngày nữa nó sẽ trở về nhà. Nói về Tung Vrơ Lênh, con Mevoh Ư Chhơ, chàng nói với vợ mới cưới của mình: - Em ơi! Ư Kao Mas ơi! Em hãy đi tìm kiếm Nglon Hơr đi. Dù nó đi đâu em cũng phải kiếm cho bằng được. Em khuyên Nglon Hơr quay về làng, anh chịu chấp nhận với anh ta một vợ hai chồng. Chỉ cần anh ta đồng ý là được rồi. Nghe lời Tung Vrơ Lênh, chồng mới cưới của mình, Ư Kao Mas bước chân đi ra khỏi nhà xuống đất. Nàng đi tìm Nglon Hơr thật. Nàng đi hoài, đi mãi, đi rừng này qua rừng khác, đi từ núi nọ qua núi kia, đi hết cánh đồng này qua cánh đồng khác. Ư Kao Mas đi mãi, đi mãi, đi đến bìa rẫy bà R’liang Mas. Nàng nhìn thấy Nglon Hơr nằm ở chòi rẫy bà R’liang Mas. Nàng đi thẳng vào chòi. Nàng leo lên chòi, nằm xuống, ôm cổ Nglon Hơr. Nglon Hơr thức dậy, mở mắt thấy Ư Kao Mas, nằm sát và ôm cổ chàng. Nglon Hơr gạt tay Ư Kao Mas ra khỏi người chàng. Nglon Hơr nói với Ư Kao Mas: - Em ơi! Em đến đây làm gì? Sao em không ở nhà với chồng mới cưới của em? Ư Kao Mas nói với Nglon Hơr: - Anh ơi! Nglon Hơr ơi! Anh đừng dùng những lời lẽ cay đắng mỉa mai em nữa. Anh hãy trở về nhà lại đi. Tung Vrơ Lênh cũng mong anh trở về lắm. Anh ta chấp nhận làm chồng phụ, chấp nhận cuộc sống một vợ hai chồng. Chỉ cần anh chấp nhận và đồng ý thôi. Nghe Ư Kao Mas nói, Nglon Hơr vô cùng tức giận. Nglon Hơr nói: - Ư Kao Mas ơi! Chính em là người đang mỉa mai anh đó, em là con dao hai lưỡi. Ư Kao Mas vừa khóc, vừa năn nỉ Nglon Hơr, Ư Kao Mas nói: - Anh ơi! Nglon Hơr ơi! Nếu anh không trở về, chắc chắn cái đầu của em và mẹ em sẽ bị ông Jiang chém làm đôi rồi anh ơi. Ư Kao Mas nói tiếp: 126 - Nglon Hơr anh! Mong anh thương xót cho em. Nếu anh còn thương hại cho em, mong anh quay trở về. Anh không chấp nhận một vợ hai chồng thì thôi vậy. Nglon Hơr nói với Ư Kao Mas: - Em ơi! Em đã thấy ai một vợ hai chồng chưa mà em bảo anh chấp nhận? Ư Kao Mas bí lời, không còn lời nào nữa để nói với Nglon Hơr. Ư Kao Mas nói: - Anh Nglon Hơr! Đây là lần cuối em cầu xin anh. Nếu anh còn thương hại cho em, còn muốn em sống trên đời này, thì anh hãy quay trở về nhà. Còn nếu anh không quay về thì anh đi đâu, em đi đó. Thà chết chung với nhau còn hơn về nhà em chết một mình trong cô đơn, đau khổ. - Ư Kao Mas em! Thôi em đừng dại dột nữa. Em hãy về nhà sống chung với chồng mới cưới của em đi. Còn anh đi lưu lạc, trốn thân trong rừng. Anh chết ở đâu cũng được, dù cho cọp rừng, beo rừng ăn thịt nhai xương anh cũng đành chịu. Về nhà làm gì cho dân làng chê cười. Họ sẽ nghĩ anh thế nào? Thà anh chết trong rừng còn hơn về sống trong sự chê cười của dân làng. Ư Kao Mas vẫn khóc lóc nức nở: - Anh ơi! Nglon Hơr ơi! Thà chúng mình chết chung tại đâycòn hơn mỗi người chết một nơi. Nglon Hơr nghĩ thầm trong bụng: “Nếu cứ kéo dài như thế này là không xong rồi”. Nglon Hơr tìm cách thoát thân khỏi Ư Kao Mas. Ngay lúc đó, Nglon Hơr làm phép thuật, hóa mắt Ư Kao Mas, làm cho mịt mù để nàng không thấy Nglon Hơr nữa. Nglon Hơr đi ra khỏi chòi. Chàng đi mây đi gió. Chàng lên đến hoàng cung của Vrah Ơn L’Wak. Chàng đi thẳng vào nhà bà Lươm Jiang Naar. Nói về Ư Kao Mas, không còn thấy Nglon Hơr nữa, không biết Nglon Hơr đi đâu, về đâu nên nàng la lên, khóc ầm ĩ trong chòi rẫy bà R’liang Mas. Ư Kao Mas nhìn xung quanh, chạy, tìm khắp nơi cũng không thấy Ngloon Hơr đâu. Ư Kao Mas buộc lòng phải chạy về làng để báo cho mọi người trong làng biết. Ư Kao Mas chạy về làng, nàng vừa chạy vừa khóc. Ư Kao Mas chạy mãi, chạy mãi, không nghỉ chân. Vừa chạy, nàng vừa suy nghĩ: “không biết mình sẽ ăn nói như thế nào với cha mẹ Nglon Hơr đây?”. Ư Kao Mas đã đến làng Jiang, nàng khóc to lên, vừa khóc vừa la làng cho nên tất cả mọi người trong làng chạy đến chỗ Ư Kao Mas. Nhiều người hỏi: 127 - Ơi Ư Kao Mas! Sao cô lại khóc dữ dội như thế? Còn Nglon Hơr đâu rồi? Sao không thấy nó trở về làng cùng cô? Trong lúc đó, Lươm Coon Goor, mẹ của Nglon Hơr, đi đến. Bà ta lắng tai nghe Ư Kao Mas tường thuật lại các sự việc xảy ra giữa nàng và Nglon Hơr. Ư Kao Mas vừa kể vừa khóc nức nở. Ư Kao Mas kể lại: “Tôi đi tới bìa rẫy bà R’liang Mas, tôi thấy anh Nglon Hơr đang nằm trong chòi rẫy. Tôi đến đó, lên chòi ngồi bên cạnh anh ta, năn nỉ nói hết lời cho anh ta nghe nhưng anh ta lắc đầu không chịu quay về làng. Tôi tiếp tục năn nỉ nói với anh ta. Tôi nói anh ta về nhà đi, chồng mới cưới của tôi anh Tung Vrơ Lênh cũng chấp nhận một vợ hai chồng, chỉ mong anh Nglon Hơr chấp nhận và đồng ý thôi. Anh Nglon Hơr cũng lắc đầu khăng khăng không chịu về. Anh ta nói thà chết ở trong rừng dù con cọp, con beo ăn thịt nhai xương anh ta cũng chịu còn hơn về làng họ chê cười và đánh giá anh ta. Là đàn ông, mất danh dự. Tôi còn nói với anh Nglon Hơr là nếu anh không về làng để sum họp với gia đình thì tôi và mẹ tôi chắc bị cha của anh chém chết mất. Anh ta cũng lắc đầu không chịu về. Cuối cùng tôi nói với anh Nglon Hơr là nếu anh không chịu về làng, thì tôi cũng chết với anh. Anh đi đâu tôi đi đó, anh chết đâu tôi chết đó. Tôi nói với anh ta thà mình chết chung hai người còn hơn mỗi người chết một nơi, chết trong cô đơn, đau khổ. Lúc đó, không hiểu anh Nglon Hơr làm gì với tôi, làm cho mắt tôi mù mờ không thấy gì nữa. Khi tôi sáng mắt lại, không biết anh Nglon Hơr biến đi đâu mất. Tôi khóc la lên và chạy đi tìm xung quanh cũng không thấy anh Nglon Hơr nữa. Tôi quyết định chạy về làng để báo cho mọi người được hay là anh Nglon Hơr lúc này không biết là đi lưu lạc trốn thân nơi nào? Nghe qua những lời kể của Ư Kao Mas, tất cả mọi người trong làng đều bùi ngùi, thương tiếc và tội nghiệp cho Nglon Hơr. Có người nói: - Không biết Nglon Hơr lúc này đi đâu, về đâu, cuộc sống như thế nào? Một người khác lại nói: - Còn Ư Kao Mas? Không biết ông Jiang xử lí như thế nào? Lúc đó, bà Lươm Coon Goor vừa nói vừa lấy tay chỉ mặt bà Siđa và Ư Kao Mas. Bà Lươm Coon Goor nói với bà Siđa và Ư Kao Mas: - Ơi bà Siđa! Ơi Ư Kao Mas! Nếu Nglon Hơr về làng lại thì các ngươi được yên thân. Còn nếu bị gì trong rừng thì các người liệu hồn với tôi. 128 Tất cả mọi người trong làng đều lo sợ cho gia đình bà Siđa và Ư Kao Mas. Nói về Nglon Hơr, chàng đi đến hoàng cung của Vrah Ơn L’Wak. Chàng đi thẳng vào nhà bà Lươm Jiang Naar. Chàng đi đến phòng khách, nằm sấp xuống trên nền rồi khóc nức nở. Lươm Jiang Naar nhìn thấy Nglon Hơr như vậy bà ta nói: - Con ơi! Nglon Hơr ơi! Mẹ đã biết mọi sự việc xảy ra rồi. Đây cũng là tại cha của con, ông ta đã quên hết tục lệ nên giờ con mới phải chịu như vậy. Lươm Jiang Naar nói tiếp: - Con ơi! Từ xưa người ta đã nói “Lươm sánh duyên với Jiang, R’liang Mas sánh duyên với Vram, Ư Kao Mas sánh duyên với Tung Vrơ Lênh, Nglênh Mas mới sánh duyên với Nglon Hơr”. Sao Nglon Hơr lại ăn ở với Ư Kao Mas như vợ như chồng? Hai đứa đâu có duyên có nợ? Hơn nữa cha mẹ hai bên đâu có hứa hôn với nhau đâu? Nglon Hơr nói: - Mẹ ơi! Bây giờ con biết phải làm sao? Con và Ư Kao Mas đã lỡ yêu nhau và thấm mồ hôi như vợ chồng rồi. Lươm Jiang Naar nói với Nglon Hơr: - Nglon Hơr con! Thời gian là liều thuốc, nỗi đau sẽ mờ dần thôi con ạ. Con cứ chờ đi, một chút con sẽ thấy ai đẹp hơn ai. Bà Lươm Jiang Naar làm phép thuật làm cho Ư Kao Mas và Nglênh Mas ăn không ngon, ngủ không yên, cứ muốn ra hàng hiên phơi chỉ dệt vải. Ư Kao Mas và Nglênh Mas chợt nhớ là chỉ vải lâu ngày không phơi. Hai người lật đật mở túi lớn. Hai người thấy các chỉ vải bị mọt bám nên vội vàng đem ra ngoài hàng hiên phơi. Lươm Jiang Naar gọi Nglon Hơr: - Ơi Nglon Hơr! Con ra đây coi thử Ư Kao Mas và Nglênh Mas ai đẹp hơn ai? Nglon Hơr đi ra. Chàng nhìn xuống mặt đất. Chàng thấy Ư Kao Mas và Nglênh Mas đang phơi chỉ vải. Nglon Hơr nói: - Mẹ ơi! Ư Kao Mas đẹp hơn Nglênh Mas. Lươm Jiang Naar lại làm phép thuật. Bà ta nói với thần gió: - Hỡi các anh! Các anh hãy mau chóng đến làng của Ư Kao Mas và làng của Nglênh Mas. Các anh hãy thổi tung sào phơi chỉ vải của Ư Kao Mas và Nglênh Mas. Các anh hãy làm rớt áo và váy từ người của hai cô ấy. 129 Lươm Jiang Naar vừa nói dứt lời thì đám gió mạnh luồn vào làng của Ư Kao Mas và làng của Nglênh Mas. Gió thổi bay cây sào phơi chỉ vải. Ư Kao Mas và Nglênh Mas lật đật chạy đến hàng hiên. Ư Kao Mas và Nglênh Mas thấy gió mạnh thổi cây sào bay hết chỉ vải nên hai người đều cầm đầu sào. Gió lại thổi bay ngọn sào và tốc hết váy và áo trên thân người lúc nào không hay. Lúc đó, Lươm Jiang Naar làm phép, hóa mắt Nglon Hơr. Nglon Hơr nhìn thấy Ư Kao Mas rất xấu xí. Xấu từ chân tay, mặt mũi, miệng môi và hình dáng thân thể. Còn Nglênh Mas, Nglon Hơr thấy chỗ nào cũng đẹp và gọn gàng. Lươm Jiang Naar hỏi Nglon Hơr: - Ơi Nglon Hơr! Con thấy thế nào? Ai đẹp hơn ai? Nglon Hơr mỉm cười và gật đầu với Lươm Jiang Naar. Lươm Jiang Naar nói với Nglon Hơr: - Con ơi! Nglon Hơr ơi! Con lên ăn cơm đi. Mẹ đã nấu chín rồi. Lươm nói tiếp: - Nglon Hơr con ơi! Đã lâu lắm rồi không có một miếng cơm và một giọt nước nào trong bụng của con. Nglon Hơr bước chân lên nhà lớn. Nglon Hơr ăn rất nhiều cơm. Lúc đó, Ngọc Hoàng nói với Lươm Jiang Naar: - Con ơi! Lươm Jiang Naar ơi! Con hãy sửa soạn các món vật lễ hỏi cưới với cô Nglênh Mas, con của P’loong Dưc Mas30, cháu Rach Di Vaac đi. Nghe lời Ngọc Hoàng, Lươm Jiang Naar sửa soạn các món lễ vật hỏi cưới cho Nglon Hơr với Nglênh Mas, con của bà P’loong Dưc Mas. Các món vật gồm: vàng, bạc, tiền, cái lao để chận cửa chính, rìu để bổ đầu trâu, người ở để giữ con, chang hung để cuốn đá cục. Sau khi đã sửa soạn và chuẩn bị đầy đủ, Lươm Jiang Naar kêu các thanh niên, nam nữ trong làng cùng lứa tuổi với Nglon Hơr để đi phụ với Nglon Hơr xuống làm lễ cưới hỏi với Nglênh Mas, con của bà P’loong Dưc Mas. Lươm Jiang Naar, Nglon Hơr và các thanh niên đi cùng đã đi đến cửa thành làng. Lươm Jiang Naar nghĩ: “Nếu đi bộ sẽ mất nhiều thời gian. Nên đi mây đi gió cho nhanh”. 30 Người khác làng 130 Lươm Jiang Naar làm phép thuật làm cho tất cả những người đi cùng đều được đi mây đi gió. Đi tới cửa thành làng bà P’loong Dưc Mas, tất cả mọi người cùng đáp xuống đất. Lươm Jiang Naar và Nglon Hơr đi đầu dẫn đường. Lươm Jiang Naar, Nglon Hơr và các thanh niên đi theo đã đi đến nhà bà P’loong Dưc Mas. Họ đi thẳng vào nhà bà P’loong Dưc Mas. Lươm Jiang Naar gõ cửa nhà bà P’loong Dưc Mas: - Ơi bà P’loong Dưc Mas! Bà có ở nhà không? Bà P’loong Dưc Mas nhìn ra cửa sổ. Bà ta ngạc nhiên khi thấy có nhiều người lạ mặt đứng trước nhà mình. Bà P’loong Dưc Mas trả lời: - Ơi các người! Tôi không ở nhà thì tôi đi đâu? Lươm Jiang Naar nói: - Bà P’loong Dưc Mas ơi! Nếu bà ở nhà thì bà thả thang xuống và mở cửa chính đi, để chúng tôi lên nhà. Bà P’loong Dưc Mas thả thang xuống và mở cửa chính cho khách lên nhà. Lươm Jiang Naar, Nglon Hơr và các thanh niên đi theo bước chân lên tới hàng hiên, nhà. Họ lấy nước rửa chân, rửa tay, rửa mặt và lấy khăn lau mặt đã xong xuôi rồi bước chân lên nhà lớn. Lúc đó bà P’loong Dưc Mas luýnh quýnh. Bà ta lăng xăng đi từ phòng khách đến phòng ngủ. Bà ta lấy nào là chiếu trắng, chiếu đỏ, chiếu đủ màu, đủ kiểu, đem về phòng khách trải cho khách ngồi. Lúc đó, Lươm Jiang Naar, Nglon Hơr và các thanh niên đi theo cùng nhau ngồi xuống trên chiếc chiếu. Bà P’loong Dưc Mas đi bẻ trầu cau, bà ta nói: “Nếu bẻ ngang hông, sợ con heo nó lụi, dính đất, dính bùn; nếu bẻ ngang cổ, sợ con trâu nó chém đất văng lên; nếu muốn bẻ trầu cau, phải bẻ trên ngọn”. P’loong Dưc Mas đã bẻ trầu cau xong, bà ta đem về nhà, bà ta lựa những lá trầu tốt nhất, lựa những trái cau to nhất, rồi đặt trên cái khay đựng trầu cau. Bà P’loong Dưc Mas ngồi xuống, chắp mười ngón tay lạy khách, mời khách ăn trầu, uống nước, hút thuốc. Bà P’loong Dưc Mas nói với khách: - Ơi các ông, các bà! Cho tôi được xin phép hỏi các ông, các bà, các cô là ai? Ở đâu tới đây và muốn gì với gia đình chúng tôi? Lươm Jiang Naar trả lời: - Ơi bà P’loong Dưc Mas! Chúng tôi không giấu gì bà. Tôi là Lươm Jiang Naar con Vrah Ơn L’Wak, từ trên trời xuống đây để làm lễ hỏi cưới cháu Nglênh Mas con của bà cho Nglon Hơr, con của ông Jiang S’đach lơ. 131 Lươm Jiang Naar nói tiếp: - Bà P’loong Dưc Mas ơi! Chúng tôi đã mang đầy đủ các món vật xin hỏi cưới đến đây rồi. Bà P’loong Dưc Mas vô cùng ngạc nhiên và bất ngờ. Bà ta nói với Lươm Jiang Naar: - Thưa bà Lươm Jiang Naar, con của Vrah Ơn L’Wak! Sự việc quan trọng như thế này không phải một mình tôi giải quyết được mà tùy thuộc vào các ông, các bà cô bác, anh chị em dòng họ. - Ơi bà P’loong Dưc Mas! Vậy thì bà hãy đi mời họ đến đây, để bàn bạc thống nhất như thế nào. Bà P’loong Dưc Mas chạy đi mời tất cả mọi người trong dòng họ đến. Tất cả mọi người trong dòng họ của bà P’loong Dưc Mas đều đến đông đủ. Họ cùng ngồi xuống với nhau để lắng nghe Lươm Jiang Naar nói. Lươm Jiang Naar nói: - Ơi các ông, các bà, cô bác, anh chị em dòng họ bà P’loong Dưc Mas! Tôi là Lươm Jiang Naar, con gái của Vrah Ơn L’Wak, ở trên trời xuống đây. Tôi xin thay mặt cha mẹ Nglon Hơr đến đây để xin hỏi cưới cháu Nglênh Mas cho Nglon Hơr. Xin hỏi các ông, các bà, cô bác và các anh chị em dòng họ bà P’loong Dưc Mas có đồng ý hay không? Người lớn tuổi nhất trong dòng họ nói: - Thưa bà Lươm Jiang Naar, con của Vrah Ơn L’Wak! Tôi thay mặt các ông, các bà, các cô bác và các anh chị em dòng họ bên đàng gái, được trả lời với bà là chúng tôi đồng ý, chấp nhận cho phép cháu Nglon Hơr con của ông Jiang S’đach Lơ được xuống làm lễ hỏi cưới với cháu Nglênh Mas, con cháu của chúng tôi. Lươm Jiang Naar nói: - Nếu các ông, các bà, cô bác và anh chị em dòng họ bà P’loong Dưc Mas đã đồng ý chấp nhận rồi thì tôi xin thay mặt cha mẹ Nglon Hơr xin giao hết món lễ vật hỏi cưới này cho ông bà, cô bác, anh chị em dòng họ. Vừa nói, Lươm Jiang Naar vừa đặt các món lễ vật hỏi cưới như: vàng, bạc, tiền, cái lao để chận cửa chính, rìu để bổ đầu trâu, người ở để giữ con, chang hung để cuốn 132 đá cục, tô hai tám, đĩa hai bảy, trước mặt các ông bà, cô bác và các anh chị em trong dòng họ bà P’loong Dưc Mas. Sau khi nhận lễ vật, người lớn tuổi nhất trong dòng họ nói với các thanh niên trong làng: - Ơi các chàng trai trẻ! Hãy xuống đất bắt trâu cổ to và béo nhất, con heo to nhất, con gà lớn nhất để làm thịt, ăn mừng ngày đám cưới của hai cháu Nglon Hơr và Nglênh Mas. Các thanh niên trong làng xuống đất bắt trâu, bắt heo, bắt gà. Họ chọn những con trâu cổ to nhất, béo nhất, chọn những con heo to nhất, chọn những con gà lớn nhất làm thịt rồi giao cho các cô gái trong làng nấu nướng. Sau khi nấu chín, họ mang ra ăn uống với nhau. Họ đem nhiều ché, nhiều s’lung rượu cần ra để uống mừng đám cưới. Họ xin treo cồng chiêng đánh trong ngày đám cưới. Lươm Jiang Naar nói với dòng họ bên đàng gái: - Mời tất cả ông bà, cô bác và các anh chị em dòng họ bên đàng gái cùng ngồi với chúng tôi để làm lễ cột tay cho vợ chồng Nglon Hơr và Nglênh Mas. Lươm Jiang Naar vừa nói xong, các ông bà, cô bác, anh chị em bên đàng gái và bên đàng trai đã xúm nhau ngồi xuống. Họ cột tay và chúc vợ chồng Nglon Hơr và Nglênh Mas những lời chúc tốt đẹp nhất. Họ nói: - Ơi Nglon Hơr! Ơi Nglênh Mas! Chúng tôi cột tay31 cho hai người lấy nhau được trăm năm hạnh phúc, làm ăn được gặp nhiều may mắn, làm rẫy kịp để ăn, làm lúa kịp với nước và nằm đêm kịp với mơ. Sau lễ cột tay, Nglon Hơr bắt đầu đánh trống lớn. Chàng đánh đủ cách, đủ nhịp với cồng chiêng cho nên các cô gái làng bà P’loong Dưc Mas ai ai cũng đến xem Ngloon Hơr đánh trống lớn. Họ khen Nglon Hơr đánh trống lớn rất đúng nhịp với cồng chiêng. Các cô gái chen nhau để nhìn cho rõ Nglon Hơr. Họ nhìn rồi nhìn nữa. Một cô gái nói: - Nglon Hơr vừa đẹp trai, vừa đánh trống giỏi, ước gì được làm chồng mình. Mình ngậm anh ta giống ngậm cơm trong miệng. 31 Lễ cột tay là lễ chông đay. Để làm lễ cột tay, người ta dùng dây chỉ cột tay (thường là màu đỏ) sei vrai. Cột tay để cầu chúc trăm năm hạnh phúc, những người đi xa về thường cột tay để không đi xa, vợ chồng thì không xa nhau, luôn ở bên nhau, còn bệnh tật thì cầu thần Trời cho mau lành bệnh. 133 Cô khác nói: - Mình không mong như thế. Mình chỉ mong anh ta ngồi gần mình là diễm phúc lắm rồi. Tiếng trống, tiếng cồng chiêng được gió mang đi khắp nơi. Và tiếng trống của Nglon Hơr được gió mang đến tai ông Jiang, cha của chàng. Jiang đang ngủ say mê, nghe tiếng trống, ông ta thình lình thức giấc. Jiang ngồi lên, lắng nghe thật kĩ. Đúng là tiếng trống của Nglon Hơr rồi. Jiang đánh thức Lươm Coon Goor, vợ của ông ta. Jiang nói với Lươm: - Em ơi! Lươm Coon Goor ơi! Em thức dậy mà nghe ai đánh cồng chiêng và đánh trống như con mình, như Nglon Hơr. Lươm nói với Jiang: - Jiang ơi! Anh muốn nghe thì anh nghe một mình đi để tôi ngủ. Jiang nói một mình: “Chắc Lươm Jiang Naar đã đến làng P’loong Dưc Mas, làm lễ hỏi cưới cho Nglon Hơr và Nglênh Mas rồi”. Nói về Lươm Jiang Naar, bà ta nói với P’loong Dưc Mas và các ông bà, cô bác, anh chị em dòng họ bên đàng gái: - Chúng tôi đã làm xong lễ hỏi cưới rồi và chúng tôi ở đây cũng đã khá lâu rồi, cho phép chúng tôi được trở về làng chúng tôi lại. Lươm Jiang Naar dặn dò Nglon Hơr: - Nglon Hơr con! Con ở đây cho hết ngày cữ kiêng rồi xin phép ông bà, cha mẹ, cô bác và các anh chị em dòng họ đưa vợ con qua làng cha mẹ của con, để cha mẹ và dòng họ của con được biết con đã cưới vợ xong rồi. Hơn nữa cha mẹ của con đã mong đợi con lâu lắm rồi. Vừa nói xong, Lươm Jiang Naar và các thanh niên giúp Nglon Hơr xuống làm lễ đám cưới, họ cùng nhau bước chân ra đi khỏi nhà bà P’loong Dưc Mas. Họ xuống đất và đi luôn. Đến cửa làng, họ đi mây đi gió đến thiên đình. Nglon Hơr ở bên nhà vợ đã hết ngày kiêng cữ32. Nglon Hơr nói với vợ: 32 Ba ngày mới hết kiêng cữ, không đi đâu ra ngoài làng và phải luôn ở trong nhà 134 - Nglênh Mas em! Em nói với mẹ, ông bà, cô bác và các anh chị em dòng họ của em đi qua làng anh để cho cha mẹ, ông bà, cô bác và các anh chị em dòng họ của anh được biết là anh đã có vợ và cưới hỏi xong rồi. Nglênh Mas nói lại với bà P’loong Dưc Mas. Bà P’loong Dưc Mas chạ